Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt WA 3/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marek Pietruszyński
SSN Jerzy Steckiewicz
Protokolant : asystent SN Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Zbigniewa
Badelskiego,
w sprawie W. W. o odszkodowanie i zadośćuczynienie, po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na rozprawie w dniu 24 marca 2016 r. apelacji wniesionej przez
pełnomocnika wnioskodawcy od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z
dnia 22 grudnia 2015 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok i na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.
umarza postępowanie w sprawie;
2. kosztami sądowymi postępowania odwoławczego obciąża
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 23 grudnia 2008 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w P.
stwierdził, na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za
nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.; tekst
jednolity Dz. U. 2015 r., poz. 1583 – dalej ustawa lutowa), nieważność wyroku
Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. z dnia 12 stycznia 1988 r., wydanego w
sprawie Sg …/87, mocą którego skazano W. W. za przestępstwo z art. 231 ust. 3
ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony PRL.
W wyniku wydania tego orzeczenia, pełnomocnik W. W. wystąpił do
Wojskowego Sądu Okręgowego w P. „o przyznanie wnioskodawcy W. W.
odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznane krzywdy
wynikające z wykonania wobec niego kary pozbawienia wolności orzeczonej
wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. z dnia 12 stycznia 1988 roku, w
wysokości 25.000 (dwadzieścia pięć tysięcy złotych ), wraz z odsetkami
ustawowymi liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku”.
Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2009 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w P. „na
podstawie art. 8 ust. 1, art. 8 ust. 1a i art. 8 ust. 2 (ustawy lutowej – dopisek SN)
zasądził od Skarbu Państwa na rzecz W. W. (…) kwotę 24.875,70 (…) złotych
tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę i kwotę 10.800,00 (…) złotych
tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem
niego części kary, której nie powinien był ponieść” . Wyrok ten uprawomocnił się z
dniem 16 kwietnia 2009 r.
W dniu 18 sierpnia 2015 r. pełnomocnik wnioskodawcy sporządził i przesłał
do Sądu Najwyższego wniosek o wznowienie postępowania zakończonego
przywołanym wyrokiem, uchylenie tego orzeczenia i przekazanie sprawy
Wojskowemu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. We wniosku tym
zawarł również żądanie przyznania „przez Wojskowy Sąd Okręgowy na rzecz
wnioskodawcy od Skarbu Państwa tytułem zadośćuczynienia kwoty 160.800, 00 zł”.
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 13 października 2015 r. wniosek o
wznowienie postępowania oddalił (sygn. akt WO 12/15), precyzując w uzasadnieniu,
że władny był rozstrzygać w tym tylko przedmiocie, natomiast wniosek zawarty w
punkcie drugim „adresowany jest (…) do Wojskowego Sądu Okręgowego w P.,
3
który jest właściwy do rozpoznania roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie
i tylko ten Sąd, a nie Sąd Najwyższy, może się w tej kwestii merytorycznie
wypowiedzieć” (s. 3 uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego).
Prezes Wojskowego Sądu Okręgowego w P. skierował ów wniosek do
rozpoznania na rozprawie, Sąd ten zaś, wyrokiem z dnia 22 grudnia 2015 r.,
„żądanie wniosku” oddalił.
Wyrok ten zaskarżył apelacją pełnomocnik wnioskodawcy i zarzucając:
„1. błąd w istotnych ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 k.p.k.) poprzez
pominięcie, iż we wniosku z dnia 24.02.2009 r. pełnomocnik wnioskodawcy
wyraźnie wskazał, iż dochodzona kwota zadośćuczynienia przekracza kwotę
25.000,00 zł.
2. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia (art. 438 pkt
2 k.p.k.), a to art. 7 k.p.k. poprzez naruszenie granic swobodnej oceny dowodów
wyrażającej się:
a. we wnioskowaniu, iż zeznania wnioskodawcy złożone podczas rozprawy w dniu
07.04.2009 r. w sprawie o sygn. akt Żo …/09 należy rozumieć w ten sposób, że
wnioskodawca uznaje za odpowiednia kwotę zadośćuczynienia w wysokości
10.800,00 zł, podczas gdy takie wnioskowanie nie jest uprawnione według zasad
logiki i życiowego doświadczenia,
b. w ocenie, że brak apelacji wnioskodawcy od wyroku Wojskowego Sądu
Okręgowego w P. z dnia 08.04.2009 r., sygn. akt Żo …/09 rozumieć należy, jako
uznanie przyznanej kwoty zadośćuczynienia za odpowiednią, podczas gdy taka
ocena sprzeczna jest zasadami logiki i doświadczenia życiowego,
c. w przyjęciu, iż wnioskodawca nie podał logicznych przyczyn, dla których
należałoby zasądzić wyższą kwotę zadośćuczynienia, podczas gdy przyczyny te są
sformułowane w pkt 3 wniosku o wznowienie postępowania z dnia 18.08.2015 r.
3. oczywistą niesprawiedliwość zaskarżonego wyroku (art. 440 k.p.k.) poprzez
przyznanie wnioskodawcy kwoty 10.800,00 zł tytułem zadośćuczynienia za 8
miesięcy pozbawienia wolności za działalność na rzecz niepodległego bytu
państwa polskiego, która to kwota jest rażąco nieodpowiednia wobec wyrządzonej
krzywdy”,
4
wniósł „o zmianę zaskarżonego orzeczenia i przyznanie wnioskodawcy
zadośćuczynienia w odpowiedniej wysokości albo o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy Wojskowemu Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpatrzenia”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przytoczony w niezbędnym zakresie przebieg dotychczasowego
postępowania w sprawie (szeroko ujmując) W. W. jednoznacznie uwidacznia, że
jego żądanie w przedmiocie odszkodowania za szkodę i zadośćuczynienia za
krzywdy wynikłe z wykonania orzeczenia uznanego za nieważne zostało
rozstrzygnięte, a postępowanie dotyczące tego żądania prawomocnie zakończone
wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego z dnia 8 kwietnia 2009 r.
Unicestwieniu tego wyroku miał służyć wniosek o wznowienie postępowania,
który jednak nie został uwzględniony. Oddalenie przez Sąd Najwyższy wniosku o
wznowienie postępowania spowodowało, że wyrok WSO w P. z 8 kwietnia 2009 r.
funkcjonuje nadal w obrocie prawnym i nie pozwala na skuteczne inicjowanie
postępowań przez tą samą osobę w tym samym przedmiocie. Wynika to z
unormowania zawartego w art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., mającego odpowiednie
zastosowanie do postępowania o odszkodowanie i zadośćuczynienie na podstawie
przepisów ustawy lutowej (art. 8 ust. 3).
Wbrew przywołanemu uregulowaniu doszło (zapewne w wyniku błędnej
interpretacji wypowiedzi Sądu Najwyższego opisanej w części wstępnej tego
uzasadnienia) do ponownego rozpoznania sprawy, co do której postępowanie
zostało już prawomocnie zakończone. Tym samym wystąpiła w niniejszej sprawie
przesłanka wymieniona w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. – bezwzględna przyczyna
odwoławcza, nakazująca sądowi odwoławczemu uchylenie zaskarżonego
orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz
wpływu uchybienia na jego treść.
Z uwagi na to, że w sprawie zaistniała również ujemna przesłanka
procesowa nie zezwalająca na wszczęcie postępowania i nakazująca umorzenie
postępowania już wszczętego, przeto Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i na
podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzył postępowanie w sprawie.
kc
5