Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Beata Piwko (spr.)

Sędziowie: SSO Magdalena Bajor-Nadolska

SSR del. Katarzyna Latała

Protokolant: starszy protokolant sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 lipca 2016 r. w Kielcach

sprawy z wniosku G. K. (1)

z udziałem T. K.

o uzupełniający podział majątku dorobkowego

na skutek apelacji uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Skarżysku - Kamiennej

z dnia 19 listopada 2015 r., sygn. akt I Ns 189/12

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I (pierwszym) w całości
i wniosek oddalić, w punkcie II (drugim) i nakazać pobranie kwoty 1.950,64 (jeden tysiąc dziewięćset pięćdziesiąt 64/100) złotych, zamiast 475,32 złotych tytułem kosztów sądowych, w punkcie III (trzecim) przez jego uchylenie, w punkcie IV (czwartym)
w całości i zasądzić od G. K. (1) na rzecz T. K. kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych, zasądzić od G. K. (1) na rzecz T. K. kwotę 4.600 (cztery tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 304/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 19 listopada 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 189/12 Sąd Rejonowy w Skarżysku-Kamiennej dokonał uzupełniającego działu majątku wspólnego byłych małżonków T. K. i G. K. (1) w taki sposób, że ustalił, iż w skład tego majątku prócz przedmiotów wymienionych w pkt. I ugody z dnia 28 marca 2007 r. zawartej przed Sądem Rejonowym w Skarżysku-Kamiennej w sprawie o sygn. akt I Ns 571/16, wchodzi także udział ½ we współwłasności nieruchomości położonej w P., przy ulicy (...), stanowiącej działkę ewidencyjną oznaczoną nr (...), o powierzchni 1004 m ² i zasądził od uczestnika T. K. na rzecz wnioskodawczyni G. K. (1) kwotę 157 925,75 zł tytułem dopłat, płatną w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się przedmiotowego postanowienia wraz z każdorazowymi odsetkami ustawowymi na wypadek uchybienia terminowi płatności (pkt. I postanowienia). Sąd Rejonowy nakazał pobrać od wnioskodawczyni 475,32 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych (pkt. II postanowienia), natomiast od uczestnika nakazał pobrać kwotę 1475,32 zł (pkt. III postanowienia). Jednocześnie Sąd Rejonowy orzekł, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt. IV postanowienia).

Powyższe orzeczenie zapadło na tle następującego, ustalonego przez Sąd Rejonowy, stanu faktycznego.

G. K. (1) i T. K. zawarli związek małżeński w 1976 r., ich małżeństwo zostało rozwiązane wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Kielcach z dnia 10 lipca 1996 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 1259/96, z wyłącznej winy uczestnika.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, iż umową z dnia 5 lipca 1994 r. ojciec i macocha uczestnika, nabyli nieruchomość położoną we wsi B., gmina P., oznaczoną nr ewidencyjnym (...), o powierzchni 2000 m ², za cenę 40 000,00 zł. Tego samego dnia umową darowizny przenieśli oni własność ww. nieruchomości na uczestnika, T. K..

Dnia 1 czerwca 1995 r. uczestnik udzielił K. O. upoważnienia do nabycia na jego rzecz udziału ½ w prawie własności nieruchomości położonej w P., przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów nr (...), o powierzchni 1004 m ^{( 2)}, za cenę i na warunkach według uznania upoważnionej. Dnia 25 czerwca 1995 r. K. O. nabyła ww. nieruchomość na współwłasność po ½ udziału na swoją rzecz oraz na rzecz T. K..

Nakazem karnym z dnia 10 października 1996 r. wydanym przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa uczestnik został uznany za winnego tego, że w dniu 1 czerwca 1995 r. wyłudził poświadczenie nieprawdy w ten sposób, że podstępnie wprowadził w błąd notariusza sporządzającego akt pełnomocnictwa udzielonego K. O., podając w nim nieprawdziwe dane co do swego stanu cywilnego.

Następnie, dnia 19 listopada 1996 r. uczestnik oraz K. O. dokonali zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w P., przy. ul (...), oznaczonej nr (...) o powierzchni 1004 m ^{( 2)} w taki sposób, że nieruchomość ta została przyznana na wyłączną własność K. O., bez spłat i dopłat na rzecz T. K..

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Skarżysku-Kamiennej z dnia 12 maja 1998 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II K 956/96 uczestnik został uznany za winnego tego, że w czerwcu oraz października 1992 r., działając czynem ciągłym, zabrał w celu przywłaszczenia kwotę 22000,00 marek niemieckich(dalej DM), stanowiącą równowartość kowty19 868,02 zł, będącej składnikiem majątku wspólnego jego oraz jego żony, czym działa na szkodę G. K. (1). W uzasadnieniu ww. wyroku Sąd Rejonowy wskazał, iż faktycznie działka w B., nabyta przez ojca i macochę T. K., została nabyta ze środków stanowiących majątek wspólny G. i T. K.. Ww. wyrok, po niewielkiej zmianie kwalifikacji prawnej, został utrzymany w mocy przez Sąd Okręgowy w Kielcach.

Nadto Sąd Rejonowy ustalił, iż wyrokiem z dnia 25 lutego 1999 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III C 1190/97 Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo G. K. (1) o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, które dotyczyło żądania wpisania do księgi wieczystej nr (...) udziału ¼ w prawie własności na rzecz G. K. i dotyczyło nieruchomości położonej w P., przy ul. (...). Żądanie uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, dotyczącym nieruchomości położonej w B., Sąd Okręgowy przekazał do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Skarżysku- Kamiennej, przed którym toczyła się sprawa o podział majątku wspólnego małżonków.

Sąd Rejonowy ustalił również, iż wnioskodawczyni i uczestnik zawarli przed Sądem Rejonowym w Skarżysku-Kamiennej ugodę w toku postępowania o podział majątku wspólnego małżonków, dokonując podziału tego majątku składającego się z własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. oraz kwoty pieniężnej 93 120 zł. W konsekwencji postępowanie w sprawie o sygn. akt I Ns 571/16 zostało prawomocnie umorzone.

Następnie wnioskodawczyni wniosła pozew o stwierdzenie, że umowa zniesienia współwłasności nieruchomości położone w P. przy ul. (...) zawarta pomiędzy uczestnikiem i K. O. jest nieważna, które to żądanie zostało uwzględnione przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt IV C 865/05. Sąd Apelacyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 25 marca 2009 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VI ACa 299/10 zmienił ww. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie w ten sposób, że oddalił powództwo w całości.

Ustalając stan faktyczny niniejszej sprawy, stanowiący podstawę wydanego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, iż podstawą dokonanych ustaleń były przeprowadzone w toku postępowania dowody, w tym dowody z dokumentów i akt spraw sądowych oraz zeznania stron, z tym tylko wyjątkiem, że za niewiarygodne uznał Sąd Rejonowy zeznania T. K., który wskazywał, że nie finansował zakupu nieruchomości położonej w P..

W oparciu o powyższe Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, iż wniosek o dokonanie uzupełniającego działu majątku małżeńskiego byłych małżonków jest co do zasady usprawiedliwiony. Sąd Rejonowy uznał przy tym, iż wnioskodawczyni i uczestnik, na podstawie ugody zawartej w toku postępowania sądowego Sądu Rejonowego w Skarżysku-Kamiennej w sprawie o sygn. akt I Ns 571/06 podzielili miedzy siebie majątek w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w S. oraz kwoty 93 120 zł. Sąd podkreślił przy tym, iż kwota dopłaty ustalona ww. ugodą stanowiła bezspornie część zwaloryzowanych i przywłaszczonych przez uczestnika środków pieniężnych w wysokości 22 000 DM. Sąd doszedł do wniosku, iż faktycznie w niniejszej sprawie nie zachodzi powaga rzeczy ugodzonej, ugodą zawartą w sprawie o sygn. akt I Ns 571/06 nie objęto nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), bowiem wówczas w toku były pomiędzy stronami inne postępowania dotyczące ww. nieruchomości, w tym o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz o stwierdzenie nieważności umowy dotyczącej zniesienia współwłasności ww. nieruchomości. W związku z powyższym podczas zawierania ugody odnośnie podziału majątku wspólnego małżonków nie było wiadomym, czy nieruchomość w P. wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.

Sąd uznał, iż niewątpliwie uczestnik, w roku 1995 r. , nabył nieruchomość położoną w P. za środki pochodzące z majątku wspólnego małżonków, zatem w dacie ustania wspólności majątkowej małżeńskiej w skład majątku wspólnego małżonków wszedł udział ½ w sprawie własności istotnej nieruchomości. Jednocześnie, ustalając wartość przedmiotowej nieruchomości położonej w P., Sąd wziął pod uwagę stan na dzień ustania wspólności majątkowej małżonków oraz cen według daty orzekania, Sąd Rejonowy oparł się na opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania wartości nieruchomości, którą uznał za merytoryczną, spójną i przydatną do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Wartość nieruchomości Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 631 703 zł, w związku z czym zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 157 925,75 zł.

Sąd Rejonowy nie podzielił poglądu, iż istotna nieruchomość została nabyta w zamian za część z kwoty 22 000 DM, które zostały objęte ugodą zawartą w sprawie o sygn. akt I Ns 571/06, bowiem przedmiotem tej ugody były środki pieniężne określone w walucie polskiej, w wysokości 93 120 zł, za które to środki nabyty został dom w B..

Apelację od powyższego postanowienia wywiódł uczestnik, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę i oddalenie wniosku o uzupełniający dział majątku wspólnego małżonków oraz zasądzanie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania za obie instancje. Apelujący sformułował wniosek ewentualny o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Zaskarżonemu postanowieniu apelujący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a to :

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i bezzasadne uznanie, że uczestnik nie wykazał, iż ugoda sądowa zawarta w toku postępowania o sygn. akt I Ns 571/06 Sądu Rejonowego w Skarżysku-Kamiennej dotyczyła również waluty w wysokości 22 000 DM;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez uznanie ustaleń poczynionych w innych postępowania za własne, co doprowadziło do wadliwego przyjęcia, iż strony celowo i świadomie poza ugodą pozostawiły jeden ze składników swojego majątku małżeńskiego, który stanowił własność osoby trzeciej;

c)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. i art. 567 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez uznanie, iż ugoda sądowa zawarta w sprawie o podział majątku wspólnego jest ugodą realizującą jedynie częściowy podział majątku dorobkowego małżonków, chociaż w jej treści jest wyraźnie zastrzeżone, iż wyczerpuje ona wszystkie roszczenia stron związane z podziałem majątku wspólnego małżonków;

d)  art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie przez Sąd I instancji dowodu z zeznań K. O., chociaż okoliczności na jakie zeznawać miał świadek były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a niestawiennictwo świadka na rozprawie było usprawiedliwione;

e)  art. 201 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez rozpoznanie sprawy w postępowaniu nieprocesowym mimo, że powinna być rozpoznawana w procesie, a z uwagi na wartość przedmiotu sporu właściwy dla jej rozpoznania był Sąd Okręgowy;

f)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. polegające na wadliwym przyjęciu, że brak wniosku uczestnika o przeprowadzenie dodatkowego dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości, w sytuacji gdy uczestnik podnosił szereg zarzutów do sporządzonej w toku postępowania opinii;

2.  naruszenie przepisu prawa materialnego, a to art.

a)  917 k.c. i art. 1038 § 1 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. poprzez jego błędna wykładnię sprowadzającą się do uznania, że dopuszczane jest ponowne rozstrzyganie sprawy o podział majątku wspólnego byłych małżonków, mimo że uprzednio strony zawarły ugodę w tej kwestii, a żadna ze stron nie uchyliła się od skutków swojego oświadczenia woli zawartego w ugodzie;

b)  art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez pominięcie wynikającego z tego przepisu domniemania wiarygodności ksiąg wieczystych;

c)  art. 45 k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na wadliwym uznaniu, że w sytuacji, w której sferze majątkowej żadnej ze stron nie znajduje się przedmiot nabyty ze środków wspólnych byłych małżonków, dopuszczalne jest orzekanie o spłacie związanej w wydatkami na nabycie rzeczy.

W uzasadnieniu złożonej apelacji uczestnik rozwinął sformułowane w apelacji zarzuty i poparł je obszerną argumentacją.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jest zasadna i prowadzi do zmiany zaskarżonego postanowienia i oddalenia wniosku o uzupełniający dział majątku wspólnego małżonków.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż do majątku wspólnego byłych małżonków oraz jego podziału stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku, na co wskazuje treść przepisów art. 46 k.r.o., natomiast do postępowania dotyczącego podziału tego majątku, na zasadzie art. 567 k.p.c., przepisy o postępowaniu dotyczącym podziału majątku spadkowego. Powyższe wskazuje, iż teoretycznie w niniejszej sprawie mógłby mieć zastosowanie art. 1036 k.c., który umożliwia żądanie uznania za bezskuteczną czynności prawnej dotyczącej rozporządzenia udziałem w przedmiocie stanowiącym współwłasność małżonków, jeśli czynność taka narusza prawa współmałżonka, przysługujące mu zgodnie z przepisami o podziale majątku wspólnego. Należy jednak podkreślić, iż w niniejszej sprawie wnioskodawczyni domagała się zapłaty równowartości udziału 1/4 w prawie własności nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), jednakże tak sformułowane żądanie nie mogło zostać uwzględnione przez Sąd, bowiem nie zostało poprzedzone prawidłowo wyartykułowanym żądaniem opartym na art. 1036 k.c.. Bezspornym jest, iż udział w nieruchomości położonej w P. został nabyty przez uczestnika w trakcie trwania małżeństwa, a więc zachodzi domniemanie, że nieruchomość ta została nabyta do majątku wspólnego małżonków. Jednocześnie, w dacie podziału majątku wspólnego, nieruchomość ta nie była już własnością małżonków, bowiem została zbyta na rzecz osoby trzeciej. Hipotetycznie więc, zgodnie z art. 1036 k.c., wnioskodawczyni mogłaby żądać uznania czynności zniesienia współwłasności tej nieruchomości, na podstawie której właścicielem całej nieruchomości stała się osoba trzecia (K. O.) , za bezskuteczną w stosunku do siebie. Art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. umożliwiają bowiem żądanie przez jednego z byłych małżonków uznania za bezskuteczną w stosunku do niego określonej czynności prawnej, na skutek której doszło do rozporządzenia przez drugiego małżonka udziałem w przedmiocie wchodzącym w skład majątku wspólnego, bez zgody współmałżonka występującego z ww. żądaniem, ale tylko wówczas, gdy takie rozporządzenie naruszałoby prawo przysługujące temu małżonkowi według przepisów o dziale majątku wspólnego oraz tylko wtedy, gdy małżonek zgłosi w tym zakresie odpowiednio sformułowane żądanie procesowe. Ww. przepisy kreują samodzielne roszczenie, które zgłoszone w postępowaniu działowym wymaga odrębnego rozstrzygnięcia, a jego skutkiem jest względna bezskuteczność czynności, podmiotowo ograniczona tylko do współmałżonka, który nie wyraził na nią zgody. Uznanie określonej czynności za bezskuteczną jest możliwe tylko, o ile określone rozporządzenie udziałem w przedmiocie stanowiącym współwłasność byłych małżonków naruszałoby uprawnienia przysługujące jednemu z byłych małżonków na podstawie materialnoprawnych przepisów o podziale majątku wspólnego (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1963 r., III CO 21/63, oraz uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 września 1996 r., III CZP 97/96,). W postanowieniu o podział majątku wspólnego, wydanym w postępowaniu, w którym zgłoszono roszczenie oparte na zasadzie art. 1036 k.c. w zw. z art.46 kro, powinno być zamieszczone osobne rozstrzygnięcie o zgłoszonym roszczeniu. Takie prawomocne merytoryczne rozstrzygnięcie korzysta z powagi rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) i wiąże strony oraz sąd, który je wydał, jak również inne sądy i organy państwowe (art. 365 § 1 k.p.c.). Przesłanki wyłączające sankcję przewidzianą w art. 1036 k.c. sąd orzekający przytacza w uzasadnieniu postanowienia (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2000 r., V CKN 1298/00). Jednakże samodzielność roszczenia opartego na zasadzie art. 1036 k.c., który zgodnie z art. 46 k.r.o. znajduje odpowiednie zastosowanie do majątku wspólnego małżonków, wymaga prawidłowego wyartykułowania roszczenia, które powinno zostać odrębnie sformułowane, zawarte na piśmie spełniającym wszystkie wymogi pozwu (por. uzasadnienia postanowienia wydanego przez SN dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt V CSK 315/13). Sąd nie może z urzędu orzec, że dana czynność prawna jest bezskuteczna, jest bowiem związany treścią żądania w tym zakresie, które powinno w sposób precyzyjny określać zarówno czynność prawną, której bezskuteczności żąda dana osoba, jaki i stron tej czynności.

Brak prawidłowo sformułowanego roszczenia wskazuje, iż nie ma żadnego składnika majątkowego, co do którego Sąd Rejonowy uprawniony był by dokonać uzupełniającego działu majątku wspólnego i już z tej przyczyny faktycznie wniosek w niniejszej sprawie powinien zostać oddalony.

Jednocześnie nawet gdyby nie podzielić ww. poglądu Sądu Okręgowego w Kielcach, co do konieczności zgłoszenia odpowiedniego roszczenia procesowego opartego na art. 1036 k.c. i możliwości orzekania w tym zakresie przez Sąd z urzędu to i tak wniosek w niniejszej sprawie podlegał by oddaleniu również z innych przyczyn.

W tym miejscy należy podkreślić, iż Sąd Okręgowy w Kielcach podziela w znacznej części ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i uznaje je za własne. Sąd Okręgowy nie podziela jedynie ustalenia, iż środki przeznaczone na zakup nieruchomości położonej w P. stanowiły majątek wspólny wnioskodawczyni oraz uczestnika i w tym zakresie dodatkowo ustala, że środki te nie pochodziły z majątku wspólnego byłych małżonków.

Podkreślić należy, iż co do zasady, zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przepis ten ustanawia domniemanie wskazujące, iż przedmioty nabyte przez chociażby jedno z małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, wchodzą w skład majątku wspólnego. Jednocześnie należy uznać, iż nabycie składnika majątkowego w trakcie trwania małżeństwa przez jednego z małżonków rodzi domniemanie oparte na życiowym prawdopodobieństwie, na którym można opierać domniemania faktyczne określone w art. 231 k.p.c., iż środki przeznaczone na zakup składnika majątkowego stanowią majątek wspólny małżonków. Takie domniemanie faktyczne jest oczywiście wzruszalne i możliwe do obalenia.

Sąd Okręgowy w Kielcach stoi na stanowisku, iż uczestnik w niniejszej sprawie obalił ww. domniemanie i wykazał, iż udział w nieruchomości położonej w P. został nabyty ze środków nie będących majątkiem wspólnym małżonków, bowiem faktycznie za nabycie tego udziału cenę uiściła osoba trzecia, tj. K. O.. Uczestnik konsekwentnie podtrzymywał w toku postępowania twierdzenie, iż zakup udziału w nieruchomości położonej w P. finansowała jego ówczesna konkubina. Nie można zgodzić się z Sądem Rejonowym, iż zeznania w tym zakresie uczestnika nie są wiarygodne. Są bowiem konsekwentne i wbrew temu, co wskazuje Sąd Rejonowy, spójne z materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Wskazać należy chociażby na list ojca uczestnika, I. K., kierowany do K. O., z maja 1995 r., w którym wprost wskazana została prośba, by to K. O. kupiła udział ½ nieruchomości dla T. K., a pieniądze po zakupie zostaną jej oddane, k. 135. Treść listu wskazuje, iż pieniądze na zakup nieruchomości położonej w P. pochodziły od ówczesnej konkubiny uczestnika, K. O., a miałby być jej później zwrócone. Należy podkreślić, iż uczestnik konsekwentnie i stanowczo, w toku całego postępowania wskazywał, iż nie finansował on zakupu nieruchomości w P.. Należy mieć także na względzie, iż ostatecznie uczestnik, znosząc współwłasność istotnej nieruchomości, zgodził się na jej przyznanie w całości na rzecz konkubiny, co byłoby posunięciem niezrozumiałym, jeśli sam miałby finansować jej zakup ze środków pochodzących z majątku osobistego lub z majątku wspólnego. W ocenie Sądu Okręgowego niezasadnie uznał Sąd I instancji, że zeznania uczestnika w zakresie twierdzeń o tym, kto finansował zakup nieruchomości w P., są niewiarygodne.

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż to uczestnik należycie wykazał, iż to ze środków K. O. został nabyty na jego rzecz udział w prawie własności nieruchomość położonej w P..

Należy przy tym podkreślić, iż nawet jeśli uznać by, iż Sąd I instancji mógłby, bez zgłoszenia przez wnioskodawczynię roszczenia z art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. orzekać o bezskuteczności czynności prawnej zniesienia współwłasności nieruchomości położnej w P. przy ul. (...), to na gruncie niniejszej sprawy wnioskodawczyni nie wykazała przesłanki warunkującej uznanie tej czynności za bezskuteczną, a mianowicie naruszenie przez tą czynność praw wnioskodawczyni przysługujących jej według przepisów o podziale majątku wspólnego. Skoro bowiem Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że uczestnik obalił domniemanie pochodzenia środków przeznaczonych na zakup ww. nieruchomości z majątku wspólnego, to faktycznie wnioskodawczyni nie może żądać spłat z tytułu nabycia przez uczestnika tej nieruchomości. Wnioskodawczyni nie została w żaden sposób pokrzywdzona poprzez wydatkowanie środków niepochodzących z majątku wspólnego stron na zakup ww. nieruchomości. Okoliczność ta wskazuje, iż faktycznie brak jest przesłanki warunkującej ustalenia bezskuteczności określonej czynności przez sąd na zasadzie art. 1036 k.c., w postaci naruszenie przez tą czynność praw współmałżonka przysługujących mu według przepisów o podziale majątku wspólnego.

Powyższe skutkuje ostatecznie niemożnością dokonania uzupełniającego podziału majątku wspólnego byłych małżonków, bowiem ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż udział we współwłasności przedmiotowej nieruchomości nie został zakupiony z majątku wspólnego małżonków, był to nakład osoby trzeciej, K. O., która de facto sfinansowała zakup tej nieruchomości w całości, a obecnie cała nieruchomość stanowi własność osoby trzeciej.

Należy również zaznaczyć, iż nie można zgodzić się z poglądem Sądu Rejonowego, że wiarygodne są twierdzenia wnioskodawczyni, iż udział ½ w prawie własności nieruchomości położonej w P. został nabyty ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron, co stanowiło podstawę żądania G. K. (1) o dokonanie uzupełniającego podziału majątku wspólnego byłych małżonków. Jak już zostało powyżej wskazane, to uczestnik konsekwentnie twierdził, że zakup finansowała jego konkubina i przedstawił na tą okoliczność dowody. Wnioskodawczyni zaś w sposób chaotyczny i niekonsekwentny podaje źródło pochodzenia środków pieniężnych, za które jej zdaniem zakupiono istotną nieruchomość. Mając na względzie, że uczestnik obalił domniemanie pochodzenia środków przeznaczonych na zakup nieruchomości w P. z majątku wspólnego małżonków to po stronie wnioskodawczyni zaktualizował się obowiązek przedstawienia dowodów przeciwnych, zmierzających do wykazania, że środki na zakup istotnej nieruchomości jednak z majątku wspólnego pochodziły.

Nie można więc uznać, iż wnioskodawczyni wykazała, że środki na nabycie udziału w prawie własności nieruchomości położonej w P., pochodziły z majątku wspólnego stron, a zwłaszcza z wynagrodzenia za prace uczestnika. Analiza zeznań wnioskodawczyni składanych w toku niniejszej sprawy, jak również innych postępować z jej udziałem, a także zalegających w aktach sprawy dokumentów, nie daje podstaw do uznania za wiarogodne twierdzeń wnioskodawczyni w zakresie pochodzenia środków na zakup nieruchomości położonej w P.. Wnioskodawczyni wysłuchana informacyjnie w toku niniejszej sprawy wskazała, iż pieniądze na zakup nieruchomości w P. pochodziły z dochodów z tytułu pracy uczestnika, świadczonej na terenie Niemiec, a więc z majątku wspólnego byłych małżonków. Nie sprecyzowała jednak z jakiego okresu były to zarobki i w jakiej, chociażby przybliżonej, wysokości. Natomiast w zawiadomieniu o możliwości popełnienia przez uczestnika przestępstwa, skierowanym do prokuratury i dotyczącym przywłaszczenia na jej szkodę kwoty 22 000 DM przez uczestnika, G. K. (1) wskazuje wprost, iż nieruchomość położona w P. została zakupiona za część z tych 22 000 DM. Z kolei na rozprawie w dniu 11 czerwca 2015 r. wnioskodawczyni zeznała, iż jest przekonana, że nieruchomość w P. uczestnik zakupił za inne pieniądze, niż 22 000 DM wskazane powyżej. Dalej, w dniu 18 września 2015 r., wnioskodawczyni zeznała z kolei, że działka w P. została zakupiona tylko i wyłącznie ze środków T. K., bowiem K. O. nie miała pieniędzy na zakup takiej nieruchomości i podkreśliła, że uczestnik musiał mieć jakie inne pieniądze prócz istotnych 22 000 DM, z których sfinansował zakup nieruchomości w P.. Faktycznie więc, jakkolwiek na gruncie niniejszej sprawy wnioskodawczyni utrzymuje, że pieniądze na zakup nieruchomości w P. pochodziły od uczestnika, z jego wynagrodzenia, to jednak nie precyzuje ani kwoty tych pieniędzy ani bliższych okoliczności dotyczących chociażby okresu ich pozyskania. Poprzestaje jedynie na kwestionowaniu, iż były one tożsame z kwotą 22 000 DM, co pozostaje wprost w sprzeczności z treścią jej zawiadomienia do prokuratury (karta 107 akt sprawy).

Powyższe prowadzi do konkluzji, że wnioskodawczyni, wbrew treści art. 232 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., nie wykazała okoliczności, iż nieruchomość nabyta przez uczestnika w 1995 r., została zakupiona ze środków pochodzących z majątku wspólnego. Mając na uwadze, iż to uczestnik obalił domniemanie faktyczne pochodzenia środków pieniężnych na zakup nieruchomości w P. z majątku wspólnego stron, to wnioskodawczynię obciążał ciężar wykazania, iż jest inaczej.

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż Sąd Okręgowy podziela w zasadzie w znacznej części ocenę materiału dowodowego dokonaną przez Sąd I instancji, z takim tylko wyjątkiem, iż uznaje za niewiarygodne zeznania wnioskodawczyni w zakresie twierdzeń o pochodzeniu środków przeznaczonych na zakup nieruchomości położonej w P. i jednocześnie uznaje za wiarygodne twierdzenia uczestnika co do źródła pochodzenia tych środków. Jak już zostało wskazane uprzednio w niniejszym uzasadnieniu, zeznania uczestnika są konsekwentne i znajdują potwierdzenie w materiale dowodowym w postaci listu ojca uczestnika do K. O., są nadto logiczne i zgodnie z regułami wiedzy i doświadczenia życiowego. Natomiast zeznania wnioskodawczyni były niekonsekwentne i sprzeczne z jej twierdzeniami podnoszonymi w toku innych spraw sądowych, a przede wszystkim z pisemny zawiadomienia wnioskodawczyni skierowanym do prokuratury, w którym podniosła ona kwestię przywłaszczenia przez uczestnika kwoty 22000 DM.

Niemniej jednak nawet jeśli by uznać, iż brak jest dowodów wskazujących, iż nieruchomość w P. została nabyta ze środków pieniężnych pochodzących od osoby trzeciej (co w niniejszej sprawie przyjął Sąd Okręgowy), to i tak brak jest podstaw do uznania, iż zasadnym jest dokonanie uzupełniającego podziału majątku pomiędzy T. K. i G. K. (1). Sąd Okręgowy stoi bowiem na stanowisku, iż jeżeli przyjąć (hipotetycznie), że nieruchomość w P. została nabyta za środki pochodzące z majątku wspólnego byłych małżonków, to nieruchomość ta została nabyta za środki stanowiącej równowartość 22 000 DM, które były objęte ugodą zawartą w toku postępowania przed Sądem Rejonowym w Skarżysku-Kamiennej w sprawie o sygn. akt I Ns 571/06. Sama wnioskodawczyni w toku postępowania o sygn. akt I Ns 571/06 utrzymywała, że nieruchomość w P. została nabyta za ww. marki, a skoro środki te zostały już pomiędzy stronami rozliczone, to brak jest podstaw do ich ponownego rozliczania na gruncie niniejszej sprawy. Wniosek taki można wysnuć nie tylko w oparciu o analizę akt postępowania o sygn. I Ns 571/06, ale także treść zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa wystosowanego do właściwej prokuratury, sporządzonego przez G. K. (1), w którego treści wprost wskazuje ona, iż to ze środków o łącznej kwocie 22 000 DM nabyte zostały, w jej ocenie, nieruchomości w P. i B.. Stanowisko prezentowane przez Sąd Rejonowy w tym zakresie nie jest przekonujące. Brak jest bowiem jakichkolwiek dowodów lub okoliczności wskazujących, iż uczestnik posiadłaby jeszcze inne, prócz istotnych 22 000 DM środki pieniężne, które mógłby przeznaczyć na zakup w krótkim odstępie czasu zarówno nieruchomości w B., jak i w P.. Nielogiczny oraz sprzecznym z zasadami doświadczenia życiowego jest, w ocenie Sądu Okręgowego, rozumowanie prezentowane przez Sąd Rejonowy, który wskazuje, że zakup nieruchomości w B. był finansowany przez uczestnika ze środków w postaci 22 000 DM, a następnie zakup nieruchomości w P., który miał miejsce rok później, został sfinansowany już z innych, bliżej nieokreślonych zasobów pieniężnych. Brak jest wskazania jakie i skąd środki pieniężne miał mieć uczestnik, a zdziwienie budzi założenie, iż uczestnika, wykonujący pracę nauczyciela i jedynie okazjonalnie wyjeżdżający za granice do pracy, miał w krótkim czasie zgromadzić kolejne środki pieniężne. Powyższe wskazuje, iż jeśli przyjąć, że zakup udziału ½ w prawie własności nieruchomości położone w P. finansował uczestnik, to jedynie ze środków w postaci 22 000 DM, albo zakup ten został sfinansowany przez osobę trzecia. Zgodzić należy się przy tym z apelującym, iż rozliczenie tych środków, jako nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika, było przedmiotem ugody zawartej przed Sądem Rejonowy w Skarżysku-Kamiennej w sprawie o sygn. akt I Ns 571/16, co w konsekwencji skutkuje koniecznością oddalenia wniosku złożonego w niniejszej sprawie.

Mając na względzie ww. okoliczności bezprzedmiotowym jest na gruncie niniejszej sprawy rozpatrywanie wszystkich zarzutów apelacji. Wniosek w niniejszej sprawie podlegał bowiem oddaleniu już z tego powodu, iż wnioskodawczyni nie zgłosiła prawidłowo roszczenia opartego na zasadzie art. 1036 kc w zw. z art. 46 k.r.o. Nadto należy uznać, iż nawet gdyby nie podzielić ww. poglądu Sądu Okręgowego, to uczestnik wykazał faktycznie, iż nieruchomość w P. nie została nabyta ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron, co skutkuje również koniecznością oddalenia wniosku o dokonanie uzupełniającego podziału majątku wspólnego. W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji dokonał błędnego ustalenia stanu faktycznego przedmiotowej sprawy w tym zakresie, uczestnik przedstawił bowiem dowody wskazujące, że środki te pochodziły od osoby trzeciej, a wnioskodawczyni nie wykazała, że było inaczej. Na gruncie niniejsze sprawy brak jest bowiem dowodów pozwalających na ustalenie, że nieruchomość w P. została nabyta ze środków stanowiących majątek wspólny. Ostatecznie nawet jeśli by dojść do wniosku, że uczestnik nie wykazał faktu zakupu nieruchomości w P. za środki konkubiny K. O. (z czym Sąd Okręgowy się nie zgadza) to środki na zakup tej nieruchomości musiały pochodzić z puli 22 000 DM, a odnośnie tych środków strony dokonały uzgodnień w zawartej ugodzie przesądowej w toku postępowania o sygn. akt I Ns 571/06 Sądu Rejonowego w Skarżysku-Kamiennej. Wobec powyższego kwestie prawidłowości pominięcia przez Sąd I instancji dowodu z zeznań K. O. lub niedopuszczenia dowodu z uzupełniającej opinii biegłego itd. nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i brak jest podstaw do ich analizy w toku kontroli instancyjnej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że oddalił wniosek.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 520 § 3 k.p.c., uznając, że interesy wnioskodawczyni i uczestnika były sprzeczne, bowiem przez cały czas trwania postępowania uczestnik oponował wnioskowi argumentując, iż brak jest składnika majątku mogącego podlegać uzupełniającemu podziałowi, a ostatecznie wniosek o podział uzupełniający G. K. (1) został oddalany. W związku z powyższym Sąd Okręgowy zmienił rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zawarte w zaskarżonym postanowieniu i nakazał pobrać o wnioskodawczyni całość nieuiszczonych kosztów sądowych w wysokości 1950,64 zł, o czym orzekł na podstawie ar.386§1 k.p.c. w zw. z art.13§2 k.p.c. i z art. 520§3 k.p.c..Nadto Sąd zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 3600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem I instancji, którego wysokość Sąd Okręgowy określił na podstawie § 6 pkt. 6 w zw. z art. § 7 ust. 1 pkt. 10 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz kwotę 17 zł tytułem zwrotu uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. i zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 4 600 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, na którą składa się kwota 3600 zł wynagrodzenia adwokackiego pełnomocnika procesowego uczestnika, którego wysokość Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt. 6 w zw. z § 4 pkt. 8 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz kwota 1000 z tytułem zwrotu opłaty od apelacji.

SSO B. Piwko SSO M. Bajor-Nadolska SSR del K. Latała