Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I BU 1/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania M. T.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.
o zasiłek chorobowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lutego 2016 r.,
skargi ubezpieczonego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 22 listopada 2012 r.,
w części dotyczącej odwołania od decyzji z dnia 16 czerwca 2011 r.,
znak CW […],
oddala skargę.
UZASADNIENIE
2
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 16 czerwca 2011 r.,
znak:CW […], odmówił wnioskodawcy M. T. prawa do wypłaty zasiłku chorobowego
za okresy od 16 do 19 lipca 2010 r., od 23 listopada 2010 r. do 4 stycznia 2011 r.
oraz od 18 stycznia do 16 czerwca 2011 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy
wskazał, że niezdolność do pracy wnioskodawcy wystąpiła w okresie, w którym nie
podlegał on ubezpieczeniu chorobowemu lub nie posiadał wymaganego ustawą 90
dniowego nieprzerwanego okresu ubezpieczenia chorobowego. Kolejną decyzją z
dnia 22 czerwca 2011 r., znak: …/2011, organ rentowy zobowiązał wnioskodawcę
do zwrotu nienależnie pobranego przez jego żonę – E. T. zasiłku chorobowego za
okres od 22 grudnia 2009 r. do 29 kwietnia 2010 r. w kwocie 7.107,90 zł wraz z
odsetkami w kwocie 1.187,86 zł oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od 30
kwietnia do 30 września 2010 r. w kwocie 8.485,40 zł wraz z odsetkami w kwocie
1.006,47 zł. W uzasadnieniu tej decyzji podniesiono, że po uprawomocnieniu się
decyzji ZUS z dnia 3 listopada 2010 r., na mocy której M. T. został objęty
ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności
gospodarczej, powstała zaległość w opłaceniu składek, a składki na dobrowolne
ubezpieczenie chorobowe za E. T., osobę współpracującą przy prowadzeniu
działalności gospodarczej, w okresie od września 2009 r. do października 2010 r.
zostały opłacone w niewłaściwej, zaniżonej wysokości i została ona wyłączona z
dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Od powyższych decyzji odwołanie
wniósł M. T.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 4 września 2012 r., po rozpoznaniu
odwołania od powyższych decyzji, zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 16 czerwca
2011 r., CW […], w ten sposób, że (pkt I) przyznał wnioskodawcy prawo do zasiłku
chorobowego za okresy od 16 do 19 lipca 2010 r.; od 23 listopada 2010 r. do 4
stycznia 2011 r. oraz od 18 stycznia 2011 r. do 5 czerwca 2011 r., w pkt II oddalił
odwołanie w pozostałym zakresie, a także zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 22
czerwca 2011 r. (pkt III) uznając, że wnioskodawca nie jest zobowiązany do zwrotu
należnie pobranych przez jego żonę zasiłków. Sąd ten argumentował, że organ
rentowy nie był uprawniony do ponownego przeliczenia konta odwołującego się i
3
zaliczenia płatności na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, niezgodne z jego
wskazaniami w dokumencie płatniczym.
Po rozpoznaniu apelacji organu rentowego, który zaskarżył pkt.: I i III wyroku
Sądu pierwszej instancji, Sąd Okręgowy w K. - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych wyrokiem z dnia 22 listopada 2012 r. zmienił zaskarżony wyrok w jego
pkt. I i III i oddalił odwołanie wnioskodawcy od obu decyzji. Sąd drugiej instancji
uznał, że Sąd Rejonowy poczynił częściowo nieprawidłowe ustalenia faktyczne. W
jego ocenie, wnioskodawca próbował wykazać pozostawanie poza systemem
ubezpieczeń społecznych z tytułu działalności gospodarczej w 2009 r., co mu się
nie udało, ale ponieważ za ten okres nie opłacał składek, bo ich opłacanie
rozpoczął od stycznia 2010 r., powinien był złożyć dokumenty korygujące na
wezwanie organu rentowego. Skoro wnioskodawca tego nie uczynił, to organ
rentowy dokonał ponownego przeliczenia jego konta i zaliczył wpłacone składki na
dobrowolne ubezpieczenie jako wpłaty zaległe na ubezpieczenie obowiązkowe, w
konsekwencji stwierdził brak wymaganego okresu dobrowolnego ubezpieczenia
chorobowego koniecznego do uzyskania prawa do zasiłku chorobowego przez
płatnika składek oraz osobę współpracującą.
Po wstępnej ocenie skargi kasacyjnej wnioskodawcy Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 16 września 2013 r. określił wartość przedmiotu
zaskarżenia w sprawie o zasiłek chorobowy w kwocie 8.556,00 zł i w tej części
odrzucił skargę kasacyjną jako przedmiotowo niedopuszczalną. Natomiast skargę
kasacyjną od wyroku wydanego w sprawie z odwołania od decyzji z dnia 22
czerwca 2011 r. przedstawił do rozpoznania Sądowi Najwyższemu, który wyrokiem
z dnia 23 kwietnia 2014 r. uchylił zaskarżony wyrok w zakresie odnoszącym się do
decyzji organu rentowego z dnia 22 czerwca 2011 r., znak: …/2011, i przekazał
sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy
wskazał, iż wymóg 90 dni wyczekiwania (okres karencji) z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy
z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie ma zastosowania do osób, które
spełniają przesłanki nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w
art. 29 tej ustawy. Ponadto uznał, że organ rentowy nie może dokonywać
4
przeliczenia konta ubezpieczonego z pominięciem prawidłowo wypełnionych
deklaracji ubezpieczeniowych i dokonanych na ich podstawie terminowych wpłat
przez „dowolne” zaliczanie wpłat na poczet zaległych należności składkowych.
Sąd Okręgowy, po ponownym rozpoznaniu sprawy z odwołania od decyzji z
dnia 22 czerwca 2011 r. oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu
pierwszej instancji w części odnoszącej się do pkt. III tego wyroku i zasądził od
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu
Okręgowego w części dotyczącej pkt I wyroku, odnoszącej się decyzji organu
rentowego z dnia 16 czerwca 2011 r., CW […], odmawiającej prawa do zasiłku
chorobowego wniósł M. T., zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego
przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z § 11
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie
szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczenia składek, do
których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a także
naruszenie art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 51
§ 1 i art. 62 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, przez
mylne przyjęcie, że organ rentowy był uprawniony do dokonania przeliczenia konta
„powoda” z pominięciem prawidłowo wypełnionych deklaracji ubezpieczeniowych i
dokonanych na ich podstawie terminowych wpłat, w ten sposób, że zaliczył wpłaty
za wskazane okresy na poczet zaległych składek. Wydanie prawomocnego wyroku
w zaskarżonej części spowodowało wyrządzenie szkody wynikającej z utraty
zasiłku chorobowego w kwocie 8.556,00 zł, a wzruszenie zaskarżonego orzeczenia
w drodze innych środków prawnych nie było możliwe. Skarżący wniósł o
stwierdzenie, że zaskarżony wyrok w części dotyczącej pkt I w zakresie
odnoszącym się do decyzji organu rentowego z dnia 16 czerwca 2011 r., znak: CW
[…], jest niezgodny z art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych w związku z § 11 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu
postępowania w sprawach rozliczenia składek, do których poboru jest zobowiązany
5
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a także o zasądzenie od organu rentowego na
rzecz skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wniesiona skarga przeciwko wyrokowi Sądu Okręgowego w K. z dnia 22
listopada 2012 r. w jego części zmieniającej negatywną decyzję zasiłkową z dnia
16 czerwca 2011 r., CW […], przez oddalenie odwołania skarżącego, okazała się
ewidentnie ułomna już i przede wszystkim dlatego, że nie zawierała adekwatnych
podstaw zaskarżenia, które umożliwiałyby potencjalną weryfikację tego
negatywnego dla skarżącego osądu odwołania w sprawie o zasiłek chorobowy.
Orzekanie z odwołania od negatywnej decyzji zasiłkowej następuje przede
wszystkim na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 121 ze zm., powoływanej dalej
jako ustawa zasiłkowa). Tymczasem w skardze zabrakło zarzutów naruszenia
adekwatnych podstaw zaskarżenia wynikających z potencjalnego naruszenia
zawartych w tej ustawie przepisów prawa materialnego (co najmniej jej art. 4 ust. 1
pkt 2 i art. 6 ust. 1), które jedynie w związku z przepisami ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008
r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczenia
składek, stanowiły materialnoprawne podłoże i podstawę wydanej decyzji
zasiłkowej oraz zaskarżonego negatywnego osądu tego zakresu odwołania.
Uniemożliwiało i wykluczało to weryfikację zaskarżonego w nadzwyczajnym trybie
skargowym osądu sprawy przez pryzmat potencjalnej niezgodności z innymi, niż
przepisy ustawy zasiłkowej, przepisami prawa materialnego. Konkretnie rzecz
ujmując, bez wskazania adekwatnych podstaw i zarzutów naruszenia konkretnych
przepisów ustawy zasiłkowej, których skarga w ogóle nie wskazała jako podstaw
skargowego zaskarżenia, niemożliwa i procesowo wykluczona była skargowa
weryfikacja zaskarżonego wyroku.
Ponadto wniesiona skarga nie zawierała też jakichkolwiek argumentów
prawnych, które umożliwiałyby weryfikację negatywnego dla skarżącego osądu
6
odwołania od decyzji odmawiającej przyznania prawa do zasiłku chorobowego. W
szczególności, ułomne ograniczenie podstaw zaskarżenia do przepisów
regulujących zasady i tryb postępowania w sprawach „rozliczania składek” było
oczywiście niewystarczające, bo Sąd Najwyższy nie ma obowiązku, a przede
wszystkim procesowych możliwości domyślania się za skarżącego, że przez
naruszenie przepisów „składkowych” mogło dojść do kwalifikowanego pogwałcenia
niewskazanych w skardze przepisów ustawy zasiłkowej, które były podstawą
kontestowanego osądu odwołania. W szczególności, autorka skargi - w całkowitym
i zupełnym oderwaniu od przedmiotu osądu odwołania od decyzji odmawiającej
prawa do zasiłku chorobowego - zarzuciła „rażąco błędną” wykładnię przepisów
„składkowych”, bez jakiegokolwiek nawiązania do istoty sprawy oraz konkretnych
przepisów ustawy zasiłkowej, które miałby i to w sposób kwalifikowany naruszyć
Sąd drugiej instancji. W szczególności zupełnie nieczytelna, niezrozumiała i
oczywiście chybiona okazała się argumentacja skargi w zakresie zarzutu
doprowadzenia „do nieokreśloności i wydłużania terminu przedawnienia składek a
wydanie decyzji wymiarowej byłoby możliwe w każdym czasie, ponieważ zostaje
przesunięty początek biegu terminu przedawnienia zobowiązania”. Takie
uzasadnienie skargi w żadnym stopniu nie przystawało do przedmiotu
kontestowanego osądu, który negatywnie zweryfikował odwołanie w sprawie
zasiłkowej, a nie odwołanie od bliżej nieokreślonej decyzji „wymiarowej”. Końcowo i
konkretnie rzecz ujmując, brak zarzutów naruszenia jakichkolwiek przepisów
ustawy zasiłkowej oraz argumentów o kwalifikowanej niezgodności z tymi
podstawowymi przepisami prawa materialnego stanowiącymi podstawę
prawomocnego negatywnego osądu odwołania skarżącego od niekorzystnej decyzji
zasiłkowej, wykluczał procesową możliwość i potrzebę weryfikacji w istocie rzeczy
bezpodstawnie zaskarżonego wyroku, któremu autorka skargi nie zarzuciła
adekwatnych podstaw zaskarżenia i kwalifikowanych wad dokonanego osądu
odwołania od negatywnej decyzji zasiłkowej. W konsekwencji wyrok wydany w
sprawie z odwołania od negatywnej decyzji zasiłkowej nie mógł i nie podlegał
weryfikacji ze skargi na jego niezgodność z prawem z powodu lub z uzasadnieniem
naruszenia jedynie przepisów „w sprawie zasad i trybu rozliczania składek” w
prawomocnie osądzonej sprawie o zasiłek chorobowy.
7
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy w zgodzie z art. 4249
k.p.c.
oddalił bezpodstawną i bezzasadną skargę, która nie zawierała jakichkolwiek
zarzutów naruszenia przepisów ustawy zasiłkowej, które stanowiły „zasadniczą”
podstawę prawną kontestowanego wyrokowania w sprawie z odwołania od
negatywnej decyzji zasiłkowej.
eb