Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 379/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Cesarz
SSN Roman Sądej
Protokolant Danuta Bratkrajc
przy udziale prokuratora byłej Prokuratury Generalnej wykonującego czynności w
Prokuraturze Krajowej - Andrzeja Wieczorka
w sprawie S. P.
skazanego z art. 271 § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 marca 2016 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w G.
z dnia 7 października 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok w stosunku do S. P. i uniewinnia go
od zarzucanego mu czynu, a kosztami procesu obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w G. wyrokiem z dnia 7 października 2013 r.:
2
1. uznał T. F. za winnego tego, że w dniu 10 lipca 2013 r. w Punkcie
Obsługi Klienta „SKOK CENTRUM" […], działając w celu uzyskania pożyczki
pieniężnej i osiągnięcia korzyści majątkowej, do wniosku o przyznanie pożyczki
przedłożył poświadczające nieprawdę pisemne oświadczenie dotyczące swego
rzekomego zatrudnienia i osiąganych z tego tytułu dochodów, wystawione przez
firmę PHU I., wprowadzając w ten sposób w błąd pracowników „SKOK CENTRUM"
co do swojej zdolności kredytowej, usiłując w ten sposób doprowadzić „SKOK
CENTRUM" do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci pieniędzy w
kwocie 20.000,00 złotych, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na
ujawnienie nieprawdziwych danych wskazanych w przedłożonym oświadczeniu i
zatrzymanie, czym wyczerpał znamiona występku z art. 297 § 1 k.k. w zb. z art. 13
§ 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na mocy art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. oraz art. 33 § 2 k.k. skazał go na karę roku i dwóch
miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny w ilości trzydziestu stawek
dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę dwudziestu złotych;
2. na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. i art 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej
wobec T. F. kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres dwóch lat
próby;
3. na mocy art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary grzywny zaliczył T. F.
okres jego zatrzymania w sprawie w dniach 16 i 17 lipca 2013 r. i przyjmując, że
jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie jest równoważny dwóm
stawkom dziennym grzywny, uznał ją za wykonaną w ilości czterech stawek
dziennych;
4. na mocy art 44 § 2 k.k. orzekł wobec T. F. przepadek dowodu
rzeczowego w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu i dochodzie;
5. uznał S. P. za winnego tego, że w dniu 10 lipca 2013 r. w G., będąc
osobą uprawnioną do wydawania zaświadczeń pracownikom PHU I., którego jest
właścicielem, poświadczył nieprawdę w zaświadczeniu o zatrudnieniu i dochodzie
wystawionym T. F. co do okoliczności mającej znaczenie prawne, tj. czynu
stanowiącego występek z art. 271 § 1 k.k. i za to na mocy tego przepisu skazał go
na karę trzech miesięcy pozbawienia wolności;
3
6. na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. i art 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej
wobec S. P. kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres dwóch lat
próby;
7. na mocy art. 71 § 1 k.k. orzekł wobec S. P. grzywnę w wymiarze
dwudziestu stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę
dwudziestu złotych;
8. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonych z obowiązku
ponoszenia kosztów sądowych obciążając nimi w całości Skarb Państwa (k. 70).
Ten wyrok zapadł na posiedzeniu, w uwzględnieniu złożonego przez
prokuratora, w trybie art 335 § 1 k.p.k., wniosku o wydanie wobec obu oskarżonych
wyroku skazującego bez przeprowadzania rozprawy oraz wymierzenie
uzgodnionych z nimi kar i środków karnych. Orzeczenie to nie zostało zaskarżone
przez żadną ze stron i uprawomocniło się w dniu 15 października 2013 r.
Od powyższego wyroku w części dotyczącej skazania S. P. za czyn
wyczerpujący znamiona występku z art. 271 §1 k.k., zaskarżył w całości na korzyść
skazanego Prokurator Generalny. W kasacji zarzucił rażące i mające istotny wpływ
na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego - art. 343 § 7
k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., polegające na niezasadnym uznaniu, że
okoliczności popełnienia przez S. P. zarzucanego mu czynu nie budzą wątpliwości
oraz uwzględnieniu wniosku prokuratora i skazaniu za czyn z art. 271 § 1 k.k. bez
przeprowadzenia rozprawy pomimo, iż popełniony przez niego czyn nie
wyczerpywał określonych w tym przepisie ustawowych znamion przestępstwa.
Podnosząc ten zarzut wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
uniewinnienie S. P. od popełnienia przypisanego mu czynu.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Kasacja zasługuje na uwzględnienie.
Rację ma Prokurator Generalny gdy podnosi, iż zaskarżony wyrok w części
dotyczącej skazania S. P. jest niesłuszny, gdyż zapadł z rażącym oraz mającym
wpływ na jego treść naruszeniem przepisów prawa procesowego i materialnego
wskazanych w zarzucie kasacji.
Zgodnie z art. 335 §1 k.p.k. jedną z przesłanek, która musi być spełniona,
aby prokurator mógł wystąpić z wnioskiem o wydanie wyroku skazującego i
4
orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego bez
przeprowadzenia rozprawy, zaś sąd mógł taki wniosek uwzględnić i wydać wyrok
jest to, aby okoliczności popełnienia przez oskarżonego czynu zarzucanego mu w
akcie oskarżenia nie budziły wątpliwości. Podnosi się przy tym, iż wątpliwości
odnoszą się nie tylko do kwestii sprawstwa czynu, ale do wszystkich istotnych
okoliczności jego popełnienia, w tym mających znaczenie dla oceny prawnej czynu.
Trafnie wskazuje skarżący, że Sąd Rejonowy w G. uwzględniając wniosek i
wydając wyrok skazujący nie dokonał należytej kontroli istnienia przesłanek
wskazanych w art. 335 § 1 k.p.k.
Nie budzi wątpliwości, że podmiotami przestępstwa z art. 271 § 1 k.k. są
funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu.
Występek poświadczenia nieprawdy, określony w art. 271 §1 k.k., jest więc
przestępstwem indywidualnym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się,
że owo uprawnienie do wystawiania dokumentu musi mieć charakter
publicznoprawny i nie obejmuje ono ogólnej kompetencji do uczestniczenia w
obrocie oraz zawierania umów o charakterze cywilnoprawnym, czy też
sporządzania dokumentów związanych z stosunkami prawnymi o charakterze
prywatno-prawnym (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 października 2005 r.,
II KK 126/05, LEX nr 164270, z dnia 13 listopada 2008 r., IV KK 373/08, LEX nr
468649, z dnia 30 sierpnia 2011 r., IV KK 190/11, LEX nr 950443, z dnia 23 lutego
2012 r., III KK 375/11, LEX nr 1119522, z dnia 27 czerwca 2012 r., V KK 112/12,
OSNKW 2012, z. 11 poz. 19).
W niniejszej sprawie uzasadnienie wyroku nie zostało sporządzone. Wydaje
się, że dokonując oceny poszczególnych elementów zachowania S. P. wskazanych
w akcie oskarżenia, a następnie w czynie przypisanym mu wyrokiem. Sąd przyjął,
że określone w art. 271 § 1 k.k. przestępcze działanie polegało na tym, iż wystawił
on T. F. zaświadczenie o jego zatrudnieniu i wysokości wynagrodzenia
otrzymywanego w firmie I. (k. 15), choć T. F. nigdy nie był w niej zatrudniony, a
zatem zaświadczenie to zawierało istotnie dane niezgodne ze stanem faktycznym.
Jak wynika z wyjaśnień złożonych przez podejrzanych (k. 30, 44), zaświadczenie to
zostało wystawione przez S. P. na prośbę T. F. w celu udzielenia mu pomocy w
uzyskaniu pożyczki w SKOK CENTRUM, a zatem za ich wiedzą i obopólną zgodą.
5
Upoważnienie S. P. do wystawienia dokumentu, cechujące go jako podmiot
przestępstwa z art. 271 § 1 k.k., upatrywane było w fakcie, że jest on właścicielem
firmy I. i zarazem pracodawcą uprawnionym do wystawienia dokumentu w postaci
zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach.
Przypomnieć w tym miejscu należy, że w uchwale Sądu Najwyższego z dnia
30 czerwca 2014 r., I KZP 12/04, OSNKW 2004, z. 6, poz. 59, przyjęto, że osobą
uprawnioną do wystawienia „zaświadczenia o zatrudnieniu" jest tylko pracodawca,
a więc podmiot prawa pracy, którego łączy z konkretnym pracownikiem stosunek
pracy. Pracodawca nie ma potencjalnego uprawnienia do wystawiania tego rodzaju
dokumentów każdej osobie fizycznej, a wyłącznie pracownikowi w rozumieniu art. 2
k.p. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że podjęcie działalności
gospodarczej w ujęciu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności
gospodarczej nie jest równoznaczne z uprawnieniem do wystawienia tego rodzaju
zaświadczenia albowiem uprawnienie to wiąże się tylko i wyłącznie z nawiązaniem
z konkretną osobą stosunku pracy. Można bowiem prowadzić działalność
gospodarczą nie będąc pracodawcą. Nadto osoba prowadząca działalność
gospodarczą, ma taką samą potencjalną możliwość zawarcia umowy o pracę, jak i
osoba fizyczna, a samo prowadzenie działalności gospodarczej, nie implikuje
uprawnienia do wystawienia tego rodzaju zaświadczenia. Przyjęcie, iż uprawnienie
takie przysługuje każdej osobie prowadzącej działalność gospodarczą,
prowadziłoby do wniosku, że uprawnienie takie przysługiwałoby wszystkim
podmiotom obrotu prawnego albowiem każdy z takich podmiotów ma możliwość
zawarcia umowy o pracę.
W realiach niniejszej sprawy oczywistym więc jest, że S. P. nie był
funkcjonariuszem publicznym, ani inną osobą uprawnioną do wystawienia
dokumentu w rozumieniu art. 271 § 1 k.k., a jego działanie polegające na
wypełnieniu zaświadczenia, jakkolwiek poświadczającego nieprawdę co do faktu
zatrudnienia kolegi i wysokości zarobków, nie może być utożsamiane z
przestępczym działaniem o którym mowa w tymże przepisie. Odpowiedzialność
karna S. P. mogła być jedynie rozpatrywana na płaszczyźnie wypełnienia znamion
czynu z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k., tj. udzieleniu pomocy T. F. w
popełnieniu przez niego występku tzw. oszustwa kredytowego.
6
Prokurator Generalny słusznie też wskazuje, że skoro w świetle zebranego i
poddanego przez sąd ocenie materiału dowodowego nie można było wykazać, iż S.
P. jest winny popełnienia czynu zarzucanego mu w akcie oskarżenia, to samo
wyrażenie przez niego zgody na skazanie nie zwalniało sądu od obowiązku
zbadania czy rzeczywiście popełnił on zarzucane mu przestępstwo oraz dokonania
prawidłowej oceny prawno-karnej jego zachowania. Podniesione okoliczności nie
pozwalały zatem Sądowi Rejonowemu na uwzględnienie wniosku prokuratora i
wydanie wyroku skazującego na posiedzeniu, a obligowały ten Sąd do skierowania
sprawy na rozprawę.
Aktualnie mając na uwadze, że po ewentualnym ponownym rozpoznaniu
sprawy, nie byłoby możliwym, wobec wynikającego z treści art. 443 k.p.k. zakazu
reformationis in peius, czynienie niekorzystnych dla S. P. ustaleń odnoszących się
do wypełnienia znamion czynu z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 297 § 1 k.k., Sąd
Najwyższy, z mocy art. 537 § 2 k.p.k., orzekł jak w wyroku.
kc