Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 43/16
POSTANOWIENIE
Dnia 23 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Szewczyk
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 23 marca 2016 r.,
sprawy M. G.
skazanego z art. 197 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 19 maja 2015 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w K.
z dnia 18 kwietnia 2014 r.,
p o s t a n o w i ł
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. obciążyć skazanego kosztami procesu za postępowanie
kasacyjne.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2014 r., Sąd Rejonowy w K. uznał oskarżonego
M. G. za winnego popełnienia czynu z art. 197 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art.
11 § 2 k.k. i za to skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności oraz czynu z art.
124 § 1 k.w. i za to skazał go na karę grzywny w wysokości 400 zł. Jednocześnie
M. G. został uniewinniony od popełnienia czynu z art. 245 k.k.
Od powyższego wyroku apelację złożył obrońca oskarżonego M. G.
zarzucając:
1. naruszenie prawa materialnego, tj.:
2
a) art. 197 § 1 k.k., poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie,
polegające na bezzasadnym przyjęciu, iż obcowanie płciowe pomiędzy oskarżonym
a pokrzywdzoną, do którego doszło w dniu 2 lutego 2013 r., wyczerpuje znamiona
stypizowanego w tym przepisie występku a w szczególności, że zachowanie
oskarżonego w okolicznościach przedmiotowej sprawy polegało na doprowadzeniu
pokrzywdzonej przemocą do obcowania płciowego;
b) art. 124 § 1 k.w., poprzez jego błędne zastosowanie polegające na
nieuprawnionym w okolicznościach przedmiotowej sprawy przyjęciu, że oskarżony
zachowaniem swym wyczerpał znamiona regulowanego tym przepisem
wykroczenia;
2. obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia,
tj.:
a) art. 5 § 2 „k.p.c.”, poprzez rozstrzygnięcie pojawiających się w przedmiotowej
sprawie wątpliwości na niekorzyść oskarżonego;
b) art. 7 k.p.k., 92 k.p.k. i art. 410 k.p.k., poprzez dokonanie ustaleń faktycznych
z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów, całkowitą dyskwalifikację
dowodu z wyjaśnień oskarżonego oraz wnioskowanych przez niego świadków,
zastępując je dowodami wysoce wątpliwymi, przyjętymi bezkrytycznie za
wiarygodne, szczególnie zeznaniami pokrzywdzonej oraz świadków, którzy byli
uczestnikami narady w domu rodziców pokrzywdzonej w dniu 3 lutego 2013 r.;
c) marginalizację zeznań świadków wnioskowanych przez oskarżonego;
d) art. 170 § 1 k.p.k., poprzez oddalenie istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
wniosków dowodowych oskarżonego;
3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
wyroku i mający istotny wpływ na jego treść a polegający w szczególności na:
 błędnym i dowolnym przyjęciu, że zdiagnozowane u pokrzywdzonej w dniu
12 lutego 2013 r. obrażenia w postaci nieregularnych i słabo wysyconych sińców o
powierzchni około 4 x 5 cm na powierzchni tylnej uda lewego w części środkowej
oraz nieregularnych i słabo wysyconych sińców oliwkowo żółtawych o powierzchni
około 6 x 5 cm i w ich obrębie kilku drobnych brunatnych łuszczących się otarć
naskórka na powierzchni tylnej uda prawego w części środkowej, powstały podczas
odbytego w dniu 2 lutego 2013 r. stosunku płciowego z oskarżonym, mimo że
3
ustalenia te pozostawały w oczywistej sprzeczności z dowodami w pełni
obiektywnymi a to niekwestionowanymi wynikami badań jakie dnia następnego po
zdarzeniu przeprowadziła świadek B. C., która dokładnie oglądając uda
pokrzywdzonej z każdej strony nie tylko nie stwierdziła żadnych zasinień, ale też
nie ujawniła żadnych zadrapań, pokrzywdzona nie wskazywała również na żadne
dolegliwości bólowe w tych okolicach;
 dowolnym i nieznajdującym potwierdzenia w zgromadzonym materiale
dowodowym ustaleniu, że pokrzywdzona sprzeciwiała się odbyciu stosunku
płciowego z oskarżonym w dniu 2 lutego 2013 r.;
 dowolnym i błędnym ustaleniu, że oskarżony przemocą doprowadził
pokrzywdzoną do obcowania płciowego, co pozostaje w istotnej sprzeczności z
ustalonym przez Sąd zachowaniem samej pokrzywdzonej i to zarówno przed
stosunkiem, w jego trakcie, jak i po stosunku, aż do chwili zawiadomienia organów
ścigania o rzekomym gwałcie;
 błędnym ustaleniu, że pokrzywdzona nie kontaktowała się z byłą żoną
oskarżonego w sytuacji, gdy w jednym z SMS-ów groziła mu, że przekaże byłej
żonie oskarżonego rzekomo niewygodne dla niego informacje;
 błędnym uznaniu, że pokrzywdzona nie groziła wcześniej oskarżonemu, że
pomówi go o gwałt;
 błędnym ustaleniu, że oskarżony celowo zniszczył telefon pokrzywdzonej
rzucając go o podłogę;
 błędnym ustaleniu, że pokrzywdzona nie miała powodów, aby pomawiać
oskarżonego, w sytuacji gdy sama mu groziła;
4. rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonemu kary 3 lat pozbawienia
wolności, pomimo szeregu okoliczności łagodzących, których Sąd nie uwzględnił
bądź uczynił to w zbyt małym zakresie.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez
uniewinnienie oskarżonego M. G. od zarzucanych mu czynów, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania. Ponadto wniósł o uzupełnienie przewodu sądowego i
dopuszczenie dowodu z załączonych wydruków z portalu społecznościowego
„Facebook” na okoliczność treści rozmów oskarżonego z A. Ł. w okresie od 21 do
4
31 stycznia 2013 r.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w K. z dnia 18 kwietnia 2014 r. złożył
także oskarżony M. G. zarzucając:
1. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, tj.
art. 4 k.p.k., 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k., poprzez rozstrzygnięcie na
niekorzyść oskarżonego nie dających się usunąć wątpliwości, a wynikających z
pisemnej opinii biegłego G. L., zeznań świadka B. C., która dokonując oględzin
pokrzywdzonej jako lekarz ginekolog, żadnych obrażeń na ciele J. D. nie
stwierdziła, jak też stanu psychicznego pokrzywdzonej w dniu 1 lutego 2013 r.;
2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który
miał wpływ na treść orzeczenia, polegający na jednostronnej odmowie
wiarygodności wyjaśnień oskarżonego, bezkrytycznym daniu wiary zeznaniom
pokrzywdzonej, w szczególności w zakresie rzekomej przemocy jakiej oskarżony
miał używać wobec niej, braku zgody na stosunek seksualny w dniu 02.02.2013 r.,
wizyty w domu oskarżonego w późnych godzinach nocnych, oceny treści SMS-a
wysłanego do oskarżonego w godzinach wieczornych, przy równoczesnym
zbagatelizowaniu SMS-a, otrzymanego przez niego w dniu 02.02.2013 r. około
godz. 11.00, a dotyczącego ewentualnego spotkania z A. B., a także co do
okoliczności rzekomego celowego zniszczenia telefonu komórkowego, daniu wiary
zeznaniom świadka B. G., B. M. oraz świadkowi M.S.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i
uniewinnienie od zarzucanych mu czynów, ewentualnie o uchylenie wyroku w
całości i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.
Ponadto wniósł o uzupełnienie, na podstawie art. 452 § 2 k.p.k., przewodu
sądowego poprzez zaliczenie w poczet dowodów:
1. opinii z badań DNA córki A. B., dla wykazania, że to oskarżony jest jej ojcem;
2. akt sprawy prowadzonej przez Prokuraturę Rejonową K. pod sygn. 1 Ds.
…/14, w tym zeznań świadków W.B.oraz A. M., na okoliczność wcześniejszej
znajomości B.G. z pokrzywdzoną;
3. wydruków komputerowych z korespondencji pomiędzy D. Ł. a A. Ł.
(poprzednio B.) prowadzonej na portalu społecznościowym „Facebook”, na
okoliczność planów wspólnego zamieszkania;
5
4. kopii zaświadczenia psychologicznego na okoliczność wyników testów
osobowościowych.
Apelację na niekorzyść oskarżonego wniósł również pełnomocnik
oskarżycielki posiłkowej J. D. zarzucając:
1. błąd w ustaleniach faktycznych mających wpływ na treść orzeczenia, a
polegający na mylnym przyjęciu, że oskarżony nie popełnił występku z pkt II
wyroku, wyczerpującego dyspozycję art. 245 k.k.;
2. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj.:
a) art. 7 k.p.k., poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny z
pominięciem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i
doświadczenia życiowego;
b) art. 5 § 2 k.p.k., poprzez niewłaściwą wykładnię i błędne zastosowanie.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z dnia 19 maja 2015 r., Sąd Okręgowy w K. zaskarżony wyrok
zmienił w ten sposób, że orzeczoną wobec oskarżonego M. G. za przypisany mu w
czyn z art. 197 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. karę pozbawienia
wolności złagodził do lat 2 oraz uchylił wyrok w punkcie III i na podstawie art. 45 § 1
k.w. w zw. z art. 5 § 1 pkt 4 k.p.o.w. w związku z przypisaniem M.G. czynu
kwalifikowanego z art. 124 § l k.w. postępowanie w tej części umorzył, a kosztami
postępowania obciążył Skarb Państwa. W pozostałej części zaskarżony wyrok
utrzymał w mocy.
Od powyższego wyroku kasację wniósł obrońca skazanego M. G.,
zarzucając mu:
I. rażące naruszenie przepisu prawa materialnego, wpływające w sposób
istotny na treść orzeczenia, tj. art. 197 § 1 k.k., poprzez jego błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie, polegające na bezzasadnym przyjęciu, iż obcowanie
płciowe pomiędzy oskarżonym a pokrzywdzoną, do którego doszło w dniu 2 lutego
2013 r., wyczerpuje znamiona stypizowanego w tym przepisie występku a w
szczególności, że zachowanie oskarżonego w okolicznościach przedmiotowej
sprawy polegało na doprowadzeniu pokrzywdzonej przemocą do obcowania
płciowego a nadto uznaniu, że wcześniejsze zachowania i preferencje seksualne
6
partnerów seksualnych nie mają znaczenia dla prawnokarnej oceny zachowań
oskarżonego szczególnie w zakresie jego możliwości identyfikowania charakteru
sprzeciwu pokrzywdzonej;
II. rażącą obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć istotny wpływ na
treść wyroku tj.:
a) art. 433 § 2 k.p.k., poprzez nierozważenie w sposób należyty wszystkich
zarzutów i wniosków podniesionych w apelacji, w szczególności zarzutu błędu w
ustaleniach faktycznych polegającego na przyjęciu, że zdiagnozowane u
pokrzywdzonej w dniu 12 lutego 2013 roku (10 dni po zdarzeniu) sińce i zadrapania
powstały podczas odbytego w dniu 2 lutego 2013 roku stosunku płciowego z
oskarżonym, pomimo że nie zostały one ujawnione podczas badań
ginekologicznych pokrzywdzonej przeprowadzonych następnego dnia po
zdarzeniu;
b) art. 457 § 3 k.p.k., poprzez nie przedstawienie w sposób prawidłowy i
wyczerpujący, dlaczego Sąd II instancji uznał zarzuty i wnioski apelacji
oskarżonego i jego obrońców za niezasadne, w tym również poprzez lakoniczne i
abstrakcyjne - nie odnoszące się do stanu faktycznego przedmiotowej sprawy,
ustosunkowanie się do jedynie części argumentów przytoczonych w apelacjach
wniesionych na korzyść oskarżonego;
c) art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 433 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k.,
poprzez rozstrzygnięcie (w toku kontroli odwoławczej) pojawiających się
wątpliwości na niekorzyść oskarżonego;
d) art. 7 k.p.k. w zw. z art. 433 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k., poprzez
ocenę (w toku kontroli odwoławczej) materiału dowodowego z pominięciem zasad
prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku
Sądu Rejonowego w K. z dnia 18 kwietnia 2014 r. wydanego w sprawie sygn. akt II
K …/13 i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz wyroku Sądu Rejonowego w K. z dnia 18 kwietnia 2014 r. wydanego w
sprawie sygn. akt II K …/13 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Rejonowemu w K., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
7
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K. jako
sądowi odwoławczemu.
W odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Okręgowej w K. i
pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej J. S. (poprzednio D.) wnieśli o jej oddalenie
wobec oczywistej bezzasadności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja obrońcy skazanego M. G. jest bezzasadna w stopniu oczywistym.
Na wstępie należy podkreślić, iż zarzut z punktu 1 kasacji, dotyczący
rażącego naruszenia art. 197 § 1 k.k. jest w istocie powieleniem zarzutu z pkt. I tiret
pierwszy apelacji obrońcy skazanego M. G. – adw. I. M., wniesionej od wyroku
Sądu Rejonowego w K. Powyższe prowadzi do wniosku, że zarzut ten w istocie
zwraca się przeciwko wyrokowi Sądu pierwszej instancji i zmierza de facto do
wywołania ponownej kontroli apelacyjnej orzeczenia, co w kontekście
jednoznacznej treści art. 519 k.p.k. należy uznać za oczywiste nieporozumienie.
Zauważyć ponadto należy, co konsekwentnie podkreśla się w orzecznictwie
Sądu Najwyższego i piśmiennictwie, iż obraza prawa materialnego polega na jego
wadliwym zastosowaniu w orzeczeniu, które oparte jest na trafnych i
niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Nie można więc mówić o obrazie
prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest
wynikiem błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za jego podstawę lub
naruszenia przepisów procesowych (por. S. Zabłocki (w:) J. Bratoszewski, L.
Gardocki, Z. Gostyński, S. Przyjemski, R.A. Stefański, S. Zabłocki - Kodeks
postępowania karnego. Komentarz., Warszawa 2004, t. III, s. 111).
Z uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w K. jednoznacznie wynika, że
Sąd ten ustalił sprawstwo M. G.przypisanego mu czynu z art. 197 § 1 k.k. i art. 157
§ 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. polegającego na doprowadzeniu przemocą w dniu 2
lutego 2013 r. J. D. do obcowania płciowego i spowodowania u pokrzywdzonej
obrażeń naruszających czynności narządu ciała na okres poniżej 7 dni. Sąd
szczegółowo przy tym odniósł się do całości materiału dowodowego sprawy,
wskazując, które dowody stanowiły podstawę dokonanych przezeń ustaleń, jak też
wskazał okoliczności, które następnie determinowały sposób ich prawnokarnej
oceny. Sąd Okręgowy samą tą ocenę, tak jak i poprzedzające ją ustalenia
8
faktyczne, co do sprawstwa skazanego przypisanego mu czynu w pełni
zaakceptował, przytaczając w uzasadnieniu swojego orzeczenia powody tej decyzji.
Tymczasem obrońca skazanego ustalenia te próbuje ponownie podważyć.
Kwestionując bowiem ustalenia Sądu I instancji odnośnie sprawstwa skazanego M.
G., w istocie podnosi zarzut ich błędności. Taką zaś praktykę, jako w rzeczywistości
stanowiącą obejście określonych w art. 523 k.p.k. ustawowych ograniczeń podstaw
kasacji, należy ocenić jako niedopuszczalną.
Równie oczywiście bezzasadny jest zarzut z pkt II tiret pierwszy i drugi
kasacji. Wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd odwoławczy szczegółowo ocenił i
przeanalizował wszystkie zarzuty i argumenty powołane w apelacjach oskarżonego
M. G. i jego obrońcy. Drobiazgowo odniósł się do podnoszonego przez skarżących
zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych (s. 11 - 15 uzasadnienia), w tym poprzez
przyjęcie, że zdiagnozowane u pokrzywdzonej sińce powstały wskutek zdarzenia z
dnia 2 lutego 2013 r. (str. 13 - 14 uzasadnienia). Na s. 10-11 uzasadnienia Sąd
odniósł się także do zarzutu obrazy art. 5 § 2 k.p.k., zaś na s. 9-10 uzasadnienia
omówił powody w świetle, których dokonaną przez Sąd I instancji ocenę dowodów
uznał za prawidłową w świetle art. 7 k.p.k. Sąd rozważył ponadto podnoszony w
apelacji zarzut obrazy art. 170 § 1 k.p.k. (s. 12 uzasadnienia), jak też zarzut rażącej
niewspółmierności kary (s. 15 - 17 uzasadnienia). Na s. 15 uzasadnienia odniósł się
zaś do zarzutów obrazy prawa materialnego.
Na marginesie jedynie wskazać należy, iż przepis art. 433 § 2 k.p.k. może
być naruszony jedynie wówczas, kiedy Sąd odwoławczy w ogóle nie ustosunkuje
się do określonego zarzutu wskazanego w apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 14 lutego 2013 r., II KK 127/12, Prok.i Pr.-wkł. 2013/5/19, LEX nr 1277698),
co w niniejszej sprawie nie miało jednakże miejsca, w kasacji bowiem skarżący nie
podnosił pominięcia w postępowaniu odwoławczym, któregoś z zarzutów
apelacyjnych, a jedynie to, iż odniesiono się do nich w sposób nie w pełni
odpowiadający wymogom art. 457 § 3 k.p.k.
Chybiony jest również podniesiony przez skarżącego zarzut obrazy art. 5 § 2
k.p.k. Dla oceny, czy nie został naruszony zakaz in dubio pro reo nie są bowiem
miarodajne wątpliwości zgłaszane przez stronę, ale jedynie to, czy orzekający w
sprawie sąd rzeczywiście powziął wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych,
9
względnie to, czy w świetle realiów konkretnej sprawy wątpliwości takie powinien
był powziąć i wobec braku możliwości ich usunięcia rozstrzygnął je na niekorzyść
oskarżonego. W przedmiotowym postępowaniu Sąd pierwszej jak i drugiej instancji
nie miał żadnych wątpliwości w sferze ustaleń faktycznych, w tym przede
wszystkim w kwestii sprawstwa M. G. czynu z art. 197 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w
zw. z art. 11 § 2 k.k., jak i okoliczności w jakich powstały stwierdzone u
pokrzywdzonej obrażenia ciała. Nie można mówić o naruszeniu reguły in dubio pro
reo w sytuacji, gdy ustalenia faktyczne zależne są od dania wiary tej lub innej
grupie dowodów, bowiem jedną z podstawowych prerogatyw sądu orzekającego
jest swobodna ocena dowodów. Stwierdzenie istnienia „nie dających się usunąć
wątpliwości” w oparciu jedynie o subiektywne oceny i przekonanie skarżącego (bez
szczegółowego wskazania owych wątpliwości w skardze kasacyjnej), wyłącznie w
celu wsparcia tym stwierdzeniem polemiki z ustaleniami faktycznymi Sądu, nie
stwarza stanu nie dających się usunąć wątpliwości.
Wbrew twierdzeniom skarżącego, w procedowaniu Sądu Okręgowego w K.
nie sposób także doszukać się naruszenia zasad określonych w art. 7 k.p.k.
Argumentacja kasacji wskazuje, że skarżący w istocie upatruje obrazy tego
przepisu w odmówieniu wiarygodności wyjaśnieniom skazanego oraz podzieleniu
przez Sąd odwoławczy stanowiska Sądu I instancji odnośnie dania przezeń wiary
zeznaniom m.in. pokrzywdzonej J. D. Niezbędne wydaje się w tym miejscu
przypomnienie, na co wielokrotnie wskazywał w swoich orzeczeniach Sąd
Najwyższy, że skuteczne podniesienie pod adresem Sądu odwoławczego zarzutu
naruszenia art. 7 k.p.k. możliwe jest, co do zasady wówczas, gdy Sąd ten poczynił
własne ustalenia faktyczne, odmienne od tych, które stanowiły podstawę
orzeczenia Sądu I instancji lub też nowe ustalenia faktyczne, naruszając przy tym
określoną w powołanej normie zasadę swobodnej oceny dowodów (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 2003 r., III KK 11/03, LEX nr
80301; z dnia 4 maja 2005 r., II KK 399/04, LEX nr 199795; z dnia 6 marca 2007 r.,
IV KK 362/06, LEX nr 467527). W omawianym przypadku Sąd odwoławczy nie
poczynił odmiennych ustaleń faktycznych i zaaprobował ocenę dowodów, a w
konsekwencji ustalenia faktyczne, poczynione przez Sąd a quo. Wbrew
twierdzeniom autora kasacji, nie można uznać za naruszenie zasady określonej w
10
art. 7 k.p.k., akceptacji przez Sąd Okręgowy przeprowadzonej przez Sąd Rejonowy
oceny dowodów.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 535 § 3 k.p.k.
orzekł jak w postanowieniu.
kc