Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 76/10
POSTANOWIENIE
Dnia 10 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 10 grudnia 2010 r.,
skargi „I.” – Spółki Akcyjnej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 27 kwietnia 2010 r.,
wydanego w sprawie z wniosku Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w
[…]
przy uczestnictwie „I.” – Spółki Akcyjnej
o nadanie klauzuli wykonalności,
1) umarza postępowanie wywołane skargę;
2) nie obciąża uczestnika postępowania „I.” – Spółki Akcyjnej
kosztami postępowania ze skargi.
2
Uzasadnienie
„I.” – Spółka Akcyjna wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 27 kwietnia 2010 r.,
którym oddalono zażalenie uczestniczki na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 11 stycznia 2010 r. uwzględniające wniosek wnioskodawcy o nadanie
klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Okręgowego z dnia 9 lutego 2009r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja procesowa skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia jest ściśle powiązana z przepisami prawa materialnego
o odpowiedzialności cywilnej Państwa za szkodę wyrządzoną przez wydanie
prawomocnego orzeczenia, które przewidują konieczność uzyskania prejudykatu,
wydanego w odpowiednim postępowaniu, potwierdzającego, że orzeczenie
sądowe, które wyrządziło szkodę, zostało wydane z naruszeniem prawa.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
w niniejszej sprawie została wniesiona w dniu 28 czerwca 2010 r., a więc
w nieobowiązującym już stanie prawnym. Zgodnie bowiem z ustawą z dnia 22 lipca
2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 155,
poz. 1037), która weszła w życie z dniem 25 września 2010 r., zostały zmienione
przepisy w zakresie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia, jak również – powiązany z tą instytucją – przepis prawa materialnego
o odpowiedzialności cywilnej Państwa za szkodę spowodowaną wydaniem
prawomocnego orzeczenia sądu (art. 4171
§ 2 k.c.). Według art. 4241
§ 1 k.p.c.,
w nowym brzmieniu, można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem jedynie
prawomocnego wyroku kończącego postępowanie w sprawie. W postępowaniu
nieprocesowym, zgodnie z art. 5192
§ 1 k.p.c., można żądać stwierdzenia
niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu
drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie. Natomiast według art. 7674
§ 3 k.p.c. w sprawach egzekucyjnych skarga kasacyjna o stwierdzenie
3
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie przysługuje. Według
znowelizowanego art. 4171
§ 2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez
wydanie prawomocnego orzeczenia, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu
we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy
odrębne stanowią inaczej. Nowelą dodano również art. 4241b
k.p.c. zgodnie
z którym w wypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje,
odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego
orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego
stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba
że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.
Uwzględniając powyższe regulacje uzyskanie prejudykatu stwierdzającego,
że prawomocne orzeczenie, które wyrządziło szkodę jest niezgodne z prawem, jest
warunkiem dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa tylko w przypadku
tych orzeczeń sądowych, co do których można wnieść skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, tj. wyroków, postanowień
w postępowaniu nieprocesowym orzekających co do istoty sprawy kończących
postępowanie w sprawie oraz innych orzeczeń w stosunku do których przepisy
szczególne przewidują możliwość wniesienia takiej skargi, np. w art. 11481
§ 3
k.p.c., czy art. 11511
§ 3 k.p.c. W przypadku pozostałych prawomocnych orzeczeń
– co do których nie jest dopuszczalna skarga o stwierdzenie ich niezgodności
z prawem – nie jest konieczne uzyskanie takiego prejudykatu jako warunku
dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej od Skarbu Państwa.
Według znowelizowanych przepisów skarga o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia sądu w przedmiocie klauzuli wykonalności
jest co do zasady niedopuszczalna, gdyż można ją wnieść tylko w przypadkach,
gdy przepis szczególny wyraźnie tak stanowi. Zgodnie bowiem z art. 7674
§ 3
k.p.c. w sprawach egzekucyjnych skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia nie przysługuje. Wprawdzie postępowanie klauzulowe
jest postępowaniem specyficznym w tym sensie, że stanowi swego rodzaju pomost
pomiędzy postępowaniem rozpoznawczym i egzekucyjnym, to jednak przyjąć
należy, że jest objęte normą zawartą w art. 7674
§ 3 k.p.c. Wniosek ten wynika
z wykładni systemowej. Postępowanie klauzulowe jest zaliczone według
4
systematyki kodeksu postępowania cywilnego do postępowania egzekucyjnego.
Art. 7674
§ 3 k.p.c. zawarty jest, podobnie jak przepisy o postępowaniu
klauzulowym, w części trzeciej kodeksu postępowania cywilnego, zatytułowanym
„Postępowanie egzekucyjne”, w tytule I zawierającym przepisy ogólne, w dziale I
dotyczącym organów egzekucyjnych, ich właściwości oraz postępowania
w ogólności. Postępowania klauzulowego będzie więc dotyczyła część przepisów
tego działu, w szczególności art. 7674
§ 3 k.p.c. Przekonuje o tym także treść
przepisu szczególnego – art. 11511
§ 3 k.p.c., w którym przewidziano możliwość
wniesienia takiej skargi na postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli
wykonalności orzeczeniu sądu zagranicznego. Przepis ten byłby zbędny gdyby
możliwość wniesienia takiego środka wynikała z przepisów ogólnych dotyczących
postanowień w przedmiocie klauzuli wykonalności.
Powołana na wstępie ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy –
Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo
upadłościowe i naprawcze nie zawiera przepisów przejściowych dotyczących skarg
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń wniesionych przed
dniem wejścia w życie tej ustawy. W związku z powyższym ma zastosowanie
generalna zasada dotycząca działania nowych przepisów procesowych,
a mianowicie, że należy je stosować od chwili wejścia ich w życie. Zastosowanie
wobec wniesionej skargi nowych przepisów procesowych powoduje, że sytuacja
skarżącego jest korzystniejsza, gdyż w tym przypadku odpada konieczność
uzyskania prejudykatu w celu dochodzenia od Skarbu Państwa odszkodowania za
niezgodne z prawem orzeczenie sądu.
Uwzględniając powyższe, wniesiona przez powoda przed dniem 25 września
2010 r. skarga, stała się z dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej
niedopuszczalna, co uzasadnia na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1
k.p.c., art. 39821
k.p.c. i art. 42412
k.p.c. umorzenie zainicjowanego nią
postępowania. W niniejszej sprawie nie miała zastosowania zasada
odpowiedzialności za wynik postępowania wyrażona w art. 98 § 1 k.p.c., gdyż
następcza niedopuszczalność skargi jest skutkiem zmiany stanu prawnego,
a zatem nie można stwierdzić, iż którakolwiek ze stron postępowanie wygrała lub
przegrała (orz. SN z dnia 9 października 1957, 4 CZ 193/57, OSNCK 1959, nr 1,
5
p. 21), dlatego o kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 42412
k.p.c. i art. 13
§ 2 k.p.c.
md