Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 54/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania J.R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do emerytury górniczej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lutego 2016 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 8 lipca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 8 lipca 2014 r. Sąd Apelacyjny– Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 17 lipca 2013 r. zmieniającego decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z
2
dnia 19 marca 2012 r. i przyznającego ubezpieczonemu prawo do emerytury
górniczej począwszy od dnia 1 listopada 2011 r.
W sprawie tej ustalono, że organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił
ubezpieczonemu prawa do emerytury górniczej, ponieważ nie udowodnił on co
najmniej 25 lat okresów pracy górniczej. Organ ten zaliczył ubezpieczonemu do
pracy górniczej jedynie pracę wykonywaną w Kopali […] w okresie od 3 stycznia
1990 r. do 30 listopada 1993 r. w charakterze rzemieślnika lub mechanika na
odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i
remontowych oraz w okresie od 1 maja 2007 r. do 22 listopada 2011 r. w
charakterze operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.
Natomiast w pozostałych okresach nie wykonywał pracy górniczej. Sąd Okręgowy
po rozpoznaniu odwołania uznał mu dodatkowo okresy pracy w KWB od 1 grudnia
1985 r. do 12 czerwca 1989 r. oraz od 1 grudnia 1993 r. do 30 listopada 2007 r., w
których „wykonywał niezmienne taką samą pracę”, gdyż niezależnie od
zajmowanego stanowiska (kierowcy ciągnika) swoje obowiązki realizował wyłącznie
na odkrywce i nie pracował poza nią.
W apelacji organ rentowy zarzucił Sądowi pierwszej instancji błędne
zaliczenie ubezpieczonemu okresu pracy górniczej w KWB od 1 grudnia 1985 r. do
12 czerwca 1989 r. oraz od 1 grudnia 1993 r. do 30 kwietnia 2007 r., wskazując, że
z przedłożonej dokumentacji wynikają rozbieżności co do zajmowanych stanowisk.
W ocenie organu rentowego, praca na stanowisku zbrojarza, zbrojarza - betoniarza
oraz kierowcy ciągnika nie może zostać uznana za pracę górniczą.
Sąd drugiej instancji oddalił apelację, podzielając ustalenia pierwszo
instancyjne oraz ocenę prawną przemawiającą za tym, że pracę górniczą wykonują
także rzemieślnicy lub inni robotnicy stale zatrudnieni na odkrywce przy
wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych. Z
zebranego w sprawie i należycie ocenionego materiału dowodowego
przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy, którego organ rentowy nie kwestionował,
wynikało, że odwołujący pracował w takiej brygadzie.
W skardze kasacyjnej organ rentowy zarzucił naruszenie przepisów prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności
art. 50a ust. 1 pkt 2, art. 50b, art. 50c ust. 1 oraz art. 50e ustawy z dnia 17 grudnia
3
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o
emeryturach i rentach lub emerytalna) przez uznanie, że ubezpieczony posiada
wymagany staż 25 lat pracy górniczej, podczas gdy warunku tego nie spełnił, gdyż
Sądy obu instancji bezpodstawnie zaliczyły mu do okresów pracy górniczej okresy
pobierania zasiłku chorobowego. Tymczasem przy ustalaniu i obliczaniu stażu
pracy górniczej należy „odjąć dniówki nieświadczenia pracy (okresy pobierania
zasiłku chorobowego i inne), czego żaden z sądów nie uczynił”.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną wniesiono o oddalenie wniosku o
wstrzymanie wykonania orzeczenia oraz o wydanie postanowienia o odmowie
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie o jej oddalenie i
zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego,
według norm prawem przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy, ponieważ Sądy obu
instancji ustalając (przyznając) ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej nie
zweryfikowały okresów pobierania przez niego zasiłków chorobowych w okresie
górniczego zatrudnienia, których nie wlicza się do przypadających od dnia 15
listopada 1991 r. okresów uprawniających do emerytury górniczej z art. 50a ustawy
o emeryturach i rentach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 r.,
I UK 286/11, OSNP 2013 nr 3-4, poz. 37). Wprawdzie taka okoliczność, na której
został oparty zarzut kasacyjny naruszenia art. 50a ust. 1, art. 50c ust. 1 oraz art.
50e tej ustawy, została ujawniona dopiero w skardze kasacyjnej, ale w sprawach o
- w istocie rzeczy - deklaratywne ustalenie prawa do emerytury górniczej, która
przysługuje z mocy prawa po spełnieniu wymaganych przesłanek jej ustalenia
(nabycia), wszelkie konieczne przesłanki wymagane do deklaratywnego ustalenia
(przyznania) prawa, w tym do długoterminowych świadczeń z ubezpieczenia
społecznego podlegają weryfikacji w każdym stadium postępowania sądowego.
Inaczej rzecz ujmując, w przypadku wskazania na kwalifikowane naruszenie
adekwatnych przepisów prawa materialnego wyrok sądowy nie może ustalić ani
4
jurysdykcyjnie „wykreować” prawa do emerytury lub renty wtedy, gdy ubezpieczony
nie spełnił wszystkich ustawowych warunków wymaganych obligatoryjnie do jego
ustalenia (przyznania).
W przedmiotowej sprawie ubezpieczony we wniosku emerytalnym wskazał
na okresy i zaświadczenia o zasiłkach chorobowych (k. 5 akt emerytalnych), a
organ rentowy ustalił liczne takie okresy (k. 10 i 11 tych akt). Być może organ ten
nie podnosił tej istotnej okoliczności licznych okresów pobierania zasiłków
chorobowych w czasie górniczego zatrudnienia, uznając, że w kontestowane
sporne okresy tego szczególnego zatrudnienia już - co do zasady - wykluczały
wykazanie przez ubezpieczonego wymaganego stażu zatrudnienia górniczego.
Oznaczało to, że także przypadające w kontestowanych okresach zatrudnienia
okresy pobierania zasiłków chorobowych nie będą podlegały zaliczeniu do
wymaganego okresu pracy górniczej.
W ujawnionych okolicznościach sprawy i w każdym razie, odmienna sądowa
subsumcja spornych okresów jako zatrudnienia górniczego powinna być dokonana
z wyłączeniem okresów pobierania zasiłków chorobowych we wszystkich okresach
zatrudnienia uznanych przez Sądy obu instancji za wykonywanie pracy górniczej,
której ubezpieczony górnik nie wykonywał w okresach niezdolności do pracy
wskutek choroby. Uprzywilejowanie w zakresie wymaganego stażu pracy górniczej
dla ustalenia górniczych uprawnień emerytalnych nie powinno być w jakimkolwiek
dalszym zakresie rozszerzane bez podstawy prawnej, co wyklucza uwzględnianie
do stażu pracy górniczej okresów jej niewykonywania z powodu choroby. Wymaga
tego zasada równego traktowania wszystkich ubezpieczonych (art. 2a ust. 1 i ust. 2
pkt 3 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), chyba że co innego wynika
z wyraźnych regulacji ustawowych, których w zaskarżonym zakresie nie wskazano.
W konsekwencji ponowne rozpoznanie sprawy wymaga zweryfikowania
zarzutów skarżącego o bezpodstawnym zaliczeniu ubezpieczonemu do
wymaganego stażu pracy górniczej okresów pobierania zasiłków chorobowych,
wyliczonych przez skarżący organ rentowy w wymiarze 2 lat 2 miesięcy i 29 dni,
a ponadto oceny, czy „18 dni usprawiedliwionej płatnej nieobecności w pracy”, w
których ubezpieczony nie wykonywał pracy górniczej, mogło być uwzględnione do
wymaganego stażu pracy górniczej dla celów ustalenia spornych górniczych
5
uprawnień emerytalnych. W tym celu Sąd Najwyższy wyrokował jak w sentencji na
podstawie art. 39815
k.p.c.
kc