Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 6/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Jan Bogdan Rychlicki (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Zbigniew Hajn
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego i
przedstawiciela Ministra Sprawiedliwości,
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 kwietnia 2016 r.,
sprawy H. P.
sędziego Sądu Okręgowego w stanie spoczynku
w związku z odwołaniami obwinionej, obrońcy i Ministra Sprawiedliwości
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego
z dnia 3 listopada 2015 r.,
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie
art. 104 § 3 pkt 2 u.s.p. w miejsce wymierzonej kary
dyscyplinarnej upomnienia orzeka karę nagany;
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. S. E. Kancelara
Adwokacka kwotę 738 zł (siedemset trzydzieści osiem złotych) w
tym 23 % podatku WAT, za obronę z urzędu w postępowaniu
odwoławczym;
3. koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, wyrokiem z dnia 3 listopada 2015,
H.P., sędziego Sądu Okręgowego w stanie spoczynku uznał za winną popełnienia
zarzucanego jej przewinienia dyscyplinarnego polegającego na tym, że w okresie
od dnia 26 czerwca 2013 r., do dnia 19 września 2013 r., podczas pełnienia
obowiązków służbowych na terenie budynku Sądu Okręgowego dwukrotnie w
dniach 26 czerwca 2013 r. i 19 września 2013 r. odmówiła poddaniu się badaniom
na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu, które zostało zarządzone przez
Prezesa Sądu Okręgowego, czym uchybiła godności urzędu sędziowskiego, tj.
przewinienia dyscyplinarnego, określonego w art. 107 § 1 u.s.p. i za to na
podstawie art. 104 § 3 pkt 1 u.s.p. wymierzył jej karę dyscyplinarną upomnienia.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny ustalił, że w dniu 26 czerwca 2013 r.
około godz. 9.00 obwiniona przystąpiła do wykonywania obowiązków służbowych
na terenie budynku Sądu Okręgowego – udała się na salę […] , gdzie miała
wyznaczone posiedzenie. Przewodnicząca Wydziału […] otrzymała w tym samym
dniu rano informację, że stan obwinionej budzi wątpliwości co do możliwości
podjęcia przez nią pracy. Po udaniu się na salę rozpraw, […] poinformowała
obwinioną, że nie może prowadzić posiedzenia i w związku z tym przejęła jej
obowiązki. W międzyczasie Prezes Sądu Okręgowego, w porozumieniu z
Wiceprezesem zarządziła zbadanie stanu obwinionej na zawartość alkoholu w
wydychanym powietrzu. W tym celu do pomieszczenia, w którym znajdowała się
obwiniona, skierowano dwóch funkcjonariuszy Komendy Policji – komisarza B. G. i
podkomisarza D. M. W obecności funkcjonariuszy obwiniona odmówiła poddania
się temu badaniu powołując się na immunitet sędziowski, o czym funkcjonariusze
powiadomili kierownictwo Sądu Okręgowego.
W dniu 19 września 2013 r. obwiniona wykonywała swoje obowiązki
służbowe na terenie Sądu Okręgowego pełniąc dyżur w swoim pokoju. SSO […]
przebywająca w sąsiednim pokoju oraz SSO […] uznały, że obwiniona znajduje się
pod wpływem alkoholu. W związku z tym, Prezes Sądu Okręgowego zarządziła
zbadanie tej okoliczności alkomatem. W obecności Wiceprezes Sądu Okręgowego
3
oraz trzech funkcjonariuszy Policji w osobach: sierż. sztab. R. D., podinspektora L.
M. oraz sierżanta A. P. obwiniona odmówiła poddaniu się badaniu na zawartość
alkoholu w wydychanym powietrzu, powołując się na immunitet sędziowski.
W związku z tymi wydarzeniami obwinioną skierowano na stosowne leczenie
i podjęcie terapii, celem stwierdzenia jej zdolności lub przeciwskazań do
wykonywania pracy na stanowisku sędziego. Stosownym orzeczeniem lekarza
orzecznika ZUS z dnia 14 marca 2014 r., obwiniona została uznana za trwale
niezdolną do pracy na stanowisku sędziego, a uchwałą KRS nr …/2014 , została
przeniesiona w stan spoczynku z dniem 2 czerwca 2014 r. Z kolei orzeczeniem
Miejskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 9 grudnia 2014 r.,
wydanym na czas do 10 grudnia 2016 r., obwinioną zakwalifikowano do osób o
znacznym stopniu niepełnosprawności. W toku postępowania dyscyplinarnego
obwiniona w tej sytuacji nie złożyła żadnych wyjaśnień, czy to w formie pisemnej
czy ustnej, zaś w toku rozprawy dyscyplinarnej w dniu 28 sierpnia 2015 r., na
podstawie art. 79 § 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. wyznaczono obwinionej obrońcę
z urzędu, w osobie adw. S.E. Kancelaria Adwokacka w […].
Odwołanie od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego wnieśli:
obwiniona i jej obrońca oraz Minister Sprawiedliwości, na niekorzyść obwinionej w
części dotyczącej orzeczenia o karze.
Obwiniona, zaskarżając wyrok w całości i podnosząc okoliczności związane
ze stanem jej zdrowia, zakwestionowała w ogólnej formie sposób procedowania
przed Sądem Apelacyjnym – Sądem Dyscyplinarnym w tym fakt, że nie została
powiadomiona o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 3 listopada 2015 r. W tej
sytuacji, w ocenie obwinionej, pozbawiono ją możliwości podjęcia się w pełni
obrony swojego postępowania. Obwiniona nie sprecyzowała końcowego wniosku,
co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu odwoławczym.
Obrońca obwinionej na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 3
k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych polegający na
nieprawidłowym i nieznajdującym oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym
przyjęciu, że w sprawie obwinionej zaistniały okoliczności uzasadniające
4
konieczność wydania wobec obwinionej polecenia poddania się badaniu na
zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu, w sytuacji, gdy takie okoliczności nie
zaistniały. Odwołujący na podstawie tak sformułowanego zarzutu wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i uniewinnienie obwinionej od zarzucanego jej przewinienia
dyscyplinarnego, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku, wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.
Obrońca w uzasadnieniu odwołania wskazał, że „tylko rzetelna” analiza
okoliczności podmiotowych i przedmiotowych w niniejszej sprawie pozwalała na
przypisanie obwinionej konkretnego zamiaru w związku z odmową poddania się
badaniu na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu. W ocenie autora,
odwołania okoliczności związane ze stanem zdrowia obwinionej zostały „kompletnie
pominięte” przez Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, w związku z tym nie można
wykluczyć, że zaobserwowane u obwinionej zaburzenia w czasie inkryminowanego
zdarzenia (problemy z poruszaniem się, lekko zniekształcona mowa) były
zapowiedzią zbliżającego się udaru. W związku z tym, przyjęcie, że wobec
obwinionej zachodziły jednoznaczne przyczyny poddające ponad wszelką
wątpliwość możliwość wykonywania przez nią obowiązków służbowych i w
konsekwencji tego stanu rzeczy zarządzenie przeprowadzenia badań stanu
obwinionej na zawartość alkoholu było jednostronne i pozbawione waloru
obiektywizmu.
Z kolei Minister Sprawiedliwości zaskarżając wyrok, na niekorzyść
obwinionej w części o karze, zarzucił jej rażącą niewspółmierność polegającą na
wymierzeniu kary dyscyplinarnej upomnienia, będącą rezultatem nieuwzględnienia
we właściwy sposób wagi i szkodliwości społecznej popełnionego przez nią czynu,
a także celu jaki powinna spełniać kara. Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku przez orzeczenie wobec obwinionej na podstawie art. 104 § 3 pkt 3 u.s.p.
kary dyscyplinarnej zawieszenia waloryzacji uposażenia sędziego na okres 3 lat. W
ocenie odwołującego, orzeczona najlżejsza kara dyscyplinarna w postaci
upomnienia na tle trafnie ustalonych przez Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
okoliczności faktycznych razi swoją łagodnością, a przez to jest ona
5
niewspółmierna do wagi i szkodliwości społecznej czynu popełnionego przez
obwinioną. Autor odwołania wskazując na orzecznictwo Sądu Najwyższego – Sądu
Dyscyplinarnego oraz Sądu Najwyższego (wymienione w odwołaniu), akcentuje, że
sąd orzekający całkowicie pominął w kontekście wyboru kary dyscyplinarnej ciężar
gatunkowy przewinienia, a także jego szkodliwość społeczną i korporacyjną. W
sytuacji, kiedy obwiniona zasłaniając się immunitetem sędziowskim, odmówiła
poddania się badaniu na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu
zarządzonym przez jej przełożonych, to zasadnym jest przyjęcie, że stopień
społecznej szkodliwości przypisanego jej przewinienia dyscyplinarnego jest
znaczny. W tej części swoich wywodów Minister Sprawiedliwości wskazał też na
linię orzeczniczą sądów powszechnych – sądów pracy oraz Sądu Najwyższego,
gdzie odmowa pracownika poddania się badaniu na zawartość alkoholu, oceniana
jest jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych oceniane przez pryzmat
art. 52 § 1 pkt 1 k.p. W związku z tym karą adekwatną do popełnionego przez
obwinioną przewinienia dyscyplinarnego jest postulowana w odwołaniu kara
dyscyplinarna, o której mowa w art. 104 § 3 pkt 3 u.s.p.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny rozważył, co następuje.
Odwołania obwinionej i jej obrońcy są niezasadne. Natomiast odwołanie
Ministra Sprawiedliwości należało uwzględnić i dokonać zmiany zaskarżonego
wyroku poprzez orzeczenie, na podstawie art. 104 § 3 pkt 2 u.s.p., kary nagany, a
nie postulowanej przez odwołującego kary dyscyplinarnej, o której mowa w art. 104
§ 3 pkt 3 u.s.p. Sąd Najwyższy, dokonując korekty zaskarżonego wyroku w ten
sposób, był władny orzec niewnioskowaną przez skarżącego karę dyscyplinarną
nagany, albowiem wyrok ten był zaskarżony przez odwołującego w części o karze.
Ocena wniesionych odwołań została dokonana z powodów następujących.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważywszy na tożsamą bądź podobną
argumentację podniesioną w odwołaniach obwinionej i jej obrońcy uznał za celowe
łączne odniesienie się do wniesionych odwołań. Wbrew temu, co podniesiono w ich
uzasadnieniach Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny trafnie ustalił stan faktyczny
niniejszej sprawy. Postępowanie przed Sądem Apelacyjnym – Sądem
6
Dyscyplinarnym było prowadzone z udziałem obrońcy wyznaczonego obwinionej.
Na rozprawie w dniu 23 października 2015 r. obrońca obwinionej (substytut
wyznaczonego obrońcy) przyjął do wiadomości decyzję sądu o odroczeniu wydania
wyroku do dnia 3 listopada 2015 r. Zatem obwiniona skutecznie nie może podnosić
tej okoliczności jako uniemożliwiającej jej obronę w toku postępowania. Jakkolwiek
istotnie w toku postępowania dyscyplinarnego przed sądem obwiniona nie złożyła
żadnych wyjaśnień, to niemniej jednak prawo do obrony nie zostało w żaden
sposób naruszone, bowiem wyznaczony obrońca bądź jego substytut prawidłowo
wykonywali swoje obowiązki. W szczególności nie budzi żadnych wątpliwości
okoliczność, że bezpośrednim powodem niepoddania się stosownym badaniom
przez obwinioną był określony stan jej zachowania, ale nie wywołany schorzeniami
zdrowotnymi, o których mowa w szczególności w odwołaniu obrońcy obwinionej
(oznaki udaru). Zatem w oparciu o ustalone w sprawie dowody, Sąd Apelacyjny –
Sąd Dyscyplinarny słusznie uznał, że zaistniało uzasadnione przypuszczenie, że
obwiniona znajduje się w stanie nietrzeźwości. W tej sytuacji uprawnione były
polecenia przełożonych obwinionej, ażeby poddała się stosownemu badaniu.
Odmowa wykonania tych poleceń prawidłowo została też oceniona jako
przewinienie dyscyplinarne, o którym mowa w art. 107 § 1 u.s.p. Wskazać też
należy w tej części, że czynności podejmowane przez przełożonych obwinionej
stricte należą do tzw. poleceń w zakresie czynności administracyjnych kierowania
danym sądem. W związku z tym sędzia zobowiązany jest wykonać je
bezwarunkowo i nie może, powołując się na zasady niezawisłości sędziowskiej,
odmówić bądź uchylić się od ich wykonania (por. Komentarz do Prawa o ustroju
sądów powszechnych i ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa pod red. J.
Gudowskiego, Warszawa 2002, art. 79 teza 2).
Natomiast przyznać należało rację w części Ministrowi Sprawiedliwości w
zakresie rażącej łagodności orzeczonej kary dyscyplinarnej upomnienia. Sąd
Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, zważywszy na incydentalność tego rodzaju
zachowań obwinionej na tle jej wieloletniej dobrej służby, fakt przejścia przez nią w
stan spoczynku na skutek złego stanu jej zdrowia, uznał, że karą właściwą jest
najniższa z katalogu kar dyscyplinarnych – kara upomnienia (a nie kara nagany
postulowana przez Z-cę Rzecznika Dyscyplinarnego). Sąd Najwyższy – Sąd
7
Dyscyplinarny nie podziela tej oceny czynu obwinionej. Czyn ten na pewno nie
znamionuje się znaczną szkodliwością, jak postrzega to Minister Sprawiedliwości,
nie mniej jednak, jego okoliczności podmiotowe i przedmiotowe, o których mowa
wyżej, w pełni uzasadniają orzeczenie wobec obwinionej kary nagany, która
stosownie do faktu, że obwiniona jest sędzią w stanie spoczynku wypełni swoje
funkcje w zakresie społecznego jej oddziaływania jak i też kształtowania
prawidłowych postaw w zakresie sprawowania obowiązków służbowych sędziego
oraz postaw sędziego w stanie spoczynku. Stąd też takie, a nie postulowane przez
Ministra Sprawiedliwości rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego – Sądu
Dyscyplinarnego.
Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak na wstępie.
eb