Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa A. E. (1) i H. D.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 24 czerwca 2015 r. sygn. akt I C 590/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki H. D. kwotę 70.000 (siedemdziesiąt tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 17 listopada 2013 r. do dnia zapłaty oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda A. E. (1) kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 17 listopada 2013 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki H. D. kwotę 1.944 (jeden tysiąc dziewięćset czterdzieści cztery) złote tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda A. E. (1) kwotę 1.584 (jeden tysiąc pięćset osiemdziesiąt cztery) złote tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

5.  zasądza od powódki H. D. na rzecz pozwanego kwotę 1.656 (jeden tysiąc sześćset pięćdziesiąt sześć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

6.  zasądza od powoda A. E. (1) na rzecz pozwanego kwotę 2.016 (dwa tysiące szesnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

7.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B.:

a)  od pozwanego kwoty:

- 3.510 (trzy tysiące pięćset dziesięć) złotych tytułem opłaty od pozwu, od obowiązku uiszczenia której zwolniona była powódka H. D.,

- 1.980 (jeden tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt) złotych tytułem opłaty od pozwu, od obowiązku uiszczenia której zwolniony był powód A. E. (1),

- 811,27 zł (osiemset jedenaście złotych dwadzieścia siedem groszy) tytułem obciążającej pozwanego części wydatków związanej z opinią biegłego,

b) od powoda A. E. (1) z zasądzonego roszczenia kwoty:

- 520 (pięćset dwadzieścia) złotych tytułem obciążającej go części opłaty od pozwu,

- 352,33 zł (trzysta pięćdziesiąt dwa złote i trzydzieści trzy grosze) tytułem obciążających go wydatków związanych z opinią biegłego,

c) od powódki H. D. z zasądzonego roszczenia kwotę 444,56 zł (czterysta czterdzieści cztery złote i pięćdziesiąt sześć groszy) tytułem obciążających ją wydatków związanych z opinią biegłego;

II. zasądza od powódki H. D. na rzecz pozwanego kwotę 5.700 (pięć tysięcy siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

III. zasądza od powoda A. E. (1) na rzecz pozwanego kwotę 3.800 (trzy tysiące osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

V ACa 839/15

UZASADNIENIE

Stanowiska stron

Powódka H. D. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w S. na podstawie art. 448 k.c. kwoty 130.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w skutek naruszenia dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej łączącej powódkę ze zmarłą w wyniku wypadku komunikacyjnego z dnia (...) córką A. E. (2) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 17.11.2013r. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł.

Powód A. E. (1) wniósł o zasądzenie pozwanego (...) S.A. w S. na podstawie art. 448 k.c. kwoty 90.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w skutek naruszenia dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej łączącej powódkę ze zmarłą wyniku wypadku komunikacyjnego(...) siostrą A. E. (2) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 30.12.2013r. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że w(...) B. doszło do wypadku komunikacyjnego spowodowanego przez ubezpieczonego u pozwanego w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych D. E. (1), w skutek którego nastąpiła śmierć kierowcy i A. E. (2). Zmarła w chwili śmierci miała (...)zamieszkiwała wspólnie z matką, bratem oraz zmarłym ojcem. (...). W okresach wakacyjnych pracowała dorywczo wyjeżdżając za granicę, część uzyskanych środków pieniężnych przeznaczała na remonty i utrzymanie domu rodzinnego. Cała rodzina była bardzo zżyta ze sobą i wszyscy kochali A. E. (2).

Od chwili śmierci córki życie H. D. zmieniło się diametralnie, po tragicznym wypadku w życiu powódki powstały ogromne straty moralne. Całkowicie załamała się psychicznie, ponieważ między matką a zmarłą córką wytworzyła się niezwykle silna więź, która została gwałtownie zerwana. Uczucia smutku, przygnębienia i poczucia bezsensu towarzyszącej od chwili śmierci córki i do dnia dzisiejszego nie stały się rzadsze lub mniej intensywne. Z powodu długo utrzymującego się stanu żałoby powódka musiała (...)

Powódka podała, że planowała prowadzić wspólnie ze zmarłą córką (...). Zmarła była dla matki nie tylko córką, ale też najlepszą przyjaciółką, wraz z jej dzieckiem umarła cząstka jej samej.

Dla A. E. (1) zmarła siostra była bardzo ważną osobą, byli ze sobą bardzo zżyci. Siostra często pomagała młodszemu bratu w lekcjach, znała jego sekrety i zawsze była przy bracie, gdy miał problemy.(...)

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. w S. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu wskazując, że roszczenia powodów są całkowicie nieuzasadnione. Pozwany podał, że przyznając powodom H. D. oraz A. E. (1) zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w wysokości odpowiednio 20.000 zł i 10.000 zł wziął pod uwagę całokształt okoliczności, w tym rozmiar doznanych cierpień, ich charakter, trwałość i intensywność. W związku z powyższym pozwany uważa, że roszczenia powodów w zakresie zadośćuczynienia zamykają się w przyznanych im przez ubezpieczyciela kwotach. Przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do powstania bezpodstawnego wzbogacenia po stronie powodowej. Pozwany zakwestionował stwierdzenie, że (...)powódki uaktywniła się na skutek jej stanu psychicznego po śmierci córki. Pozwany podniósł, że upływ czasu, jaki minął od wypadku do momentu złożenia wniosku do ubezpieczyciela, nie powinien pozostać bez wpływu na ocenę wysokości żądanego przez powodów zadośćuczynienia. 'W przypadku A. E. (1) pozwany wskazał, że z przedstawionych przez powoda dowodów nie wynika aby na skutek śmierci siostry doznał uszczerbku (...).

Ponadto pozwany wskazał, iż brak jest podstaw do żądania odsetek od dochodzonych pozwem kwot bowiem pozwany nigdy nie pozostawał w zwłoce ze spełnieniem jakiegokolwiek świadczenia względem powodów. Zdaniem pozwanego dopiero od chwili zasądzenia przez Sąd kwoty zadośćuczynienia dla dłużnika powstaje obowiązek zapłaty.

W związku z odpowiedzią na pozew powodowie złożyli do sądu pismo przygotowawcze, w którym to ustosunkowali się do twierdzeń i zarzutów podniesionych przez pozwanego. Powodowie w całości podtrzymali swoje dotychczasowe twierdzenia oraz wnioski.

Wyrok Sądu I instancji

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 24 czerwca 2015 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki H. D. kwotę 130000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 17 listopada 2013 r. do dnia zapłaty natomiast na rzecz powoda A. E. (1) kwotę 90000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 17 listopada 2013 r. do dnia zapłaty. W dalszej części wyroku Sąd zawarł rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

Sąd poczynił następujące ustalenia.

(...)w B. na ul. (...) doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego nastąpiła śmierć kierowcy D. E. (1), posiadającego ubezpieczenie posiadaczy pojazdów OC u pozwanego, oraz pasażera - A. E. (2). Przyczyną wypadku było nieprawidłowe postępowanie kierującego D. E. (1), polegające na zjechaniu pojazdem w miejscu niedozwolonym na przeciwległą jezdnię, po której z naprzeciwka nadjeżdżał samochód. Zjazd samochodu kierowanego przez D. E. (1) na przeciwległą jezdnię mógł wynikać tylko z nieprawidłowej techniki jazdy kierującego pojazdem. A. E. (2) była córką D. E. (1) i H. D. oraz siostrą A. E. (1). Mieszkali razem tworząc wspólne gospodarstwo domowe. Byli szczęśliwą rodziną. (...)

Głównym żywicielem rodziny był D. E. (1), powódka w chwili wypadku nie pracowała. (...)Uzyskiwane środki pieniężne w sporej części przekazywała na utrzymanie domu. Powódka H. D. od pierwszego lutego 201lr. podjęła pracę na pół etatu w (...)w O..

U powódki (...) Proces żałoby jeszcze trwa,(...)

Powód A. E. (1) był związany emocjonalnie z siostrą w stopniu bardzo silnym, typowym dla relacji między rodzeństwem. Nagła śmierć siostry miała istotny wpływ na sytuację życiową powoda. (...) Proces żałoby jeszcze trwa, (...)

Sąd przedstawił ocenę przeprowadzonych dowodów.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał art. 448 w zw. z art. 24 k.c. Zdaniem Sądu I instancji na rozmiar krzywdy mają wpływ: wstrząs psychiczny i cierpienie moralne, poczucie osamotnienia i pustki, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonych ze zmarłą, rola w rodzinie pełniona przez zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania oraz wiek pokrzywdzonego, (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 marca 2013r. I ACa 878/12)

W związku ze śmiercią A. E. (2) zarówno powódka H. D. jak i powód A. E. (1) doznali wielkiej krzywdy i cierpienia. Powodowie wraz z A. E. (2) tworzyli szczęśliwą rodzinę. Śmierć córki przyniosła powódce H. D. ogromne cierpienie, zburzyła podstawy dotychczasowego funkcjonowania, spowodowała poczucie osamotnienia i destabilizację życia rodzinnego, powódka została sama (...)synem. Powód A. E. (1) także był bardzo związany z siostrą i jej nagła śmierć była dla niego silnym przeżyciem.(...) Pomimo, iż od wypadku minęło już 6 lat okres żałoby u powodów nie zakończył się, nadal odczuwają pustkę po stracie najbliższej osoby. Śmierć córki i siostry będzie wywierać wpływ na dalsze życie powodów, gdyż w jej wyniku zostali pozbawieni wsparcia niematerialnego i materialnego, co może mieć wpływ na jakość ich dalszego życia. Wobec doznanej krzywdy w ocenie Sądu odpowiednią kwotą zadośćuczynienia dla powodów H. D. i A. E. (1) będzie suma odpowiednio 150.000 zł i 100.000 zł.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że odszkodowanie jak i zadośćuczynienie za krzywdę staje się wymagalne po wezwaniu ubezpieczyciela przez poszkodowanego do spełnienia świadczenia odszkodowawczego. Jednak ta zasada doznaje wyjątków, które wynikają z przepisów art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2013r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zgodnie z tymi przepisami zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Natomiast w przypadku gdyby wyjaśnienie okoliczności szkody w terminie 30 dniowym okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później niż w terminie 90 dni od złożenia zawiadomienia o szkodzie. W ocenie Sądu od dnia upływu tych terminów powinny być liczone odsetki, (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2010r. II CSK 434/09)

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 448 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powódki H. D. kwotę 130.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17.11.2013r. (punkt 1 wyroku). Ponieważ w ocenie Sądu odpowiednia kwota zadośćuczynienia winna wynosić 150.000 zł Sąd kwotę tę pomniejszył o dotychczas wypłaconą przez pozwanego kwotę 20.000 zł.

Sąd na podstawie art. 448 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda A. E. (1) kwotę 90.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17.11.2013r. (punkt 2 wyroku).Ponieważ w ocenie Sądu odpowiednia kwota zadośćuczynienia winna wynosić 100.000 zł Sąd kwotę tę pomniejszył o dotychczas wypłaconą przez pozwanego kwotę 10.000 zł.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z czym Sąd zasądza od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 12.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 3 wyroku).

Ponadto Sąd na podstawie art. 113 ust 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych kosztami sądowymi uznając, że pozwany przegrał sprawę, nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B. kwotę 7.296,66 zł tytułem kosztów sądowych w sprawie (punkt 4 wyroku). Na powyższą kwotę składa się część opłaty sądowej od pozwu w wysokości 6000 zł od której to nie byli zwolnienie powodowie oraz koszty opinii biegłych w wysokości 1.296,66 zł.

Apelacja pozwanego.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna zaskarżyła wyrok Sądu instancji w części:

- w zakresie pkt 1. w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powódki kwotę powyżej 70000 zł. wraz z ustawowymi odsetkami,

- w zakresie pkt. 2 w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda kwotę powyżej 40.000 zł. wraz z ustawowymi odsetkami

- w całości w zakresie pkt 3 i 4 .

Skarżący przedstawił następujące zarzuty naruszenia prawa:

- art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem istotnych okoliczności, a mianowicie:

⚫

od chwili wypadku do momentu wystąpienia do Sądu z żądaniem zadośćuczynienia upłynęło 7 lat, a w związku z tym okres żałoby u powodów zakończył się i negatywne skutki utraty osoby bliskiej przeminęły lub ustąpiły w znacznym stopniu,

⚫

na stan psychiczny powodów wpłynęły również okoliczności współistniejące, za które pozwany nie ponosi odpowiedzialności, w tym (...)

W konsekwencji błędnie przyjęto na etapie wyrokowania, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia jest kwota 150 000 zł w stosunku do powódki oraz 100 000 zł w odniesieniu do powoda.

-

art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. poprzez uznanie że w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy kwota 150 000 zł na rzecz powódki oraz kwota 100 000 zł na rzecz powoda są odpowiednie w rozumieniu tego przepisu, tj. utrzymane w rozsądnych granicach, odpowiadające aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa oraz adekwatne do sytuacji zdrowotnej i życiowej powodów po zdarzeniu szkodowym, a także przez nieprawidłową ocenę wszystkich okoliczności i czynników wpływających na ustalenie wysokości należnego zadośćuczynienia, w szczególności takich jak: znaczny upływ czasu od zdarzenia tj. 7 lat, podczas którego powodowie ułożyli swoje życie w sposób umożliwiający im normalne funkcjonowanie zawodowe i rodzinne, okoliczności współistniejące wpływające na pogłębienie krzywdy powodów, (...)

Skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez oddalenie powództwa w części zaskarżonej oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za pierwszą i drugą instancję wg norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w B..

Pozwany powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych dotyczące kwestii zadośćuczynienia. Wskazał, że wysokość zadośćuczynienia powinna być odpowiednia do doznanej krzywdy, tj. utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa i nie może prowadzić nadmiernego wzbogacenia uprawnionego. Przyznanych przez powoda kwot kwoty nie można uznać za odpowiednie w powołanym wyżej znaczeniu.

Zdaniem skarżącego Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił wszystkich okoliczności i czynników decydujących o rozmiarze krzywdy i wysokości zadośćuczynienia. Sąd nie wziął pod uwagę faktu że od momentu wystąpienia zdarzenia minęło 7 lat. (...). Naruszenie dobra osobistego miało charakter nieodwracalny, jednakże skutki tego naruszenia nie są tak znaczne, jak na to wskazuje pozew. Powódka nigdy nie zaprzestała wykonywania swoich obowiązków w gospodarstwie oraz należyty sposób wychowała syna. Powód nie korzystał z pomocy psychiatry ani psychologa. Po okresie głębokiego żalu ostatecznie powrócili do równowagi życiowej i dostosowali się do nowej rzeczywistości. Sąd pominął zupełnie okoliczności współistniejące, które w istotny sposób wpłynęły na pogorszenie stanu psychicznego powodów. W wypadku zginął mąż powódki i jednocześnie ojciec powoda. Biegi w opinii uzupełniającej potwierdzili że brali pod uwagę również śmierć D. E. (1), gdyż nie sposób oddzielić tego faktu, że uwagi na związek emocjonalny łączący członków rodziny. Pozwany nie ponosi odpowiedzialności za negatywne skutki zdarzenia w postaci śmierci D. E. (1). Ponadto(...)

Odpowiedź na apelację

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego wedle norm przepisanych. Powodowie wskazali, że zarzuty naruszenia prawa materialnego oraz procesowego podniesione przez pozwanego w apelacji są bezzasadne, a wyrok sądu pierwszej instancji jest prawidłowy.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego nie wynika, jakoby skutki żałoby powodów całkowicie się zakończyły. (...) Wspomnienia o zmarłej córce wywołują u niej silne emocje pomimo upływu czasu. Proces żałoby (...)nie zakończył się.(...)

Dochodzone pozwem kwoty zadośćuczynienia wynikają wyłącznie z naruszenia dóbr osobistych w postaci zerwania więzi rodzinnych powodów ze zmarłą A. E. (2). Przedmiotem sporu nie były więzi rodzinne łączące powodów ze zmarłym D. E. (1). Na ocenę zakresu krzywdy powódki nie ma wpływu (...). Powódka nie może otrzymać wsparcia swojej córki w sytuacji, jaka ją spotkała.

Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej wykładni art. 448 w związku z art. 24 § 1 kodeksu cywilnego, a przyznane zadośćuczynienie jest utrzymane w rozsądnych granicach.

Wyrok Sądu II instancji

W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja pozwanego zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 378 § 1 Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze jednak pod uwagę nieważność postępowania.

Wykładnia powołanego przepisu statuującego model apelacji jako apelacji pełnej (gdzie sąd II instancji rozpoznaje sprawę ponownie) budziła istotne wątpliwości co do związania Sądu II instancji zarzutami apelacji.

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r.( III CZP 49/07), której nadał moc zasady prawnej stwierdził, że Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

Sąd II instancji weryfikował z urzędu, czy postępowanie przed Sadem I instancji, względnie postępowanie związane z wniesieniem apelacji nie jest dotknięte uchybieniami, skutkującymi nieważnością postępowania.(art. 378 § 1 w zw. z art. 379 k.p.c.). W ocenie Sądu II instancji postępowanie przez Sądem Okręgowym nie jest dotknięte nieważnością.

W dalszej kolejności Sąd weryfikował zgłoszone przez pozwanego zarzuty naruszenia prawa procesowego.

Skarżący w istocie sformułował jeden zarzut procesowy tj. naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Zgodnie ze wskazanym art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zasada swobodnej oceny dowodów zakłada, że wewnętrzne przekonanie sędziego jest najlepszym kryterium tej oceny. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego z uwzględnieniem całokształtu zebranego materiału. (por. wyrok SN z dnia 16 lutego 1996 r. w sprawie II CRN 173/95.)

Dlatego też kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów przez apelującego nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla niego oceny materiału dowodowego. Jeśli tylko z materiału dowodowego wynika, że sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów. Taka ocena dowodów musi się ostać, nawet jeśli na podstawie tego materiału dowodowego dawały się wysnuć wnioski odmienne. Jedynie wówczas, gdy brak jest logiki w wysnuwaniu wniosków ze zgromadzonego materiału dowodowego lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza reguły logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to tego rodzaju ocena dowodów może być skutecznie podważona w toku rozpoznawania apelacji.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. okazał się częściowo zasadny.

Sąd I Instancji ustalając rozmiar krzywdy a także istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem, z którym powodowie łączą odpowiedzialność pozwanego, tj. śmiercią A. E. (2) pominął to fakt, że na rozmiar doznanych przez powodów cierpień i ich aktualną kondycję psychiczną miało także wpływ zdarzenie współistniejące tj. śmierć odpowiednio męża i ojca powodów D. E. (1). Wprawdzie przedmiotem żądania było zadośćuczynienie związane ze śmiercią A. E. (2), to wobec powołania się w odpowiedzi na pozew na fakt śmierci D. E. (2) (również osoby bliskiej powodom), należało uwzględnić tę okoliczność przy ustaleniu adekwatnego związku przyczynowego. Doznana przez powodów krzywda jest efektem tych dwóch zdarzeń, a strata dwóch bliskich osób w jednym wypadku ma wpływ na rozmiar i przebieg żałoby. Na tę okoliczność zwrócili uwagę biegli w opinii uzupełniającej. Oczywiście nie sposób matematycznie ustalić w jakim zakresie utrata każdej z tych osób miała wpływ na sytuację powodów, jednak nie można pominąć tego faktu przy ustaleniu rozmiary doznanej przez powodów krzywdy i dalej wysokości zadośćuczynienia.

Zaburzenie więzi rodzinnych miało miejsce u powodów nie tylko w relacji ze zmarłą A. E. (2), ale także na linii mąż żona oraz odpowiednio ojciec –syn. Zerwanie więzi w dwóch płaszczyznach potęguje uczucie pustki i załamania.

Jedynie jako częściowo uzasadnione Sąd Apelacyjny ocenił zarzuty skarżącego co do błędnych ustaleń odnośnie zakończenia procesu żałoby. W istocie z opinii biegłych wynika, że pomimo(...)proces żałoby nie uległ zakończeniu. Należy jednak mieć na uwadze, że upływ czasu oraz przebieg życia powodów sprawiają, że objawy żałoby ulegają złagodzeniu. Ta okoliczność ma jednak jedynie pośredni wpływ na ocenę rozmiaru krzywdy i wysokość zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie ma za zadanie zrekompensować całą krzywdę doznaną przez powodów. Rozmiar krzywdy związany z utratą osoby najbliższej ocenia się mając na uwadze nie tylko stan jaki zaistniał od momentu zgonu do dnia orzekania, ale także oceniając następstwa dla całego życia osób uprawnionych. W tym kontekście drugorzędne znaczenie ma czas, w którym zapada wyrok ustalający wysokość zadośćuczynienia.

Mając zatem na uwadze to, że na rozmiar krzywdy powodów wpłynęła także śmierć D. E. (1) oraz że w jakkolwiek objawy procesu żałoby łagodnieją, to nie została ona zakończona Sąd Apelacyjny weryfikował wysokość zadośćuczynienia przyznanego na podstawie art. 448 k.c. w kontekście zarzutów apelacji.

Sąd uznał, że w istocie przyznane powodom kwoty tytułem zadośćuczynienia należy uznać za nieodpowiednie. Należy podzielić stanowisko skarżącego, że wysokość zadośćuczynienia jakkolwiek jest objęta sferą swobodnej oceny sędziowskiej, to nie może być ono przyznawane dowolnie.

Przy założeniu, że na rozmiar krzywdy powodów miały wpływ w istocie dwa zdarzenia powodujące utratę więzi rodzinnych z dwiema najbliższymi osobami, to kwoty zadośćuczynienia odpowiednio po 150000 i 100000 zł. należy uznać za wygórowane.

W istocie więź powódki H. D. z córką była silna. Należy jednak pamiętać, że A. E. (2) była już osoba dorosłą. (...)Więzi dorosłych dzieci z rodzicami w sposób naturalny ulegają osłabieniu. Wysokość przyznanego zadośćuczynienia należy także odnieść do stopy życiowej społeczeństwa. W ocenie Sadu Apelacyjnego kwota 90000 zł. (w tym 20.000 zł. wypłacone w toku postępowania likwidacyjnego) jest dostateczną sumą zadośćuczynienia. Pozwoli ona nie tyle na zaspokojenie bieżących potrzeb, ale także na poczynienie wydatków, które zmienią standard życia powódki.

Sąd zweryfikował także zadośćuczynienie przyznane powodowi A. E. (1). Więzi między dorosłym rodzeństwem również w sposób naturalny ulegają osłabieniu, są wypierane przez uczucia wynikające z innych związków. Choć niewątpliwie zmarła A. E. (2) była dla powoda osobą bardzo bliską, to ich relacje z czasem i tak uległyby osłabieniu. Suma 50000 zł. (w tym 10000 zł. przyznane w postępowaniu likwidacyjnym) jest zdaniem Sądu kwotą odpowiednią. W szczególności ułatwi powodowi jako młodemu człowiekowi start w dorosłe życie.

Dlatego też Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, w sposób określony w pkt I pkt 1. i 2.

Zmiana wyroku co do istoty determinowała także zmianę zaskarżonego orzeczenia w zakresie kosztów procesu. Sąd zastosował zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu wyrażoną w art. 100 k.p.c. Powódka H. D. wygrała proces w 54%, zaś przegrała w 46 %. Natomiast powód A. E. (1) wygrał proces w 44%, zaś przegrał w 56%.

Powodowie byli reprezentowani przez jednego pełnomocnika. W aktualnym stanie prawnym każdemu z wygrywających proces współuczestników reprezentowanych przez tego samego adwokata lub radcę prawnego, sąd winien zasądzić zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości wynagrodzenia jednego pełnomocnika.

Koszt wynagrodzenia pełnomocnika powódki i powoda za postępowanie przed Sądem I instancji wynosił po 3600 zł.

Pozwany winien zwrócić powódce 54% tej sumy tj. 1944 zł., zaś powodowi 1584 zł.

Zasada równości stron nakazuje, aby zasady rozliczenia kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej w procesie, w którym po stronie przeciwnej występuje dwóch współuczestników, których współuczestnictwo ma charakter formalny przyznać wynagrodzenie za reprezentację strony wobec dwóch przeciwników. Dlatego też zasądzono od powódki na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję kwotę 1656 zł. (tj. 46 % z 3600 zł. ) oraz powoda 2016 zł. (tj. 56% z 3600 zł.).

Powodowie uiścili tytułem opłaty od pozwu łącznie kwotę 5000 zł., korzystając w pozostałym zakresie ze zwolnienia od kosztów sądowych. Brak było podstaw (wobec współuczestnictwa formalnego) do obciążenia powodów obowiązkiem poniesienia opłaty solidarnie. Dlatego też Sąd zaliczył poniesioną opłatę na poczet żądania każdego z powodów proporcjonalnie do wysokości ich roszczeń w odniesieniu do wartości przedmiotu sporu. Na poczet opłaty powódki zaliczono kwotę 3000 zł., zaś na poczet opłaty od pozwu pozwanego kwotę 2000 zł. Opata należna od pozwu powódki wynosi 6500 zł. , zaś opłata należna od pozwu powoda 4500 zł.

Wobec wyniku procesu powódkę obciąża 46% należnej opłaty tj. 2990zł. Powódka nadpłaciła więc kwotę 10 zł. Ta suma została rozliczona w ramach rozliczenia wydatków, o czym niżej. Od pozwanego Sąd na mocy art. 113 u.k.s.c. nakazał pobrać pozostała część należnej opłaty tj. 3510 zł.

Powoda obciąża 56% należnej opłaty od pozwu tj. 2520 zł. Przy uwzględnieniu uiszczonej już kwoty na mocy art. 113 u.k.w.c. Sąd nakazał pobrać od powoda z zasądzonego roszczenia kwotę 520 zł. , natomiast od pozwanego pozostałą część należnej odpłaty od pozwu tj. 1980 zł.

Łączne koszty opinii biegłych w odniesieniu do roszczenia powódki wynosiły 988 zł. 19 gr.

Powódkę obciąża 46% tej sumy tj. 454 zł. 56 gr. Przy uwzględnieniu nadpłaty opłaty od pozwu w kwocie 10 zł. Sąd na mocy art. 113 u.k.s.c. nakazał pobrać od powódki z zasądzonego roszczenia 444 zł. 56 gr. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowy w B., z którego środków zostały pokryte wydatki.

Łączne koszty opinii w odniesieniu do roszczenia powoda wyniosły 629 zł. Powoda obciąża 56% tej sumy tj. 352 zł. 33 gr., którą Sąd nakazał pobrać z zasądzonego roszczenia na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B..

Pozostałe koszty opinii biegłych w łącznej kwocie 811 zł. 27 gr. obciążają pozwanego. Ta suma również na mocy art. 113 u.k.s.c. podlega ściągnięciu na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B..

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 k.p.c. a znajdującą swe zastosowanie w postępowaniu apelacyjnym z mocy odesłania art. 391 k.p.c. Sąd zasądził na rzecz pozwanego, którego apelacja została uwzględniona w całości od powodów odpowiednio kwoty 5700 zł. oraz 3800 zł. Na tę sumę składają się koszty zastępstwa procesowego wobec każdego z powodów oraz opłata od apelacji.

(...)