Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 452/15
POSTANOWIENIE
Dnia 20 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 20 kwietnia 2016 r.,
sprawy M. W.
skazanego z art. 284 § 1 kk
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w O.
z dnia 3 marca 2015 r.
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w O.
z dnia 8 lipca 2014 r.
p o s t a n o w i ł
1/ oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2/ obciążyć skazanego kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 3 marca 2015 r., sygn. akt VII Ka …/14,
po rozpoznaniu apelacji złożonych przez oskarżonego i jego obrońcę, utrzymał w
mocy wyrok Sądu Rejonowego w O. z dnia 8 lipca 2014 r., sygn. akt VII K …/13
uznający M. W. za winnego tego, że: „w dniu 10 sierpnia 2009 r. w O., po
wypłaceniu z rachunku G. R., prowadzonego w banku BZ WBK przy ul. P., na
podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu przez G. R., przywłaszczył sobie
pieniądze w kwocie 120.000 zł”, tj. przestępstwa określonego w art. 284 § 1 k.k. i
2
skazujący go na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, która została warunkowo
zawieszona na okres próby 2 lat.
W kasacji obrońca skazanego sfomułował zarzuty: „wydania wyroku
utrzymującego w mocy wyrok skazujący zapadły w Sądzie I instancji, w sytuacji gdy
nastąpiło przedawnienie karalności czynu z art. 284 § 1 kk w zw. z art. 284 § 4 kk, a
co za tym idzie art. 439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 kpk obligował Sąd II
instancji do uchylenia zaskarżonego wyroku i umorzenia postępowania” oraz
„wydania wyroku utrzymującego w mocy wyrok skazujący w Sądzie I instancji, w
sytuacji gdy brak było wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej,
albowiem nie została ona pouczona o prawie złożenia wniosku o ściganie,
konsekwencjach jego złożenia, możliwości cofnięcia wniosku, a co za tym idzie art.
439 § 1 pkt 9 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 kpk obligował Sąd II instancji do
uchylenia wyroku Sądu I instancji i umorzenia postępowania”. W konkluzji skarżący
się wniósł o „uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania”.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się oczywiście bezzasadna, co upoważniało Sąd Najwyższy
do jej oddalenia na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Z uwagi rodzaj orzeczonej wobec skazanego kary oraz związane z tym
ograniczenie możliwości wniesienia kasacji przewidziane w art. 523 § 2 k.p.k.
podstawą nadzwyczajnego środka zaskarżenia mogły być wyłącznie uchybienia
wymienione w art. 439 k.p.k., które jednak w niniejszej sprawie nie miały miejsca.
Przypomnieć należy, że postępowanie karne przeciwko M. W. zostało
wszczęte z urzędu ze względu na przyjętą początkowo kwalifikację prawną czynu
(art. 278 § 1 k.k.). Zapewne dlatego Sąd meriti przeoczył, że przestępstwo
ostatecznie przypisane oskarżonemu (z art. 284 § 1 k.k.) ścigane jest na wniosek
pokrzywdzonego, skoro jest nim żona oskarżonego (art. 284 § 4 k.k.). Dopiero Sąd
odwoławczy dostrzegł brak w tym zakresie i na rozprawie apelacyjnej w dniu 13
stycznia 2015 r. zwrócił się do pokrzywdzonej o złożenie stosownego wniosku o
ściganie (k. 881v). Tego samego dnia pokrzywdzona złożyła „wniosek o ściganie i
ukaranie sprawcy przestępstwa” w którym zażądała ścigania M. W. (k. 884).
3
W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że wniosek o ściganie może być
złożony na każdym etapie postępowania (zob. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z
dnia 21 lutego 1974 r., VI KZP 51/73, OSNPG 1974/5/59; uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 4 marca 1968 r., VI KZP 30/67, OSNKW 1968/5/52), w tym
także w postępowaniu odwoławczym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17
grudnia 1970 r. VI KZP 43/68, OSNKW 1971, nr 7-8, poz. 101), a nawet po jego
prawomocnym umorzeniu - o ile nie nastąpiło przedawnienie karalności
przestępstwa ściganego na wniosek (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4
kwietnia 2000 r., V KKN 29/00, LEX nr 45430).
Jeżeli wniosek z art. 12 § 1 k.p.k. nie został złożony do rozpoczęcia
przewodu sądowego lub okoliczności wskazujące na możliwość prowadzenia
postępowania o przestępstwo „wnioskowe” ujawnione zostały nie w momencie
składania zawiadomienia o przestępstwie, ale w trakcie postępowania, sąd nie tylko
uprawniony, ale zobligowany jest ustalić w tym zakresie wolę uprawnionego.
Oczywistym jest, że uprawnienie do kontroli istnienia skargi na każdym etapie
postępowania sądowego przysługuje Sądowi i z obowiązku tego nie może zostać
zwolniony. Argument taki pośrednio wynika z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k., albowiem
brak wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej skutkowałby
koniecznością umorzenia postępowania i to bez względu na kierunek zaskarżenia i
jego argumentację. Nadto, w art. 12 § 1 k.p.k. nie zastrzeżono wyłącznie dla
oskarżyciela możliwości uzyskania wniosku o ściganie od uprawnionej osoby, jak to
uczyniono w art. 13 k.p.k. co pozwala przypuszczać, że krąg podmiotów
zobowiązanych do uzyskania wniosku o ściganie jest szerszy i obejmuje wszystkie
organy prowadzące postępowanie, a także Sąd.
W judykaturze nie budzi także wątpliwości, że z uwagi na brak regulacji
szczególnej związanej ze sposobem (formą) przekazania wniosku o ściganie,
dopuszczalne jest uczynienie tego przez prawidłowo umocowanego pełnomocnika
oskarżyciela posiłkowego, jeśli z innych okoliczności nie wynika wprost w sposób
obiektywny wola przeciwna jego mandanta (zob. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 27 marca 2013 r., V KK 476/12, LEX nr 1318223).
Gdy potrzeba złożenia wniosku ujawni się w toku prowadzonego już
postępowania (np. w związku ze zmianą kwalifikacji prawnej), możliwe jest
4
uzupełnienie materiałów postępowania poprzez złożenie wniosku, o którym mowa
w art. 12 § 1 k.p.k., co konwaliduje wcześniejszy jego brak i dokonane wówczas
czynności.
W dalszej kolejności wskazać należy, że zupełnie chybiony jest argument, że
wniosek o ściganie złożony bez odpowiedniego pouczenia nie wywołuje skutków
prawnych, a więc, że brak pouczenia o prawie do złożenia takiego wniosku,
konsekwencjach jego złożenia (a także możliwości jego cofnięcia), czyni wszelkie
oświadczenia w tej mierze bezskutecznymi (s. 2 wywodu kasacji).
W niniejszej sprawie wola ścigania M.W. została wyrażona w sposób
niebudzący wątpliwości w zawiadomieniu o możliwości popełnienia przestępstwa,
złożonego przez prawidłowo umocowanego wykwalifikowanego pełnomocnika (k. 1
i n.). Nie istnieją zatem jakiekolwiek obiekcje, co do jednoznacznej woli ścigania
oskarżonego, albowiem gdyby pokrzywdzona nie chciała ścigania, to nie złożyłaby
zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, jak również nie
skierowałaby do Sądu odwoławczego (tzn. pod koniec postępowania) wniosku o
ściganie. Z uwagi na okoliczności sprawy i konsekwentną postawę pokrzywdzonej,
prezentowaną także w postępowaniu odwoławczym, nie sposób przyjąć, że brak jej
pouczenia m. in. o skutkach wniosku czyniłoby go bezprzedmiotowym. Zatem brak
odpowiedniego pouczenia nie mógł mieć i nie miał żadnego wpływu na treść
rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie.
Chybiony jest także pogląd, że okres przedawnienia dla przestępstw z art.
284 § 1 k.k. – w razie niezłożenia wniosku – ograniczony jest wyłącznie do terminu
określonego w art. 101 § 1 pkt 4 k.k. Istotne jest, że w okresie tym doszło do
przedstawienia podejrzanemu zarzutu, albowiem (jak już wspomniano),
początkowo rozpatrywano jego czyn jako przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. (k. 561).
Brak wniosku nie oznaczał, że upłynął termin przedawnienia.
W tej sprawie wniosek o ściganie złożony został w dniu 26 lipca 2013 r. (k. 1),
a następnie 8 sierpnia 2013 r. (k. 4-6). Przedstawienie M. W. zarzutu z art. 278 § 1
k.k. (k. 561) nastąpiło w dniu 20 listopada 2013 r. Przekształcenie postępowania z
fazy in rem w fazę in personam (wszczęcie postępowania przeciwko osobie)
skutkowało wydłużeniem okresu przedawnienia o kolejne 5 lat, to jest (w
odniesieniu do czynu ostatecznie zakwalifikowanego z art. 284 § 1 k.k.) do 10
5
sierpnia 2019 r. (art. 102 k.k.) i do tego momentu pokrzywdzona była uprawniona
do złożenia wniosku o ściganie, a Sąd był uprawniony do wydania merytorycznego
rozstrzygnięcia w sprawie. Zmiana kwalifikacji prawnej czynu przypisanego
oskarżonemu w odniesieniu do kwalifikacji przyjętej w postanowieniu o
przedstawieniu zarzutów, o której Sąd I instancji uprzedził na rozprawie w dniu 13
czerwca 2014 r. (k. 734), nie zniweczyła skutków procesowych wywoływanych
przez to postanowienie, także w zakresie wydłużenia terminów przedawnienia (zob.
też postanowienie SN z dnia 27 marca 2013 r., V KK 476/12 – LEX 1318223).
Dlatego Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.
O kosztach sądowych postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie
art. 637a k.p.k. w zw. z art. 636 § 1 k.p.k., nie znajdując podstaw do zwolnienia
skazanego od obowiązku ich poniesienia.
eb