Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 9/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Zastępcy Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Izby
Radców Prawnych Krzysztofa Bojarczuka,
w sprawie radcy prawnego M. Ś.,
obwinionej z art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
(Dz.U. z 2015 r. ze zm.) w zw. z art. 22 ust. 1 lit. a Kodeksu Etyki Radcy Prawnego,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 5 kwietnia 2016 r. kasacji,
wniesionej przez obrońcę obwinionej,
od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego
z dnia 11 maja 2015 r.,
zmieniającego orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby
Radców Prawnych w […]
z dnia 19 lutego 2014 r.,
uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę Wyższemu
Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
2
UZASADNIENIE
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w […],
orzeczeniem z dnia 19 lutego 2014 r., uznał obwinioną radcę prawną M. Ś. za
winną zarzucanych jej trzech przewinień dyscyplinarnych, polegających na tym, że
w okresie od dnia 14 kwietnia 2011 r. do dnia 1 października 2011 r. w […], jako
pełnomocnik z wyboru pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej […] podjęła się jej
reprezentowania w sprawach przed Sądem Okręgowym w warunkach konfliktu
interesów z powodami: małżonkami […], którym wcześniej udzieliła pomocy
prawnej w tych sprawach sporządzając projekt pozwu przeciwko tej Spółdzielni, tj.
czynów z art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.
U. Nr 10, poz. 65 ze zm.) w zw. z art. 22 ust. 1 lit. a Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego i za każdy z tych czynów wymierzył jej karę upomnienia oraz obciążył ją
kosztami postępowania.
Odwołanie od tego orzeczenia wniosła obwiniona. Zaskarżyła je w całości i
zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego domagała się
jego uchylenia lub zmiany poprzez uniewinnienie obwinionej albo umorzenia
postępowania.
Po rozpoznaniu odwołania, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, orzeczeniem z dnia
11 maja 2015 r., utrzymał w mocy pkt 1, 2 i 3 zaskarżonego orzeczenia oraz uchylił
i przekazał do ponownego rozpoznania zawarte w pkt 4 rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania.
Kasację od tego orzeczenia wniósł obrońca obwinionej. Zarzucił orzeczeniu
rażące naruszenie prawa materialnego art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach
prawnych w zw. z art. 22 ust. 1 lit. a KERP i art. 9 § 1 i 2 k.k. oraz przepisów prawa
procesowego, tj. art. 5, 7, 116, 384 i 433 § 2 k.p.k. Ponadto podniósł zarzut
naruszenia prawa obwinionej do obrony, poprzez przeprowadzenie rozprawy
odwoławczej pod jej nieobecność, pomimo iż usprawiedliwiła ona swoje
niestawiennictwo zaświadczeniem lekarskim od lekarza sądowego.
W konkluzji kasacji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia
poprzez uniewinnienie obwinionej od popełnienia zarzucanych jej czynów,
ewentualnie o umorzenie postępowania.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja w zakresie, w jakim zarzuca zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie
prawa do obrony, zasługuje na uwzględnienie. Wprawdzie kasacja również w tej
części została opracowana w sposób nie w pełni profesjonalny, gdyż w ogóle nie
wskazuje naruszonych przepisów prawa oraz niezbyt poprawnie odczytuje
zaistniałe uchybienie, lecz nie ulega wątpliwości, że intencją skarżącego było
zarzucenie sądowi odwoławczemu obrazy art. 6 k.p.k. w zw. z art. 117 § 2 k.p.k.,
poprzez przeprowadzenie rozprawy odwoławczej pod nieobecność obwinionej,
chociaż jej niestawiennictwo zostało usprawiedliwione i zgłoszono wniosek o
odroczenie rozprawy. Tak rozumiany zarzut jest zasadny, gdyż Wyższy Sąd
Dyscyplinarny procedując w tej sprawie na rozprawie w dniu 11 maja 2015 r.
istotnie rażąco naruszył prawo do obrony obwinionej.
Z akt sprawy wynika, że obwiniona nie stawiła się na rozprawie odwoławczej
w dniu 11 maja 2015 r. W tym dniu o godz. 7. 45 faksem z jej kancelarii nadesłano
do sądu zaświadczenie lekarskie z dnia 8 maja 2015 r. lekarza sądowego
stwierdzające, że nie może ona w tym dniu stawić się w sądzie z powodu choroby.
W piśmie przewodnim (na którym odnotowano, że fax nadano o godz. 8. 45 – „nie
przestawiona godzina”) zawarty został wniosek o odroczenie rozprawy. Owe pismo
i zaświadczenie lekarskie (oryginały), nadane w dniu 11 maja 2015 r. w urzędzie
pocztowym, dotarły do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego w dniu 18 maja 2015 r. W
protokole rozprawy – wywołanej 11 maja 2015 r. o godz. 10.00 - zapisano, że „nikt
się nie stawił, strony prawidłowo powiadomione o terminie” (k. 398). Nie
odnotowano zaś nadesłanego w tym dniu, przed rozprawą, wniosku obwinionej o
usprawiedliwienie niestawiennictwa i odroczenie rozprawy. Następnie rozpoznano
sprawę i wydano zaskarżone orzeczenie.
Tymczasem, zgodnie z art. 117 § 2 k.p.k. (znajdującym w niniejszym
postępowaniu odpowiednie zastosowanie w związku z treścią art. 741
ustawy o
radcach prawnych) czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie
stawiła się, ale należycie usprawiedliwiła swoje niestawiennictwo i wniosła o
nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego utrwalony jest pogląd, że przepis art. 117 § 2 k.p.k. w pełni
obowiązuje w postępowaniu odwoławczym, w odniesieniu do udziału oskarżonego
4
(obwinionego) w rozprawie. Zgodnie przyjmuje się bowiem, że przepis art. 450 § 3
k.p.k. nie stanowi lex specialis w stosunku do art. 117 § 2 k.p.k. (zob. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 8 marca 2006 r., II KK 204/05, R-OSNKW z 2006 r., poz. 498;
z dnia 30 lipca 2009 r., II KK 37/09, R-OSNKW z 2009 r., poz. 1644; z dnia 25
kwietnia 2013 r., III KK 360/12, OSNKW z 2013 r., z. 9, poz. 78; z dnia 13 listopada
2013 r., SDI 36/13, LEX Nr 1391593).
W świetle powyższego wówczas, gdy niestawiennictwo oskarżonego jest
należycie usprawiedliwione i gdy jednocześnie wnosi on o nieprzeprowadzanie
rozprawy bez jego obecności, należy rozprawę taką przerwać lub odroczyć,
umożliwiając oskarżonemu uczestnictwo w niej i osobistą realizację przez niego
prawa do obrony. W granicach tego, określonego w art. 6 k.p.k., prawa mieści się
bowiem między innymi uprawnienie do osobistego popierania zarzutów zawartych
w środku odwoławczym i wykazywania nietrafności zarzutów oskarżenia.
Prowadzenie rozprawy w takiej sytuacji pod nieobecność oskarżonego
(obwinionego) stanowi uchybienie rażące i mające istotny wpływ na treść
wydanego w takich okolicznościach orzeczenia.
Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy ocenił jako zasadny omawiany
zarzut kasacji i w konsekwencji uchylił zaskarżone orzeczenie oraz przekazał
sprawę Wyższemu Sądowi Odwoławczemu do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
Uznając, że rozważenie zasadności powyższego zarzutu było wystarczające
do zdecydowania o uchyleniu zaskarżonego orzeczenia, Sąd Najwyższy działając
na podstawie art. 518 k.p.k. w zw. z art. 436 k.p.k. uznał, że rozpoznanie
pozostałych zarzutów kasacji jest bezprzedmiotowe.
Ponownie rozpoznając sprawę obwinionej Sąd dyscyplinarny drugiej instancji
respektować będzie wyrażone powyżej zapatrywania prawne, co do obowiązywania
art. 117 § 2 k. p. k. w postępowaniu odwoławczym.
Kierując się powyższym , Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.
KC