Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 27/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Andrzej Stępka
SSN Dorota Rysińska
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
w sprawie W. K.
skazanego z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k.; z art. 157 § 1 k.k. w. zw. z art.
64 § 2 k.k.; z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.; z art. 217 § 1 k.k. w zw. z art.
64 § 1 k.k.; z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 16 marca 2016 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w O.
z dnia 30 czerwca 2015 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w O.
z dnia 5 marca 2015 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w postępowaniu
odwoławczym,
2) wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 5 marca 2015 r., uznał W. K. za winnego
czynów opisanych w akcie oskarżenia, polegających na tym, że:
1. W nieustalonym dniu nie wcześniej niż w dniu 13 listopada 2013 r. i nie później
niż w dniu 3 grudnia 2013 r. w O. uderzając K. K. pięścią w twarz dokonał zaboru w
celu przywłaszczenia telefonu komórkowego marki Samsung GT-E1170i o wartości
70,00 złotych należącego do K. F., przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach
recydywy specjalnej wielokrotnej i za to na podstawie art. 280 § 1 k.k. w zw. z art.
64 § 2 k.k. skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności;
2. W nocy z 17/18 stycznia 2014 r. w budynku mieszkalnym, znajdującym się przy
ulicy W. w O., uderzając K. W. po całym ciele drewnianym trzonkiem łopaty do
odśnieżania oraz trzonkiem od siekiery spowodował u wymienionej obrażenia ciała
w postaci urazu głowy - rozległych, licznych ran owłosionej skóry głowy, licznych
ran twarzy, złamania kości nosa, złamania rzepki prawej, złamania trzonu kości
piszczelowej lewej w 1/3 bliższej z przemieszczeniem odłamków, złamania III kości
śródręcza prawego z przemieszczeniem odłamków, obrzęku obu dłoni i kolana
prawego oraz rany tłuczonej okolicy kolana prawego, czym naruszył czynności
narządu ciała na okres przekraczający siedem dni, przy czym czynu tego dopuścił
się w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej i za to na podstawie art. 157 § 1
k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności;
3. W nocy z 17/18 stycznia 2014 r. w budynku mieszkalnym, znajdującym się przy
ulicy W. w O. groził K. W. pozbawieniem życia, które to groźby wzbudziły u
pokrzywdzonej uzasadnioną obawę, iż zostaną spełnione, przy czym czynu tego
dopuścił się w warunkach recydywy specjalnej i za to na podstawie art. 190 § 1 k.k.
w zw. z art. 64 § 1 k.k. skazał go na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności;
4. W dniu 25 grudnia 2013 r. w budynku mieszkalnym znajdującym się przy ul. R. w
O. trzykrotnie uderzył K. W. z otwartej dłoni w policzek, a następnie dwukrotnie
uderzył ją zewnętrzną częścią dłoni w nos, naruszając w ten sposób jej
nietykalność cielesną, przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach recydywy
specjalnej i za to na podstawie art. 217 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. skazał go na
karę 3 miesięcy pozbawienia wolności;
5. W dniu 3 grudnia 2013 r. w budynku mieszkalnym znajdującym się przy ulicy W.
w O. zniszczył ubrania w postaci kurtki skórzanej, kurtki materiałowej, czterech par
3
spodni, trzech sztuk podkoszulek z krótkim rękawem i bluzy z materiału stanowią-
cych własność R.F. poprzez spalenie ich w piecu, powodując straty w łącznej
kwocie 450,00 złotych na szkodę R. F., przy czym czynu tego dopuścił się w
warunkach recydywy specjalnej i za to na podstawie art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 64
§ 1 k.k. skazał go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Sąd połączył orzeczone kary jednostkowe i wymierzył karę łączną 6 lat i 6
miesięcy pozbawienia wolności, na podstawie art. 41a § 1 k.k. w zw. z art. 43 § 1
k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz kontaktowania się osobiście, telefonicznie i
za pośrednictwem internetu z pokrzywdzoną K. W. na okres 10 lat, a na podstawie
art. 41a § 1 k.k. i § 4 k.k. w zw. z art. 43 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz
zbliżania się do pokrzywdzonej K. W. na odległość 100 metrów przez okres 10 lat.
Wyrok ten został prawidłowo zaskarżony apelacją obrońcy oskarżonego (k.
1093-1097), jak również własną apelacją oskarżonego (k. 1086-1087).
Obrońca zarzucił:
1. obrazę art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. oraz art. 74 § 1 k.p.k. poprzez dokonanie przez
Sąd I instancji oceny materiału dowodowego nieodpowiadającej kryteriom rzetelnej
oceny opartej na zasadach prawidłowego rozumowania, wskazaniach wiedzy i
doświadczenia życiowego, a także przeprowadzenie jej w sposób jednostronny i
nieobiektywny, uwzględniający jedynie okoliczności świadczące na niekorzyść
oskarżonego, a przez to pominięcie dowodów świadczących na jego korzyść, w
szczególności nieuzasadnioną odmowę wiarygodności zeznaniom T. D. i A. K.
złożonych w toku rozprawy głównej, przy jednoczesnym nieuzasadnionym
przyznaniu waloru wiarygodności zeznaniom [...];
2. obrazę art. 424 k.p.k. poprzez sporządzenie uzasadnienia, w sposób niepełny,
niedostatecznie wyjaśniający sposób rozumowania Sądu i oceny niektórych
dowodów (brak wskazania logicznego procesu, który doprowadził sąd do wniosku o
winie oskarżonego), chociażby w kwestii odmowy wiary zeznaniom T. D. i A. K.
tylko ze względu na powiązania rodzinne czy też sąsiedzkie w sytuacji podobnych
powiązań pokrzywdzonych, które sąd uznał za wiarygodne, podczas gdy podstawą
faktyczną uzasadnienia wyroku powinno być szczegółowe, precyzyjne (ścisłe)
przytoczenie wszystkich istotnych faktów i okoliczności sprawy oraz taka sama
ocena materiału dowodowego;
4
3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę, a polegający na
uznaniu, że zebrany materiał dowodowy, a w szczególności zeznania
pokrzywdzonych w sprawie uwiarygodniają winę oskarżonego, jakkolwiek dowody
te i okoliczności ocenione we wzajemnym ze sobą powiązaniu, prowadzą
nieodparcie do przeciwnego wniosku. Z ostrożności procesowej obrońca
sformułował zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonej wobec oskarżonego kary
w stosunku do okoliczności czynu oraz w relacji do celów jakie kara ta powinna
spełnić w zakresie prewencji szczególnej i społecznego oddziaływania.
Podnosząc te zarzuty, obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
poprzez uniewinnienie oskarżonego od czynów mu zarzucanych jak w punkcie I, II,
III, i V wyroku; uchylenie zaskarżonego wyroku co do czynu jak w pkt. IV i
umorzenie w tym zakresie postępowania karnego z uwagi na znikomą społeczną
szkodliwość czynu, tj. na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 3 k.p.k., ewentualnie o
uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Rejonowemu; albo o zmianę wyroku w zakresie orzeczonej kary i
wymierzenie kary łagodniejszej uwzględniającej okoliczności dotyczące
oskarżonego, a także jego zachowanie oraz względy indywidualno-prewencyjne, w
tym wymagania co do społecznego oddziaływania sankcji karnej, która w należyty
sposób spełni cel społecznego oddziaływania oraz zadania represyjno-
wychowawcze wobec oskarżonego.
Oskarżony we własnej apelacji zarzucił obrazę przepisów postępowania
poprzez uchybienia w postępowaniu przygotowawczym i sądowym, to jest m.in
nierzetelne przesłuchanie poszkodowanej K. W.; bezpodstawne oddalenie wniosku
dowodowego przesłuchanie w charakterze świadka J. Z., bezprawne wpływanie na
treść zeznań świadka A. K., pominięcie zeznań świadka A. W.; podrzucenie
oskarżonemu podczas czynności przeszukania telefonu komórkowego marki
Samsung, a następnie przypisanie mu jego kradzieży, zaniechanie
przeprowadzenia dowodu z zeznań funkcjonariuszy policji przeprowadzających
interwencję w jego mieszkaniu oraz z zeznań M. B., a nadto szereg innych
zastrzeżeń odnoszących się do wiarygodności poszczególnych dowodów
osobowych. Podnosząc powyższe oskarżony wniósł o: „uznanie jego apelacji,
powołanie i przesłuchanie świadków, którzy zmienią przebieg w ponownym
5
rozpatrzeniu sprawy przed Sądem Rejonowym i rzucą nowe dowody fałszywych
oskarżeń”.
Zarządzeniem z dnia 27 kwietnia 2015 r. (karta bez numeru po k. 1098)
przyjęto obie apelacje, o czym poinformowano strony postępowania, a następnie
przedstawiono akta z tymi apelacjami Sądowi odwoławczemu (karta bez numeru
przed k. 1103).
Sąd Okręgowy w O. po rozpoznaniu sprawy W. K. na skutek apelacji
wniesionej przez obrońcę oskarżonego wyrokiem z dnia 30 czerwca 2015 r.,
utrzymał w mocy zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego z dnia 5 marca 2015 r.,
uznając apelację za oczywiście bezzasadną. Zarówno z protokołu rozprawy
apelacyjnej z dnia 30 czerwca 2015 r., treści wyroku Sądu Okręgowego z dnia 30
czerwca 2015 r. oraz z jego pisemnego uzasadnienia wynika, że rozpoznano
wyłącznie apelację obrońcy oskarżonego.
W kasacji od wyroku Sądu odwoławczego wniesionej na korzyść skazanego
w oparciu o art. 521 § 1 k.p.k. Prokurator Generalny na podstawie art. 523 § 1 i 4
k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. oraz art. 537 § 1 i 2 k.p.k. zarzucił „rażące i mające istotny
wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, to
jest art. 433 § 2 k.p.k. oraz art. 86 § 2 k.p.k. w zw. z art. 425 § 1 k.p.k. w zw. z art.
444 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r., polegające na
nierozpoznaniu prawidłowo wniesionej i przyjętej apelacji oskarżonego W. K.”. W
konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co uzasadniało jej uwzględnienie w całości
na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 k.p.k.).
Zgodnie z art. 86 § 2 k.p.k. udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza
osobistego działania w nim oskarżonego. Ten ostatni ma w szczególności prawo do
zaskarżania rozstrzygnięć Sądu Rejonowego również wtedy, gdy korzysta z
pomocy obrońcy (art. 425 § 1, art. 444 i art. 446 § 1 a contrario k.p.k.). Także w
orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości, że fakt posiadania obrońcy
nie ogranicza w żaden sposób samodzielnego działania w procesie oskarżonego
(postanowienie SN z dnia 16 listopada 2011 r., III KZ 74/11, LEX nr 1055036).
6
Strona postępowania sądowego ma prawo do wniesienia także własnej apelacji, a
jedyny wyjątek w tym zakresie dotyczy wyroku Sądu Okręgowego (art. 446 § 1
k.p.k.), albowiem w takim przypadku stronę niebędącą prokuratorem obowiązuje
przymus adwokacko-radcowski.
Zgodzić się należy z autorem kasacji, że dokonując kontroli apelacyjnej
wyroku Sądu Rejonowego z dnia 5 marca 2015 r., Sąd Okręgowy w ogóle nie
rozpoznał osobistej apelacji oskarżonego, która została wniesiona w terminie,
spełniała wszystkie wymagania formalne stawiane temu środkowi zaskarżenia i
została przyjęta do rozpoznania obok apelacji obrońcy W. K. Do takiego
wnioskowania upoważnia analiza zarówno treści wyroku sądu odwoławczego, jego
uzasadnienia jak i protokołu rozprawy apelacyjnej z dnia 30 czerwca 2015 r. Taki
sposób procedowania Sądu odwoławczego stanowił rażące naruszenie art. 425 § 1
k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 427 § 1 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym w
chwili orzekania), a także niewskazanego w kasacji art. 437 § 1 k.p.k., jak również
jednej z podstawowych zasad konstytucyjnych, wyrażającej się w prawie strony do
zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji
RP). Naruszenie to miało wpływ na treść orzeczenia, albowiem zarzuty wyrażone
przez oskarżonego w jego własnej apelacji nie były tożsame z zarzutami, jakie
podniósł jego obrońca. Jest również niewątpliwe, na co wskazał skarżący (s. 7
kasacji), że procedowanie sądu drugiej instancji z rażącą obrazą art. 425 § 1 k.p.k. i
art. 433 § 1 i 2 k.p.k. stanowi także naruszenie zasady dwuinstancyjności
postępowania i prowadzić musi do uchylenia wyroku, albowiem niedopuszczalne
jest „uzupełniające” rozpoznanie środka odwoławczego pominiętego podczas
pierwszego rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy (zob. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 12 lutego 2014 r., sygn. akt V KK 400/13, Lex nr 1439398 i z
dnia 20 stycznia 2015 r., sygn. akt III KK 356/14, Lex nr 1622324).
W tej sytuacji, wobec stwierdzenia rażącego naruszenia wskazanych
przepisów oraz oczywistego wpływu tego uchybienia na treść zaskarżonego
wyroku, należało uchylić wyrok Sądu Okręgowego i sprawę oskarżonego W. K.
przekazać temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Kierując się przedstawionymi względami Sąd Najwyższy, na podstawie art.
7
537 § 2 k.p.k. orzekł, jak w części dyspozytywnej.
kc