Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 528/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 maja 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Karol Weitz
w sprawie z powództwa S. P. i J. P.
przeciwko "D." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 maja 2016 r.,
skargi kasacyjnej powodów
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 12 lutego 2015 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej oddalenia
powództwa w odniesieniu do odsetek za opóźnienie za okres
od dnia 17 stycznia 2004 r. do dnia 5 września 2010 r. (pkt I)
i w tym zakresie oddala apelację;
2. oddala skargę kasacyjną w pozostałym zakresie;
3. znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania
w sprawie.
UZASADNIENIE
2
Powodowie S. i J. P. wystąpili przeciwko stronie pozwanej - "D. " – Spółce z
o.o. o pozbawienie tytułu wykonalności. Jako tytuł ten wskazali wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 6 marca 2003 r., zmieniony następnie wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 5 czerwca 2003 r. i zaopatrzony obecnie w klauzulę
wykonalności na rzecz strony pozwanej. Według powodów, należność objęta tym
tytułem uległa przedawnieniu (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Sąd Okręgowy uwzględnił w całości żądanie powodów po dokonaniu
następujących ustaleń faktycznych.
W dniu 6 marca 2003 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo wytoczone przez
Bankowe Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji „H.” SA przeciwko powodom –
wspólnikom spółki cywilnej – Firma Transportowa „M”. Wyrok ten został następnie
zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 5 czerwca 2003 r. w ten sposób, że
zasądzono od obecnych powodów na rzecz wspomnianego ubezpieczyciela kwotę
79.645,25 zł z odsetkami za wyszczególnione w wyroku okresy. Ubezpieczyciel ten
połączył się następnie z innym towarzystwem ubezpieczeniowym („C.”) i nastąpiło
przejście majątku poprzednika prawnego na tego nowego ubezpieczyciela.
Sukcesja uniwersalna obejmowała także wierzytelność poprzednika wobec
obecnych powodów. Przejęta spółka została wykreślona z rejestru w dniu 10
października 2003 r., a postanowienie o wykreśleniu stało się prawomocne w dniu
18 listopada 2003 r. W dniu 19 kwietnia 2011 r. Towarzystwo Ubezpieczeń „C.”
zbyło na podstawie umowy cesji wierzytelność wobec obecnych powodów na rzecz
„D.” spółki z o.o., pozwaną w obecnym procesie. Nowy wierzyciel złożył w dniu 5
września 2013 r. wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu
Apelacyjnemu z dnia 5 czerwca 2003 r. na podstawie art. 788 k.p.c. i wniosek ten
został uwzględniony, a w dniu 6 grudnia 2013 r. wierzyciel ten złożył wniosek o
wszczęcie egzekucji.
W ocenie Sądu Okręgowego, powództwo opozycyjne okazało się
uzasadnione, doszło bowiem do przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem
wykonawczym zgodnie z art. 125 § 1 k.c. Przewidziany w tym przepisie
dziesięcioletni termin przedawnienia rozpoczął bieg w dniu 5 czerwca 2003 r.,
3
a przedawnienie nastąpiło już w dniu 5 czerwca 2013 r., a więc przed złożeniem
przez nowego wierzyciela (cesjonariusza) w ostatnim kwartale 2013 r. wniosku
o nadanie klauzuli wykonalności i wniosku o wszczęcie egzekucji.
W wyniku uwzględnienia apelacji strony pozwanej Sąd Apelacyjny zmienił
wyrok Sądu Okręgowego i oddalił powództwo. Poszukując daty początkowego
biegu terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z art. 125 § 1 zdanie
pierwsze k.c., Sąd stwierdził, że bieg ten rozpoczął się w dniu 16 stycznia 2004 r.,
tj. w chwili uprawomocnienia się wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 czerwca
2003 r., w którym zasądzono od powodów na rzecz ubezpieczyciela należność
objętą kwestionowanym tytułem wykonawczym. Wspomniany wyrok stał się
bowiem prawomocny dopiero z chwilą wydania przez Sąd Najwyższy z dnia
16 stycznia 2004 r. postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej powodów
do rozpoznania. Sąd Apelacyjny stwierdził także, że strona pozwana złożyła
wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi z dnia 5 czerwca 2003 r. w dnu
5 września 2013 r., a więc w okresie biegu dziesięcioletniego terminu
przedawnienia wynikającego z art. 125 § 1 zdanie pierwsze k.c. Oznacza to
skuteczne przerwanie biegu przedawnienia (art. 123 § 1 k.c.). Co więcej, przed
upływem wspomnianego dziesięcioletniego terminu pozwana ponadto złożyła
wniosek o wszczęcie egzekucji. W tej sytuacji brak było podstaw do pozbawienia
wykonalności tytułu wykonawczego z dnia 5 czerwca 2003 r. w oparciu o przepis
art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.
W skardze kasacyjnej powodów podniesiono zarzuty naruszenia art. 840 § 1
pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 117 § 1 k.c. oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
Wyrok Sądu Apelacyjnego został zaskarżony w części, tj. w zakresie, w jakim Sąd
ten oddalił powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego
w odniesieniu do odsetek od kwoty 79.645,25 zł w okresie od dnia 17 stycznia
2004 r. do dnia 6 grudnia 2010 r.
Skarżący wnosił o uchylenie wyroku Sądu drugiej instancji w zaskarżonej
części i wydanie w tym zakresie wyroku co do istoty sprawy, tj. pozbawienia
wykonalności wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 czerwca 2003 r. w odniesieniu
do odsetek od kwoty 79.645,25 zł od dnia 17 stycznia 2004 r. do dnia 6 grudnia
4
2010 r, ewentualnie – o uchylenie wyroku Sądu drugiej instancji w części
zaskarżonej i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 125 § 1 k.c., roszczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem
przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia
roszczenia byłby krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje
świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości
ulega przedawnieniu trzyletniemu.
Jako podstawę powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego
wykonalności powodowie wskazali art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., przy czym
uzasadnieniem takiego rozstrzygnięcia miało być przedawnienie roszczenia
pozwanego wobec powodów. Kwestionowany przez powodów tytuł (wyrok Sądu
Apelacyjnego z dnia 5 czerwca 2003 r.) obejmował nie tylko należność główną, ale
także odsetki za opóźnienie za okres od dnia 24 października 2002 r. do dnia
zapłaty (k. 16-17 akt sprawy). Z treści pozwu wynika, ze powodowie żądali
pozbawienia wykonalności wspomnianego tytułu w całości (k. 2 akt sprawy),
chociaż wprost nie indywidualizowali należności objętych tym tytułem (należności
głównej i ubocznych). Skoro żądanie miało charakter ogólny (art. 321 § 1 k.p.c.),
nie było niezbędne wyszczególnienie w pozwie wszystkich należności ujętych w
tytule. Jeżeli zatem w zaskarżonym wyroku Sądu Apelacyjnego oddalono
powództwo w całości, oznacza to, że Sąd brał pod uwagę wszystkie należności
objęte kwestionowanym tytułem.
Tymczasem w art. 125 § 1 k.c. wyraźnie zróżnicowano terminy
przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe i innych roszczeń. Roszczenie
o odsetki za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.) należą do kategorii świadczeń
okresowych i – jeżeli zostały stwierdzone tytułem wykonawczym – powinny
przedawniać się z upływem trzech lat (art. 125 § 1 zdanie drugie k.c.). Chodzi tu
jednak tylko o odsetki „należne w przyszłości”, a więc takie, które stają się
wymagalne m.in. po uprawomocnieniu się wyroku sądowego, stwierdzającego
obowiązek zapłaty tych odsetek (por np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
15 stycznia 2014 r., I CSK 197/13 nie publ.).
5
Zdarzenia prawne, które prowadzą do przerwania biegu przedawnienia
roszczenia głównego mogą także spowodować przerwanie biegu przedawnienia
roszczenia obejmującego odsetki za opóźnienie (art. 123 § 1 k.c.). W związku z tym,
że wierzyciel (pozwany) złożył wniosek o nadanie kwestionowanemu tytułowi
egzekucyjnemu klauzuli wykonalności w dniu 5 września 2013 r., doszło do
przerwania nie tylko roszczenia głównego o zapłatę kwoty 79.645,25 zł, ale także
roszczenia o odsetki za opóźnienie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie
przyjmuje się, że już wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przerywa bieg tytułu
przedawnienia, a nie dopiero wniosek o wszczęcie egzekucji (zob. np. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004 r., II CK 276/04, nie publ.; uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 58).
Sąd Najwyższy nie podzielił zatem odmiennego stanowiska skarżącego
w tym zakresie.
Jeżeli zatem doszło do przerwania roszczenia o odsetki za opóźnienie
w dniu 5 września 2013 r., istniały podstawy do odpowiedniego skorygowania
zaskarżonego wyroku. Należało bowiem przyjąć, że przedawnieniu uległo
roszczenie o odsetki za okres od dnia 17 stycznia 2004 r. do dnia 5 września
2010 r., tj. od dnia następnego po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 czerwca 2013 r. i do czasu przerwania biegu tego przedawnienia. W tej
sytuacji należało uchylić zaskarżony wyrok w części dotyczącej oddalenia
powództwa w odniesieniu do odsetek za opóźnienie za okres od dnia 17 stycznia
2004 r. do dnia 5 września 2010 r. (pkt I zaskarżonego wyroku) i w tym zakresie
oddalić apelację (art. 39815
k.p.c.). Trafny bowiem okazał się zatem zarzut
naruszenia art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 117 § 1 k.p.c.
Skargę należało oddalić w pozostałym zakresie, bowiem powodowie
nietrafnie przyjmowali konieczność łączenia przerwania biegu przedawnienia
roszczenia o odsetki ze złożeniem przez stronę pozwaną wniosku o wszczęcie
egzekucji (w dniu 6 grudnia 2013 r.), a zatem sugerowali objęcie przedawnieniem
dłuższego odcinka czasowego.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do postanowień art. 100
k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c.
6
kc
db, jw.