Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 570/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa C. N.
przeciwko Skarbowi Państwa - Szefowi Wojskowego Zarządu
Infrastruktury w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 12 czerwca 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 lutego 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na
rzecz powoda kwotę 3600 (trzy tysiące sześćset) zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 8 maja 2013 r. zasądził od
pozwanego Skarbu Państwa – Szefa Wojskowego Zarządu Infrastruktury na rzecz
powoda C. N. kwotę 118.700 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości oraz
kwotę 92.920,98 zł tytułem nakładów niezbędnych na rewitalizację akustyczną
znajdującego się na tej nieruchomości budynku mieszkalnego, obie należności z
odsetkami ustawowymi od dnia 8 maja 2013 r., oddalił powództwo w pozostałym
zakresie i orzekł o kosztach procesu.
Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjna oddalił apelację
pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego i orzekł o kosztach procesu za druga
instancję, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następując ustalenia i wnioski.
Powód jest właścicielem nieruchomości zabudowanej budynkiem
mieszkalnym, położonej w P. przy ulicy Ć. […]. Wskutek wejścia w życie z dniem 1
stycznia 2004 r. rozporządzenia nr 82/03 Wojewody […] z dnia 17 grudnia 2003 r.
w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego
P. nieruchomość powoda znalazła się w strefie E obszaru ograniczonego
użytkowania, dla której przewidziano m.in. zakaz budowy budynków mieszkalnych
oraz nakaz zmiany funkcji budynków już istniejących na niepodlegające ochronie
akustycznej. Rozporządzenie to zostało zmienione rozporządzeniem nr 40/07
Wojewody z dnia 31 grudnia 2007 r., które weszło w życie z dniem 22 lutego 2008 r.
Stosownie do tej regulacji, nieruchomość powoda znalazła się w strefie I obszaru
ograniczonego użytkowania; utrzymano w niej zakaz przeznaczenia terenu pod
budowę budynków mieszkalnych oraz wskazano, że należy dokonać zmiany
funkcji istniejących budynków na niepodlegające ochronie akustycznej lub
zapewnić właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach wymagających ochrony
akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych w odpowiedniej
izolacyjności akustycznej.
Oceniając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Apelacyjny zaaprobował ocenę
Sądu Okręgowego co do zasadności powództwa. Wskazał, że w czasie
obowiązywania rozporządzenia nr 82/03 Wojewody powodowi przysługiwało
3
roszczenie o wykup nieruchomości, przewidziane w art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 27
kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25,
poz. 150 ze zm.; dalej: „u.p.o.ś.”) u.p.o.ś., gdyż w akcie tym wyłączono możliwość
dotychczasowego sposobu użytkowania nieruchomości zabudowanej budynkiem
mieszkalnym. Powód z roszczeniem takim nie wystąpił; wniósł natomiast w dniu 11
lutego 20110 r., a więc pod rządem rozporządzenia Wojewody nr 40/07, pozew z
żądaniem zasądzenia odszkodowania obejmującego utratę wartości nieruchomości
oraz koszty rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego. Żądanie to zmierza do
realizacji roszczeń przewidzianych w art. 129 ust. 2 u.p.o.ś., powstałych w
następstwie zmiany ograniczeń co do sposobu korzystania z jego nieruchomości,
wynikłej z wejścia w życie wymienionego późniejszego rozporządzenia. Pozew w
niniejszej sprawie został wniesiony przed upływem dwuletniego terminu
przewidzianego w art. 129 ust. 4 u.p.o.ś., liczonego od dnia 22 lutego 2008 r.,
dlatego też – wbrew odmiennemu zapatrywaniu pozwanego - dochodzone nim
roszczenia nie wygasły. W świetle opinii biegłych sądowych, wartość nieruchomości
powoda uległa obniżeniu - w związku z przekroczeniem norm hałasu - o wskazaną
w pozwie kwotę 118.700 zł, natomiast koszt nakładów na niezbędną rewitalizację
akustyczną budynku mieszkalnego zamknie się kwotą 92.920,98 zł, tj. o 7.079,02 zł
niższą niż dochodzona pozwem.
W skardze kasacyjnej, opartej na podstawie określonej w art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c., pozwany zastąpiony przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, zarzucił
naruszenie: art. 129 ust. 1 i 2 u.p.o.ś. przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie, art. 129 ust. 4, art. 129 ust. 2 w związku z art. 361 § 1 k.c. i art. 41
ust. 1, ust. 2 i 12-12c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
(Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) w związku z art. 361 § 2 i art. 405 k.c. –
przez ich niewłaściwe zastosowanie. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania,
ewentualnie uchylenie tego orzeczenia i wydanie rozstrzygnięcia co do istoty
sprawy.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powód wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
U podstaw zaskarżonego wyroku legło stwierdzenie, że szkoda której
naprawienia domagał się powód, stanowi normalne następstwo zmiany
dotychczasowych ograniczeń sposobu użytkowania należącej do niego
nieruchomości, wynikłej z wejścia w życie rozporządzenia nr 40/07 Wojewody […] z
dnia 31 grudnia 2007 r. Zasadnicza część zarzutów podniesionych w skardze
kasacyjnej zmierzała do podważenia tej oceny. Zarzutów tych nie można jednak
uznać za usprawiedliwione.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestia naprawienia szkód
związanych z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości na podstawie
art. 129 u.p.o.ś., mających swoje źródło w aktach prawa miejscowego
modyfikujących ustanowione w tym zakresie zasady dotychczasowe, była już
podejmowana. Wyrażono pogląd, aprobowany przez skład orzekający, że właściciel
nieruchomości może doznać szkody, jeżeli akt prawa miejscowego wprowadza
nowe lub zwiększa dotychczasowe ograniczenia co do sposobu korzystania
z nieruchomości lub przedłuża na kolejny okres ograniczenia wprowadzone
wcześniej na czas oznaczony (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 27 czerwca
2012 r., IV CSK 28/12, nie publ. oraz z dnia 21 sierpnia 2013 r., II CSK 578/12,
OSNC 2014, nr 4, poz. 47).
Wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżącego, wykładnia art. 129 ust. 1 i 2
u.p.o.ś. dokonana przez Sąd Apelacyjny jest całkowicie zbieżna z przytoczonym
zapatrywaniem. W motywach zaskarżonego wyroku wskazano wyraźnie, że pod
rządem rozporządzenia nr 82/03 Wojewody powód, wskutek ograniczeń
wprowadzonych tym aktem, utracił możliwość korzystania z nieruchomości w
dotychczasowy sposób, przy czym nie ustalono jednocześnie, aby istniała
możliwość zmiany jej dotychczasowej funkcji; stwierdzono natomiast, że istniejące
budynki w strefie E miały zostać zlikwidowane. W konsekwencji przyjęto, że powód
mógł domagać się jedynie wykupienia nieruchomości na podstawie art. 129 ust. 1
u.p.o.ś. gdyż tylko to roszczenie pozwalało mu zrekompensować doznany
uszczerbek majątkowy. Sytuacja uległa zmianie wraz z wejściem w życie
rozporządzenia nr 40/07, wprowadzającego zmodyfikowane ograniczenia sposobu
korzystania z nieruchomości. Na gruncie tej regulacji powód uzyskał możliwość
zrekompensowania uszczerbku majątkowego, wynikającego z wprowadzenia
5
ograniczonego obszaru użytkowania, w postaci zmniejszenia wartości
nieruchomości i potrzeby rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego.
Przytoczona argumentacja wskazuje na prawidłową wykładnię art. 129 ust. 1 i 2
u.p.o.ś., dostrzegającą konieczność uwzględnienia związku przyczynowego miedzy
szkodą doznaną przez właściciela nieruchomości a zmianą sposobu jej
użytkowania dokonaną kolejnym aktem prawa miejscowego. Skarżący nawet nie
wskazał w jaki – w jego ocenie - wadliwy sposób Sąd Apelacyjny odczytał treść
tych przepisów.
Skarżący formułując zarzuty naruszenia pozostałych przepisów prawa
materialnego, zmierzające do podważenia oceny zasadności powództwa, wskazał,
że ich niewłaściwe zastosowanie było konsekwencją błędnej wykładni art. 129 ust.
1 i 2 u.p.o.ś. Skoro, jak wskazano, założenie to nie znajduje żadnego
usprawiedliwienia, to – w świetle wiążących ustaleń faktycznych przyjętych za
podstawę zaskarżonego wyroku – zarzuty te nie mogły odnieść zamierzonego
skutku.
Za chybiony wreszcie należy uznać zarzut naruszenia art. 41 ust. 1, ust. 2
i 12-12c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w związku
z art. 361 § 2 i art. 405 k.c. Zarzut ten został oparty na przekonaniu skarżącego,
że jedynym racjonalnym sposobem przeprowadzenia rewitalizacji akustycznej
budynku mieszkalnego powoda byłoby wykonanie koniecznych do tego celu robót
z jednoczesnym powierzeniem wykonawcy zakupu materiałów budowlanych
i skorzystanie niższej w takim przypadku stawki podatku VAT. Trafność takiego
założenia nie jest jednak – jak twierdzi skarżący – oczywista, gdyż powód nie ma
obowiązku zlecania wykonawcy robót zakupu materiałów potrzebnych do ich
wykonania, zaś ostateczny wynik rozrachunku kosztów niezbędnych
przeprowadzenia rewitalizacji nie musi być zdeterminowany przedmiotowym
podatkiem.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.
6