I CSK 150/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-04-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III CKN 1492/00
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CSK 150/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marta Romańska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa K. C. i in., przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie […]
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 4 marca 2016 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 kwietnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w pkt. 1 i 3 (pierwszym i trzecim)
i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny w uwzględnieniu apelacji powodów, zmienił wyrok Sądu
pierwszej instancji przez zasądzenie na ich rzecz określonych kwot tytułem
odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek wydania „wadliwego” orzeczenia
2
Prezydium Rady Narodowej m. W. z dnia 6 listopada 1961 r., polegającej na utracie
praw do bliżej opisanej nieruchomości położnej w W. przy ulicy P. U podłoża tego
rozstrzygnięcia legł pogląd, że Ogólny Plan Etapowy i Kierunkowy m. W. z dnia 31
stycznia 1961 r. był planem nieobowiązującym na dzień wydania „wadliwego”
orzeczenia z dnia 6 listopada 1961 r.
Skarga kasacyjna pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w części
uwzględniającej powództwo – oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. –
zawiera zarzut naruszenia art. 2§ 3, 328 § 2 100 k.p.c., art. 160 § 1 i § 2 k.p.a.
w zw. z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) w zw. z art. 361 § 1 i § 2
k.c. i art. 363 § 1 i § 2 k.c. w związku z przepisami ustawy z dnia 30 grudnia 1950 r.
o organizacji władz i instytucji w dziedzinie budownictwa (Dz. U. Nr 5, poz. 523)
i z art. 30 w zw. z art. 25 dekretu z dnia 2 kwietnia 1947 r. o planowanym
zagospodarowaniu przestrzennym kraju (Dz. U. Nr 16, poz. 109), a także art. 51 ust.
1 i 2 w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie
wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. Nr 17, poz. 70), art. 123 k.c., i zmierza do
uchylenia tego wyroku w zaskarżonej części oraz przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny przyjmując, że planem obowiązującym w dniu wydania
„wadliwego” orzeczenia Prezydium Rady Narodowej m. W. z dnia 6 listopada 1961
r. był plan zabudowy z 1931 r. na jego podstawie określił przeznaczenie
nieruchomości w dacie wydania tego orzeczenia. Wyszedł przy tym z założenia, że
wówczas nie obowiązywał plan zagospodarowania przestrzennego z 31 stycznia
1961 r., gdyż przesądza o tym brak jego publikacji w Monitorze Polskim.
Podstawową kwestią do oceny obowiązywania planu z 31 stycznia 1961 r.
w dacie wydania orzeczenia z dnia 6 listopada 1961 r. jest ustalenie podstawy
prawnej, w oparciu o którą został on uchwalony. Skład Sądu Najwyższego
rozpoznający niniejszą skargę kasacyjną przychyla się do tego stanowiska doktryny
i judykatury, podług którego podstawą prawną dla uchwalenia planu z 31 stycznia
1961 r. był Dekret z dnia 2 kwietnia 1946 r. o planowym zagospodarowaniu
przestrzennym kraju (Dz. U. 1946, Nr 16, poz. 109 ze zm.). Przepisy tego dekretu
3
nie wymagały opublikowania ogłoszenia o uchwaleniu planu w Monitorze Polskim.
Zgodnie z jego art. 30 w zw. z art. 25 warunkiem wejścia w życie planu było jedynie
ogłoszenie w sposób przyjęty w danej miejscowości, a ponadto przez wywieszenie
obwieszczenia w zarządach właściwych gmin w miejscu widocznym na okres co
najmniej jednego tygodnia. Wchodził on w życie w dniu ogłoszenia. Przy czym
zauważyć trzeba, że brak precyzji w zapisie przepisu, co oznacza sposób
zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, uprawnia stanowisko, iż mogło się to
odbyć, np. w formie wówczas bardzo popularnej przez rozplakatowanie na słupach
ogłoszeniowych. Za spełnieniem wymagań prawnych wejścia w życie planu
z 31 stycznia 1961 r. przemawiają okoliczności faktyczne dotyczące zmian tego
planu (uchwałą Prezydium Rady Narodowej m. W. nr 42/177 z 28 listopada 1961
r., nr 95/370 z 8 stycznia 1963 r., i nr 26/200 z 23 listopada 1965 r. opublikowaną w
Dzienniku Urzędowym Rady Narodowej m. W. z 20 grudnia 1965 r., nr 28, poz.
223-229), wydawanie decyzji lokalizacyjnych, wznoszenie inwestycji na tej
podstawie oraz jego uchylenie, jak ustalił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z
dnia 3 sierpnia 2011 r., IOSK 1383/10 (nie publ.), mocą uchwały nr 4/25 Prezydium
Rady Narodowej m. W. z dnia 10 lipca 1969 r.
Ubocznie, niepodobna pominąć stanowiska zajętego przez Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 13 lutego 2003 r. (sygn. akt III CKN 1492/00, Biul. SN 2003r. nr 7,
poz. 12), który wprawdzie dotyczył dekretu z dnia 6 września 1944 r.
o przeprowadzeniu reformy rolnej (tekst jedn.: Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze
zm.), ale pogląd w nim zawarty może znaleźć analogiczne zastosowanie w sprawie
niniejszej. Zgodnie zaś z tym poglądem, w sytuacji, gdy są wątpliwości, co do
prawnej legitymacji obowiązywania aktu prawnego, pomimo to należy uznać go za
ważny i obowiązujący, gdy był podstawą prawną rozstrzygnięć indywidualnych,
które ukształtowały strukturę własnościową w obszarze własności nieruchomości,
a także stosunki prawne w innych dziedzinach życia społecznego. Upływ czasu,
który z punktu widzenia prawa nie jest zjawiskiem obojętnym, nadaje bowiem tym
stosunkom trwałość i dziś są one podstawą ekonomicznej i społecznej egzystencji
znacznej części społeczeństwa.
W konsekwencji, zasadnie zarzuca skarżący, że Sąd Apelacyjny przyjmując,
iż planem obowiązującym na dzień wydania „wadliwego” orzeczenia z dnia
4
6 listopada 1961 r. był plan z 1931 r. błędnie określił na podstawie tego planu
przeznaczenie nieruchomości w tej dacie, a tym samym podstawę oceny
przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. Przyjęcie przez Sąd Apelacyjny,
iż odszkodowanie winno być ustalone z uwzględnieniem stanu nieruchomości
określonego w planie zagospodarowania przestrzennego nieobowiązującego
w dacie wydania „wadliwego” orzeczenia nie może w żaden sposób stanowić
odniesienia do oceny związku przyczynowego, jak również szkody i ewentualnie
wysokości.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego, że planem obowiązującym w dniu wydania
„wadliwego” orzeczenia z dnia 6 listopada 1961 r. był plan zabudowy z 1931 r.,
powzięte wbrew powyższemu, stanowi obrazę art. 160 § 1 i 2 k.p.a. w związku z art.
361 k.c. na tyle istotną, iż powoduje uchylenie zaskarżonego wyroku bez potrzeby
rozważenia pozostałych zarzutów skargi kasacyjnej.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku
kc
db
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marta Romańska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa K. C. i in., przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie […]
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 4 marca 2016 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 kwietnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w pkt. 1 i 3 (pierwszym i trzecim)
i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny w uwzględnieniu apelacji powodów, zmienił wyrok Sądu
pierwszej instancji przez zasądzenie na ich rzecz określonych kwot tytułem
odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek wydania „wadliwego” orzeczenia
2
Prezydium Rady Narodowej m. W. z dnia 6 listopada 1961 r., polegającej na utracie
praw do bliżej opisanej nieruchomości położnej w W. przy ulicy P. U podłoża tego
rozstrzygnięcia legł pogląd, że Ogólny Plan Etapowy i Kierunkowy m. W. z dnia 31
stycznia 1961 r. był planem nieobowiązującym na dzień wydania „wadliwego”
orzeczenia z dnia 6 listopada 1961 r.
Skarga kasacyjna pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w części
uwzględniającej powództwo – oparta na obu podstawach z art. 3983
k.p.c. –
zawiera zarzut naruszenia art. 2§ 3, 328 § 2 100 k.p.c., art. 160 § 1 i § 2 k.p.a.
w zw. z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) w zw. z art. 361 § 1 i § 2
k.c. i art. 363 § 1 i § 2 k.c. w związku z przepisami ustawy z dnia 30 grudnia 1950 r.
o organizacji władz i instytucji w dziedzinie budownictwa (Dz. U. Nr 5, poz. 523)
i z art. 30 w zw. z art. 25 dekretu z dnia 2 kwietnia 1947 r. o planowanym
zagospodarowaniu przestrzennym kraju (Dz. U. Nr 16, poz. 109), a także art. 51 ust.
1 i 2 w zw. z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie
wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. Nr 17, poz. 70), art. 123 k.c., i zmierza do
uchylenia tego wyroku w zaskarżonej części oraz przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny przyjmując, że planem obowiązującym w dniu wydania
„wadliwego” orzeczenia Prezydium Rady Narodowej m. W. z dnia 6 listopada 1961
r. był plan zabudowy z 1931 r. na jego podstawie określił przeznaczenie
nieruchomości w dacie wydania tego orzeczenia. Wyszedł przy tym z założenia, że
wówczas nie obowiązywał plan zagospodarowania przestrzennego z 31 stycznia
1961 r., gdyż przesądza o tym brak jego publikacji w Monitorze Polskim.
Podstawową kwestią do oceny obowiązywania planu z 31 stycznia 1961 r.
w dacie wydania orzeczenia z dnia 6 listopada 1961 r. jest ustalenie podstawy
prawnej, w oparciu o którą został on uchwalony. Skład Sądu Najwyższego
rozpoznający niniejszą skargę kasacyjną przychyla się do tego stanowiska doktryny
i judykatury, podług którego podstawą prawną dla uchwalenia planu z 31 stycznia
1961 r. był Dekret z dnia 2 kwietnia 1946 r. o planowym zagospodarowaniu
przestrzennym kraju (Dz. U. 1946, Nr 16, poz. 109 ze zm.). Przepisy tego dekretu
3
nie wymagały opublikowania ogłoszenia o uchwaleniu planu w Monitorze Polskim.
Zgodnie z jego art. 30 w zw. z art. 25 warunkiem wejścia w życie planu było jedynie
ogłoszenie w sposób przyjęty w danej miejscowości, a ponadto przez wywieszenie
obwieszczenia w zarządach właściwych gmin w miejscu widocznym na okres co
najmniej jednego tygodnia. Wchodził on w życie w dniu ogłoszenia. Przy czym
zauważyć trzeba, że brak precyzji w zapisie przepisu, co oznacza sposób
zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, uprawnia stanowisko, iż mogło się to
odbyć, np. w formie wówczas bardzo popularnej przez rozplakatowanie na słupach
ogłoszeniowych. Za spełnieniem wymagań prawnych wejścia w życie planu
z 31 stycznia 1961 r. przemawiają okoliczności faktyczne dotyczące zmian tego
planu (uchwałą Prezydium Rady Narodowej m. W. nr 42/177 z 28 listopada 1961
r., nr 95/370 z 8 stycznia 1963 r., i nr 26/200 z 23 listopada 1965 r. opublikowaną w
Dzienniku Urzędowym Rady Narodowej m. W. z 20 grudnia 1965 r., nr 28, poz.
223-229), wydawanie decyzji lokalizacyjnych, wznoszenie inwestycji na tej
podstawie oraz jego uchylenie, jak ustalił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z
dnia 3 sierpnia 2011 r., IOSK 1383/10 (nie publ.), mocą uchwały nr 4/25 Prezydium
Rady Narodowej m. W. z dnia 10 lipca 1969 r.
Ubocznie, niepodobna pominąć stanowiska zajętego przez Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 13 lutego 2003 r. (sygn. akt III CKN 1492/00, Biul. SN 2003r. nr 7,
poz. 12), który wprawdzie dotyczył dekretu z dnia 6 września 1944 r.
o przeprowadzeniu reformy rolnej (tekst jedn.: Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze
zm.), ale pogląd w nim zawarty może znaleźć analogiczne zastosowanie w sprawie
niniejszej. Zgodnie zaś z tym poglądem, w sytuacji, gdy są wątpliwości, co do
prawnej legitymacji obowiązywania aktu prawnego, pomimo to należy uznać go za
ważny i obowiązujący, gdy był podstawą prawną rozstrzygnięć indywidualnych,
które ukształtowały strukturę własnościową w obszarze własności nieruchomości,
a także stosunki prawne w innych dziedzinach życia społecznego. Upływ czasu,
który z punktu widzenia prawa nie jest zjawiskiem obojętnym, nadaje bowiem tym
stosunkom trwałość i dziś są one podstawą ekonomicznej i społecznej egzystencji
znacznej części społeczeństwa.
W konsekwencji, zasadnie zarzuca skarżący, że Sąd Apelacyjny przyjmując,
iż planem obowiązującym na dzień wydania „wadliwego” orzeczenia z dnia
4
6 listopada 1961 r. był plan z 1931 r. błędnie określił na podstawie tego planu
przeznaczenie nieruchomości w tej dacie, a tym samym podstawę oceny
przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. Przyjęcie przez Sąd Apelacyjny,
iż odszkodowanie winno być ustalone z uwzględnieniem stanu nieruchomości
określonego w planie zagospodarowania przestrzennego nieobowiązującego
w dacie wydania „wadliwego” orzeczenia nie może w żaden sposób stanowić
odniesienia do oceny związku przyczynowego, jak również szkody i ewentualnie
wysokości.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego, że planem obowiązującym w dniu wydania
„wadliwego” orzeczenia z dnia 6 listopada 1961 r. był plan zabudowy z 1931 r.,
powzięte wbrew powyższemu, stanowi obrazę art. 160 § 1 i 2 k.p.a. w związku z art.
361 k.c. na tyle istotną, iż powoduje uchylenie zaskarżonego wyroku bez potrzeby
rozważenia pozostałych zarzutów skargi kasacyjnej.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku
kc
db