Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 16/15
POSTANOWIENIE
Dnia 26 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa A. D.
przeciwko Centrum […]
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 stycznia 2016 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 kwietnia 2015 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie w pkt II.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny -Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 9 kwietnia 2015 r. odrzucił osobiste zażalenie powódki A. D. na postanowienie
tego Sądu z dnia 18 listopada 2014 r. o odrzuceniu skargi kasacyjnej wniesionej
przez powódkę osobiście (punkt I) oraz odrzucił skargę kasacyjną od wyroku tego
Sądu z dnia 27 maja 2014 r. wniesioną przez profesjonalnego pełnomocnika
ustanowionego z urzędu jako spóźnioną (punkt II). Uzasadniając swoje stanowisko
w pkt I. postanowienia Sąd Apelacyjny argumentował, że zażalenie powódki nie
spełniało wymagania z art. 871
§ 1 k.p.c. w postaci tzw. „przymusu adwokackiego” i
dlatego - zgodnie z art. 130 § 5 k.p.c. - pismo to sporządzone z naruszeniem art.
871
§ 1 k.p.c. podlegało „zwrotowi bez wzywania do usunięcia braku”. Odnośnie do
2
punktu II. postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał, iż skuteczne doręczenie odpisu
wyroku Sądu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem nastąpiło 29 sierpnia 2014 r.
do rąk ówczesnego pełnomocnika procesowego powódki, a zatem termin do
wniesienia skargi kasacyjnej upłynął powódce z dniem 29 października 2014 r.
Skoro powódka złożyła wniosek o ustanowienie dla niej adwokata z urzędu z
uchybieniem ustawowego terminu z art. 124 § 3 k.p.c., bo dopiero w dniu 3 grudnia
2014 r., to wymieniony przepis nie miał zastosowania, dlatego Sąd drugiej instancji
odrzucił skargę kasacyjną wniesioną przez ustanowionego z urzędu pełnomocnika
jako spóźnioną. W sprawie tej Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 27 maja 2014 r.
zmienił zaskarżony przez stronę pozwaną wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób, że oddalił powództwo A. D. wniesione
przeciwko Centrum […] o odszkodowanie. Od tego orzeczenia powódka w
ustawowym terminie wniosła osobiście skargę kasacyjną, nie spełniając tym
samym obowiązku wynikającego z art. 871
§ 1 k.p.c. w postaci tzw. „przymusu
adwokackiego”. Postanowieniem z dnia 18 listopada 2014 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił skargę powódki jako niedopuszczalną. Na to postanowienie powódka
wniosła osobiste zażalenie, wnosząc o jego uchylenie, a także ustanowienia
pełnomocnika z urzędu celem wniesienia skargi kasacyjnej. Jednocześnie
wskazała, że do „osobistej” skargi kasacyjnej omyłkowo nie załączyła wniosku o
ustanowienie pełnomocnika z urzędu wraz z oświadczeniem o stanie rodzinnym i
majątkowym. Dodatkowo podniosła, że nie ma pracy i nie jest w stanie „opłacić
samodzielnie pełnomocnika tak, aby wniósł on w moim imieniu skargę kasacyjną”.
Zarządzeniem z dnia 27 stycznia 2015 r. Sąd Apelacyjny przekazał z urzędu
wniosek powódki o ustanowienie adwokata do rozpoznania Sądowi pierwszej
instancji, który postanowieniem z dnia 3 lutego 2015 r. ustanowił pełnomocnika z
urzędu. Następnie Okręgowa Rada Adwokacka - Izba Adwokacka w W.
wyznaczyła dla powódki pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata A. S., która 17
marca 2015 r. otrzymała z urzędu odpis wyroku wraz z uzasadnieniem, zapoznała
się z aktami sprawy, po czym w dniu 25 marca 2015 r. skierowała do Sądu
Apelacyjnego skargę kasacyjną w imieniu powódki, sporządzoną i wniesioną przez
ustanowionego z urzędu adwokata. W takich okolicznościach sprawy Sąd
Apelacyjny postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2015 r. w punkcie I. odrzucił osobiste
3
zażalenie powódki na postanowienie z dnia 18 listopada 2014 r. o odrzuceniu
skargi kasacyjnej wniesionej przez nią osobiście, a także w punkcie II. odrzucił
skargę kasacyjną wniesioną przez pełnomocnika z urzędu jako spóźnioną ze
względu na złożenie przez powódkę wniosku o ustanowienie pełnomocnika z
urzędu w postępowaniu kasacyjnym po upływie dla niej terminu do wniesienia
skargi kasacyjnej.
Na powyższe postanowienie odrzucające skargę kasacyjną powódka,
reprezentowania przez pełnomocnika z urzędu, wniosła zażalenie, zarzucając
naruszenie art. 3985
§ 1 k.p.c. w związku z art. 124 § 3 i art. 117 § 5 k.p.c. oraz
art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, domagając się uchylenia zaskarżonego
postanowienia oraz zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego według
norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione w konkretnych okolicznościach sprawy, w której
skarżąca - w skierowanym do Sądu Apelacyjnego zażaleniu z dnia 3 grudnia
2014 r. na postanowienie tego Sądu o odrzuceniu jej osobistej skargi kasacyjnej -
twierdziła, że do odrzuconej skargi „omyłkowo nie został złożony dołączony
wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu wraz z oświadczeniem o stanie
rodzinnym i majątkowym”, a ponadto że nie ma pracy i nie jest w stanie „opłacić
samodzielnie pełnomocnika tak, aby wniósł on w moim imieniu skargę kasacyjną”.
Sąd Apelacyjny uznał, że wymienione pismo zawierało wniosek o ustanowienie po
raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym adwokata z urzędu, który przekazał do
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji zgodnie z art. 117 § 6 k.p.c. Sąd ten
postanowieniem z dnia 3 lutego 2015 r. ustanowił dla powódki pełnomocnika „z
urzędu-adwokata (…) w celu podjęcia czynności procesowych związanych ze
skargą kasacyjną oraz w postępowaniu przed Sądem Najwyższym”. Następnie Sąd
Apelacyjny doręczył z urzędu odpis wyroku z dnia 16 marca 2014 r. wraz z jego
uzasadnieniem i udostępnił wskazanej przez organ samorządu adwokackiego
pełnomocnik z urzędu wgląd i fotokopiowanie niektórych kart z akt sprawy.
Wyznaczona z urzędu adwokat sporządziła i wniosła skargę kasacyjną przed
4
upływem dwumiesięcznego terminu od doręczenia jej kontestowanego wyroku,
którą Sąd Apelacyjny odrzucił z uzasadnieniem niedotrzymania przez powódkę
terminu do złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu przed upływem
dla niej terminu do wniesienia skargi kasacyjnej (art. 124 § 3 k.p.c.). Postanowienie
Sądu pierwszej instancji o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu w postępowaniu
kasacyjnym nie podlega zaskarżeniu (a contario do art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c.),
choćby zostało wydane z naruszeniem art. 124 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim
ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika z urzędu w postępowaniu kasacyjnym
wymagało zgłoszenia stosownego wniosku przed upływem terminu do wniesienia
skargi kasacyjnej. Skoro jednak Sąd Apelacyjny przekazał Sądowi pierwszej
instancji (Okręgowemu) do rozpoznania wniosek strony o ustanowienie adwokata z
urzędu w postępowaniu kasacyjnym na podstawie (art. 117 § 6 k.p.c.), a następnie
dopuścił go do udziału w postępowaniu międzyinstancyjnym zmierzającym do
sporządzenia skargi kasacyjnej, to nie powinien odrzucać skargi kasacyjnej
wniesionej przez ustanowionego z urzędu pełnomocnika z zachowaniem przezeń
terminu kasacyjnego zaskarżenia, liczonego od dnia doręczenia ustanowionemu z
urzędu pełnomocnikowi wyroku wraz z uzasadnieniem, choćby reprezentowana
strona nie zgłosiła wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu przed upływem dla
niej terminu do wniesienia skargi kasacyjnej (art. 124 § 3 k.p.c.), który został
pozytywnie uwzględniony niezaskarżalnym dla stron orzeczeniem Sądu pierwszej
instancji. Ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu kasacyjnym, który
jest uprawniony do wniesienia skargi kasacyjnej w otwartym dla pełnomocnika
terminie kasacyjnego zaskarżenia, liczonym od dnia doręczenia mu
kontestowanego wyroku wraz z uzasadnieniem (art. 124 § 3 k.p.c.), wyklucza
odrzucenie sporządzonej przezeń skargi kasacyjnej przez Sąd drugiej instancji na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c., ponieważ taka skarga nie była spóźniona ani z
innych przyczyn niedopuszczalna. W przedmiotowej sprawie stanowisko takie
znalazło miarodajne oparcie w dopuszczeniu ustanowionej pełnomocnik
procesowej z urzędu do udziału w czynnościach zmierzających do przygotowania i
wniesienia skargi kasacyjnej (art. 7 Konstytucji RP), po suwerennym orzeczeniu
Sądu pierwszej instancji takiej potrzeby procesowej, której nie powinien niweczyć
Sąd drugiej instancji i to w sprawie kasacyjnej kontestacji własnego wyroku.
5
Oznaczało to, że skarga kasacyjna wniesiona przez ustanowionego z urzędu
profesjonalnego pełnomocnika procesowego, który został dopuszczony do
przygotowania i sporządzenia środka zaskarżenia, nie podlegała odrzuceniu, ale
zostanie oceniona w ramach procedury tzw. przedsądu.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy postanowił reformatoryjnie w
zaskarżonym zakresie na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art. 39816
k.p.c.
Równocześnie z uwagi na brak konstrukcyjnego oświadczenia pełnomocnik z
urzędu o tym, że koszty postępowania zażaleniowego nie zostały opłacone w
całości ani w części Sąd Najwyższy nie orzekał w tym przedmiocie.
kc