Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2016 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR Joanna Napiórkowska - Kasa

Protokolant: Paulina Sobota

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2016 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)w W.

o zasiłek macierzyński

na skutek odwołania J. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)r. znak (...)- (...)

oddana odwołanie.

Sygn. akt: VI U 345/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...)., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)w W. przyznał J. P. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od 21 marca 2013r. do 07 sierpnia 2013r. w wysokości 100% podstawy wymiaru, a jednocześnie odmówił prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 08 sierpnia 2013r. do 19 marca 2014r.

W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, iż z posiadanej dokumentacji wynika, że z wnioskiem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy, jako okresu dodatkowego urlopu macierzyńskiego, odwołująca wystąpiła w dniu 26 sierpnia 2013r., a zatem po upływie ustawowego terminu. Niezłożenie wniosku w terminie nie wynikało z przyczyn niezależnych od odwołującej.

(decyzja z 19 września 2013r. – k. 12 akt rentowych)

J. P. wniosła odwołanie od powyższej decyzji w części dotyczącej odmowy prawa do świadczenia, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 08 sierpnia 2013r. do 19 marca 2014r.

W uzasadnieniu odwołania wskazała, iż spóźnienie w złożeniu wniosku wynikało z dezinformacji co do konieczności jego złożenia, wywołanej działaniem organu rentowego i w konsekwencji niepewności co do tego, jakie czynności powinna podjąć. Skoro bowiem organ rentowy traktował ją jako osobę nie podlegającą ubezpieczeniom społecznym, to nie mógł oczekiwać, że odwołująca będzie składała wnioski, jakie winna składać osoba podlegająca ubezpieczeniom.

(odwołanie – k. 1 – 4; protokół rozprawy z 09 września 2014r. – k. 19)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ k.p.c. W uzasadnieniu organ rentowy przytoczył argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 12)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...). J. P. urodziła syna. W dniu 09 kwietnia 2013r. do organu rentowego wpłynął wniosek, w którym odwołująca domaga się przyznania jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 21 marca 2013r. do 07 sierpnia 2013r. (przez 140 dni), za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego (okres podstawowy).

W związku z uchybieniem terminu opłaty należnych składek na ubezpieczenia społeczne, w tym ubezpieczenia chorobowe, na mocy decyzji z dnia (...). organ rentowy odmówił jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 21 marca 2013r. do 07 sierpnia 2013r. Na wniosek J. P. została wyrażona zgoda na przyjęcie składek po terminie za marzec 2013r.

(dowód: zaświadczenie płatnika – k. 1 akt rentowych; pismo organu rentowego z 16 kwietnia 2013r. – k. 3 akt rentowych; decyzja z 29 kwietnia 2013r. – k. 5 akt rentowych)

Z uwagi na krótki okres ubezpieczenia z tytułu współpracy z osobą prowadzącą działalność pozarolniczą oraz wątpliwości organu rentowego w kwestii prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, organ rentowy w kwietniu 2013r. wszczął postępowanie celem ustalenia czy podjęcie współpracy nie miało na celu obejścia przepisów prawa celem uzyskania nienależnych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. decyzją z dnia (...). stwierdził, iż J. P. od dnia 01 lutego 2013r. nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu z tytułu współpracy z osobą prowadzącą działalność gospodarczą pozarolniczą. Stąd pomimo wyrażenia zgody na przyjęcie składek po terminie, nie było podstaw do zmiany decyzji z dnia (...)., bowiem status ubezpieczenia nie został potwierdzony jako prawidłowy.

(dowód: decyzja z 03 lipca 2013r. – k. 45 – 46)

W dniu 26 sierpnia 2013r. odwołująca złożyła w organie rentowym wniosek o przyznanie jej prawa do dodatkowego zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 6 tygodni oraz zasiłku rodzicielskiego w wymiarze 26 tygodni.

(dowód: wniosek odwołującej z 26 sierpnia 2013r. – k. 9 akt rentowych)

W dniu 05 września 2013r. zmieniono decyzję z dnia (...). i potwierdzone zostało, że J. P., jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą – tj. B. P. - podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu z tytułu współpracy osobą prowadzącą ww. działalność gospodarczą od 01 lutego 2013r.

(dowód: decyzja z 05 września 2013r. – k. 47 – 48)

Odwołująca została wezwana do złożenia wyjaśnień odnośnie spóźnionego wniosku o dodatkowy urlop macierzyński. Pismem z dnia 16 września 2013r. odwołująca wyjaśniła, iż pomyłka i opóźnienie w złożeniu wniosku wynikało z nieznajomości przepisów oraz pomyłki w miesiącach. Wskazała, że powinna była złożyć wniosek pod koniec lipca, a złożyła pod koniec sierpnia 2013r.

(dowód: wyjaśnienia z 16 września 2013r. – k. 11 akt rentowych)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. decyzją z dnia (...)., przyznał J. P. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od 21 marca 2013r. do 07 sierpnia 2013r. w wysokości 100% podstawy wymiaru, a jednocześnie odmówił prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 08 sierpnia 2013r. do 19 marca 2014r.

(dowód: decyzja z 19 września 2013r. – k. 12 akt rentowych)

Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy, w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nastąpiło od 01 lutego 2013r. i trwało do 19 marca 2014r., tj. do dnia zakończenia wnioskowanego okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Od dnia 20 marca 2014r. odwołująca została wyrejestrowana z ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy z B. P..

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz aktach organu rentowego, których wiarygodności żadna ze stron nie kwestionowała. Ponadto, ustalając stan faktyczny Sąd oparł się także na zeznaniach ubezpieczonej J. P., oraz świadka B. P..

Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołującej w zakresie w jakim wskazywała, że nie złożyła wniosku o przyznanie urlopu macierzyńskiego w terminie, ponieważ była przekonana, że nie musi tego robić, z uwagi na decyzję organu rentowego o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym. Sąd miał bowiem na uwadze złożone przez odwołującą w organie rentowym w dniu 16 września 2013r. pisemne wyjaśnienia, w których odwołująca wskazała, iż pomyłka i opóźnienie w złożeniu wniosku wynikało z nieznajomości przepisów oraz pomyłki w miesiącach, a także że wniosek powinna była złożyć pod koniec lipca, a złożyła pod koniec sierpnia 2013r. Sąd uznał zatem, iż treść zeznań odwołującej w powyższym zakresie nie korespondowała z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Z tego samego powodu także zeznania świadka B. P. nie były dla Sądu wiarygodne w powyższym zakresie. Tym bardziej, że świadek zeznał, iż w dniu 03 lipca 2013r. udał się do organu rentowego, by dowiedzieć się co odwołująca powinna zrobić. Tam uzyskał informację, iż J. P. powinna złożyć wniosek o urlop dodatkowy oraz urlop rodzicielski. Tym bardziej, nie jest dla Sądu zrozumiałe, dlaczego pomimo uzyskania takiej informacji, odwołująca nie złożyła wniosku w przewidzianym terminie.

Zgromadzone w niniejszej sprawie dowody z dokumentów Sąd ocenił jako w pełni wiarygodne. Na żadnym etapie rozpoznawania sprawy strony postępowania nie zakwestionowały jakiegokolwiek dowodu, nie podniosły jego nieautentyczności lub niezgodności ze stanem rzeczywistym. Były one zatem nie tylko spójne wewnętrznie, ale i korespondowały ze sobą, tworząc logiczną całość, dlatego też stanowiły podstawę ustalonego przez Sąd stanu faktycznego w niniejszej sprawie.

Strony nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego.

Sąd zważył, co następuje:

Spór między stronami sprowadzał się w istocie do ustalenia terminu, w którym ubezpieczona winna złożyć wniosek o przyznanie jej zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz za okres urlopu na warunkach urlopu rodzicielskiego.

Kwestię świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, do których należy zasiłek macierzyński regulują przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zwanej dalej ustawą zasiłkową). Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 tej ustawy zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego. Co do zasady zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy, jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego.

Osoby korzystające w dniu 17 czerwca 2013r. z zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy, jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego mają prawo do uzupełniającej części zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu w wymiarze różnicy między nowym a dotychczasowym wymiarem oraz do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy, jako okres urlopu rodzicielskiego.

Zgodnie z treścią § 18 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 02 kwietnia 2012r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. Dz. U. z 2014r., poz. 1594) warunkiem nabycia prawa do świadczeń jest złożenie przez ubezpieczonego:

1)  pisemnego wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za uzupełniający okres w terminie nie później niż do dnia zakończenia okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego w dotychczasowym wymiarze;

2)  pisemnego wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego nie później niż do dnia zakończenia zasiłku macierzyńskiego za wydłużony, pełny dodatkowy okres.

Z brzmienia cyt. wyżej przepisów wynika, że warunkiem przyznania prawa do powyższych świadczeń jest złożenie przez ubezpieczoną pisemnego wniosku w terminie do dnia zakończenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Wniosek złożony po zakończeniu tego okresu nie stanowi podstawy do przedłużenia okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Z wnioskiem takim odwołująca wystąpiła dopiero w dniu 26 sierpnia 2013r., a więc po upływie w/w terminu. Wnioskodawczyni do dnia 07 sierpnia 2013r. przebywała na zasiłku macierzyńskim w podstawowym wymiarze.

Jak wykazało przeprowadzone przed Sądem postępowanie dowodowe, odwołująca w dniu 16 września 2013r. złożyła w organie rentowym pisemne wyjaśnienia, z którego wynika, że opóźnienie w złożeniu wniosku o zasiłek macierzyński wynikała z nieznajomości przepisów oraz pomyłki w miesiącach. Wniosek powinien zostać złożony pod koniec lipca, a został złożony dopiero pod koniec sierpnia 2013r. Co prawda w toku postępowania sądowego, odwołująca przyjęła inną linię obrony podnosząc, iż nie złożyła wniosku w terminie z uwagi na wprowadzenie jej w błąd przez organ rentowy. Organ rentowy bowiem na mocy decyzji z dnia 03 lipca 2013r. stwierdził, iż J. P. od dnia 01 lutego 2013r. nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Jednakże Sąd uznał, iż prawdziwą przyczyną opóźnienia w złożeniu wniosku nie było wprowadzenie jej w błąd przez organ rentowy, a zwyczajnie popełnienie przez nią błędu w miesiącach. Gdyby bowiem prawdziwą przyczyną było właśnie wydanie przez organ rentowy decyzji z dnia 03 lipca 2013r. o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym, to z pewnością odwołująca nie złożyłaby wniosku w dniu 26 sierpnia 2013r., a dopiero po wydaniu decyzji z dnia 19 września 2013r., na mocy której ZUS orzekł, iż J. P. podlega ubezpieczeniom społecznym.

Poza tym podkreślić należy, iż ewentualne nieprawidłowości działania organu rentowego w merytorycznym rozstrzygnięciu uprawnień odwołującej do zasiłku macierzyńskiego, nie stanowiły prawnych przeszkód, ani też nie wstrzymywały terminu zgłoszenia wniosku o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego w terminie określonym w § 18 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012r. w sprawie dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przepis ten nie uzależnia wniosku o zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu od wcześniejszego uzyskania prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres podstawowy.

Oceny tej nie zmienia podnoszona przez wnioskodawczynię okoliczność, iż nie zdawała sobie sprawy ze skutków niezłożenia wniosku w terminie. Przyczyna ta nie konwaliduje bowiem faktu złożenia przedmiotowego wniosku po terminie. Podkreślenia wymaga, że dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski, w odróżnieniu od urlopu macierzyńskiego (który jest obowiązkowy) ma charakter fakultatywny. Wobec tego skorzystanie z tego uprawnienia w całości lub w części, jak i uzyskanie stosownych świadczeń z tego tytułu, wymaga dochowania należytej staranności i dbałości o własne interesy. Wnioskodawczyni nie wykazała się wskazaną dbałością i nie dochowała terminu do złożenia wniosku o sporne nieobligatoryjne świadczenie w podwyższonym wymiarze. Stąd też nie może oczekiwać jego wypłaty za sporny okres. Tym bardziej, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy, w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego trwało od 01 lutego 2013r. do 19 marca 2014r., tj. do dnia zakończenia wnioskowanego okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Zaś od dnia 20 marca 2014r. nastąpiło wyrejestrowanie z ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy z B. P..

Ponadto zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, podstawą przyznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego mogą być tylko przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1998 r. II UKN 379/98). Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają bowiem charakter ścisły, bezwzględnie obowiązujący - stąd zarówno warunki nabycia prawa do świadczeń, jak też wysokość tych świadczeń i zasady ich wypłaty są sformalizowane. Wyłącza to możliwość wykładani tych przepisów z uwzględnieniem reguł słuszności. W związku z tym niedopuszczalnym jest orzekanie o wypłacie świadczeń w oparciu wyłącznie o przekonanie o trudnej sytuacji życiowej, czy finansowej strony. Ewentualny brak świadomości co do konsekwencji niezłożenia wniosku w ustawowym terminie, pozostaje więc bez wpływu na wynik rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie. Podkreślić w tym miejscu trzeba, że wskazany w przepisach Kodeksu pracy termin na złożenie wniosku o urlop rodzicielski jest terminem minimalnym. Zaś wniosek o przyznanie zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu powódka mogła złożyć z dużym wyprzedzeniem, czego jednak nie uczyniła.

Przepisy Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012r. w sprawie określenia dowodów, stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wyraźnie stanowią, że stosowny wniosek powinien być złożony płatnikowi zasiłku macierzyńskiego przed terminem korzystania z tego zasiłku. Ustawa nie przewiduje w tym zakresie żadnych wyjątków, nie zawiera również odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Termin ten nie podlega więc przywróceniu, jak również nie może być przesunięty. Tym samym przekroczenie terminu do złożenia wniosku o wskazane świadczenia przez ubezpieczoną nie może być uznane za prawnie obojętne. Nadto osoby prowadzące działalność gospodarczą (jak odwołująca), ubezpieczane są na wniosek (podobnie osoby zatrudnione np. na podstawie umów cywilnoprawnych) i to w ich gestii leży złożenie stosownych wniosków o objęcie w/w dobrowolnym ubezpieczeniem. W orzecznictwie stanowisko to potwierdzone zostało w licznych wyrokach (SO w Łodzi - VII Ua 27/14, SO w Warszawie – P. VII Ua 19 i 27/14, SO w Koninie - II Ua 4/15 czy też SO w Elblągu - IV Ua 29/14 - pub. portal orzeczeń).

Wskazać ponadto należy, iż odnośnie terminu złożenia wniosku wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 24 marca 2015r. w sprawie o sygn. P 42/13 wskazując, że ubezpieczeni nie będący pracownikami nie korzystają z urlopów, nie występują o ich udzielenie. Samo zaś ubieganie się o zasiłek jest fakultatywne. Chcąc zatem uzyskać to świadczenie, ubezpieczony nie będący pracownikiem musi zwrócić się do jego płatnika z odpowiednim wnioskiem. W zaskarżonym przepisie rozporządzenia, tj. w § 18 pkt 2 (analogicznie w § 18a pkt 3, dotyczącym zasiłku macierzyńskiego przysługującego przez okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego), prawodawca przesądził, że wnioskiem tym ma być wniosek o przyznanie i wypłatę zasiłku.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku i odwołanie oddalił.