Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 452/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący)
SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
SSN Barbara Skoczkowska
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Lucjana Nowakowskiego,
w sprawie Ł. L.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 9 marca 2016 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w R.
z dnia 2 lipca 2015 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w R.
UZASADNIENIE
Ł. L. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego w R. z dnia 28 września 2009 r., w sprawie … 319/09, za
przestępstwo z art. 226 § 1 k.k. popełnione w dniu 22 sierpnia 2009 r., na karę 10
miesięcy ograniczenia wolności ze zobowiązaniem do wykonywania nieodpłatnej
kontrolowanej pracy na cel społeczny w wymiarze 30 godzin w stosunku
2
miesięcznym; postanowieniem Sądu Rejonowego w R. z dnia 29 września 2010 r.,
w sprawie … 432/10, zarządzono wobec skazanego karę zastępczą 144 dni
pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego w R. z dnia 18 maja 2010 r., w sprawie … 121/09, za
przestępstwo z art. 226 § 1 k.k. popełnione w dniu 21 marca 2009 r., na karę 8
miesięcy ograniczenia wolności ze zobowiązaniem do wykonywania nieodpłatnej
kontrolowanej pracy na cel społeczny w wymiarze 25 godzin w stosunku mie-
sięcznym, skazanego oddano pod dozór kuratora sądowego oraz zobowiązano go
do powstrzymania się od nadużywania alkoholu; postanowieniem Sądu
Rejonowego w L., z dnia 7 kwietnia 2014 r., w sprawie … 65/14, zarządzono wobec
skazanego karę zastępczą 120 dni pozbawienia wolności;
3. Sądu Rejonowego w R. z dnia 3 listopada 2010 r., w sprawie … 205/10, za
przestępstwa z art. 158 § 1 k.k. i inne popełnione w dniu 1 maja 2010 r. i w dniu 2
maja 2010 r., na karę łączną roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności, wobec
skazanego orzeczono nawiązki na rzecz pokrzywdzonych; na poczet kary zaliczono
okres zatrzymania w sprawie od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 2 maja 2010 roku;
skazany odbył karę pozbawienia wolności w całości;
4. Sądu Rejonowego w R. z dnia 20 grudnia 2010 r., w sprawie … 335/10, za
przestępstwo z art. 62 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii popełnione w
dniu 29 lipca 2010 r., na karę 4 miesięcy ograniczenia wolności ze zobowiązaniem
do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cel społeczny w wymiarze 20
godzin w stosunku miesięcznym, na poczet kary zaliczono okres zatrzymania w
sprawie od dnia 29 lipca 2010 r. do 30 lipca 2010 r., nadto orzeczono przepadek
dowodu rzeczowego; postanowieniem Sądu Rejonowego w L., z dnia 7 kwietnia
2014 r. w sprawie … 66/14 zarządzono wobec skazanego karę zastępczą 58 dni
pozbawienia wolności;
Sąd Rejonowy w R. wyrokiem łącznym z dnia 2 lipca 2015 r., w sprawie o
sygn. … 199/15:
1. na podstawie art. 570 k.p.k. oraz art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył kary
ograniczenia wolności orzeczone wobec skazanego Ł. L. wyrokami opisanymi w pkt
I i II, które następnie zamienione zostały na zastępcze kary pozbawienia wolności w
wymiarze odpowiednio: 144 dni i 120 dni pozbawienia wolności i wymierzył karę
3
łączną 144 dni pozbawienia wolności;
2. na podstawie art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej w pkt 1 kary łącznej zaliczył
skazanemu okres odbycia kary w sprawie … 319/09 od dnia 22 maja 2015 r.;
3. na podstawie art. 570 k.p.k. oraz art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył karę
pozbawienia wolności orzeczoną wobec skazanego Ł. L. wyrokiem opisanym
powyżej w pkt III oraz karę ograniczenia wolności orzeczoną wobec skazanego Ł.
L. wyrokiem opisanym powyżej w pkt IV, która następnie zamieniona została na
zastępczą karę 58 dni pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną roku i 2
miesięcy pozbawienia wolności;
4. na podstawie art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej w pkt 2 kary łącznej zaliczył
skazanemu okresy odbycia kary w sprawie … 205/10 od dnia 5 maja 2014 r. do 22
maja 2015 r. oraz od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 2 maja 2010 r. oraz od dnia 12
kwietnia 2013 r. do dnia 24 maja 2013 r., uznając ją za wykonaną w całości;
5. ustalił, że wyroki Sądu Rejonowego w R. … 319/09, … 121/09, … 205/10, …
335/10 w pozostałym zakresie podlegają odrębnemu wykonaniu;
6. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił skazanego w całości od zapłaty na rzecz
Skarbu Państwa wydatków.
Wyrok ten uprawomocnił się bez postępowania odwoławczego w dniu 10
lipca 2015 r. (k. 38 akt … 199/15).
Kasację od tego orzeczenia złożył Prokurator Generalny, który
zaskarżonemu wyrokowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia
naruszenie przepisu prawa materialnego - art. 85 k.k. w brzmieniu obowiązującym
do dnia 30 czerwca 2015 r., polegające na połączeniu w pkt 1 wyroku łącznego
zastępczych kar pozbawienia wolności w miejsce kar ograniczenia wolności
orzeczonych w sprawach … 319/09 i … 121/09 Sądu Rejonowego w R. oraz w pkt
3 kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie o sygn. … 205/10 tego
Sądu z zastępczą karą pozbawienia wolności zarządzoną w miejsce kary
ograniczenia wolności orzeczonej w sprawie … 335/10 tego Sądu i wymierzenie
skazanemu Ł. L. kar łącznych pozbawienia wolności, pomimo braku ku temu
podstaw prawnych.
W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w R. do
4
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wniesiona przez Prokuratora Generalnego jest zasadna w stopniu
oczywistym, wobec czego zawarty w niej postulat uchylenia zaskarżonego wyroku i
przekazania sprawy do ponownego jej rozpoznania zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie ze wskazanym przepisem, mającym zastosowanie w niniejszej
sprawie, w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 r. (zob. art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20
lutego 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U.
2015, poz. 396, zwanej dalej także ustawą nowelizującą), orzeczenie kary łącznej
może nastąpić po spełnieniu następujących przesłanek:
a) sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw,
b) przestępstwa te zostały popełnione zanim zapadł pierwszy, chociażby
nieprawomocny wyrok co do któregokolwiek z nich,
c) za przestępstwa te wymierzone zostały kary tego samego rodzaju albo inne
podlegające łączeniu.
Z dalszych przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego wynika, że możliwe jest
łączenie w jedną karę łączną: 1) kar jednorodzajowych, 2) kar różnorodzajowych
podlegających łączeniu, a także 3) środków karnych i zabezpieczających. Art. 87 –
89 k.k. stanowią o tym, jakie kary różnorodzajowe podlegają łączeniu. Przewidują
one mianowicie możliwość łączenia kary pozbawienia wolności i ograniczenia
wolności z warunkowym zawieszeniem i bezwarunkowego zawieszenia ich
wykonania, jak też kar 25 lat pozbawienia wolności i dożywotniego pozbawienia
wolności z karą pozbawienia wolności wymierzoną w granicach określonych w art.
37 k.k.
Podkreślenia wymaga, że wszystkie wymienione regulacje odnoszą się do
wymierzonych kar zasadniczych. Kodeks karny nie przewiduje natomiast
możliwości orzekania kary łącznej co do kar zastępczych, określonych w miejsce
zasadniczych kar ograniczenia wolności lub grzywny (zob. przywoływane w kasacji
Prokuratora Generalnego orzeczenia: wyrok SN z dnia 20.02.2006 r., sygn. akt IV
KK 1/06, OSNKW 2006/1/385; wyrok SN z dnia 14.01.2010 r., sygn. akt V KK
250/09, Lex nr 570160).
5
Wyrok Sądu Rejonowego w R., mocą którego połączono zastępcze kary
pozbawienia wolności, określone w miejsce prawomocnie orzeczonych kar
ograniczenia wolności, zapadł więc z rażącym naruszeniem przepisu art. 85 k.k.,
zgodnie z którym połączeniu podlegać mogły jedynie kary zasadnicze ograniczenia
wolności.
Trafnie zauważa Prokurator Generalny, że wbrew redakcji pkt 1
przedmiotowego wyroku łącznego, w którym wskazano, że Sąd „łączy kary
ograniczenia wolności orzeczone wobec skazanego Ł. L.” wyrokami w sprawach
Sądu Rejonowego w R. o sygnaturach akt … 319/09 i … 121/09, doszło do
połączenia zastępczych kar pozbawienia wolności określonych wydanymi na
podstawie art. 65 § 1 i § 2 k.k.w. postanowieniami z dnia 29 września 2010 r. oraz 7
kwietnia 2014 r., o czym świadczy także wymiar kary łącznej pozbawienia wolności
– 144 dni. Wskazanymi wyrokami orzeczono natomiast wobec skazanego kary po
10 i 8 miesięcy ograniczenia wolności i to właśnie te kary zasadnicze powinny
zostać połączone w omawianym punkcie wyroku łącznego, z zachowaniem reguł
określonych w art. 86 § 1 i 3 k.k.
Jako oczywiście słuszna jawi się także uwaga Prokuratora w odniesieniu do
pkt 3 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd Rejonowy w R. połączył karę
pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w R. w sprawie o
sygn. akt … 205/10 oraz karę ograniczenia wolności orzeczoną wyrokiem w
sprawie Sądu Rejonowego w R. w sprawie o sygn. akt … 335/10, która następnie
została zamieniona na karę zastępczą 58 dni pozbawienia wolności. Rację ma
Prokurator, że redakcja wyroku, w którym Sąd nie przywołuje art. 87 k.k., ani też nie
powołuje wymiaru kary ograniczenia wolności, a jedynie wymiar zastępczej kary
pozbawienia wolności, wskazuje wprost, że obie kary pozbawienia wolności -
wymierzona w rozmiarze 1 roku i 2 miesięcy oraz zastępcza 58 dni, potraktowane
w zaskarżonym wyroku łącznym jako jednorodzajowe, zostały objęte orzeczoną
wobec skazanego karą łączną.
Uchybienia popełnione przez Sąd Rejonowy w R. są rażące i w sposób
istotny wpłynęły na treść wydanego wyroku.
Sąd ten przy ponownym rozpoznaniu winien mieć na uwadze prawidłową
wykładnię art. 85 k.k. w brzmieniu sprzed nowelizacji. Jak słusznie bowiem zwrócił
6
uwagę Prokurator Generalny art. 19 ust. 1 wspomnianej ustawy z dnia 20 lutego
2015 r. stanowi, że znowelizowanych przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego
tyczących zbiegu przestępstw oraz łączenia kar i środków karnych, nie stosuje się
do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy,
chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym
skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Zatem przepis ten w realiach
niniejszej sprawy wyklucza stosowanie art. 4 § 1 k.k. i nakazuje orzekać według
przepisów obowiązujących poprzednio. Wskazany przepis art. 19 ust. 1 ustawy
nowelizującej stanowi, że w przypadku, gdy wszystkie kary podlegające łączeniu
zostały orzeczone prawomocnie przed 1 lipca 2015 r. (tak jako to ma miejsce w
przedmiotowej sprawie), podstawą orzekania w wyroku łącznym kary łącznej jest
Kodeks karny w brzmieniu obowiązującym przed 1 lipca 2015 r., choćby nawet
nowe przepisy mogły prowadzić do korzystniejszego dla sprawcy rozstrzygnięcia.
Teoretycznie należy jedynie wskazać, że w takim przypadku można
zastosować mechanizm redukcyjny przewidziany w art. 4 § 2 k.k. (zob. szerzej na
temat stosowania przepisów intertemporalnych W. Wróbel, Aktualne problemy
intertemporalne okresu przejściowego po wejściu w życie ustawy z dnia 20 lutego
2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, cz. 1,
CZPKINP 2015, nr 4).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej wyroku.
eb