IV KK 346/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:17-02-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV KK 346/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Michał Laskowski
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Danuta Bratkrajc
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej
w sprawie P. K. i J. W.
oskarżonych z art. 228 § 3 kk i inne
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 lutego 2016 r.,
kasacji, wniesionych przez prokuratora na niekorzyść oskarżonych
od wyroku Sądu Okręgowego w T.
z dnia 28 maja 2015 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w T.
z dnia 21 października 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok
Sądu Rejonowego w T. odnośnie do czynu zarzucanego w pkt II
aktu oskarżenia i w tym zakresie sprawę oskarżonych P.K. i J. W.
przekazuje temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., znał P. K. i J. W. za
winnych przestępstwa z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w
zw. z art. 12 k.k. w ten sposób popełnionego, że w dniu 21 marca 2008 r. w M.,
działając w warunkach czynu ciągłego z góry powziętym zamiarem, w krótkich
odstępach czasu wspólnie i w porozumieniu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
jako funkcjonariusze Referatu Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji w T.,
pełniąc służbę patrolową przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej korzyść
majątkową w kwocie nie mniejszej niż 30 zł od A. W. w zamian za zachowanie
stanowiące naruszenie przepisów prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia
drogowego i odstąpienie od ukarania wymienionego mandatem karnym za
wykroczenie polegające na przekroczeniu kierowanym pojazdem marki VW Sharan
dozwolonej prędkości o 27 km/h poprzez poświadczenie przez P. K. nieprawdy w
notatniku służbowym KMP w T. na stronie 5 co do podstawy prowadzenia kontroli
drogowej i sposobu jej zakończenia polegające na niezgodnym z rzeczywistością
wskazaniu, że wyłączną podstawą jej wdrożenia było sprawdzenie stanu trzeźwości
A. W. oraz zakończenie jej bez uwag, przy jednoczesnym pominięciu popełnionego
wykroczenia drogowego tj. przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości
(pkt I aktu oskarżenia i pkt I i II wyroku).
Nadto tym wyrokiem P. K. oraz R. C. zostali uznani za winnych tego, że w
dniu 9 lutego 2008 r. w K., działając w warunkach czynu ciągłego z góry powziętym
zamiarem, w krótkich odstępach czasu wspólnie i w porozumieniu jako
funkcjonariusze Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji pełniąc służbę
patrolową przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej korzyść majątkową w
kwocie 50 zł od J. C. w zamian za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów
prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia drogowego i odstąpienie od
ukarania wymienionego mandatem karnym za wykroczenie polegające na
przekroczeniu kierowanym pojazdem marki Alfa Romeo dozwolonej prędkości
poprzez poświadczenie przez P. K. nieprawdy w notatniku służbowym KMP w T. na
stronie 55 - 56 co do podstawy prowadzenia kontroli drogowej i sposobu jej
zakończenia polegające na niezgodnym z rzeczywistością wskazaniu, że wyłączną
podstawą jej wdrożenia był brak sygnalizacji przy wyprzedzaniu oraz zakończenie
jej bez uwag, przy jednoczesnym pominięciu popełnionego wykroczenia drogowego
3
(przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości) popełnienia przestępstwa
z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.( pkt III
aktu oskarżenia i pkt I i III wyroku).
Sąd Rejonowy skazał J. K. za zarzucane mu w pkt I, i III aktu oskarżenia
przestępstwa, przyjmując iż każdy z nich wypełnia znamiona czynu zabronionego z
art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 91 k.k. i za to
na podstawie art. 228 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. i w zw. z art. 91 § 1 k.k.
wymierzył mu karę jednego roku i dwóch miesięcy pozbawienia wolności. Na
podstawie art. 33 § 2 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i § 3 k.k. wymierzył mu karę grzywny w
wysokości 100 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na
kwotę 20 złotych ( pkt I wyroku).
Również skazał J. W. za zarzucane mu w pkt I aktu oskarżenia przestępstwo
z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art.
228 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu na karę jednego roku
pozbawienia wolności. Na podstawie art. 33 § 2 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i § 3 k.k.
wymierzył mu karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych ustalając wysokość
jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych (pkt II wyroku).
Sąd Rejonowy skazał oskarżonego R. C. za przypisane mu przestępstwo
opisane w pkt III aktu oskarżenia, z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11
§ 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., i za to na podstawie art. 228 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3
k.k. wymierzył mu na karę jednego pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 33 § 2 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i § 3 k.k. wymierzył R. C.
karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki
dziennej na kwotę 10 złotych.
Na podstawie art. 69 § 1 i § 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie
orzeczonych wobec P. K., J. W. i R. C. kar pozbawienia wolności warunkowo
zawiesił ustalając okres próby na dwa lata, zaś na podstawie art. 45 § 1 k.k. orzekł
od nich przepadek korzyści majątkowej (pkt IV i V wyroku).
Tym też wyrokiem Sąd Rejonowy uniewinnił P. K. i R. C. od zarzucanego im
w punkcie II aktu oskarżenia przestępstwa z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w
zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. polegającego na tym, że w dniu 7 kwietnia
2008 r. w G., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w warunkach czynu
4
ciągłego z góry powziętym zamiarem w krótkich odstępach czasu wspólnie i w
porozumieniu jako funkcjonariusze Referatu Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej
Policji pełniąc służbę patrolową przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej
obietnicę wręczenia korzyści majątkowej, a następnie przyjęli korzyść majątkową w
postaci dwóch butelek wódki „Finlandia" o pojemności 0,5 litra każda o łącznej
wartości 62 zł w związku z pełnieniem funkcji publicznej w zamian za zachowanie
stanowiące naruszenie przepisów prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia
drogowego i odstąpienie od ukarania mandatem karnym S. Z. za wykroczenie
polegające na przekroczeniu kierowanym pojazdem marki Mercedes E 270
dozwolonej prędkości pomiędzy 31 a 40 km/h poprzez poświadczenie przez P. K.
nieprawdy w notatniku służbowym KMP w T. str. 43 oraz w treści wystawionego
mandatu co do podstawy faktycznej jego wystawienia i niezgodne z rzeczywistością
wskazanie, ze wyłączną przyczyną ukarania i nałożenia mandatu karnego w kwocie
100 zł i 2 punktów karnych był brak u kierującego pojazdem pasów bezpieczeństwa
- przy jednoczesnym pominięciu popełnionego wykroczenia drogowego tj.
przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości, co w konsekwencji
skutkowało nałożeniem grzywny - w niższym wymiarze i przyznaniem mniejszej
ilości punktów karnych (pkt VI wyroku).
Od tego wyroku apelacje złożyli obrońcy P. K., J. W. i R. C. oraz Prokurator
Apelacyjny.
Obrońca adw. M. D. zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w całości z
wyłączeniem punktu VI na korzyść P. K., J. W. i R.C. zarzucając mu:
1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art.12 k.k. i art. 91 § 1 k.k. w
stosunku do P. K. oraz art.12 k.k. wobec J. W. i R. C. - poprzez błędne
zastosowanie,
2. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 11 § 3 k.k. poprzez
niezastosowanie,
3. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy tj. art. 7 k.p.k., poprzez brak wszechstronnej oceny zebranego
materiału dowodowego w sprawie, dokonanie ustaleń faktycznych w sposób
sprzeczny z zasadami logiki i prawidłowego rozumowania, co doprowadziło Sąd I
instancji do sprzecznych ustaleń w zakresie stanu faktycznego,
5
4. naruszenie przepisów postępowania, które mogą mieć wpływ na wynik
postępowania tj. art. 5 § 2 k.p.k., poprzez rozstrzygnięcie wątpliwości i niejasności
na niekorzyść oskarżonych,
5. naruszenie przepisów postępowania, które mogą mieć istotny wpływ na
wynik rozstrzygnięcia tj. art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez niezasadne odmówienie
wiary wyjaśnieniom oskarżonych,
6. naruszenie art. 19 ust. 15 c ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r.,
poprzez niezastosowanie.
Podnosząc wymienione zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania, ewentualne uniewinnienie oskarżonych od zarzucanych im aktem
oskarżenia czynów w pkt I i III.
Obrońca adw. A. N. zaskarżyła wyrok w pkt. I, II, III, IV, VII na korzyść P. K.,
J. W., R. C., zarzucając wyrokowi:
1/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, które
miało wpływ na jego treść (art. 438 pkt 3 k.p.k.) w szczególności poprzez błędne
przyjęcie, że oskarżeni dopuścili się popełnienia zarzucanych im czynów, a w
szczególności, iż P. K. i J. W. w dniu 21 marca 2008 r w M. działając w warunkach
czynu ciągłego z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu wspólnie
w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej jako funkcjonariusze
Referatu Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji pełniąc służbę patrolową
przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej korzyść majątkową w kwocie nie
mniejszej niż 30 zł od A. W. w zamian za zachowanie stanowiące naruszenie
przepisów prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia drogowego i
odstąpienie od ukarania wymienionego mandatem karnym za wykroczenie
polegające na przekroczeniu kierowanym pojazdem marki VW Sharan dozwolonej
prędkości o 27 km/h, poprzez poświadczenie przez P. K. nieprawdy w notatniku
służbowym KMP na stronie 5 co do podstawy prowadzenia kontroli drogowej
sposobu jej zakończenia polegające na niezgodnym z rzeczywistością wskazaniu,
że wyłączną podstawą jej wdrożenia było sprawdzenie stanu trzeźwości A. W. oraz
zakończenie jej bez uwag, przy jednoczesnym pominięciu popełnionego
wykroczenia drogowego tj. przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości
6
tj. przestępstwa z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z
art. 12 k.k. oraz, iż P. K. i R. C. w dniu 9 lutego 2008 r. w K. działając w warunkach
czynu ciągłego z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu wspólnie i
w porozumieniu jako funkcjonariusze Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji
pełniąc służbę patrolową przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej korzyść
majątkową w kwocie 50 zł od J. C. w zamian za zachowanie stanowiące naruszenie
przepisów prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia drogowego i
odstąpienie od ukarania wymienionego mandatem karnym za wykroczenie
polegające na przekroczeniu kierowanym pojazdem marki Alfa Romeo dozwolonej
prędkości poprzez poświadczenie przez P. K. nieprawdy w notatniku służbowym
KMP na stronie 55 - 56 co do podstawy prowadzenia kontroli drogowej i sposobu jej
zakończenia, polegające na niezgodnym z rzeczywistością wskazaniu, że wyłączną
podstawą jej wdrożenia był brak sygnalizacji przy wyprzedzaniu oraz zakończenie
jej bez uwag, przy jednoczesnym pominięciu popełnionego wykroczenia drogowego
tj. przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości tj. przestępstwa z art. 228
§ 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
2/ obrazę przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na treść
orzeczenia (art. 438 § 2 k.p.k.) a w szczególności art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. i art.
7 k.p.k. przez niezastosowanie,
3/ obrazę przepisu art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji, w
brzmieniu obowiązującym w dacie czynów zarzucanych oskarżonym, mający wpływ
na jego treść, poprzez wykorzystanie przy ocenie materiału dowodowego sprawy w
stosunku do P. K., J. W. oraz R. C. dowodów uzyskanych w toku kontroli
operacyjnej,
4/ obrazę przepisu art. 174 k.p.k.,
5/ obrazę przepisu art. 171 § 1 k.p.k. w zw. z art. 171 § 7 k.p.k.,
Podnosząc wymienione zarzuty obrońca oskarżonych wniósł o:
- zmianę wyroku w zaskarżonej części i uniewinnienie P. K., J.W. i R. C. od
zarzucanych im aktem oskarżenia czynów,
ewentualnie o
- uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
7
Prokurator Apelacyjny zarzucił:
1/ obrazę przepisu art. 19 ust 15 a w zw. z art. 19 ust 15 b i c w zw. z art. 9
ust 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji, poprzez bezpodstawne i nie
znajdujące oparcia w żadnym przepisie prawa wyrażenie poglądu, że
niedopuszczalność wykorzystania w postępowaniu karnym dowodów uzyskanych
podczas stosowania kontroli operacyjnej spowodowana brakiem tzw. zgody
następczej uniemożliwia wykorzystanie również innych dowodów pochodnych,
które przeprowadzono na podstawie informacji uzyskanych w wyniku takiej kontroli
operacyjnej co doprowadziło do błędnego uznania, że wyjaśnienia S. Z. w zakresie
dotyczącym okoliczności wręczenia przez niego korzyści majątkowej
funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W. w dniu 7 kwietnia 2008 r. w G. nie mogą
stanowić dowodu w toczącym się postępowaniu karnym dotyczącym przestępstwa
określonego w art. 228 § 1 k.k., pomimo że dowód ten został uzyskany i
przeprowadzony na podstawie wiedzy operacyjnej organów ścigania o tym
zdarzeniu podjętej w wyniku legalnie przeprowadzonych czynności operacyjnych,
2/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający
wpływ na jego treść - poprzez bezzasadne uznanie, że wyjaśnienia S. Z. dotyczące
przyjęcia w dniu 7 kwietnia 2008 r w G. korzyści majątkowych przez
funkcjonariuszy Policji P. K. oraz J. W. stanowią wyłączny dowód popełniania tego
przestępstwa, podczas gdy dokonanie ustaleń faktycznych wskazujących na
realizację tego czynu zabronionego jest możliwe również na podstawie innych
ocenionych we wzajemnym powiązaniu dowodów, a mianowicie zeznań świadków:
G. L., M. C. oraz zapisów w notatnikach służbowych oskarżonych, treści
mandatu karnego oraz paragonu fiskalnego na zakup alkoholu,
3/ błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia
polegający na sprzeczności między ustaleniami przyjętymi w uzasadnieniu
wyroku, poprzez wskazanie (str. 4), że S. Z. po zakończeniu podjętej wobec
niego policyjnej interwencji wręczył funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W.
korzyść majątkową w postaci dwóch butelek wódki, przy jednoczesnym
przyjęciu (str.20), że brak jest wystarczających, obiektywnych podstaw tego
przestępstwa wymienionym oskarżonym,
8
4/ rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec P. K., J. W. oraz R. C. kary
pozbawienia wolności odpowiednio w rozmiarze 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia
wolności i 1 pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 2 lat próby, wobec wszystkich oskarżonych na skutek niedostatecznego
uwzględnienia stopnia stopień społecznej szkodliwości popełnionych przestępstw, a
zwłaszcza okoliczności i sposobu ich popełnienia, wagi naruszonych obowiązków
służbowych, motywacji działania oskarżonych pomimo, że zespół tych okoliczności
oraz względy prewencji szczególnej i ogólnej, przemawiały za celowością
orzeczenia wobec oskarżonych surowszej kary pozbawienia wolności oraz
ustanowienie dłuższego okresu próby,
5/ błąd w ustaleniach faktycznych mogący mieć wpływ na treść wyroku
poprzez błędną ocenę okoliczności uzasadniających niezastosowanie wobec P. K.,
J. W. oraz R. C. środka karnego w postaci zakazu wykonywania zawodu policjanta
za przypisane im przestępstwa z art. 228 § 3 k.k., podczas gdy oskarżeni nadużyli
przy popełnieniu przypisanych im przestępstw wykonywanego zawodu okazując, że
dalsze wykonywanie zawodu policjanta zagraża istotnym dobrom chronionym
prawem, natomiast cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w
stosunku do nich wskazany środek karny, oraz potrzeba kształtowania
świadomości prawnej społeczeństwa uzasadniają konieczność jego zastosowania,
6/ błąd w ustaleniach faktycznych mogący mieć wpływ na treść wyroku
poprzez nieprawidłową ocenę sytuacji majątkowej, w tym dochodów i możliwości
zarobkowych P. K., J. W. oraz R. C. co skutkowało ustaleniem w stosunku do
oskarżonych wyjątkowo niskiej stawki dziennej grzywny w wysokości odpowiednio
20 zł, oraz 10 zł, podczas gdy właściwa ocena powyższych okoliczności
uzasadniała określenie stawki dziennej w wyższym wymiarze.
Powołując się na wyżej wymienione zarzuty Prokurator wniósł o:
1/ uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej uniewinnienia P. K. i J. W.
od przestępstwa opisanego w pkt II aktu oskarżenia (pkt VI wyroku) z art. 228 § 3
k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i przekazanie
sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu,
2/ zmianę zaskarżonego wyroku w części dot. pkt I-IV wyroku poprzez
wymierzenie;
9
P. K., za przestępstwo z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., kary jednego roku i dziesięciu
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary
na okres 5 lat próby oraz wymierzenie kary grzywny w wymiarze 150 stawek
dziennych po 100 złotych, orzeczenie środka karnego w postaci zakazu
wykonywania zawodu policjanta przez okres 5 lat,
J. W. za przestępstwo z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 12 k.k. kary jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby oraz wymierzenie kary grzywny w
wymiarze 120 stawek dziennych po 100 złotych, orzeczenie środka karnego w
postaci zakazu wykonywania zakazu policjanta przez okres 5 lat,
R. C. za przestępstwo z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 12 k.k. - kary jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem wykonania tej kary na okres 5 lat próby oraz kary grzywny w
wymiarze 100 stawek dziennych po 100 złotych, orzeczenie środka karnego w
postaci zakazu wykonywania zawodu policjanta przez okres 5 lat.
Po rozpoznaniu tych apelacji Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 28 maja 2015
r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok co do P. K. i J. W. w zakresie rozstrzygnięcia
z pkt VI i w tej części kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciążył
Skarb Państwa, natomiast uchylił zaskarżony wyrok co do P. K., J. W. i R. C. w
pozostałym zakresie i sprawę przekazał Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania.
Od w/w wyroku Sądu Okręgowego kasację złożył Prokurator Prokuratury
Apelacyjnej.
Zaskarżył ten wyrok w stosunku do P. K. i J. W. na ich niekorzyść w
części utrzymującej w mocy wyrok Sądu Rejonowego z dnia 21 października 2014
r., w zakresie uniewinnienia P. K. i J. W. od popełnienia zarzucanego im
przestępstwa z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 §3 k.k. w zw z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.
(pkt. VI wyroku, pkt. II aktu oskarżenia).
Zarzucił:
- rażące i mogące mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszenie
przepisów postępowania - art. 7 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. -
10
wykluczające uznanie przeprowadzonej kontroli instancyjnej za prawidłową -
polegające na nienależytym rozważeniu oraz ustosunkowaniu się w uzasadnieniu
wyroku do zarzutów i wniosków podniesionych w apelacji prokuratora, co w
konsekwencji doprowadziło do arbitralnego i bezkrytycznego zaakceptowania przez
Sąd Okręgowy niewątpliwie niespójnej i nieprawidłowej oceny materiału
dowodowego poczynionej przez Sąd I Instancji oraz bezzasadnego, nie
znajdującego oparcia w żadnym przepisie prawa i jednocześnie przyjęcie
naruszającego przepisy art. 19 ust 15 a w zw. z art. 19 ust 15 b i c w zw. z art. 19
ust 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji - poglądu, że niedopuszczalność
wykorzystania w postępowaniu karnym dowodów uzyskanych podczas stosowania
kontroli operacyjnej spowodowana brakiem tak zwanej zgody następczej
uniemożliwia wykorzystanie również innych dowodów pochodnych, co skutkowało
uznaniem, że m. in. depozycje S. Z. w zakresie dotyczącym okoliczności wręczenia
przez niego korzyści majątkowej funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W. w dniu 7
kwietnia 2008 roku w G. nie mogą stanowić dowodu w toczącym się postępowaniu
karnym, pomimo że dowód ten został uzyskany i przeprowadzony na podstawie
wiedzy organów ścigania o tym zdarzeniu, podjętej w wyniku legalnie
przeprowadzonych czynności.
Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 maja
2015 r., oraz wyroku Sądu Rejonowego z dnia 21 października 2014 r., w części
dotyczącej uniewinnienia oskarżonych P. K. i J. W. od przestępstwa opisanego w
pkt II aktu oskarżenia ( pkt. VI wyroku ) z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i przekazanie sprawy w tym zakresie temu
ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania.
W pisemnych odpowiedziach na tę kasację obrońcy P. K. i J. W. wnieśli o
oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja zasługuje na uwzględnienie.
Poza sporem jest, że obraza przepisów art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 §
3 k.p.k. ma miejsce zarówno wtedy, gdy sąd pomija zupełnie w swych
rozważaniach zarzuty zawarte w środku odwoławczym, jak i wtedy, gdy analizuje je
w sposób odbiegający od wymogu rzetelnej ich oceny (por. np. wyroki Sądu
11
Najwyższego: z dnia 8 marca 2007 r., V KK 167/06, z dnia 8 czerwca 2011 r., V KK
24/11, OSNKW 2011 CD, poz. 1120, z dnia 15 grudnia 2011 r., II KK 192/11, LEX
nr 1108459, z dnia 14 lutego 2013 r., III KK 261/12, LEX nr 1288695).
Zgodzić się należy z wywodami oskarżyciela publicznego, co do tego, iż
analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego prowadzi do
wniosku, że ten Sąd nie rozważył należycie wszystkich zarzutów sformułowanych w
apelacji prokuratora oraz nie odniósł się do nich w sposób dostateczny w
uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.
W szczególności, w zakresie sformułowanego w apelacji zarzutu obrazy
przepisów art. 19 ust 15 a w zw. z art. 19 ust 15 b i c w zw. z art. 19 ust 1 ustawy z
dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji, kwestionującego stanowisko Sądu I instancji co
do niemożności czynienia w postępowaniu karnym ustaleń faktycznych na
podstawie tzw. dowodów pochodnych (pośrednich), w sytuacji nie uzyskania w
trybie art. 19 ust 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji tzw. zgody
następczej na wykorzystanie w postępowaniu karnym dowodu z treści rozmów
telefonicznych przeprowadzonych w dniu 7 kwietnia 2008 r. pomiędzy S. Z. i W. K.
oraz pomiędzy W. K. i J. W., utrwalonych podczas kontroli operacyjnej. Sąd
Okręgowy w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w istocie ograniczył się
do dwukrotnego lakonicznego stwierdzenia, że w tym zakresie „sąd odwoławczy
wywody te podziela" (strona 13 i 14 uzasadnienia wyroku).
Nadto Sąd Okręgowy, w ślad za Sądem I instancji, wyraził pogląd, że
„potrzeba ochrony praw obywatelskich i kontroli sądu nad ingerencją w owe prawa
obywatelskie w takim samym stopniu dotyczy bowiem dowodów pochodnych, jak
też dowodu pozyskanego bezpośrednio w drodze kontroli operacyjnej nie objętej
zgodą następczą sądu" (strona 13 uzasadnienia wyroku).
Sąd Okręgowy nie odniósł się do stanowiska z apelacji prokuratora, gdzie
wskazano, że ani z przepisów art. 19 ust 15 a w zw. z art. 19 ust 15 b i c w zw. z
art. 19 ust 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji, ani z jakichkolwiek
przepisów innych ustaw, nie wynika zakaz podjęcia czynności dowodowych, a
następnie wykorzystania tych dowodów w celu zrekonstruowania zdarzeń ujętych,
w niezalegalizowanej przez sąd w stosownym ustawowym trybie rozmowie
12
telefonicznej, która została utrwalona podczas legalnie zarządzonej kontroli
operacyjnej.
W apelacji podniesiono, że z wykładni językowej przepisów art. 19 ust 15 a
ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji oraz art. 237 § 8 k.p.k. wynika tylko, że nie
jest możliwe wykorzystanie w postępowaniu karnym jedynie dowodu z konkretnej,
utrwalonej rozmowy telefonicznej. Zdaniem Autora kasacji, tego rodzaju
interpretacja wymienionych przepisów, które z racji ich wyjątkowego charakteru,
zgodnie z regułą exceptiones non sunt extendae nie mogą być interpretowane
rozszerzająco, oznacza, że jeżeli treść takiej niezalegalizowanej rozmowy wskazuje
na zaistnienie określonego przestępstwa, możliwym jest podjęcie stosownych
czynności dowodowych o charakterze pochodnym, które będą ukierunkowane na
procesowe udokumentowanie określonego faktu. Przepisy ustawy o Policji nie
wprowadzają tu bowiem bezwzględnego zakazu dowodzenia określonego faktu czy
tezy dowodowej.
Nie budzi wątpliwości, że w polskiej procedurze karnej nie obowiązuje reguła
zakazu wykorzystywania w procesie „owoców zatrutego drzewa” (por. np.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 14 listopada 2006 r., V KK 52/06, z dnia
30 października 2013 r., II KK 139/13). Sformułował ją w 1939 r. Sędzia Sądu
Najwyższego USA Felix Frankfurter w sprawie Nardone przeciwko USA. Zgodnie z
nią dowody ujawnione dzięki dowodom bezpośrednio nielegalnym, jako „pośrednio
skażone”, nie mogą być wykorzystane w postępowaniu sądowym (por. Z.
Sobolewski, Zasada „nemo se ipsum accusare tenetur” w polskim procesie karnym,
Lublin 1979, s. 170, Zb. Hołda, Z problematyki gwarancji procesowych
podejrzanego w świetle konstytucji USA, Annales UMCS, Sectio G, Lublin 1983, s.
147). Oczywiście w orzecznictwie Sądu Najwyższego USA wypracowano już kilka
odstępstw od tej reguły (por. T. Tomaszewski, Proces amerykański. Problematyka
śledcza, Toruń 1996, s. 170 – 180). Zwolennikiem wprowadzenia do polskiej
procedury zakazu wykorzystywania w procesie karnym „owoców zatrutego drzewa”
jest m. in. P. Lech, który proponuje wprowadzenie do k.p.k. bezwzględnej podstawy
odwoławczej oparcia orzeczenia na dowodach uzyskanych bezpośrednio lub
pośrednio z naruszeniem ustawy (por. P. Lech, Owoce zatrutego drzewa w
procesie karnym. Dowody zdobyte nielegalnie, Palestra 2012, Nr 3 – 4, s. 47).
13
Zgodnie z obowiązującą w polskim procesie karnym zasadą swobody
dowodzenia, w postępowaniu dowodowym dopuszczalne jest przeprowadzenie
wszelkich czynności dowodowych, za wyjątkiem czynności objętych wyraźnym
zakazem ich przeprowadzania. Ustanowione w polskim procesie karnym zakazy
dowodowe uznawane są za wyjątki od dopuszczalności podejmowania wszelkich
czynności dowodowych. Zdecydowana większość polskiej doktryny opowiada się
za dopuszczalnością wykorzystania w postępowaniu karnym tzw. „dowodu
pośrednio skażonego", przez który rozumie się dowód uzyskany w wyniku
przeprowadzenia innego dowodu – określanego jako tzw. dowód nielegalny. Tzw.
dowód nielegalny, niektórzy nazywają go dowodem wadliwym, to dowód obarczony
jednym z uchybień proceduralnych powodujących niedopuszczalność jego
wykorzystania w procesie karnym. Wskazane uchybienia proceduralne mogą
dotyczyć sytuacji uzyskania dowodu z nielegalnego źródła (gdy dowodzenie było
niedopuszczalne), bądź na skutek nielegalnego sposobu pozyskania i
przeprowadzenia dowodu. Podkreśla się, że w myśl art. 2 § 1 k.p.k. jednym z
podstawowych założeń polskiej procedury karnej jest pociągnięcie sprawcy do
odpowiedzialności karnej, co przesądza na rzecz możliwości wykorzystywania w
procesie karnym „dowodów pośrednio skażonych", w celu realizacji tego postulatu.
Niektórzy wskazują przy tym, iż biorąc pod uwagę unormowania prawa
międzynarodowego oraz kierując się wyrażoną w k.p.k. zasadą lojalności
(rzetelności) procesowej, należy wykluczyć tzw. „dowody pośrednio skażone”, które
zostały uzyskane w wyniku tortur (por. M. Wąsek – Wiaderek, „Nemo se ipsum
accusare tenetur” w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w: L.
Gardocki, J. Godoń, M. Hudzik, L. Paprzycki (red.), Orzecznictwo sądowe w
sprawach karnych. Aspekty europejskie i unijne, Warszawa 2009, s. 196 – 197,
wyrok z dnia 1 czerwca 2010 r. Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka w sprawie Gäfgen przeciwko Republice Federalnej Niemiec, zam. M.
Wąsek – Wiaderek, Przegląd Orzecznictwa Europejskiego dotyczącego Spraw
Karnych 2010, nr 1 – 2, s. 17 – 21).
Obowiązujący aktualnie art. 168 a k.p.k. również nie wprowadza zakazu
wykorzystywania „owoców zatrutego drzewa”, gdyż dotyczy jedynie zakazu
przeprowadzenia i wykorzystania dowodu bezpośrednio nielegalnego. Jak trafnie
14
wskazuje się w doktrynie, cyt. „Przede wszystkim chodzi o wzgląd na aksjologię
procesu karnego i /nadal/ czołowe miejsce, które zajmuje w nim zasada prawdy
naturalnej. Stara to prawda, że te zakazy dowodowe, które przecież w sposób
wymierny ograniczają możliwość dokonania ustaleń prawdziwych w procesie
karnym, powinny być interpretowane w sposób możliwie ścisły” (cyt. A. Bojańczyk,
Jaki jest zakres zakazu dowodowego obejmującego dowody uzyskane za pomocą
czynu zabronionego., Palestra 2014, Nr 10, s. 105). W przeszłości w zgłoszonym
przez Prezydenta R. P. Lecha Wałęsę projekcie ustawy konstytucyjnej – Karta
Praw i Wolności zaproponowano w art. 24 rozwiązanie, iż cyt. „nie jest dowodem
informacja uzyskana bezpośrednio lub pośrednio w wyniku stosowania tortur,
wymuszania, naruszenia nietykalności cielesnej lub psychicznej osoby, nielegalnej
ingerencji w życie prywatne, w korespondencję lub środki telekomunikacyjne albo
innego naruszenia prawa” (druk Sejmu I kadencji nr 580 z dnia 12 listopada 1992 r.,
oraz druk Zgromadzenia Narodowego nr 1 z dnia 6 maja 1994 r.).
Przypomnieć należy, że w dacie czynu zarzuconego aktem oskarżenia P. K.
i J. W., tj. w dniu 7 kwietnia 2008 r., od którego popełnienia zostali oni uniewinnieni,
na organach ścigania nie ciążył obowiązek uzyskania tzw. zgody następczej (nie
wynikał on z żadnego aktu prawnego).
Konstrukcja zgody następczej została wprowadzona do k.p.k. (art. 237 a
k.p.k.) oraz ustaw ustrojowych organów ścigania (w ustawie o Policji, art. 19 ust 15
a i c) ustawą z dnia 4 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania
karnego oraz zmianie niektórych innych ustaw, która weszła w życie 11 czerwca
2011 r.
Sąd Okręgowy nie odniósł się też do argumentów z apelacji oskarżyciela
publicznego wskazujących na to, że pogląd o możliwości wykorzystania w
postępowaniu karnym dowodu który został ujawniony w wyniku informacji
uzyskanych z dowodu przeprowadzonego z naruszeniem prawa przeważa w
doktrynie (por. np. M. Żbikowska, Dowód pośrednio nielegalny w polskim procesie
karnym, WPP 2012, nr 1 – 2, s. 108 – 124).
Również Sąd Okręgowy nie odniósł się w wystarczającym stopniu do
tezy z apelacji, że dowód w postaci wyjaśnień S. Z., złożonych do protokołu z
dnia 14 listopada 2008 r. (tom I k. 23-27), w zakresie okoliczności związanych
15
z wręczeniem przez niego korzyści majątkowej funkcjonariuszom Policji P. K.
i J. W. w dniu 7 kwietnia 2008r w G., nie został uzyskany poprzez odtworzenie
mu podczas przesłuchania w charakterze podejrzanego, a następnie świadka,
utrwalonej podczas stosowanej wobec niego kontroli operacyjnej treści
rozmowy telefonicznej przeprowadzonej przez niego w dniu 7 kwietnia 2008 r.
z W. K. Jak się wydaje taki wniosek można wyprowadzić z lektury protokołu
przesłuchania S. Z. z dnia 14 listopada 2008 r. S. Z. nie określił wówczas dokładnej
daty zdarzenia („na przełomie marca lub kwietnia 2008 r. dokładnej daty nie
pamiętam”), jak też nie sprecyzował szczegółów rozmowy z W. K. oraz pomiędzy
nim a jednym z policjantów. W swoich wyjaśnieniach w przeciwieństwie do
rozmowy telefonicznej z dnia 7 kwietnia 2008 r., opisuje szczegółowo przyczyny i
przebieg tego zdarzenia, zachowania poszczególnych osób, określa miejsce
zakupu alkoholu. Tymczasem jego rozmowa telefoniczna z dnia 7 kwietnia 2008 r.
przeprowadzona z W. K., nie pozwala na poczynienie tak szczegółowych ustaleń.
Oskarżyciel publiczny zwraca nadto uwagę, iż to przesłuchanie S. Z. odbyło
się w obecności jego obrońcy, co zostało odnotowane we wstępnej części protokołu
przesłuchania. Żaden z uczestników tej czynności procesowej nie zgłosił żadnych
zarzutów i zastrzeżeń co do jej przebiegu. Trafnie też podniesiono w apelacji od
wyroku Sądu Rejonowego, iż bez znaczenia jest to, że przesłuchujący S.Z. policjant
znał treść rozmowy telefonicznej z dnia 7 kwietnia 2008 r.
Rację ma też oskarżyciel publiczny gdy wskazuje w kasacji na nieprawidłowe
rozpoznanie przez Sąd Okręgowy zarzutu postawionego w apelacji Sądowi
Rejonowemu, że ten Sąd dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, albowiem z
jednej strony przyjął w uzasadnieniu wyroku, opisując poczynione ustalenia
faktyczne, że S. Z. po zakończeniu podjętej wobec niego policyjnej interwencji
wręczył funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W. korzyść majątkową w postaci dwóch
butelek wódki cyt. „butelki zaniósł do auta, w którym siedzieli kontrolujący go
niedawno oskarżeni funkcjonariusze" (strona 4 uzasadnienia), a z drugiej strony
tłumacząc powody uniewinnienia obu oskarżonych wskazał, że brak jest
wystarczających obiektywnych podstaw dowodowych do przypisania im tego
przestępstwa (strona 20 uzasadnienia).
16
Z kolei w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy ograniczył się
wyłącznie do niejasnej konstatacji, cyt. „Sąd I instancji ustalając stan faktyczny nie
przyjął, że S. Z. po zakończeniu podjętej wobec niego interwencji wręczył
funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W. korzyść majątkową w postaci dwóch butelek
wódki, lecz ustalił, że po zakończonej kontroli zakupił dwie butelki wódki, następnie
powrócił na miejsce kontroli, po czym butelki zaniósł do auta w którym siedzieli
kontrolujący go niedawno policjanci. Takie ustalenia uzasadniały przyjęcie przez
sąd I instancji, iż brak jest wystarczających, obiektywnych dowodów do przypisania
oskarżonym tego przestępstwa” (strona 16 uzasadnienia zaskarżonego wyroku).
Konstatacja Sądu Okręgowego, że te stwierdzenia Sądu I instancji nie dotyczą
ustalenia przyjęcia przez obu oskarżonych korzyści majątkowej w postaci dwóch
butelek alkoholu, nie może być zaakceptowana, gdyż przyjęto ją z pominięciem
zasady niesprzeczności, stanowiącej jedną z podstaw prawidłowego rozumowania.
Kierując się przedstawionymi wyżej motywami Sąd Najwyższy uchylił
zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu
Rejonowego odnośnie do czynu zarzucanego w pkt. II aktu oskarżenia i w tym
zakresie sprawę oskarżonych P. K. i J. W. przekazał Sądowi Rejonowemu w T. do
ponownego rozpoznania.
Ponownie rozpoznając sprawę oskarżonych P. K. i J. W. w zakresie czynu
zarzucanego w pkt. II aktu oskarżenia, Sąd Rejonowy będzie związany, po myśli
art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k., wyrażonym w niniejszym uzasadnieniu
zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami Sądu Najwyższego.
kc
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Michał Laskowski
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Danuta Bratkrajc
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej
w sprawie P. K. i J. W.
oskarżonych z art. 228 § 3 kk i inne
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 lutego 2016 r.,
kasacji, wniesionych przez prokuratora na niekorzyść oskarżonych
od wyroku Sądu Okręgowego w T.
z dnia 28 maja 2015 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w T.
z dnia 21 października 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok
Sądu Rejonowego w T. odnośnie do czynu zarzucanego w pkt II
aktu oskarżenia i w tym zakresie sprawę oskarżonych P.K. i J. W.
przekazuje temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., znał P. K. i J. W. za
winnych przestępstwa z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w
zw. z art. 12 k.k. w ten sposób popełnionego, że w dniu 21 marca 2008 r. w M.,
działając w warunkach czynu ciągłego z góry powziętym zamiarem, w krótkich
odstępach czasu wspólnie i w porozumieniu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
jako funkcjonariusze Referatu Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji w T.,
pełniąc służbę patrolową przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej korzyść
majątkową w kwocie nie mniejszej niż 30 zł od A. W. w zamian za zachowanie
stanowiące naruszenie przepisów prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia
drogowego i odstąpienie od ukarania wymienionego mandatem karnym za
wykroczenie polegające na przekroczeniu kierowanym pojazdem marki VW Sharan
dozwolonej prędkości o 27 km/h poprzez poświadczenie przez P. K. nieprawdy w
notatniku służbowym KMP w T. na stronie 5 co do podstawy prowadzenia kontroli
drogowej i sposobu jej zakończenia polegające na niezgodnym z rzeczywistością
wskazaniu, że wyłączną podstawą jej wdrożenia było sprawdzenie stanu trzeźwości
A. W. oraz zakończenie jej bez uwag, przy jednoczesnym pominięciu popełnionego
wykroczenia drogowego tj. przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości
(pkt I aktu oskarżenia i pkt I i II wyroku).
Nadto tym wyrokiem P. K. oraz R. C. zostali uznani za winnych tego, że w
dniu 9 lutego 2008 r. w K., działając w warunkach czynu ciągłego z góry powziętym
zamiarem, w krótkich odstępach czasu wspólnie i w porozumieniu jako
funkcjonariusze Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji pełniąc służbę
patrolową przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej korzyść majątkową w
kwocie 50 zł od J. C. w zamian za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów
prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia drogowego i odstąpienie od
ukarania wymienionego mandatem karnym za wykroczenie polegające na
przekroczeniu kierowanym pojazdem marki Alfa Romeo dozwolonej prędkości
poprzez poświadczenie przez P. K. nieprawdy w notatniku służbowym KMP w T. na
stronie 55 - 56 co do podstawy prowadzenia kontroli drogowej i sposobu jej
zakończenia polegające na niezgodnym z rzeczywistością wskazaniu, że wyłączną
podstawą jej wdrożenia był brak sygnalizacji przy wyprzedzaniu oraz zakończenie
jej bez uwag, przy jednoczesnym pominięciu popełnionego wykroczenia drogowego
3
(przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości) popełnienia przestępstwa
z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.( pkt III
aktu oskarżenia i pkt I i III wyroku).
Sąd Rejonowy skazał J. K. za zarzucane mu w pkt I, i III aktu oskarżenia
przestępstwa, przyjmując iż każdy z nich wypełnia znamiona czynu zabronionego z
art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 91 k.k. i za to
na podstawie art. 228 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. i w zw. z art. 91 § 1 k.k.
wymierzył mu karę jednego roku i dwóch miesięcy pozbawienia wolności. Na
podstawie art. 33 § 2 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i § 3 k.k. wymierzył mu karę grzywny w
wysokości 100 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na
kwotę 20 złotych ( pkt I wyroku).
Również skazał J. W. za zarzucane mu w pkt I aktu oskarżenia przestępstwo
z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art.
228 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu na karę jednego roku
pozbawienia wolności. Na podstawie art. 33 § 2 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i § 3 k.k.
wymierzył mu karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych ustalając wysokość
jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych (pkt II wyroku).
Sąd Rejonowy skazał oskarżonego R. C. za przypisane mu przestępstwo
opisane w pkt III aktu oskarżenia, z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11
§ 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., i za to na podstawie art. 228 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3
k.k. wymierzył mu na karę jednego pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 33 § 2 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i § 3 k.k. wymierzył R. C.
karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki
dziennej na kwotę 10 złotych.
Na podstawie art. 69 § 1 i § 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie
orzeczonych wobec P. K., J. W. i R. C. kar pozbawienia wolności warunkowo
zawiesił ustalając okres próby na dwa lata, zaś na podstawie art. 45 § 1 k.k. orzekł
od nich przepadek korzyści majątkowej (pkt IV i V wyroku).
Tym też wyrokiem Sąd Rejonowy uniewinnił P. K. i R. C. od zarzucanego im
w punkcie II aktu oskarżenia przestępstwa z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w
zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. polegającego na tym, że w dniu 7 kwietnia
2008 r. w G., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w warunkach czynu
4
ciągłego z góry powziętym zamiarem w krótkich odstępach czasu wspólnie i w
porozumieniu jako funkcjonariusze Referatu Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej
Policji pełniąc służbę patrolową przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej
obietnicę wręczenia korzyści majątkowej, a następnie przyjęli korzyść majątkową w
postaci dwóch butelek wódki „Finlandia" o pojemności 0,5 litra każda o łącznej
wartości 62 zł w związku z pełnieniem funkcji publicznej w zamian za zachowanie
stanowiące naruszenie przepisów prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia
drogowego i odstąpienie od ukarania mandatem karnym S. Z. za wykroczenie
polegające na przekroczeniu kierowanym pojazdem marki Mercedes E 270
dozwolonej prędkości pomiędzy 31 a 40 km/h poprzez poświadczenie przez P. K.
nieprawdy w notatniku służbowym KMP w T. str. 43 oraz w treści wystawionego
mandatu co do podstawy faktycznej jego wystawienia i niezgodne z rzeczywistością
wskazanie, ze wyłączną przyczyną ukarania i nałożenia mandatu karnego w kwocie
100 zł i 2 punktów karnych był brak u kierującego pojazdem pasów bezpieczeństwa
- przy jednoczesnym pominięciu popełnionego wykroczenia drogowego tj.
przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości, co w konsekwencji
skutkowało nałożeniem grzywny - w niższym wymiarze i przyznaniem mniejszej
ilości punktów karnych (pkt VI wyroku).
Od tego wyroku apelacje złożyli obrońcy P. K., J. W. i R. C. oraz Prokurator
Apelacyjny.
Obrońca adw. M. D. zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w całości z
wyłączeniem punktu VI na korzyść P. K., J. W. i R.C. zarzucając mu:
1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art.12 k.k. i art. 91 § 1 k.k. w
stosunku do P. K. oraz art.12 k.k. wobec J. W. i R. C. - poprzez błędne
zastosowanie,
2. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 11 § 3 k.k. poprzez
niezastosowanie,
3. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy tj. art. 7 k.p.k., poprzez brak wszechstronnej oceny zebranego
materiału dowodowego w sprawie, dokonanie ustaleń faktycznych w sposób
sprzeczny z zasadami logiki i prawidłowego rozumowania, co doprowadziło Sąd I
instancji do sprzecznych ustaleń w zakresie stanu faktycznego,
5
4. naruszenie przepisów postępowania, które mogą mieć wpływ na wynik
postępowania tj. art. 5 § 2 k.p.k., poprzez rozstrzygnięcie wątpliwości i niejasności
na niekorzyść oskarżonych,
5. naruszenie przepisów postępowania, które mogą mieć istotny wpływ na
wynik rozstrzygnięcia tj. art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez niezasadne odmówienie
wiary wyjaśnieniom oskarżonych,
6. naruszenie art. 19 ust. 15 c ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r.,
poprzez niezastosowanie.
Podnosząc wymienione zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania, ewentualne uniewinnienie oskarżonych od zarzucanych im aktem
oskarżenia czynów w pkt I i III.
Obrońca adw. A. N. zaskarżyła wyrok w pkt. I, II, III, IV, VII na korzyść P. K.,
J. W., R. C., zarzucając wyrokowi:
1/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, które
miało wpływ na jego treść (art. 438 pkt 3 k.p.k.) w szczególności poprzez błędne
przyjęcie, że oskarżeni dopuścili się popełnienia zarzucanych im czynów, a w
szczególności, iż P. K. i J. W. w dniu 21 marca 2008 r w M. działając w warunkach
czynu ciągłego z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu wspólnie
w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej jako funkcjonariusze
Referatu Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji pełniąc służbę patrolową
przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej korzyść majątkową w kwocie nie
mniejszej niż 30 zł od A. W. w zamian za zachowanie stanowiące naruszenie
przepisów prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia drogowego i
odstąpienie od ukarania wymienionego mandatem karnym za wykroczenie
polegające na przekroczeniu kierowanym pojazdem marki VW Sharan dozwolonej
prędkości o 27 km/h, poprzez poświadczenie przez P. K. nieprawdy w notatniku
służbowym KMP na stronie 5 co do podstawy prowadzenia kontroli drogowej
sposobu jej zakończenia polegające na niezgodnym z rzeczywistością wskazaniu,
że wyłączną podstawą jej wdrożenia było sprawdzenie stanu trzeźwości A. W. oraz
zakończenie jej bez uwag, przy jednoczesnym pominięciu popełnionego
wykroczenia drogowego tj. przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości
6
tj. przestępstwa z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z
art. 12 k.k. oraz, iż P. K. i R. C. w dniu 9 lutego 2008 r. w K. działając w warunkach
czynu ciągłego z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu wspólnie i
w porozumieniu jako funkcjonariusze Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji
pełniąc służbę patrolową przyjęli w związku z pełnieniem funkcji publicznej korzyść
majątkową w kwocie 50 zł od J. C. w zamian za zachowanie stanowiące naruszenie
przepisów prawa - zatajenie faktu popełnienia wykroczenia drogowego i
odstąpienie od ukarania wymienionego mandatem karnym za wykroczenie
polegające na przekroczeniu kierowanym pojazdem marki Alfa Romeo dozwolonej
prędkości poprzez poświadczenie przez P. K. nieprawdy w notatniku służbowym
KMP na stronie 55 - 56 co do podstawy prowadzenia kontroli drogowej i sposobu jej
zakończenia, polegające na niezgodnym z rzeczywistością wskazaniu, że wyłączną
podstawą jej wdrożenia był brak sygnalizacji przy wyprzedzaniu oraz zakończenie
jej bez uwag, przy jednoczesnym pominięciu popełnionego wykroczenia drogowego
tj. przekroczenia przez kierującego dozwolonej prędkości tj. przestępstwa z art. 228
§ 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
2/ obrazę przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na treść
orzeczenia (art. 438 § 2 k.p.k.) a w szczególności art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. i art.
7 k.p.k. przez niezastosowanie,
3/ obrazę przepisu art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji, w
brzmieniu obowiązującym w dacie czynów zarzucanych oskarżonym, mający wpływ
na jego treść, poprzez wykorzystanie przy ocenie materiału dowodowego sprawy w
stosunku do P. K., J. W. oraz R. C. dowodów uzyskanych w toku kontroli
operacyjnej,
4/ obrazę przepisu art. 174 k.p.k.,
5/ obrazę przepisu art. 171 § 1 k.p.k. w zw. z art. 171 § 7 k.p.k.,
Podnosząc wymienione zarzuty obrońca oskarżonych wniósł o:
- zmianę wyroku w zaskarżonej części i uniewinnienie P. K., J.W. i R. C. od
zarzucanych im aktem oskarżenia czynów,
ewentualnie o
- uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
7
Prokurator Apelacyjny zarzucił:
1/ obrazę przepisu art. 19 ust 15 a w zw. z art. 19 ust 15 b i c w zw. z art. 9
ust 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji, poprzez bezpodstawne i nie
znajdujące oparcia w żadnym przepisie prawa wyrażenie poglądu, że
niedopuszczalność wykorzystania w postępowaniu karnym dowodów uzyskanych
podczas stosowania kontroli operacyjnej spowodowana brakiem tzw. zgody
następczej uniemożliwia wykorzystanie również innych dowodów pochodnych,
które przeprowadzono na podstawie informacji uzyskanych w wyniku takiej kontroli
operacyjnej co doprowadziło do błędnego uznania, że wyjaśnienia S. Z. w zakresie
dotyczącym okoliczności wręczenia przez niego korzyści majątkowej
funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W. w dniu 7 kwietnia 2008 r. w G. nie mogą
stanowić dowodu w toczącym się postępowaniu karnym dotyczącym przestępstwa
określonego w art. 228 § 1 k.k., pomimo że dowód ten został uzyskany i
przeprowadzony na podstawie wiedzy operacyjnej organów ścigania o tym
zdarzeniu podjętej w wyniku legalnie przeprowadzonych czynności operacyjnych,
2/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający
wpływ na jego treść - poprzez bezzasadne uznanie, że wyjaśnienia S. Z. dotyczące
przyjęcia w dniu 7 kwietnia 2008 r w G. korzyści majątkowych przez
funkcjonariuszy Policji P. K. oraz J. W. stanowią wyłączny dowód popełniania tego
przestępstwa, podczas gdy dokonanie ustaleń faktycznych wskazujących na
realizację tego czynu zabronionego jest możliwe również na podstawie innych
ocenionych we wzajemnym powiązaniu dowodów, a mianowicie zeznań świadków:
G. L., M. C. oraz zapisów w notatnikach służbowych oskarżonych, treści
mandatu karnego oraz paragonu fiskalnego na zakup alkoholu,
3/ błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia
polegający na sprzeczności między ustaleniami przyjętymi w uzasadnieniu
wyroku, poprzez wskazanie (str. 4), że S. Z. po zakończeniu podjętej wobec
niego policyjnej interwencji wręczył funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W.
korzyść majątkową w postaci dwóch butelek wódki, przy jednoczesnym
przyjęciu (str.20), że brak jest wystarczających, obiektywnych podstaw tego
przestępstwa wymienionym oskarżonym,
8
4/ rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec P. K., J. W. oraz R. C. kary
pozbawienia wolności odpowiednio w rozmiarze 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia
wolności i 1 pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 2 lat próby, wobec wszystkich oskarżonych na skutek niedostatecznego
uwzględnienia stopnia stopień społecznej szkodliwości popełnionych przestępstw, a
zwłaszcza okoliczności i sposobu ich popełnienia, wagi naruszonych obowiązków
służbowych, motywacji działania oskarżonych pomimo, że zespół tych okoliczności
oraz względy prewencji szczególnej i ogólnej, przemawiały za celowością
orzeczenia wobec oskarżonych surowszej kary pozbawienia wolności oraz
ustanowienie dłuższego okresu próby,
5/ błąd w ustaleniach faktycznych mogący mieć wpływ na treść wyroku
poprzez błędną ocenę okoliczności uzasadniających niezastosowanie wobec P. K.,
J. W. oraz R. C. środka karnego w postaci zakazu wykonywania zawodu policjanta
za przypisane im przestępstwa z art. 228 § 3 k.k., podczas gdy oskarżeni nadużyli
przy popełnieniu przypisanych im przestępstw wykonywanego zawodu okazując, że
dalsze wykonywanie zawodu policjanta zagraża istotnym dobrom chronionym
prawem, natomiast cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w
stosunku do nich wskazany środek karny, oraz potrzeba kształtowania
świadomości prawnej społeczeństwa uzasadniają konieczność jego zastosowania,
6/ błąd w ustaleniach faktycznych mogący mieć wpływ na treść wyroku
poprzez nieprawidłową ocenę sytuacji majątkowej, w tym dochodów i możliwości
zarobkowych P. K., J. W. oraz R. C. co skutkowało ustaleniem w stosunku do
oskarżonych wyjątkowo niskiej stawki dziennej grzywny w wysokości odpowiednio
20 zł, oraz 10 zł, podczas gdy właściwa ocena powyższych okoliczności
uzasadniała określenie stawki dziennej w wyższym wymiarze.
Powołując się na wyżej wymienione zarzuty Prokurator wniósł o:
1/ uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej uniewinnienia P. K. i J. W.
od przestępstwa opisanego w pkt II aktu oskarżenia (pkt VI wyroku) z art. 228 § 3
k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i przekazanie
sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu,
2/ zmianę zaskarżonego wyroku w części dot. pkt I-IV wyroku poprzez
wymierzenie;
9
P. K., za przestępstwo z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., kary jednego roku i dziesięciu
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary
na okres 5 lat próby oraz wymierzenie kary grzywny w wymiarze 150 stawek
dziennych po 100 złotych, orzeczenie środka karnego w postaci zakazu
wykonywania zawodu policjanta przez okres 5 lat,
J. W. za przestępstwo z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 12 k.k. kary jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby oraz wymierzenie kary grzywny w
wymiarze 120 stawek dziennych po 100 złotych, orzeczenie środka karnego w
postaci zakazu wykonywania zakazu policjanta przez okres 5 lat,
R. C. za przestępstwo z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 12 k.k. - kary jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem wykonania tej kary na okres 5 lat próby oraz kary grzywny w
wymiarze 100 stawek dziennych po 100 złotych, orzeczenie środka karnego w
postaci zakazu wykonywania zawodu policjanta przez okres 5 lat.
Po rozpoznaniu tych apelacji Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 28 maja 2015
r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok co do P. K. i J. W. w zakresie rozstrzygnięcia
z pkt VI i w tej części kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciążył
Skarb Państwa, natomiast uchylił zaskarżony wyrok co do P. K., J. W. i R. C. w
pozostałym zakresie i sprawę przekazał Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania.
Od w/w wyroku Sądu Okręgowego kasację złożył Prokurator Prokuratury
Apelacyjnej.
Zaskarżył ten wyrok w stosunku do P. K. i J. W. na ich niekorzyść w
części utrzymującej w mocy wyrok Sądu Rejonowego z dnia 21 października 2014
r., w zakresie uniewinnienia P. K. i J. W. od popełnienia zarzucanego im
przestępstwa z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 §3 k.k. w zw z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.
(pkt. VI wyroku, pkt. II aktu oskarżenia).
Zarzucił:
- rażące i mogące mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszenie
przepisów postępowania - art. 7 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. -
10
wykluczające uznanie przeprowadzonej kontroli instancyjnej za prawidłową -
polegające na nienależytym rozważeniu oraz ustosunkowaniu się w uzasadnieniu
wyroku do zarzutów i wniosków podniesionych w apelacji prokuratora, co w
konsekwencji doprowadziło do arbitralnego i bezkrytycznego zaakceptowania przez
Sąd Okręgowy niewątpliwie niespójnej i nieprawidłowej oceny materiału
dowodowego poczynionej przez Sąd I Instancji oraz bezzasadnego, nie
znajdującego oparcia w żadnym przepisie prawa i jednocześnie przyjęcie
naruszającego przepisy art. 19 ust 15 a w zw. z art. 19 ust 15 b i c w zw. z art. 19
ust 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji - poglądu, że niedopuszczalność
wykorzystania w postępowaniu karnym dowodów uzyskanych podczas stosowania
kontroli operacyjnej spowodowana brakiem tak zwanej zgody następczej
uniemożliwia wykorzystanie również innych dowodów pochodnych, co skutkowało
uznaniem, że m. in. depozycje S. Z. w zakresie dotyczącym okoliczności wręczenia
przez niego korzyści majątkowej funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W. w dniu 7
kwietnia 2008 roku w G. nie mogą stanowić dowodu w toczącym się postępowaniu
karnym, pomimo że dowód ten został uzyskany i przeprowadzony na podstawie
wiedzy organów ścigania o tym zdarzeniu, podjętej w wyniku legalnie
przeprowadzonych czynności.
Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 maja
2015 r., oraz wyroku Sądu Rejonowego z dnia 21 października 2014 r., w części
dotyczącej uniewinnienia oskarżonych P. K. i J. W. od przestępstwa opisanego w
pkt II aktu oskarżenia ( pkt. VI wyroku ) z art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i przekazanie sprawy w tym zakresie temu
ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania.
W pisemnych odpowiedziach na tę kasację obrońcy P. K. i J. W. wnieśli o
oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja zasługuje na uwzględnienie.
Poza sporem jest, że obraza przepisów art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 §
3 k.p.k. ma miejsce zarówno wtedy, gdy sąd pomija zupełnie w swych
rozważaniach zarzuty zawarte w środku odwoławczym, jak i wtedy, gdy analizuje je
w sposób odbiegający od wymogu rzetelnej ich oceny (por. np. wyroki Sądu
11
Najwyższego: z dnia 8 marca 2007 r., V KK 167/06, z dnia 8 czerwca 2011 r., V KK
24/11, OSNKW 2011 CD, poz. 1120, z dnia 15 grudnia 2011 r., II KK 192/11, LEX
nr 1108459, z dnia 14 lutego 2013 r., III KK 261/12, LEX nr 1288695).
Zgodzić się należy z wywodami oskarżyciela publicznego, co do tego, iż
analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego prowadzi do
wniosku, że ten Sąd nie rozważył należycie wszystkich zarzutów sformułowanych w
apelacji prokuratora oraz nie odniósł się do nich w sposób dostateczny w
uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.
W szczególności, w zakresie sformułowanego w apelacji zarzutu obrazy
przepisów art. 19 ust 15 a w zw. z art. 19 ust 15 b i c w zw. z art. 19 ust 1 ustawy z
dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji, kwestionującego stanowisko Sądu I instancji co
do niemożności czynienia w postępowaniu karnym ustaleń faktycznych na
podstawie tzw. dowodów pochodnych (pośrednich), w sytuacji nie uzyskania w
trybie art. 19 ust 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji tzw. zgody
następczej na wykorzystanie w postępowaniu karnym dowodu z treści rozmów
telefonicznych przeprowadzonych w dniu 7 kwietnia 2008 r. pomiędzy S. Z. i W. K.
oraz pomiędzy W. K. i J. W., utrwalonych podczas kontroli operacyjnej. Sąd
Okręgowy w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w istocie ograniczył się
do dwukrotnego lakonicznego stwierdzenia, że w tym zakresie „sąd odwoławczy
wywody te podziela" (strona 13 i 14 uzasadnienia wyroku).
Nadto Sąd Okręgowy, w ślad za Sądem I instancji, wyraził pogląd, że
„potrzeba ochrony praw obywatelskich i kontroli sądu nad ingerencją w owe prawa
obywatelskie w takim samym stopniu dotyczy bowiem dowodów pochodnych, jak
też dowodu pozyskanego bezpośrednio w drodze kontroli operacyjnej nie objętej
zgodą następczą sądu" (strona 13 uzasadnienia wyroku).
Sąd Okręgowy nie odniósł się do stanowiska z apelacji prokuratora, gdzie
wskazano, że ani z przepisów art. 19 ust 15 a w zw. z art. 19 ust 15 b i c w zw. z
art. 19 ust 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji, ani z jakichkolwiek
przepisów innych ustaw, nie wynika zakaz podjęcia czynności dowodowych, a
następnie wykorzystania tych dowodów w celu zrekonstruowania zdarzeń ujętych,
w niezalegalizowanej przez sąd w stosownym ustawowym trybie rozmowie
12
telefonicznej, która została utrwalona podczas legalnie zarządzonej kontroli
operacyjnej.
W apelacji podniesiono, że z wykładni językowej przepisów art. 19 ust 15 a
ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji oraz art. 237 § 8 k.p.k. wynika tylko, że nie
jest możliwe wykorzystanie w postępowaniu karnym jedynie dowodu z konkretnej,
utrwalonej rozmowy telefonicznej. Zdaniem Autora kasacji, tego rodzaju
interpretacja wymienionych przepisów, które z racji ich wyjątkowego charakteru,
zgodnie z regułą exceptiones non sunt extendae nie mogą być interpretowane
rozszerzająco, oznacza, że jeżeli treść takiej niezalegalizowanej rozmowy wskazuje
na zaistnienie określonego przestępstwa, możliwym jest podjęcie stosownych
czynności dowodowych o charakterze pochodnym, które będą ukierunkowane na
procesowe udokumentowanie określonego faktu. Przepisy ustawy o Policji nie
wprowadzają tu bowiem bezwzględnego zakazu dowodzenia określonego faktu czy
tezy dowodowej.
Nie budzi wątpliwości, że w polskiej procedurze karnej nie obowiązuje reguła
zakazu wykorzystywania w procesie „owoców zatrutego drzewa” (por. np.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 14 listopada 2006 r., V KK 52/06, z dnia
30 października 2013 r., II KK 139/13). Sformułował ją w 1939 r. Sędzia Sądu
Najwyższego USA Felix Frankfurter w sprawie Nardone przeciwko USA. Zgodnie z
nią dowody ujawnione dzięki dowodom bezpośrednio nielegalnym, jako „pośrednio
skażone”, nie mogą być wykorzystane w postępowaniu sądowym (por. Z.
Sobolewski, Zasada „nemo se ipsum accusare tenetur” w polskim procesie karnym,
Lublin 1979, s. 170, Zb. Hołda, Z problematyki gwarancji procesowych
podejrzanego w świetle konstytucji USA, Annales UMCS, Sectio G, Lublin 1983, s.
147). Oczywiście w orzecznictwie Sądu Najwyższego USA wypracowano już kilka
odstępstw od tej reguły (por. T. Tomaszewski, Proces amerykański. Problematyka
śledcza, Toruń 1996, s. 170 – 180). Zwolennikiem wprowadzenia do polskiej
procedury zakazu wykorzystywania w procesie karnym „owoców zatrutego drzewa”
jest m. in. P. Lech, który proponuje wprowadzenie do k.p.k. bezwzględnej podstawy
odwoławczej oparcia orzeczenia na dowodach uzyskanych bezpośrednio lub
pośrednio z naruszeniem ustawy (por. P. Lech, Owoce zatrutego drzewa w
procesie karnym. Dowody zdobyte nielegalnie, Palestra 2012, Nr 3 – 4, s. 47).
13
Zgodnie z obowiązującą w polskim procesie karnym zasadą swobody
dowodzenia, w postępowaniu dowodowym dopuszczalne jest przeprowadzenie
wszelkich czynności dowodowych, za wyjątkiem czynności objętych wyraźnym
zakazem ich przeprowadzania. Ustanowione w polskim procesie karnym zakazy
dowodowe uznawane są za wyjątki od dopuszczalności podejmowania wszelkich
czynności dowodowych. Zdecydowana większość polskiej doktryny opowiada się
za dopuszczalnością wykorzystania w postępowaniu karnym tzw. „dowodu
pośrednio skażonego", przez który rozumie się dowód uzyskany w wyniku
przeprowadzenia innego dowodu – określanego jako tzw. dowód nielegalny. Tzw.
dowód nielegalny, niektórzy nazywają go dowodem wadliwym, to dowód obarczony
jednym z uchybień proceduralnych powodujących niedopuszczalność jego
wykorzystania w procesie karnym. Wskazane uchybienia proceduralne mogą
dotyczyć sytuacji uzyskania dowodu z nielegalnego źródła (gdy dowodzenie było
niedopuszczalne), bądź na skutek nielegalnego sposobu pozyskania i
przeprowadzenia dowodu. Podkreśla się, że w myśl art. 2 § 1 k.p.k. jednym z
podstawowych założeń polskiej procedury karnej jest pociągnięcie sprawcy do
odpowiedzialności karnej, co przesądza na rzecz możliwości wykorzystywania w
procesie karnym „dowodów pośrednio skażonych", w celu realizacji tego postulatu.
Niektórzy wskazują przy tym, iż biorąc pod uwagę unormowania prawa
międzynarodowego oraz kierując się wyrażoną w k.p.k. zasadą lojalności
(rzetelności) procesowej, należy wykluczyć tzw. „dowody pośrednio skażone”, które
zostały uzyskane w wyniku tortur (por. M. Wąsek – Wiaderek, „Nemo se ipsum
accusare tenetur” w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w: L.
Gardocki, J. Godoń, M. Hudzik, L. Paprzycki (red.), Orzecznictwo sądowe w
sprawach karnych. Aspekty europejskie i unijne, Warszawa 2009, s. 196 – 197,
wyrok z dnia 1 czerwca 2010 r. Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka w sprawie Gäfgen przeciwko Republice Federalnej Niemiec, zam. M.
Wąsek – Wiaderek, Przegląd Orzecznictwa Europejskiego dotyczącego Spraw
Karnych 2010, nr 1 – 2, s. 17 – 21).
Obowiązujący aktualnie art. 168 a k.p.k. również nie wprowadza zakazu
wykorzystywania „owoców zatrutego drzewa”, gdyż dotyczy jedynie zakazu
przeprowadzenia i wykorzystania dowodu bezpośrednio nielegalnego. Jak trafnie
14
wskazuje się w doktrynie, cyt. „Przede wszystkim chodzi o wzgląd na aksjologię
procesu karnego i /nadal/ czołowe miejsce, które zajmuje w nim zasada prawdy
naturalnej. Stara to prawda, że te zakazy dowodowe, które przecież w sposób
wymierny ograniczają możliwość dokonania ustaleń prawdziwych w procesie
karnym, powinny być interpretowane w sposób możliwie ścisły” (cyt. A. Bojańczyk,
Jaki jest zakres zakazu dowodowego obejmującego dowody uzyskane za pomocą
czynu zabronionego., Palestra 2014, Nr 10, s. 105). W przeszłości w zgłoszonym
przez Prezydenta R. P. Lecha Wałęsę projekcie ustawy konstytucyjnej – Karta
Praw i Wolności zaproponowano w art. 24 rozwiązanie, iż cyt. „nie jest dowodem
informacja uzyskana bezpośrednio lub pośrednio w wyniku stosowania tortur,
wymuszania, naruszenia nietykalności cielesnej lub psychicznej osoby, nielegalnej
ingerencji w życie prywatne, w korespondencję lub środki telekomunikacyjne albo
innego naruszenia prawa” (druk Sejmu I kadencji nr 580 z dnia 12 listopada 1992 r.,
oraz druk Zgromadzenia Narodowego nr 1 z dnia 6 maja 1994 r.).
Przypomnieć należy, że w dacie czynu zarzuconego aktem oskarżenia P. K.
i J. W., tj. w dniu 7 kwietnia 2008 r., od którego popełnienia zostali oni uniewinnieni,
na organach ścigania nie ciążył obowiązek uzyskania tzw. zgody następczej (nie
wynikał on z żadnego aktu prawnego).
Konstrukcja zgody następczej została wprowadzona do k.p.k. (art. 237 a
k.p.k.) oraz ustaw ustrojowych organów ścigania (w ustawie o Policji, art. 19 ust 15
a i c) ustawą z dnia 4 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania
karnego oraz zmianie niektórych innych ustaw, która weszła w życie 11 czerwca
2011 r.
Sąd Okręgowy nie odniósł się też do argumentów z apelacji oskarżyciela
publicznego wskazujących na to, że pogląd o możliwości wykorzystania w
postępowaniu karnym dowodu który został ujawniony w wyniku informacji
uzyskanych z dowodu przeprowadzonego z naruszeniem prawa przeważa w
doktrynie (por. np. M. Żbikowska, Dowód pośrednio nielegalny w polskim procesie
karnym, WPP 2012, nr 1 – 2, s. 108 – 124).
Również Sąd Okręgowy nie odniósł się w wystarczającym stopniu do
tezy z apelacji, że dowód w postaci wyjaśnień S. Z., złożonych do protokołu z
dnia 14 listopada 2008 r. (tom I k. 23-27), w zakresie okoliczności związanych
15
z wręczeniem przez niego korzyści majątkowej funkcjonariuszom Policji P. K.
i J. W. w dniu 7 kwietnia 2008r w G., nie został uzyskany poprzez odtworzenie
mu podczas przesłuchania w charakterze podejrzanego, a następnie świadka,
utrwalonej podczas stosowanej wobec niego kontroli operacyjnej treści
rozmowy telefonicznej przeprowadzonej przez niego w dniu 7 kwietnia 2008 r.
z W. K. Jak się wydaje taki wniosek można wyprowadzić z lektury protokołu
przesłuchania S. Z. z dnia 14 listopada 2008 r. S. Z. nie określił wówczas dokładnej
daty zdarzenia („na przełomie marca lub kwietnia 2008 r. dokładnej daty nie
pamiętam”), jak też nie sprecyzował szczegółów rozmowy z W. K. oraz pomiędzy
nim a jednym z policjantów. W swoich wyjaśnieniach w przeciwieństwie do
rozmowy telefonicznej z dnia 7 kwietnia 2008 r., opisuje szczegółowo przyczyny i
przebieg tego zdarzenia, zachowania poszczególnych osób, określa miejsce
zakupu alkoholu. Tymczasem jego rozmowa telefoniczna z dnia 7 kwietnia 2008 r.
przeprowadzona z W. K., nie pozwala na poczynienie tak szczegółowych ustaleń.
Oskarżyciel publiczny zwraca nadto uwagę, iż to przesłuchanie S. Z. odbyło
się w obecności jego obrońcy, co zostało odnotowane we wstępnej części protokołu
przesłuchania. Żaden z uczestników tej czynności procesowej nie zgłosił żadnych
zarzutów i zastrzeżeń co do jej przebiegu. Trafnie też podniesiono w apelacji od
wyroku Sądu Rejonowego, iż bez znaczenia jest to, że przesłuchujący S.Z. policjant
znał treść rozmowy telefonicznej z dnia 7 kwietnia 2008 r.
Rację ma też oskarżyciel publiczny gdy wskazuje w kasacji na nieprawidłowe
rozpoznanie przez Sąd Okręgowy zarzutu postawionego w apelacji Sądowi
Rejonowemu, że ten Sąd dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, albowiem z
jednej strony przyjął w uzasadnieniu wyroku, opisując poczynione ustalenia
faktyczne, że S. Z. po zakończeniu podjętej wobec niego policyjnej interwencji
wręczył funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W. korzyść majątkową w postaci dwóch
butelek wódki cyt. „butelki zaniósł do auta, w którym siedzieli kontrolujący go
niedawno oskarżeni funkcjonariusze" (strona 4 uzasadnienia), a z drugiej strony
tłumacząc powody uniewinnienia obu oskarżonych wskazał, że brak jest
wystarczających obiektywnych podstaw dowodowych do przypisania im tego
przestępstwa (strona 20 uzasadnienia).
16
Z kolei w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy ograniczył się
wyłącznie do niejasnej konstatacji, cyt. „Sąd I instancji ustalając stan faktyczny nie
przyjął, że S. Z. po zakończeniu podjętej wobec niego interwencji wręczył
funkcjonariuszom Policji P. K. i J. W. korzyść majątkową w postaci dwóch butelek
wódki, lecz ustalił, że po zakończonej kontroli zakupił dwie butelki wódki, następnie
powrócił na miejsce kontroli, po czym butelki zaniósł do auta w którym siedzieli
kontrolujący go niedawno policjanci. Takie ustalenia uzasadniały przyjęcie przez
sąd I instancji, iż brak jest wystarczających, obiektywnych dowodów do przypisania
oskarżonym tego przestępstwa” (strona 16 uzasadnienia zaskarżonego wyroku).
Konstatacja Sądu Okręgowego, że te stwierdzenia Sądu I instancji nie dotyczą
ustalenia przyjęcia przez obu oskarżonych korzyści majątkowej w postaci dwóch
butelek alkoholu, nie może być zaakceptowana, gdyż przyjęto ją z pominięciem
zasady niesprzeczności, stanowiącej jedną z podstaw prawidłowego rozumowania.
Kierując się przedstawionymi wyżej motywami Sąd Najwyższy uchylił
zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu
Rejonowego odnośnie do czynu zarzucanego w pkt. II aktu oskarżenia i w tym
zakresie sprawę oskarżonych P. K. i J. W. przekazał Sądowi Rejonowemu w T. do
ponownego rozpoznania.
Ponownie rozpoznając sprawę oskarżonych P. K. i J. W. w zakresie czynu
zarzucanego w pkt. II aktu oskarżenia, Sąd Rejonowy będzie związany, po myśli
art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k., wyrażonym w niniejszym uzasadnieniu
zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami Sądu Najwyższego.
kc