Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 21/15
UCHWAŁA
Dnia 28 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Bogumiła Ustjanicz
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej Aleksandra Herzoga
w sprawie K. J.
sędziego Sądu Rejonowego w […]
po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 28 maja 2015 r.,
zażaleń obwinionego sędziego, jego obrońcy i Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego
na uchwałę Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 20 stycznia 2015 r.,
w przedmiocie zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej
uchyla zaskarżaną uchwałę i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu - Sądowi
Dyscyplinarnemu w […].
UZASADNIENIE
W złożonym przez Prokuratora Okręgowego wniosku o zezwolenie na
pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędzi Sądu Rejonowego w [...] – K. J.
stwierdzono, że zgromadzony materiał dowodowy wskazuje na dostatecznie
2
uzasadnione podejrzenie popełnienia przez nią przestępstwa polegającego na tym,
że:
- w okresie od 29 sierpnia 2007 r. do 30 kwietnia 2011 r. w […], działając w krótkich
odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, jako funkcjonariusz
publiczny – Sędzia Sądu Rejonowego pełniący funkcję Przewodniczącego
Wydziału […], nie dopełniła ciążących na niej obowiązków służbowych
wynikających z treści przepisów § 49 ust. 1 i § 57 pkt 1, 2 i 8 Rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów
powszechnych (Dz. U. z 2007 r., Nr 38, poz. 249, w brzmieniu obowiązującym do
dnia wejścia w życie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 lipca 2013
r. zmieniającego rozporządzenie - Regulamin urzędowania sądów powszechnych,
tj. do dnia 15 sierpnia 2013 r.), § 278 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulamin urzędowania sądów
powszechnych (Dz. U. z 2007 r., Nr 38, poz. 249) oraz § 384 ust. 2 pkt 11
Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 2003 r. w sprawie
organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów
administracji sądowej (w brzmieniu nadanym Zarządzeniem Ministra
Sprawiedliwości z dnia 30 czerwca 2006 r., zmieniającym zarządzenie w sprawie
organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów
administracji sądowej Dz. Urz. MS z dnia 3 sierpnia 2006 r. z dniem 1 lipca 2006 r.),
§ 384 ust. 2 pkt 15 cytowanego wyżej zarządzenia (w brzmieniu nadanym
Zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2007 r., zmieniającym
zarządzenie w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz
innych działów administracji sądowej z dniem 1 stycznia 2008 r., Dz. Urz. MS z dnia
31 stycznia 2008 r.), § 384 ust. 2 pkt 16 cytowanego zarządzenia (w brzmieniu
nadanym Zrządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 grudnia 2008 r.
zmieniającym zarządzenie w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów
sądowych oraz innych działów administracji sądowej z dniem 1 stycznia 2009 r.,
Dz. Urz. MS z dnia 3 lutego 2009 r.) w ten sposób, że wbrew obowiązkom
wskazanym w treści § 57 pkt 1 i 2, § 278 ust. 1 i 2 Regulaminu urzędowania sądów
powszechnych, jako Przewodnicząca Wydziału, nie zaznajamiała się z
zawiadomieniami o ponownym skazaniu przesyłanymi przez Biuro Informacyjne
3
Krajowego Rejestru Karnego, nie wydawała zarządzeń porządkowych w zakresie
dalszego nadania biegu wskazanym zawiadomieniom, wbrew dyspozycji § 49 ust. 1
Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, nie wyznaczała sędziów
sprawozdawców, zobowiązanych do przeprowadzenia postępowań i wydania
stosownych orzeczeń w przedmiocie zarządzenia wykonania kar pozbawienia
wolności warunkowo zawieszonych, w sposób określony w treści przepisu art. 351
§ 1 k.p.k., zgodnie z którym wyznaczanie sędziów sprawozdawców do rozpoznania
poszczególnych zawiadomień o ponownym skazaniu winno następować według
kolejności ich wpływu oraz jawnej dla stron listy sędziów danego wydziału, a nadto
wbrew dyspozycji przepisów § 384 ust. 2 pkt 11, § 384 ust. 2 pkt 15 i § 384 ust. 2
pkt 16 cytowanego powyżej Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości, nie wydawała
zarządzeń nakazujących zarejestrowanie poszczególnych zawiadomień o
ponownym skazaniu w wykazie „Ko", przez co jako Przewodnicząca Wydziału nie
sprawowała należytego nadzoru nad rozpoznawaniem tego typu kategorii spraw,
do czego była zobowiązana na podstawie § 57 pkt 8 Regulaminu urzędowania
sądów powszechnych, w wyniku czego doszło do zaniechania wydania przez Sąd
postanowień w przedmiocie zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej,
stosownie do treści art. 75 § 1, 2 lub 3 k.k., w terminie określonym w treści art. 75 §
4 k.k. w sprawach o sygnaturach:[…],w których zarządzenie wykonania kary miało
charakter obligatoryjny, oraz w sprawach:[…], w których zarządzenie wykonania
kary miało charakter fakultatywny, w wyniku czego działała na szkodę interesu
publicznego, wyrażającego się w prawidłowym funkcjonowaniu sądów
powszechnych, tj. czynu z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
Sędzia K. J. wniosła o nieuwzględnienie wniosku.
Uchwałą z dnia 24 czerwca 2014 r., Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
odmówił zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędzi Sądu
Rejonowego K. J. Sąd wskazał m.in., iż brak jest dowodów na umyślne działanie
sędziego (a więc popełnienie przestępstwa z art. 231 § 1 k.k.), a także, że ukaranie
K. J., za podobnie opisane przewinienie służbowe, w postępowaniu dyscyplinarnym
w sprawie […], jest wystarczające.
Polemizując ze stanowiskiem Sąd Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego,
Prokurator Okręgowy zaskarżył powyższą uchwałę. Uchwałą z dnia 18 listopada
4
2014 r., Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny uchylił zaskarżoną uchwałę i
przekazał sprawę sędzi K. J. do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu –
Sądowi Dyscyplinarnemu.
Po ponownym rozpoznaniu wniosku Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny w
dniu 20 stycznia 2015 r., podjął uchwałę na mocy której zezwolił na pociągniecie do
odpowiedzialności karnej sędzi Sądu Rejonowego– K. J., w zakresie czynu
opisanego w złożonym przez prokuratora wniosku.
We wniesionym zażaleniu K. J. podniosła zarzut błędnej oceny dowodów,
która miała doprowadzić do błędnych ustaleń faktycznych i błędnego przyjęcia, że
stawiany jej zarzut został dostatecznie uprawdopodobniony, a nadto wskazała na
sprzeczność pomiędzy treścią uchwały wskazującej zakres jej odpowiedzialności a
treścią uzasadnienia. W konkluzji wniosła o zmianę uchwały poprzez odmówienie
zezwolenia na pociągnięcie jej do odpowiedzialności karnej.
Zaskarżając orzeczenie sądu dyscyplinarnego obrońca K. J., na podstawie
art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., rozstrzygnięciu temu zarzucił naruszenie
przepisów prawa karnego procesowego, mające istotny wpływ na treść uchwały, tj.:
- art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k., polegające na oddaleniu wniosku dowodowego obrony z
dnia 20 stycznia 2015 r. o przesłuchanie w charakterze świadków sędziów […] w
sytuacji, gdy zeznania tych osób miały pierwszorzędne znaczenie dla oceny
sytuacji, w jakiej znalazła się sędzia K. J., podejmowanych przez nią działań, a w
konsekwencji reorganizacji pracy wydziału i obecnego jego funkcjonowania, co z
kolei ma zasadnicze znaczenie dla prawnokarnej oceny jej zachowania, a co za
tym idzie rozstrzygnięcia kwestii zezwolenia na ewentualne pociągnięcie jej osoby
do odpowiedzialności karnej,
- art. 4 k.p.k. oraz art. 7 k.p.k., polegające na przekroczeniu zasad związanych z
obiektywną i swobodną oceną materiału dowodowego przyjmując, iż opisany we
wniosku Prokuratora Okręgowego zarzut popełnienia przez K. J. przestępstwa z
art. 231 § 1 k.k. został dostatecznie uprawdopodobniony w sytuacji, gdy brak ku
temu miarodajnych przesłanek w świetle całokształtu materiału poznawczego
niniejszej sprawy.
W następstwie tych zarzutów obrońca wniósł o zmianę zaskarżonej uchwały
poprzez odmówienie zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędzi
5
K. J., ewentualnie o uchylenie zaskarżonej uchwały i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym w […] we
wniesionym na korzyść K. J. zażaleniu podniósł zarzut błędu w ustaleniach
faktycznych przyjętych za podstawę uchwały, który mógł mieć wpływ na jej treść, a
polegający na niezasadnym przyjęciu, że zachodzi dostatecznie uzasadnione
podejrzenie popełnienia przez sędzię K. J. przestępstwa z art. 231 § 1 k.k. w zw. z
art. 12 k.k., podczas gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału
dowodowego oraz uwzględnienie całokształtu okoliczności ujawnionych w toku
posiedzenia prowadzi do wniosku przeciwnego. Przy tak sformułowanym zarzucie
skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej uchwały poprzez odmowę zezwolenia na
pociągniecie do odpowiedzialności karnej sędzi K. J., ewentualnie o uchylenie
zaskarżonej uchwały i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Wniesione środki odwoławcze okazały się na tyle zasadne, że ich
konsekwencją stała się konieczność uchylenia zaskarżonej uchwały i przekazania
sprawy Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego
rozpoznania.
Opisane wyżej zażalenia podnosiły zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych
(zażalenia sędzi K. J. i Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie
Okręgowym) oraz obrazy prawa procesowego (art. 170 § 1 pkt 2, art. 4 i 7 k.p.k. –
zażalenie obrońcy sędzi). Odniesienie się do zawartych w zażaleniach zarzutów nie
jest jednak praktycznie możliwe, ponieważ zaskarżona uchwała nie poddaje się
kontroli merytorycznej, a ranga zaistniałych uchybień procesowych powoduje, że
orzeczenie to jawi się jako oczywiście niesprawiedliwe.
Zgodnie z art. 424 § 1 k.p.k., który ma odpowiednie zastosowanie w
postępowaniu immunitetowym, uzasadnienie uchwały powinno zawierać wskazanie
jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie udowodnione, na jakich w tej mierze
oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych oraz wyjaśnienie
podstawy prawnej orzeczenia. Uzasadnienie zaskarżonej uchwały nie spełnia
powyższych wymogów. Główną część uzasadnienia uchwały Sądu Apelacyjnego –
6
Sądu Dyscyplinarnego stanowi opis wydarzeń, które miały miejsce w okresie od
dnia 29 sierpnia 2007 r. w […] Wydziale Sądu Rejonowego, w kontekście
aktywności zawodowej Przewodniczącej tego Wydziału sędzi K. J. Zawarte na
stronach 5 – 9 uzasadnienia ustalenia, a ściślej biorąc relacja o sposobie
funkcjonowania Wydziału, oderwane są od podstawy dowodowej. W treści
motywacyjnej uchwały wskazuje się jedynie na: „akta osobowe sędziego, zakresy
obowiązków, dekrety Prezesa SO w […]” (s. 5) – w kontekście zakresu obowiązku
sędzi J. jako Przewodniczącej Wydziału, pismo z dnia 3 sierpnia 2009 r. – w
odniesieniu do okoliczności, iż sędzia ponaglała sędziego S. K. do podejmowania
czynności w zakresie jego decernatu oraz zeznania świadków […]– na okoliczność,
że problem „szafy w pokoju […]” był znany sędzi J. Zawarty w uzasadnieniu opis
wydarzeń nie znajduje w znacznej mierze oparcia w podstawie dowodowej w tym
sensie, że nie wiadomo które dowody stanowiły podstawę poszczególnych ustaleń.
Trudno zatem w zaistniałej sytuacji kontrolować prawidłowość ustaleń przez
pryzmat zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych, czy naruszenia zasady
swobodnej oceny dowodów, skoro nie wiadomo, co było podstawą tych ustaleń.
Opisany problem komplikuje się jeśli zważyć, że opisywane uzasadnienie w
istocie rozmija się z przedmiotem postępowania.
Prokurator wystąpił z wnioskiem o zezwolenie na pociągnięcie sędzi do
odpowiedzialności karnej za zachowanie bądź zaniechanie, które – w jego ocenie –
wypełniało znamiona przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. Obowiązkiem
Sądu było zatem poczynienie ustaleń faktycznych, znajdujących oparcie w
zgromadzonych dowodach i wysnucie ocen prawnych w kontekście znamion
wskazanego wyżej typu czynu zabronionego, ewentualnie innego czynu, jako że
jest on związany opisem czynu, a nie jego kwalifikacją prawną. Jak wynika z treści
uchwały oraz wywodów zawartych w jej uzasadnieniu Sąd wyraził zgodę na
pociągnięcie sędzi J. do odpowiedzialności karnej za czyn z art. 231 § 1 k.k. w zw.
z art. 12 k.k. („Zdaniem Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego, zebrane w
śledztwie dowody w dostateczny sposób uzasadniają popełnienie przez K. J.
przestępstwa kwalifikowanego z art. 231 § 1 k.k.” – s. 9 uzasadnienia uchwały).
Pomijając fakt, że nie wskazano w przytoczonym wywodzie żadnych dowodów ze
śledztwa uzasadniających powyższe przekonanie oraz że do podjęcia pozytywnej
7
uchwały wystarczy stwierdzenie odpowiednio wysokiego prawdopodobieństwa
popełnienia przez sędziego przestępstwa, należy zauważyć, iż Sąd Apelacyjny w
istocie w żaden sposób nie odniósł się, w kontekście zachowania sędzi J., do
znamion przestępstwa z art. 231 § 1 k.k. Przypomnieć zatem trzeba, że przywołany
przepis przewiduje odpowiedzialność funkcjonariusza publicznego za
przekroczenie jego uprawnień lub niedopełnienie obowiązków i w konsekwencji
działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. Poza oczywistym
przyjęciem, że sędzia jest funkcjonariuszem publicznym, w uzasadnieniu uchwały
trudno doszukać się ustaleń i rozważań związanych z pozostałymi znamionami
czynu zabronionego. O ile prokurator, co przeniknęło do treści uchwały, próbował w
opisie czynu wskazać treść obowiązków obciążających sędzię oraz ich normatywne
zakotwiczenie, o tyle w wywodach uzasadnienia uchwały trudno się takich ustaleń
doszukać. Motywacyjna część uchwały nie zawiera w istocie żadnych rozważań
wskazujących na to, jakie obowiązki – w kontekście twierdzeń prokuratora –
obciążały Przewodniczącą Wydziału sędzię J. oraz jakie było ich źródło. Nie sposób
przecież zasadnie mówić o wysokim prawdopodobieństwie niedopełnienia
obowiązków przez funkcjonariusza publicznego, jeżeli nie ustaliło się o jakie
obowiązki chodzi i z jakiego źródła wynikają. Sąd Apelacyjny nie tylko nie czyni
zadość powyższym wymaganiom, ale popada nadto w sprzeczność. Oto bowiem
odnosząc do wskazywanego przez prokuratora naruszenia przez sędzię przepisów
art. 351 § 1 i 2 k.p.k. z jednej strony stwierdza, że regulacje te nie mają
zastosowania w postępowaniu wykonawczym, z drugiej zaś w dyspozytywnej treści
uchwały zezwala na pociągnięcie sędzi do odpowiedzialności karnej m.in. za to, że
„ nie wyznaczała sędziów sprawozdawców, zobowiązanych do przeprowadzenia
postępowań i wydania stosownych orzeczeń w przedmiocie zarządzenia wykonania
kar pozbawienia wolności warunkowo zawieszonych, w sposób określony w treści
przepisu art. 351 § 1 kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którym
wyznaczanie sędziów sprawozdawców do rozpoznania poszczególnych
zawiadomień winno następować według kolejności ich wpływu oraz jawnej dla stron
listy sędziów danego wydziału”.
Występek określony w art. 231 § 1 k.k. należy do kategorii przestępstw z
konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo, a więc materialnych znamiennych
8
skutkiem, którym jest wystąpienie niebezpieczeństwa powstania szkody w interesie
publicznym lub prywatnym (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r., I KZP 24/12, OSNKW 2013, z. 2, poz.12).
Stwierdzenie, że funkcjonariusz publiczny naruszył art. 231 § 1 k.k. wymaga
ustalenia istnienia związku przyczynowego między niedopełnieniem obowiązków a
powstaniem zagrożenia dla chronionego prawem dobra publicznego czy
prywatnego, na co trafnie zwrócił uwagę w swoim zażaleniu Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym. Rozważań w tej kwestii trudno wszakże
doszukać się w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały. Powiązanie przyczynowo –
skutkowe występuje także w przepisie art. 231 § 3 k.k., regulującym nieumyślną
postać czynu z art. 231 § 1 k.k. (przepis art. 231 § 3 k.k. wymaga zaistnienia skutku
w postaci wyrządzenia istotnej szkody).
Brak należytych ustaleń faktycznych, znajdujących swą podstawę w
konkretnych dowodach, a także brak jakiejkolwiek w istocie analizy zachowania
sędzi J. przez pryzmat znamion czynu zabronionego określonego w art. 231 § 1
k.k. stanowi wystarczający powód do uchylenia zaskarżonej uchwały przekazania
sprawy Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego
rozpoznania i zwalnia Sąd Najwyższy z obowiązku odniesienia się do pozostałych
zarzutów sformułowanych we wniesionych środkach odwoławczych.
W toku ponownego postępowania Sąd Apelacyjny będzie zobowiązany do
uwzględnienia powyższych uwag i w konsekwencji poczynienia ustaleń faktycznych
w oparciu o konkretny materiał dowodowy oraz uzasadnienia swojego stanowiska
w zgodzie z art. 424 § 1 k.p.k., a więc wskazania, jakie fakty uznał za udowodnione
lub nie udowodnione i na jakich w tej mierze oparł się dowodach, a także
zastawienia ustaleń związanych z zachowaniem sędzi J., mającego polegać na
niedopełnieniu konkretnych obowiązków, ze znamionami poszczególnych typów
zabronionych określonych w art. 231 § 1 bądź art. 231 § 3 k.k., z uwzględnieniem
konieczności wykazania istnienia związku przyczynowego między niedopełnieniem
obowiązków a wystąpieniem wskazanych w tych przepisach skutków.
Kierując się powyższym, orzeczono jak w części dyspozytywnej uchwały.
9