Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 lipca 2016 r

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca: SSR A. Waszczyk

Protokolant: st. sekr. sąd. K. Kowalik

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2016 roku w Łodzi

sprawy z wniosku (...) Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Usługowego W. (...) Spółka jawna w Ł.

przy uczestnictwie (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L.

o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem

p o s t a n a w i a :

I. oddalić wniosek

II. zasądzić na rzecz (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L.

od (...) Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Usługowego W. (...) Spółka jawna w Ł. kwotę 257,00 zł.( dwieście pięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania

Sygn. akt I Ns 860/15

UZASADNIENIE

W dniu 8 maja 2015 r. (...) Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe W. (...) Spółka Jawna z siedzibą w Ł., reprezentowana przez pełnomocnika w osobie adwokata, wniosła o:

1)  ustanowienie na podstawie art. 305 ¹ k.c. na prawie własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) w obrębie (...) o powierzchni 1,0777 ha, położonej w Ł. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), służebności przesyłu polegającej na:

a)  prowadzeniu przez przedmiotową nieruchomość urządzeń przesyłowych w postaci odcinka linii elektroenergetycznej napowietrznej, o napięciu 110 kV, o długości 175 m, przebiegającej ukośnie w odległości 50 m od północno – zachodniego narożnika działki w kierunku południowym oraz przecinającej północno – wschodni jej narożnik,

b)  dostępie uczestnika do urządzeń przesyłowych w celu przeprowadzenia inspekcji ich stanu, usunięcia wszelkich usterek i awarii, a także konserwacji i remontów, w tym wymiany zniszczonych i zużytych elementów urządzeń, jak również ich odbudowy,

c)  prawie przejazdu i przejścia przez nieruchomość wnioskodawcy, wraz z niezbędnym sprzętem, celem dostępu do urządzeń,

d)  ograniczeniu uprawnień wnioskodawcy w strefie chronionej (pasie eksploatacyjnym o szerokości przewidzianej stosownymi przepisami) w obie strony od osi linii elektroenergetycznej, poprzez zakazanie mu wznoszenia w tym obszarze jakichkolwiek budynków i budowli, prowadzenia prac ziemnych, istotnej zmiany ukształtowania oraz przeznaczenia terenu, jak też dokonywania nasadzeń,

na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem 385.000 zł,

2)  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, iż jest właścicielem nieruchomości obejmującej działkę nr (...) położoną w Ł. przy ul. (...), w obrębie (...) o powierzchni 1,0777 ha, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Przez nieruchomość przebiega odcinek napowietrznej linii elektroenergetycznej o napięciu 110 kV relacji Źródłowa – J., która stanowi własność (...) S.A. Oddział Ł. – Miasto. Istnienie sieci energetycznej uczestnika i przebieg spornej linii przesyłowej znacząco ogranicza możliwość użytkowania nieruchomości, w tym realizację zabudowy przez właściciela nieruchomości. Uczestnik korzysta z nieruchomości wnioskodawcy bez tytułu prawnego, zaś w toku postępowania przedsądowego mającego na celu ustanowienie służebności w drodze umowy nie wyraził na to zgody.

/wniosek k. 2 – 7/

W odpowiedzi na wniosek z dnia 5 czerwca 2015 r. uczestnik (...) S.A. działająca przez Oddział Ł. – Miasto z siedzibą w Ł., reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata, wniósł o oddalenie wniosku w całości oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku pełnomocnik uczestnika wskazał, iż nie kwestionuje, że wnioskodawca wzywał uczestnika do ustanowienia służebności przesyłu, niemniej jednak w odpowiedzi podniesiono, iż ustanowienie jest nieuzasadnione z uwagi na zasiedzenie służebności przesyłu. Z ostrożności uczestnik podniósł, iż samoistny tytuł prawny do wykonywania obsługi linii energetycznych stanowi decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.).

/odpowiedź na pozew k. 126 – 130/

W piśmie przygotowawczym z dnia 19 listopada 2015 r. pełnomocnik wnioskodawcy podniósł, iż uczestnik nie udowodnił kluczowej dla uwzględnienia zarzutu zasiedzenia okoliczności w postaci ciągłości posiadania. Tymczasem zgodnie z treścią rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1958 r. w sprawie zasad i trybu przekazywania w ramach administracji państwowej przedsiębiorstw, instytucji oraz zakładów, nieruchomości i innych obiektów majątkowych przekazywanie państwowych przedsiębiorstw oraz zakładów następuje w drodze decyzji oraz protokołu zdawczo – odbiorczego. Tymczasem w ocenie pełnomocnika wnioskodawcy dla rozpoznania zarzutu uczestnika byłoby konieczne udowodnienie przez niego przeniesienia posiadania samej frakcji energetycznej. Odnośnie rozpoznania zarzutu zasiedzenia służebności w ocenie pełnomocnika wnioskodawcy winien od zostać rozpoznany z uwzględnieniem dyrektywy interpretacyjnej przepisów o zasiedzeniu w aspekcie ochrony prawa właściciela. Nadto podniesiono, iż powołane przez uczestnika okoliczności dotyczące korzystania z linii energetycznej przed 1 lutego 1989 r. mogą być rozpoznawane jedynie w kategorii dzierżenia, gdyż przedsiębiorstwa państwowe sprawowały jedynie zarząd nad mieniem państwowym. Pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, iż formalnie przedsiębiorstwa państwowe nie otrzymały nigdy infrastruktury energetycznej. Otrzymanie przez nie na własność majątku nastąpiło dopiero w 1990 r. na podstawie zmiany przepisów prawa, bez wydawania decyzji od przekazaniu urządzeń przesyłowych należących obecnie do firm energetycznych. Okoliczność ta, w zestawieniu z zasadą jednolitego funduszu władzy państwowej powodowała niemożność zasiedzenia służebności.

/pismo przygotowawcze k. 181 – 184/

Pismem przygotowawczym z dnia 1 lutego 2016 r. pełnomocnik uczestnika wskazał, iż z uwagi na fakt, że w odniesieniu do linii 110 kV relacji J. – D. wydano decyzję w trybie art. 35 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości z oczywistych względów zgoda właścicieli nieruchomości na trasie przebiegu linii nie była wymagana. W okresie ostatnich 30 lat nie przeprowadzano przebudowy czy modernizacji ww. linii elektroenergetycznej w sposób, który prowadziłby do zmiany jej przebiegu nad nieruchomością wnioskodawcy – dokonano na tym odcinku jedynie wymiany izolatorów. Pełnomocnik uczestnika wskazał, iż wobec tego, iż dysponuje dokumentacją związaną z eksploatacją linii elektroenergetycznej jeszcze z początku lat 70 – tych XX wieku w postaci książki przeglądów, nie ulega wątpliwości, iż posiadanie linii elektroenergetycznej 110 kV zostało na uczestnika postępowania przeniesione.

/pismo przygotowawcze z dn. 1.02.2016 r. k. 191 – 192/

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały dotychczas zajmowane stanowiska.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Nad działką nr (...) przy ul. (...) przebiega linia jednotorowa napowietrzna o napięciu 110 kV relacji J. – Źródłowa (poprzednio J. – D.), która jest własnością (...) S.A. Oddział Ł. – Miasto. Działka jest położona równolegle do ul. (...), rosną na niej drzewa, nie ma ogrodzenia. Jest to czynna linia przesyłowa.

/bezsporne, dowód z przesłuchania świadka P. L., protokół rozprawy z dn. 8.03.2016 r. k. 195 – 198/

Nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...) w Ł., oznaczona jako działka gruntu nr (...) w obrębie (...) o powierzchni 1,0777 ha, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, XVI Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) stanowi własność (...) Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe W. R., (...) spółka jawna z siedzibą w Ł..

/wydruk z elektronicznej księgi wieczystej k. 41 – 45, wypis z rejestru gruntów k. 46/

Pismem z dnia 28 października 2013 r. pełnomocnik wnioskodawcy zwrócił się do (...) S.A. Oddział Ł. – Miasto z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej dotyczącej wybudowania odcinka napowietrznej linii elektroenergetycznej o napięciu 110 kV relacji Źródłowa – J. w zakresie podstawy jej wybudowania, daty wybudowania i rozpoczęcia użytkowania linii przesyłowej, wyrażenia zgody na przeprowadzenie linii przesyłowej nad nieruchomością, ustalenia czy w okresie 30 lat przeprowadzane były przebudowy lub modernizacji linii przesyłowej, ustalenia jaki pas gruntu jest wyłączony z zabudowy z uwagi na istnienie linii przesyłowej.

/wniosek o udostępnienie informacji publicznej z dn. 28.10.2013 r. k. 54 – 55/

W odpowiedzi na wniosek (...) S.A. odmówiła udostępnienia wnioskowanych informacji z uwagi na okoliczność, że stanowią one tajemnicę przedsiębiorstwa i nie mogą być udostępnione na podstawie ustawy o udostępnienie do informacji publicznej. Decyzję odmowną podtrzymała również po złożeniu przez pełnomocnika wnioskodawcy ponownego wniosku.

/odpowiedź na wniosek z dn. 4.12.2013 r. k. 59, wniosek z dn. 3.02.2014 r. k. 56 – 58, pismo z dn. 4.03.2014 r. k. 60 – 61/

Pismem z dnia 10 stycznia 2013 r. pełnomocnik wnioskodawcy wezwał uczestnika do usunięcia na koszt (...) S.A. Oddział Ł. – Miasto urządzeń przesyłowych tj. napowietrznej linii o napięciu 110 kV o opisanym poniżej przebiegu z nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) w obrębie (...) o powierzchni 1,0777 ha położonej w Ł. przy ul. (...) dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), a w razie braku ustanowienia służebności przesyłu do zawarcia umowy ustanowienia na prawie własności w/w nieruchomości na rzecz spółki (...). R. sp. j. służebności przesyłu.

/wezwanie z dn. 10.01.2013 r. do ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem k. 62 – 65/

Odpowiadając na wezwanie do ustanowienia służebności przesyłu uczestnik oświadczył, iż nie znajduje podstaw do uwzględnienia roszczeń, albowiem budowa linii elektroenergetycznej odbyła się zgodnie z obowiązującym prawem, a na jej realizację wydana została w dniu 4 marca 1969 r. przez Prezydium Rady Narodowej w Ł. decyzja nr AB.III- (...).

/odpowiedź z dn. 5.03.2013 r. k. 66/

W dniu 4 marca 1969 r. Prezydium Rady Narodowej wydało decyzję o lokalizacji szczegółowej nr AB.III- (...) w sprawie ustalenia lokalizacji szczegółowej inwestycji budowlanych i stref ochronnych oraz wyrażania zgody na zmianę sposobu wykorzystania terenu w odniesieniu do linii elektroenergetycznej 110 kV J. – S. – D. i linii 110 kV EC III – D..

/decyzja z dn. 4.03.1969 r. nr AB.III- (...) k. 201/

W dniu 21 sierpnia 1969 r. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Ł. w sprawie V.SW.II-6-60/5/69 wydało zezwolenie na przeprowadzenie linii elektroenergetycznej 110 kV J. – D. przez określone nieruchomości.

/zezwolenie z dn. 21.08.1969 r. nr (...) k. 201/

W dniu 1 grudnia 1969 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Ł., działając w oparciu o ten sam przepis wydało decyzję o zezwoleniu na budowę linii elektroenergetycznej 110 kV J. – D. na terenie wsi M., Gmina N..

/decyzja z dn. 1.12.1969 r. k. 201/

Przyjęcie linii energetycznej do eksploatacji nastąpiło przed 1973 r. Od 17 października 1973 r. do grudnia 1982 r. sprawdzano stan techniczny linii elektroenergetycznej wpisując wyniki sprawdzenia do książki czynności. Obecnie nie dokumentuje się oględzin i przeglądów w książce, a w odrębnych protokołach sporządzanych przez obchodowego.

/lista linii 110 kV k. 144 – 148, dowód z przesłuchania świadka P. L., protokół rozprawy z dn. 8.03.2016 r. k. 195 - 198//

Przedsiębiorstwo państwowe o nazwie Zakłady (...) zostało utworzone zarządzeniem nr 228 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958 roku. W dniu 10 marca 1959 r. podmiot ten uzyskał wpis do rejestru przedsiębiorstw państwowych w dziale A pod numerem 775, uzyskując z tą datą osobowość prawną.

/zaświadczenie z dn. 20.04.1971 r. k. 149/

Przedsiębiorstwo państwowe od 30 stycznia 1975 r. prowadziło na pełnym rozrachunku m.in. Zakład (...) w Ł..

/zarządzenie z dn. 30.01.1975 r. k. 150 – 151/

Zarządzeniem z dnia 16 stycznia 1989 r. z dniem 1 stycznia 1989 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w Ł., któremu zostały wydzielone składniki mienia powstałego z podziału przedsiębiorstwa pod nazwą Centralny O. Energetyczny w W..

/zarządzenie nr 13/ (...)/89 k. 152 – 153/

Zarządzeniem nr 181/O./93 Ministra Przemysłu i Handlu z dniem 12 lipca 1993 r. dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części przedsiębiorstwa do spółki akcyjnej (...) S.A. i przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą (...) S.A., która to spółki wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązku Zakładu (...) w Ł. z wyjątkiem obowiązków przejętych przez (...) S.A. w W..

/zarządzenie nr 181/O./93 z dn. 9.01.1993 r. k. 154 i v./

Na mocy aktu notarialnego z dnia 12 lipca 1993 roku (Rep. A. nr 2427/93) Minister Skarbu Państwa dokonał przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) w Ł. w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa działającą pod firmą (...) S.A. w Ł.. W drodze przekształcenia fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa Zakładu (...) w Ł. stworzyły kapitał własny (...) S.A. w Ł..

/akt notarialny z dn. 12.07.1993 r., Rep. A. nr (...) k. 155 – 161/

(...) S.A. w dniu 30 czerwca 2007 r. wniósł aportem przedsiębiorstwo (...) na pokrycie kapitału zakładowego (...) sp. z o.o. Przedmiot aportu stanowiły m.in. związane z prawem własności i użytkowania wieczystego służebności.

/umowa aportowego zbycia przedsiębiorstwa z dn. 30.07.2007 r. k. 162 – 167/

W dniu 12 listopada 2008 r. (...) sp. z o.o. zmieniła nazwę na (...) sp. z o.o.

/postanowienie SR dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dn.12.11.2008 r. k. 168 i v./

16 sierpnia 2010 r. doszło do połączenia (...) sp. z o.o. poprzez przejęcie jej przez (...) S.A. z siedzibą w L..

/wydruk z Centralnej Informacji KRS k. 133 – 138/

Przebieg linii nie zmienił się, nie została ona także przebudowana ani gruntownie remontowana. Wymienione zostały jedynie izolatory. Od początku była ona linią napięcia 110 kV.

/dowód z przesłuchania świadka P. L., protokół rozprawy z dn. 8.03.2016 r. k. 195 – 198/

W dokumentacji dotyczącej linii należących do Zakładu (...) nie ma podpisywanych zgód właścicieli nieruchomości na przebieg linii na ich terenie. Wszystkie linie poddawane są corocznym oględzinom. Przeglądy wykonuje się nie rzadziej niż raz na 5 lat. dodatkowo wykonuje się wycinki drzew, aby nie doprowadzić do pożaru. Oględziny wykonuje elektromonter linii napowietrznych i obserwuje wzrokowo stan techniczny linii. Przeglądy wiążą się z wejściem na słup elektromontera, który ocenia stan techniczny wszystkich elementów słupa zarówno górnych jak i dolnych.

/dowód z przesłuchania świadka P. L., protokół rozprawy z dn. 8.03.2016 r. k. 195 - 198/

Brak jest protokołu zdawczo – odbiorczego linii 110 kV.

/bezsporne, dowód z przesłuchania świadka P. L., protokół rozprawy z dn. 8.03.2016 r. k. 195 - 198/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego przedstawiony przez strony w toku postępowania. Z uwagi na okoliczność kwestionowania przez stronę wnioskującą wiarygodności złożonych przez uczestnika dokumentów w postaci decyzji administracyjnych w przedmiocie posadowienia urządzenia przesyłowego, uczestnik złożył oryginały tych dokumentów. Sąd złożone dokumenty uznał za rzetelne i wiarygodne, taki sam walor przypisując dowodowi z zeznania świadka P. L., będącego pracownikiem uczestnika dogłębnie zapoznanym z tematyką urządzeń przesyłowych i sposobu ich utrzymania przez uczestnika.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę wskazać należy, iż wniosek w sprawie podlegał oddaleniu z uwagi na istnienie decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (t.j.: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm., dalej u.z.t.w.n.), a z ostrożności również z uwagi na skuteczność podniesienia przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności swą treścią odpowiadającej treści służebności przesyłu.

Prawo własności nie cechuje się absolutnym charakterem. Wykonywanie prawa własności podlega ograniczeniom wynikającym z ustaw, z zasad współżycia społecznego oraz ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa (art. 140 k.c.). Tytuł do korzystania z cudzej nieruchomości bądź jednorazowo bądź też przez dłuższy okres wynikać może nie tylko z ustawy, ale także z umowy z właścicielem nieruchomości, rodzącej skutki rzeczowe lub tylko obligacyjne, oraz z aktu administracyjnego.

Zauważyć należy, iż od wejścia w życie ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, tj. od dnia 1 stycznia 1965 r. do dnia 3 sierpnia 2008 r. na podstawie przepisów tej ustawy dopuszczalne było wyłącznie ustanowienie służebności gruntowych i osobistych, uregulowanych odpowiednio w art. 285 – 295 i art. 296 – 305 k.c. Od dnia 3 sierpnia 2008 r. treścią art. 305 ¹ k.c. wprowadzono nowy rodzaj służebności – służebność przesyłu. W myśl tego przepisu nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Zgodnie z art. 305 ² k.c. jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Jeżeli to przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 §1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Ponownie podkreślić jednak należy, iż tytuł do wkroczenia na cudzą nieruchomość i wykorzystywania jej w pewnych celach wynikać może – oprócz ustawy i umowy zawartej z właścicielem nieruchomości – również z aktu administracyjnego jakim jest wywłaszczenie.

W okresie obowiązywania ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości za „szczególny tryb wywłaszczenia” (rozdział 5 ustawy z dnia 12 marca 1958 r.) ustawodawca uważał także instytucję przewidzianą w art. 35 u.z.t.w.n. Przepis ten stanowił, że organy administracji państwowej, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe mogą za zezwoleniem naczelnika gminy, a w miastach – prezydenta lub naczelnika miasta (dzielnicy) zakładać i przeprowadzać na nieruchomościach, zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową, ciągi drenażowe, przewody służące do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności oraz urządzenia techniczne łączności i sygnalizacji, a także inne podziemne lub nadziemne urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Nieruchomość, na której założono i przeprowadzono przewody i urządzenia podlegała wywłaszczeniu w trybie zwykłym tylko wtedy, gdy wskutek tych działań przestała się nadawać do dalszego racjonalnego użytkowania przez właściciela na cele dotychczasowe (art. 35 ust. 3 u.z.t.w.n.). Przeprowadzenie przewodów i urządzeń wiązało się z zagwarantowaniem prawa dostępu do nich w późniejszym czasie w celu wykonania czynności związanych z konserwacją przez osoby upoważnione przez właściwy organ, instytucję lub przedsiębiorstwo państwowe (art. 35 ust. 2 u.z.t.w.n.).

Konkludując, powstanie tytułu prawnego przedsiębiorcy wykorzystującego urządzenia przesyłowe do ich zakładania, przeprowadzania i – w dalszej kolejności – korzystania z nich na cudzej nieruchomości mógł powstawać w związku z wydaniem przez wskazany w ustawie organ decyzji, mającej charakter wywłaszczeniowy, ograniczającej właściciela nieruchomości w jego prawie w związku z koniecznością ustawienia na niej urządzeń przesyłowych. Uznaje się, iż decyzja wydana w oparciu o treść art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n była aktem kształtującym treść prawa własności zgodnie z art. 140 k.c. skutkując powstaniem ograniczenia prawa własności częściowo odmiennym w skutkach od skutków prawnych wywołanych przez ustanowienie służebności. Podkreślić należy, iż podobieństwo między instytucjami wynika z ich głównego celu, tj. stworzenia po stronie właściciela nieruchomości obciążonej obowiązku znoszenia (pati). Decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n, czasami nazywana jest szczególną służebnością ustawową.

Uznaje się, że pomimo uchylenia komentowanej wyżej ustawy decyzje wydane na jej podstawie pozostają w mocy, co wynika z porównania brzmienia art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, art. 70 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 126) i art. 124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm). A zatem przedsiębiorca przesyłowy, który zainstalował na cudzej nieruchomości urządzenia przesyłowe w związku z wydaniem na podstawie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n. decyzji ograniczającej uprawnienia właściciela, może aktualnie, na podstawie art. 124 ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami uzyskać orzeczenie zezwalające mu na dostęp do nich.

Podkreślić także należy, iż na uprawnienia w stosunku do wywłaszczonej w trybie art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n nieruchomości może się powoływać nie tylko ten przedsiębiorca wykorzystujący urządzenia przesyłowe, który je instalował, ale też każdy kolejny posiadający do nich tytuł prawny.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż w toku postępowania uczestnik przedstawił decyzję nr AB.III- (...) z dnia 4 marca 1969 r. wydaną przez Prezydium Rady Narodowej o lokalizacji szczegółowej inwestycji budowlanych i stref ochronnych oraz w przedmiocie wyrażenia zgody na zmianę sposobu wykorzystania terenu w odniesieniu do linii elektroenergetycznej 110 kV J. – S. – D. i linii 110 kV EC III – D.. W ocenie Sądu decyzja nr AB.III – (...) z dnia 4 marca 1969 r. stanowiła decyzję w rozumieniu art. 35 ust. 1 u.z.t.w.n., a zatem była samoistną podstawą posadowienia linii przesyłowej napięcia 110 kV relacji J. – D.. Korzystanie z nieruchomości obciążonej przez poprzednika prawnego uczestnika i jego samego odbywa się zatem podstawnie, co czyni wniosek o ustanowienie służebności przesyłu bezzasadnym.

W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 87/13 Sąd Najwyższy wskazał, iż wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jedn.: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.), stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. Z ostrożności wskazać należy, iż w razie uznania za bezskuteczną w/w decyzji administracyjnej, powództwo podlegało także oddaleniu z uwagi na skuteczność podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu.

Zasiedzenie służebności przesyłu do stanów prawnych powstałych od dnia 3 sierpnia 2008 r. reguluje art. 172 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. Zagadnienie dopuszczalności zasiedzenia służebności przesyłu w okresie przed wejściem w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731) stanowiło przedmiot szerokich rozważań doktryny i orzecznictwa. Obecnie na gruncie przedmiotowych zagadnień ukształtowała się jednolita linia orzecznicza przewidująca możliwość zasiedzenia służebności przesyłu na podstawie przepisów ogólnych tj. art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. istniała również przed wejściem w życie tejże nowelizacji (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 roku, sygn. III CZP 89/2008).

Ustalonym jest, iż do przesłanek zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu na podstawie art. 292 k.c. w związku z art. 172 k.c. należą posiadanie samoistne trwałego i widocznego urządzenia, służącego do wykonywania służebności oraz nieprzerwane posiadanie trwające przez czas potrzebny do zasiedzenia, który to czas jest zależny od dobrej lub złej wiary posiadacza.

Bezspornym w niniejszej sprawie był fakt, iż napowietrzne linie energetyczne znajdują się nad nieruchomością wnioskodawczyni. Linia ta jest trwałym i widocznym urządzeniem w rozumieniu art. 292 k.c. Sąd ustalił, iż posadowienie linii nastąpiło najpóźniej w dniu 17 października 1973 r., albowiem z tą datą rozpoczęto przeglądy techniczne linii, co oznacza, iż linii musiała już zostać posadowiona i rozpoczęto jej użytkowanie. Najpóźniej zatem od 1973 r. urządzenia przesyłowe przebiegały przez działkę wnioskodawczyni, zaś na podstawie zeznań świadka P. L. Sąd ustalił, iż znajdują się do chwili obecnej w takim samym położeniu. Wnioskodawczyni nie zdołała wykazać okoliczności odmiennej. Nie ulega zatem wątpliwości ich trwały charakter, ani ich widoczność.

Posiadanie prowadzące do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia ma zakres odmienny od posiadania prowadzącego do nabycia przez zasiedzenie własności. Polega – stosownie do treści art. 352 k.c.– na faktycznym korzystaniu z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności (postanowienie SN z dnia 04 października 2006 roku w sprawie o sygnaturze akt II CSK 119/06). Władztwo przedsiębiorstwa nad nieruchomością, na której znajduje się urządzenie odbywa się bez tytułu prawnego, ma charakter jedynie władztwa faktycznego, o granicach zbliżonych do tego, jakie wykonuje podmiot uprawniony z tytułu służebności (postanowienie SN z dnia 22 października 2002 roku w sprawie o sygnaturze akt III CZP 64/02- biuletyn SN 2002, nr 11). Posiadanie zatem polega jedynie na wzniesieniu na gruncie trwałych i widocznych urządzeń niezbędnych do urzeczywistnienia przedmiotu działalności przedsiębiorstwa oraz konserwacji i naprawy tychże urządzeń – władanie, posiadanie, spełnienie przesłanek zasiedzenia należy odnosić do samych urządzeń, nie zaś do gruntu. Posiadanie służebności nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosownie do potrzeb (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 04.10.2006 r., sygn. akt II CSK 119/06). Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że została spełniona przesłanka posiadania rozumianego w sposób wyżej wskazany.

Wykonywanie posiadania służebności gruntowej o treści służebności przesyłu przez uczestnika i jego poprzedników prawnych nie było kwestionowane przez strony. Wnioskodawca kwestionował jednak możliwość zasiedzenia przedmiotowej służebności z uwagi na brak skutecznego przekazania posiadania spornej linii przesyłowej na uczestnika. Przekazywanie zakładów uregulowane zostało w treści rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1958 r. w sprawie zasad i trybu przekazywania w ramach administracji państwowej przedsiębiorstw, instytucji oraz zakładów, nieruchomości i innych obiektów majątkowych (Dz.U.1970.28.225 z dnia 1970.11.24). Stosownie do treści § 2 ust. 1 komentowanego rozporządzenia przekazywanie zakładów następuje w drodze decyzji organów administracji państwowej, którym podporządkowane są przekazujące i przejmujące przedsiębiorstwo, instytucja lub jednostka budżetowa. W decyzji należy wskazać:

1) organizację przekazującą i przejmującą,

2) zakład podlegający przekazaniu,

3) termin, w jakim powinno nastąpić wydanie i przejęcie zakładu na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego,

a także w miarę potrzeby wskazać spis inwentarza lub inne dokumenty określające bliżej przedmiot przekazania (§ 3 ust. 1 i 2). Korzyści i ciężary związane z prowadzeniem przekazanego zakładu przechodzą na organizację przejmującą z chwilą podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego stwierdzającego wydanie zakładu, w którym należy wymienić przedmioty przekazane jako składniki majątkowe zakładu (§ 5 ust. 1 w zw. z § 4 ust. 1).

Wskazać należy, iż uczestnik postępowania w istocie nie przedstawił protokołu zdawczo odbiorczego obejmującego przedmiotową frakcję przesyłową, jednakże dla oceny skuteczności zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przedstawienie protokołu nie było konieczne. Posiadanie jest to bowiem stan faktyczny wyrażający się w fizycznym władaniu rzeczą – corpus (por. wyrok SN z 3 czerwca 1966 r., III CR 108/66, LexisNexis nr 309269, OSPiKA 1967, nr 10, poz. 234), przy czym nie jest wymagane, aby był zgodny ze stanem prawnym. Dla oceny skuteczności przeniesienia posiadania frakcji elektrycznej 110 kV nie jest zatem konieczne wykazanie jej przekazania na podstawie prawa, a jedynie ocena skuteczności przeniesienia w świetle przepisów o przeniesieniu posiadania. W tym zaś względzie stan faktyczny ocenić należy w świetle brzmienia art. 348 k.c., który przewiduje, iż przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy. Jak zaś słusznie wskazał pełnomocnik uczestnika, uczestnik dysponuje dokumentacją związaną z eksploatacją linii elektroenergetycznej jeszcze z początku lat 70 – tych XX wieku w postaci książki przeglądów, co w świetle art. 348 k.c. rodzi domniemanie, iż posiadanie linii elektroenergetycznej 110 kV zostało na uczestnika postępowania przeniesione.

Z przedstawionej dokumentacji bezspornie wynika, iż od 17 października 1973 r. aż do roku 1982 r. następowało stałe dokonywanie kontroli stanu technicznego urządzeń przesyłowych. Również z zeznań świadka P. L., wieloletniego pracownika uczestnika, wynika iż również od 1990 r. do chwili obecnej następuje stałe wykonywanie czynności typu obchody i kontrole, które swą treścią odpowiadają treści służebności przesyłu. W ocenie Sądu brak było konieczności udowodnienia przez uczestnika wykonywania posiadania w okresie od 1982 r. do 1990 r., albowiem z treści art. 340 k.c. wynika domniemanie ciągłości posiadania. Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego pracownicy uczestnika dokonywali częstych wizyt na ich nieruchomości celem konserwacji i napraw. Zauważyć przy tym należy, iż już samo przesyłanie energii stanowi element służebności, i przesądza o korzystaniu z tejże, służy bowiem urzeczywistnianiu działalności przedsiębiorstwa. A zatem władztwo wykonywane przez poprzednika prawnego uczestnika, Skarb Państwa przed 1989 r. i samego uczestnika na nieruchomości wnioskodawców odpowiadało zakresowi służebności gruntowej przesyłu, polegało bowiem na wzniesieniu trwałych i widocznych urządzeń do przesyłu energii elektrycznej oraz na korzystaniu z nich w tym celu oraz w celu konserwacji i naprawy co stanowiło przedmiot działalności przedsiębiorstwa.

Jako początek terminu zasiedzenia uznać należało dzień 17 października 1973 r., tj. pierwszą widniejącą w dokumentacji datę odnoszącą się do rozpoczęcia użytkowania linii przesyłowej posadowionej na nieruchomości wnioskodawczyni. Brak jest wykazania przez użytkownika daty wybudowania linii.

W dacie rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia obowiązywał przepis art. 172 k.c. w brzmieniu pierwotnym (Dz.U.1964.16.93), zgodnie z którym posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) dotychczasowe terminy zasiedzenia uległy przedłużeniu, a mianowicie: termin dziesięcioletni do lat dwudziestu, a termin dwudziestoletni do lat trzydziestu (art. 1 pkt 32 powołanej ustawy). Zmiana ta weszła w życie z dniem 1 października 1990 r. (art. 16 ustawy). Nowe dłuższe terminy zasiedzenia mają - ze względu na istotę i charakter zasiedzenia - zastosowanie do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. jedynie wtedy, gdy termin zasiedzenia (10, 20-letni) nie upłynął przed dniem 1 października 1990 r. Z istoty zasiedzenia wynika bowiem, że następuje ono z mocy samego prawa, z upływem przewidzianego ustawą (wymaganego) okresu posiadania, a orzeczenie sądu w sprawie o stwierdzeniu nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, gdyż sąd stwierdza jedynie, że zasiedzenie nastąpiło (art. 609 i 610 k.p.c.).

W ocenie Sądu zasiedzenie w niniejszej sprawie nastąpiło w dobre wierze, albowiem budowa linii 110 kV nastąpiła w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o trybie i zasadach wywłaszczania nieruchomości, a zatem poprzednik prawny uczestnika miał podstawę przypuszczać, iż przysługuje mu prawo do korzystania z nieruchomości. Z uwagi na powyższe, uznać należy, iż do zasiedzenia służebności przesyłu przedmiotowej nieruchomości doszło z dniem 17 października 1984 r. na rzecz Skarbu Państwa. Z tą datą Skarb Państwa w imieniu, którego działało przedsiębiorstwo państwowe –nabył przez zasiedzenie służebność gruntową tzw. służebność przesyłu zyskując tym samym tytuł prawny do posiadania nieruchomości wnioskodawcy w zakresie opisanym powyżej.

Pamiętać należy, że w świetle orzecznictwa poza sporem pozostaje, iż w okresie przed dniem 1 lutego 1989 r., gdy obowiązywał art. 128 k.c. statuujący zasadę jedności własności państwowej, za posiadacza samoistnego mógł być uważany jedynie Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe wykonujące zarząd operatywny mieniem państwowym (tak SN przykładowo w: wyroku z dnia 9 grudnia 2009r., IV CSK 291/09, Lex nr 564973; uchwale z dnia 22 października 2009r., III CZP 70/09, OSNC 2010/5/64; postanowieniu z dnia 25 stycznia 2006r., I CSK 11/05, Biul. SN 2006/5/11). Biorąc pod uwagę przekształcenia własnościowe w obrębie własności państwowej, w tym skutki przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w Ł. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa i podziału przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części przedsiębiorstwa do majątku uczestnika postępowania – nie ulega wątpliwości, że uprawnienia, w tym uprawnienia wynikające z posiadania przeszły na rzecz uczestnika. Z uwagi na powyższe bezpodstawnym okazał się zarzut pełnomocnika wnioskodawczyni prowadzący do wykazania bezskuteczności zasiedzenia służebności przez przedsiębiorstwa państwowe.

Z ostrożności wskazać należy, iż nawet w przypadku uznania zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, w ocenie Sądu wniosek o ustanowienie służebności był bezzasadny, albowiem uczestnik postępowania użytkuje urządzenia przesyłowe na podstawie decyzji administracyjnej wydanej w trybie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.), która to decyzja stanowi samoistny tytuł prawny do wykonywania obsługi linii energetycznych stanowi decyzja wydana na podstawie

Uwzględniając powyższe okoliczności, wniosek o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu obciążającej nieruchomość wnioskodawców należało oddalić jako bezzasadny.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. uznając, że interesy uczestników postępowania były sprzeczne. Wnioskodawczyni przegrała postępowanie w całości, a zatem winna zwrócić wszystkie poniesione koszty postępowania uczestnikowi tj. kwotę 257 zł, n którą składają się kwota 240 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika uczestnika została ustalona na podstawie § 8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U z 2013 poz. 461).