Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2011 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Okręg. del. do Prokuratury Apelacyjnej Beaty Lorenc - Kociubińskiej

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2011 r.

sprawy R. B.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne pozbawienie wolności

z powodu apelacji wniesionej przez wnioskodawcę

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 2 sierpnia 2010 r. sygn. akt III Ko 34/09/o

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego we Wrocławiu) na rzecz wnioskodawcy R. B. dalszą kwotę 14.000 (czternastu tysięcy) zł tytułem zadośćuczynienia ponad zasądzoną z tego samego tytułu postanowieniem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z dnia 23 czerwca 1994 r., sygn. akt ŻO – 204/93, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 lutego 2011 r.;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. R. M. 120 zł tytułem pomocy prawnej z urzędu udzielonej wnioskodawcy w postępowaniu odwoławczym oraz 27,60 zł z tytułu zwrotu podatku VAT;

IV.  stwierdza, że koszty postępowania odwoławczego ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 stycznia 1982r., sygn. akt SoW – 43/82, wydanym w trybie doraźnym na sesji w Katowicach, Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu uznał oskarżonego R. B. za winnego tego, że w okresie od 15 grudnia do 18 grudnia 1981r. w (...), będąc członkiem N. (...) w zmilitaryzowanej Kopalni (...) nie odstąpił od udziału w działalności związkowej, która została zawieszona, a następnie nawoływał do kontynuowania strajku, przejął na nim kierownictwo, reprezentował strajkujących wobec dyrekcji kopalni i przedstawicieli WP, przeprowadzał głosowania, przekazywał żądania załogi i wydawał zarządzenia porządkowe w przedmiocie zabezpieczenia kopalni, tj. przestępstwa z art. 46 ust. 1 i 2 dekretu z dnia 12 grudnia 1981r. o stanie wojennym i na podstawie art. 46 ust. 2 dekretu z dnia 12 grudnia 1981r. o stanie wojennym skazał go na karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Ponadto na podstawie art. 4 ust. 4 dekretu z dnia 12 grudnia 1981r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego orzeczono wobec R. B. karę dodatkową pozbawienia praw publicznych na okres 3 lat ( k. 216-243 akt IPN Wr – (...)).

Tym samym wyrokiem Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu, na podstawie art. 83 § 1 d.k.k. zaliczył R. B. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres tymczasowego od dnia 18 grudnia 1981r. do dnia 23 stycznia 1982r., a także na podstawie art. 547 § 1 d.k.p.k. oraz art. 1 i 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od R. B. na rzecz Skarbu Państwa 1/11 kosztów postępowania oraz wymierzył mu 4.200 starych złotych opłaty ( k. 216-243 akt IPN Wr – (...)).

Po zainicjowaniu postępowania ułaskawieniowego na skutek prośby matki skazanego, postanowieniem z dnia 2 lutego 1983r. Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu wstrzymał wykonanie kary w stosunku do R. B. do czasu zakończenia postępowania w przedmiocie ułaskawienia. W wyniku tego orzeczenia w dniu 4 lutego 1983r. R. B. został zwolniony z zakładu karnego ( k. 162, 218-219 akt IPN Wr – (...)).

Rada Państwa uchwałą z dnia 19 kwietnia 1983r. Nr PU- 1111-41-83 skorzystała z prawa łaski w stosunku do skazanego R. B. poprzez warunkowe zwolnienie do z odbywania reszty kary pozbawienia wolności, z wyznaczeniem okresu 4 lat próby ( k. 203 akt IPN Wr – (...)).

W dniu 23 kwietnia 1992r. Naczelny Prokurator Wojskowy skierował do Sądu Najwyższego, Izby Wojskowej w Warszawie wniosek o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z dnia 23 stycznia 1982r., sygn. akt SoW – 43/82, wydanym w trybie doraźnym na sesji w Katowicach, na korzyść m.in. R. B.. Podniósł, że ujawniły się nowe fakty wcześniej nieznane sądowi orzekającemu świadczące o tym, że dekret z dnia 12 grudnia 1981r. o stanie wojennym, zamieszczony w Dzienniku Ustaw nr 29 został podpisany do druku w nocy z 16/17 grudnia 1981r., zaś druk tego dziennika rozpoczęto w godzinach rannych 17 grudnia 1981r. i w tym dniu przystąpiono do jego kolportażu, kontynuując tę czynność w dniach 17-18 grudnia 1981r.. W ocenie Naczelnego Prokuratora Wojskowego oznaczało to, że działania oskarżonego w dniach pomiędzy 14 a 18 grudnia 1981r. nie stanowiły przestępstwa, bowiem działanie to nie było wówczas zagrożone pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w chwili popełnienia czynów. Naczelny Prokurator Wojskowy wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i uniewinnienie m.in. R. B. od przypisanego mu przestępstwa ( k. 126-131 akt IPN Wr – (...)).

Wyrokiem z dnia 2 czerwca 1992r., sygn. akt WO – 77/92 Sąd Najwyższy w Izbie Wojskowej, po rozpoznaniu wniosku Naczelnego Prokuratora Wojskowego, wznowił postępowanie w sprawie m.in. R. B. i uchylił wyroki: Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z dnia 23 stycznia 1982r., sygn. akt SoW – 43/82 oraz Sądu Najwyższego w Izbie Wojskowej z dnia 10 czerwca 1982r. sygn. H – 20/82 i uniewinnił m.in. R. B. od przypisanego mu przestępstwa. Sąd Najwyższy w Izbie Wojskowej w całości uwzględnił argumenty Naczelnego Prokuratora Wojskowego o nieobowiązywaniu przepisów dekretu z dnia 12 grudnia 1981r. o stanie wojennym w chwili czynów przypisanych skazanym ( k. 134-138 akt IPN Wr – (...)).

W dniu 20 września 1993r. R. B., za pośrednictwem pełnomocnika, wystąpił do Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z wnioskiem o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie, w trybie art. 487 § 1 d.k.p.k. ( k. 142-143 akt IPN Wr – (...)).

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 1994r., sygn. akt Żo – 204/93 Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu, po rozpoznaniu wniosku R. B. o odszkodowanie i zadośćuczynienie, na podstawie art. 487 § 1 d.k.p.k. i art. 488 § 1 i 2 d.k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa – Departamentu Finansów (...) w W. na rzecz R. B. 85.965.000 starych złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia. Kosztami postępowania obciążono Skarb Państwa. ( k. 154-155 akt IPN Wr – (...)).

Uzasadniając swoje stanowisko, Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu uznał, że roszczenie R. B. jest zasadne, gdyż w wyniku wznowienia postępowania został uniewinniony, a w rezultacie niesłusznego skazania poniósł szkodę wynikającą z utraty zarobków w okresie odbywania kary pozbawienia wolności przez 13 miesięcy i 17 dni, a także doznał krzywdy wymagającej zadośćuczynienia. W uzasadnieniu tego orzeczenia nie odniesiono się do tego, czy pobudką czynu wnioskodawcy, za który został niesłusznie skazany, było działanie na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Jako podstawę do wyliczenia należnych kwot odszkodowania i zadośćuczynienia Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu przyjął przeciętne miesięczne wynagrodzenia w pierwszym kwartale 1994r., które wynosiło 4.685.000 starych złotych.

Tytułem odszkodowania zasądzono 63.559.000 starych złotych, co stanowiło odpowiednik 13,56 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 4.685.000 starych złotych, a ponadto zasądzono 1.405.500 starych złotych tytułem równowartości uiszczonych przez R. B. kosztów postępowania i opłaty.

Określając wysokość zadośćuczynienia Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu przyjął, że doznane przez wnioskodawcę cierpienia i dolegliwości, a także pozbawienie go perspektyw życiowych przez skazanie i odbywanie kary, uzasadniają przyznanie mu łączne kwoty 21.000.000 starych złotych. Licząc, że R. B. był pozbawiony wolności przez 13 miesięcy i 17 dni, kwota ta odpowiadała około 30 % przyjętego przez Sąd przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w pierwszym kwartale 1994r. w wysokości 4.685.000 starych złotych.

Jednocześnie uzasadniając swoje stanowisko co do wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia, Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu zastrzegł, że kierował się utrwaloną praktyką orzeczniczą oraz trudną sytuacją finansową państwa ( k. 154-155 akt IPN Wr – (...)). Wspomniane postanowienie uprawomocniło się.

W dniu 3 listopada 2008r. R. B. skierował do Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu kolejny wniosek o zasądzenie na jego rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia w łącznej wysokości 25.000 złotych w związku z niesłusznym skazaniem wyrokiem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z dnia 23 stycznia 1982r., sygn. akt SoW – 43/82 i niesłusznym pozbawieniem wolności w okresie od dnia 18 grudnia 1981r. do dnia 4 lutego 1983r. Podstawą żądania uzupełniającego odszkodowania przez wnioskodawcę były przepisy ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 1991r., Nr 34, poz. 149 z późniejszymi zmianami) w brzmieniu nadanym art. 1 ustawy z dnia 19 września 2007 r. nowelizującej wspomniany akt prawny (Dz.U. z 2007 r., Nr 191, poz. 1372). Wnioskodawca R. B. powoływał się przy tym na to, że w pozbawienia wolności był systematycznie bity i znęcano się nad nim w K. Milicji Obywatelskiej w (...), co pozostawiło uszczerbki na zdrowiu. Ponadto w wyniku niesłusznego skazania utracił pracę, co nie pozwoliło mu wypracować świadczeń emerytalnych i został zmuszony do emigracji za granicę. Obecnie jest starym i schorowanym człowiekiem żyjącym za minimum socjalne. Brak mu pieniędzy na lekarstwa i wizyty lekarskie. Nie posiada żadnego ubezpieczenia i jest zadłużony w szpitalach ( k. 1-3).

Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2009r. sygn. Żo. Un. 52/08 Wojskowy Sąd Okręgowy w Poznaniu uznał się niewłaściwym do rozpoznania tej sprawy i przekazał ją Sądowi Okręgowemu w Katowicach ( k. 21-22), który z kolei postanowieniem z dnia 16 marca 2009r. przekazał ją według właściwości do rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu ( k. 33-34).

Wyrokiem z dnia 2 sierpnia 2010r., sygn. akt III Ko – 34/09/o Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił żądanie wnioskodawcy R. B., zaś kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa ( k. 56).

W uzasadnieniu swojego orzeczenia Sąd Okręgowy we Wrocławiu podkreślił, że wnioskodawca otrzymał odszkodowanie i zadośćuczynienie w 1994r., zasądzone postanowieniem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z dnia 23 czerwca 1994r., sygn. akt Żo – 204/93 w wysokości 85.965.000 starych złotych, co porównując średnie miesięczne wynagrodzenie w 1994r. wynoszące 5.328.000 starych złotych odpowiadało 16,13 średnich wynagrodzeń. Przeliczając tę wartość na średnie miesięczne wynagrodzenie pierwszym kwartale 2010r. wynoszące 3.316,38 złotych, dawało to podstawę do wniosku, że wnioskodawca otrzymał już tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia 53.493,20 złotych.

W ocenie Sądu Okręgowego we Wrocławiu, kwota przyznana wnioskodawcy w 1994r. jest adekwatna do okoliczności jego niesłusznego skazania, zwłaszcza porównując ją do maksymalnej kwoty 25.000 złotych możliwej do zasądzenia tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia, zgodnie z ustawą z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 z późniejszymi zmianami) ( k. 73-74).

Powyższy wyrok zaskarżył pełnomocnik z urzędu wnioskodawcy R. B. adw. R. M. ( k. 116-119), który powołując się na przepisy art. 425 § 1 k.p.k., art. 444 k.p.k. i art. 438 pkt 1 i 3 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

⚫

błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na bezzasadnym ustaleniu, że nie zachodzą szczególne okoliczności przemawiające na uwzględnieniem żądań wnioskodawcy na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, skutkujące oddaleniem żądań wnioskodawcy.

Podnosząc powyższy zarzut pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia w kwocie 25.000 złotych na rzecz wnioskodawcy zgodnie z art. 8 ust. 1a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;

2)  ewentualnie – uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wniesiona przez pełnomocnika wnioskodawcy R. B. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie należy stwierdzić, że w okresie, gdy wnioskodawca R. B. występował o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie, to nie mógł dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 1991 r., Nr 34, poz.149). W latach 1992-1994 obowiązywał bowiem przepis art. 1 ust. 1 tejże ustawy, który wykluczał dochodzenie roszczeń z tytułu represjonowania w latach 1981-1983. Brzmiał on następująco: „ Uznaje się za nieważne orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od rozpoczęcia ich działalności na ziemiach polskich, począwszy od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1956 r., jeżeli czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego albo orzeczenie wydano z powodu takiej działalności, jak również orzeczenia wydane za opór przeciwko kolektywizacji wsi i obowiązkowym dostawom”. Dopiero ustawa z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy lutowej (Dz.U. z 2007 r. Nr 191, poz. 1372), która weszła w życie z dniem 18 listopada 2007 r., rozszerzyła stosowanie jej przepisów na wszelkie orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe, począwszy od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r. Po tej nowelizacji, przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. w brzmieniu wprowadzonym nowelą z dnia 19 września 2007 r. (Dz. U. nr 191, poz. 1372) w zw. z art. 8 ust. 4 ustawy daje uprawnienia do dochodzenia dodatkowych roszczeń osobom, którym prawomocnie zasądzono odszkodowanie w wyniku rewizji nadzwyczajnej lub wznowienia postępowania, jeżeli przemawiają za tym zasady słuszności.

Zasady słuszności (poczucie sprawiedliwości) przemawiają za zasądzeniem na rzecz wnioskodawcy R. B. dodatkowego zadośćuczynienia ponad zasądzone mu z tego samego tytułu postanowieniem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z dnia 23 czerwca 1994r., sygn. akt Żo – 204/93. W postanowieniu tym nie dano bowiem w żaden sposób wyrazu temu, że czyny, za które R. B. został niesłusznie skazany i za które odbył karę 13 miesięcy i 17 dni pozbawienia wolności, miały podstawę w jego działalności na rzecz zmiany ówczesnej rzeczywistości politycznej i były formą walki o pełną suwerenność Polski.

Podjęty przez pracowników Kopalni (...) w (...) strajk, na którego czele stanął R. P. K. O. (...) (...), ten był odpowiedzią na wprowadzenie w dniu 13 grudnia 1981r. stanu wojennego, hamującego proces demokratyzacji i odzyskania pełnej suwerenności przez Państwo Polskie. O patriotycznym charakterze strajku świadczyły postulaty strajkujących. Co więcej, nadesłane przez Instytut (...) akta byłej Służby Bezpieczeństwa, potwierdziły, że do celi więziennej, w której był osadzony R. B. wprowadzono tajnego współpracownika SB, który relacjonował wypowiedzi R. B. świadczące o głębokiej ideowej i patriotycznej motywacji podejmowanych przez niego działań podczas strajku i w trakcie tymczasowego aresztowania ( k. 13 akt IPN Ka – (...)). Również w aktach paszportowych R. B. odnotowano szereg jego zachowań świadczących o patriotycznej motywacji: „ Cechował się radykalizmem i stanowczością. Należał do ugrupowania akceptującego współpracę z KOR-em i K., organizował tzw. grupy operacyjne, które rozklejały ulotki i afisze oraz organizowały wiece. Z jego wypowiedzi wynikało, że jest on zdecydowanym przeciwnikiem ustroju społeczno-politycznego obowiązującego w PRL. W dyskusjach obrażał przedstawicieli władz państwowych, opierając się na fałszywych informacjach i zasłyszanych plotkach. Często krytykował Sejm PRL i przyjaźń polsko-radziecką (…) Wśród aktywu polityczno-gospodarczego KWK < B.> uchodził za osobę, która jest w stanie podjąć ponownie działalność przeciwko porządkowi prawnem u” ( k. 15-16 akt IPN (...), (...) i (...); także k. 200 akt IPN Wr – 101/35).

Tego rodzaju motywy czynów R. B. musiały zostać zauważone i docenione, bowiem przesądzają one o uznaniu całej jego działalności, jako prowadzonej na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, co potęguje krzywdę wynikającą z niesłusznego skazania, za czyn zakwalifikowany w skazującym wyroku jako przestępstwo.

Wbrew stanowisku wyrażonemu w zaskarżonym wyroku przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, przyznane w 1994r. przez Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu zadośćuczynienie w wysokości 21.000.000 starych złotych, odpowiadające przyznaniu za każdy miesiąc pozbawienia wolności zaledwie około 30 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w pierwszym kwartale 1994r., nie rekompensowało krzywdy moralnej doznanych przez wnioskodawcę. Zresztą w postanowieniu z dnia 23 czerwca 1994r., sygn. akt Żo – 204/93 ( k. 154-155 akt IPN Wr –(...)) Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu nie wskazał jakie okoliczności wziął pod uwagę oceniając rozmiar krzywdy wnioskodawcy. Oceniając rozmiar tych cierpień, należało zwrócić bowiem uwagę na następujące okoliczności wynikające z niesłusznego skazania i pozbawienia wolności, które składały się na poziom dolegliwości i krzywdy wnioskodawcy:

1)  R. B. został zatrzymany w dniu 18 grudnia 1981r. bez formalnej podstawy prawnej aż do zastosowania wobec niego tymczasowego aresztowania w dniu 21 grudnia 1981r. ( k. 50 akt IPN Wr – (...)); Takiej podstawy zatrzymania nie przedstawiły organy procesowe w trakcie procesu przeciwko niemu, a Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu zaliczając w wyroku z dnia 23 stycznia 1982r., sygn. akt SoW – 43/82, na poczet orzeczonej kary okres pozbawienia wolności oparł się na wyjaśnieniach oskarżonych, w tym R. B. ( k. 205-205v, 208, 216-243 akt IPN Wr – (...));

2)  do chwili zatrzymania i tymczasowego aresztowania R. B. cieszył się nieposzlakowaną opinią w miejscu zamieszkania i w zakładzie pracy, jako pracownik koleżeński, zdyscyplinowany i niewymagający dozoru przełożonych, miał wyuczony zawód frezera, nie był zatrzymywany przez organy porządkowe, nie był karany dyscyplinarnie; mimo to, w wyniku udziału w strajku został zwolniony z pracy w Kopalni (...) i po zwolnieniu zakładu karnego miał problemy ze znalezieniem pracy ( k. 42, 108, 111akt IPN Wr – (...); k. 101 akt IPN Wr – (...); a także k. 32 akt IPN (...),(...));

3)  w chwili zatrzymania i tymczasowego aresztowania R. B. był 34-letnim żonatym mężczyzną i ojcem małoletniego dziecka, a nadto otrzymał niedawno nowe mieszkanie M-4 w (...) G., a zatem wielomiesięczne pozbawienie wolności związane z rozłąką z rodziną i troska o jej byt materialny była dla niego istotną dolegliwością; niewątpliwie sytuacja materialna rodziny uległa pogorszeniu, gdyż przez pozbawieniem wolności wnioskodawca pobierał wynagrodzenie w wysokości 12.959,10 starych złotych ( k. 40), czyli około 169 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, które w 1981r. wynosiło 7.689 starych złotych (MP z 1990r. Nr 21, poz. 171; Dz. Urz. GUS z 1990r. Nr 10, poz. 42);

4)  w kwietniu 1984r. R. B. otrzymał zgodę na wyjazd zagraniczny do USA bez prawa do powrotu ( k. 22 akt IPN (...), (...) i (...));

5)  w związku z emigracją z przyczyn politycznych, R. B. mieszka obecnie za granicą, gdzie boryka się z poważnymi trudnościami finansowymi ( k. 97-101).

Zasadom słuszności nie sprzeciwia się to, że obecnie sytuacja materialna Skarbu Państwa uległa znacznej poprawie w stosunku do roku 1994r., kiedy był rozpatrywany wniosek R. B. o przyznanie odszkodowania i zadośćuczynienia. Świadczy o tym uchwalenie ustawy z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy lutowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 191, poz. 1372), która weszła w życie z dniem 18 listopada 2007 r. i rozszerzyła stosowanie jej przepisów na wszelkie orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe, począwszy od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r.. Tymczasem Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu w postanowieniu z dnia 23 czerwca 1994r., sygn. akt Żo – 204/93 ( k. 154-155 akt IPN Wr – (...)) zastrzegł, że przyznając rekompensatę finansową wnioskodawcy kierował się także trudną sytuacją finansową państwa.

Należy w tym miejscu przytoczyć zachowujące w pełni aktualność stanowisko Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu wyrażone w wyroku z dnia 16 października 2008r. sygn. II AKa – 250/08: „ Skoro zatem w pierwszym orzeczeniu zasądzającym na rzecz wnioskodawcy odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie nie uwzględniono, że przypisane mu czyny, nie będące przestępstwami, stanowiły formę działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy lutowej (Dz.U. nr 191, poz. 1372), która rozszerzyła jej stosowanie na represje począwszy od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r., nie mógł on dochodzić roszczeń z tytułu skazania za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, to zasady słuszności o jakich mowa w art. 8 ust 4 ustawy nowelizującej z dnia 19 września 2007r. (Dz. U nr 191, poz. 1372) przemawiają za przyznaniem wnioskodawcy dodatkowego zadośćuczynienia” ( OSAW 2009, nr 4, poz. 148).

Biorąc pod uwagę wymienione wyżej okoliczności, przyznane wnioskodawcy zadośćuczynienie powinno zostać zwiększone o 1.000 zł za każdy miesiąc pozbawienia wolności. Łącznie z przyznanym wnioskodawcy w 1994r. zadośćuczynieniem da to wysokość zadośćuczynienia na poziomie około 60% średniego miesięcznego wynagrodzenia w 2010r.. (M.P. z 2010r. nr: 39, poz. 548; nr 57, poz. 774 oraz nr 86, poz. 1015). Kwotę 1.000 zł należało zatem pomnożyć przez niemal 14 miesięcy niesłusznego pozbawienia wolności, co łącznie daje 14.000 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądził od Skarbu Państwa (Kasa Sądu Okręgowego we Wrocławiu) na rzecz wnioskodawcy R. B. dalszą kwotę 14.000 zł tytułem zadośćuczynienia ponad zasądzoną z tego samego tytułu postanowieniem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z dnia 23 czerwca 1994r., sygn. akt Żo – 204/93 ( k. 154-155 akt IPN Wr – (...)) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 lutego 2011r.. Niewątpliwie, jak to już podniesiono wyżej, niesłuszne skazanie R. B. za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego zwiększało krzywdę, jakiej doznał, będąc narażony na szykany jako osoba kontestująca ówczesny system polityczny.

Jedyne wątpliwości budziło wyliczenie należnego wnioskodawcy R. B. zadośćuczynienia określonego w postanowieniu Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu z dnia 23 czerwca 1994r., sygn. akt Żo – 204/93 ( k. 154-155 akt IPN Wr – (...)), natomiast wysokość odszkodowania została w tym orzeczeniu wyliczona prawidłowo. Tytułem odszkodowania przyznano bowiem wnioskodawcy 63.559.000 starych złotych, co stanowiło odpowiednik 13,56 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 4.685.000 starych złotych, a ponadto zasądzono 1.405.500 starych złotych tytułem równowartości uiszczonych przez R. B. kosztów postępowania i opłaty.

Mimo tego, że przed pozbawieniem wolności pobierał wynagrodzenie w wysokości 12.959,10 starych złotych ( k. 40), czyli około 169 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, które w 1981r. wynosiło 7.689 starych złotych (MP z 1990r. Nr 21, poz. 171; Dz. Urz. GUS z 1990r. Nr 10, poz. 42), to jednak nie można w całości tego wynagrodzenia liczyć jako szkody majątkowej. Taką szkodą byłyby wyłącznie różnica między dochodami R. B. na wolności, a kosztami poniesionymi przez niego na utrzymanie siebie i rodziny. Z pewnością wydatki na to utrzymanie byłyby tak znaczące, że wnioskodawca mógłby zaoszczędzić miesięcznie nie więcej niż wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Stąd uznano za właściwe wyliczenie wysokości odszkodowania, a apelację w tym zakresie uznano za nieuzasadnioną i zaskarżony wyrok w tej części utrzymani w mocy.

Podstawę zasądzenia od Skarbu Państwa na rzecz adw. R. M. wynagrodzenia tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy w postępowaniu odwoławczym oraz tytułem podatku VAT stanowiły przepisy art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. U. z 2002r., Nr 123, poz. 1058 z późniejszymi zmianami) oraz § 14 ust. 6 oraz § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późniejszymi zmianami).

Orzeczenie o kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze oparto o przepis art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 1991 r., Nr 34, poz. 149 z późniejszymi zmianami).