Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2016 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie Wydział II Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Wojciechowski (spr.)

Sędziowie: SSO Marta Krajewska - Drozd

SSO Marcin Świerk

Protokolant: sekr. sądowy Joanna Stafska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej dla miasta Rzeszów – Magdaleny Solarewicz – Kraus

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2016 r.

sprawy:

1.  S. S.

oskarżonej o czyn z art. 278§ 5 kk

2.  J. J.

oskarżonego o czyn z art. 278 § 5 kk, art. 278 § 5 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, art. 278 § 1 i 5 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, art. 278 § 1 kk, art. 278 § 1 i 5 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie

z dnia 29 kwietnia 2016 r., sygnatura akt II K 444/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  uchyla orzeczenia zawarte w pkt X i XI oraz kary jednostkowe za przestępstwa przypisane oskarżonemu J. J. w pkt IV, VI
i VIII,

b)  z kwalifikacji prawnej czynów przypisanych oskarżonemu J. J. w pkt IV, VI i VIII oraz z podstawy prawnej środka kompensacyjnego orzeczonego w pkt V, VII i IX eliminuje przepis art. 4 § 1 kk,

c)  przyjmując, że przestępstwa przypisane oskarżonemu J. J. w pkt IV, VI i VIII popełnione zostały w krótkich odstępach czasu, z wykorzystaniem takiej samej sposobności na podstawie art. 278 § 1 kk w zw. z art. 91 § 1 kk wymierza mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,

II.  uchyla zaskarżony wyrok w pkt I, II oraz III i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania,

III.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części,

IV.  zwalnia oskarżonego J. J. od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za obie instancje związanych z częścią skazującą.

SSO Marta Krajewska - Drozd SSO Tomasz Wojciechowski SSO Marcin Świerk

Sygn. akt II Ka 322/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 29 kwietnia 2016 r. sygn. akt II K 444/15 oskarżona S. S. została uniewinniona od zarzucanych jej czynów:

- z art. z art. 278 § 5 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk polegającego na tym, że w dniu 7 listopada 2014 roku w R. przy ul. (...) w sklepie (...) działając wspólnie i w porozumieniu z J. J. dokonała zaboru w celu przywłaszczenia portfela wraz z zawartością karty debetowej banku (...) na szkodę H. M. (pkt I),

- z art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk polegającego na tym, że
w dniu 3 grudnia 2014r. w R. przy ul. (...) w sklepie (...) działając wspólnie i w porozumieniu z J. J. dokonała zaboru w celu przywłaszczenia dowodu osobistego (...), karty rencisty oraz katy bankomatowej banku (...) SA na szkodę B. K. (pkt I).

Tym samym wyrokiem uznano oskarżonego J. J. za winnego tego, że:

- w dniu 7 listopada 2014 roku w R. przy ul. (...) w sklepie (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia karty debetowej banku (...) na szkodę H. M., tj. popełnienia przestępstwa z art. 278 § 5 kk
w zw. z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk i za czyn ten na podstawie art. 278
§ 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk skazano go na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności (pkt II),

- w dniu 3 grudnia 2014r. w R. przy ul. (...) w sklepie (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia dowodu osobistego (...) oraz karty bankomatowej Banku (...) SA na szkodę B. K., a także usunął spod jej władztwa kartę rencisty, tj. popełnienia przestępstwa z art. 278 § 5 kk w zw. z art. 278 § 1 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk i za czyn ten na podstawie art. 278 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 4 § 1 kk skazano go na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności (pkt III),

- w dniu 14 stycznia 2015r. w R. przy ul. (...) w CH Galeria (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia portfela wartości 50 zł
i pieniędzy w kwocie 810 zł powodując straty w łącznej wysokości 860 zł oraz dowodu osobistego i dwóch kart bankomatowych Banku (...) na szkodę K. U., a także usunął spod jej władztwa prawo jazdy i legitymację emeryta, tj. popełnienia przestępstwa z art. 278 § 5 kk w zw. z art. 278 § 1 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk i za czyn ten na podstawie art. 278 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 4 § 1 kk skazano go na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności (pkt IV), a ponadto na podstawie art. 46 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk orzeczono wobec oskarżonego J. J. obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej K. U. kwoty 550 zł (pkt V),

- w dniu 11 lutego 2015r. w D. przy ul. (...) w sklepie (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia portfela wartości 50 zł z zawartością pieniędzy w kwocie 500 zł powodując straty w łącznej wysokości 550 zł na szkodę M. P., tj. popełnienia przestępstwa z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk i za czyn na podstawie art. 278 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk skazano go na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności (pkt VI), a ponadto na podstawie art. 46 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk orzeczono wobec oskarżonego obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej M. P. kwoty 550 zł (pkt VII),

- w dniu 18 lutego 2015r. w R. przy ul. (...) w sklepie (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia portfela wartości 200 zł
i pieniędzy w kwocie 640 zł, powodując straty w łącznej wysokości 840 zł oraz dowodu osobistego i karty bankomatowej Banku (...), na szkodę A. M., a także usunął spod jej władztwa prawo jazdy, tj. popełnienia przestępstwa z art. 278 § 5 kk w zw. z art. 278 § 1 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk i za czyn ten na podstawie art. 278 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 4 § 1 kk skazano go na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności (pkt VIII), a ponadto na podstawie art. 46 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk orzeczono wobec oskarżonego J. J. obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej A. M. kwoty 840 zł (pkt IX).

Na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk
w miejsce jednostkowych kar pozbawienia wolności orzeczono karę łączną
1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności (pkt X).

W końcu, na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolniono oskarżonego J. J. w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, zaś na podstawie art. 632 pkt 2 kpk kosztami procesu obciążono Skarb Państwa
w zakresie, w jakim uniewinniono oskarżoną S. S. (pkt XI).

Apelację od powyższego wyroku wniósł oskarżyciel publiczny, zaskarżając go w części do punktów I, II, III, na niekorzyść oskarżonych S. S. i J. J. zarzucając:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść tego orzeczenia – polegający na nieprawidłowym ustaleniu iż oskarżona S. S. nie brała udziału w kradzieży w dniu 07 listopada 2014 r. oraz dnia 03 grudnia 2014 r. w R. i w konsekwencji uniewinnieniu oskarżonej S. S. w pkt I wyroku, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy prowadzi do odmiennych wniosków;

2)  obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia tj. art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. polegającą na wyłącznym przypisaniu w punktach II i III wyroku oskarżonemu czynu, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w sposób ewidentny wskazuje, iż oskarżony działał wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami.

W związku z powyższym skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie go (tak w oryginale) Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Podniesione w apelacji zarzuty zasługują na uwzględnienie. Natomiast postulat uchylenia zaskarżonego w całości nie tylko jest niecelowy, lecz również nie znajduje umocowania w ustawie karnej procesowej.

Zasadność zarzutu obrazy art. 413 § 2 pkt 1 kpk wynika wprost
z uzasadnienia orzeczenia poddanego kontroli instancyjnej. Przekonuje o tym
w sposób dobitny użycie sformułowania „kradzieży tej J. J.
i nieustalona kobieta dokonali wspólnie i w porozumieniu” w odniesieniu zarówno do odtworzenia przebiegu zdarzenia z dnia 7 listopada 2014r., jak
i rekonstrukcji czynności wykonawczej zdziałanej w dniu 3 grudnia 2014r.

Ustalenia te nie znalazły jednak odzwierciedlenia w opisie czynów przypisanych J. J. w pkt II i III zaskarżonego wyroku, które są kategoryczne w swej wymowie co do tego, że oskarżony wykonał je sam. Wskazane uchybienie nie tylko mogło, ale i wywarło wpływ na treść rozstrzygnięcia, bowiem w jego efekcie doszło do wadliwego zaniechania konstrukcji współsprawstwa.

Gdyby nie dalej idący wniosek, będący pochodną rozpoznania zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia wobec S. S., omawiany mankament podlegałby skorygowaniu przez sąd odwoławczy.

Trafna jest także krytyka zaskarżonego wyroku na gruncie względnej przyczyny odwoławczej wyrażonej w art. 438 pkt 3 kpk. Dzieje się tak dlatego, że Sąd Rejonowy nie zachował należytej dozy wnikliwości i wszechstronności przy ocenie znaczenia oraz mocy dowodowej osobowych środków dowodowych jak i utrwaleń obrazu dokonanych za pomocą kamer systemu monitoringu zamontowanych w sklepach (...) i (...).

W części dotyczącej (...) sąd I instancji odnotował, że w postępowaniu przygotowawczym oskarżona przyznała się do winy i odmówiła wyjaśnień. Poza zasięgiem rozważań pozostała natomiast okoliczność wyrażania przez tę kobietę woli wydania wobec niej wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i orzeczenie uzgodnionych
z prokuratorem kar jednostkowych oraz kary łącznej pozbawienia wolności
z zastosowaniem środka probacyjnego w postaci warunkowego zawieszenia jej wykonania (k. 126). Jest to o tyle istotne, że sposób dokumentowania przebiegu posiedzenia odbytego w dniu 16 września 2015r. w trybie art. 343 kpk nie dowodzi, by oskarżona odstąpiła od konsensualnego sposobu rozstrzygnięcia, skoro przyczyną skierowania sprawy na rozprawę nie było cofnięcie uprzednio złożonego w tej kwestii oświadczenia (k. 194-195).

W tej sytuacji podana przez oskarżoną w dalszym toku postępowania przyczyna zmiany wyjaśnień powinna doczekać się komentarza ze strony sądu orzekającego.

Z kolei, w świetle zeznań H. M. złożonych w toku przewodu sądowego, w tym podczas konfrontacji z S. S., zasadnicze wątpliwości budzi prawidłowość ustalenia przyjętego przez Sąd Rejonowy, jakoby oskarżona nie była obecna w sklepie (...) w czasie popełnienia przestępstwa na szkodę pokrzywdzonej. Idzie bowiem o to, że H. M. relacjonując przebieg rozmowy z S. S., do której doszło w korytarzu sądowym po jednej z rozpraw przedstawiła nie tylko sposób jej nawiązania (zapytanie, czy mięso smakowało), lecz również informacje dotyczące warunków osobistych
i sytuacji rodzinnej rozmówczyni, które odpowiadały danym osobowopoznawczym oskarżonej.

Natomiast w kontekście uznania, czy przekaz ten może stanowić dowód pośredni przyznania się oskarżonej do popełnienia czynu na szkodę H. M., zwraca uwagę pominięcie przez Sąd Rejonowy bardzo ważkiego fragmentu zeznań pokrzywdzonej, a mianowicie: „ona powiedziała (…) ten pan ją namówił, żałuje bardzo, że to zrobiła” (k. 246), który potwierdzony został
w toku konfrontacji stwierdzeniom: „Było powiedziane, że ten pan mnie namówił, że żałuje tego (…)”.

Dla porządku przypomnieć trzeba, że sąd I instancji nie zakwestionował wiarygodności zeznań pokrzywdzonej, aczkolwiek wyraził towarzyszące mu przekonanie, jakoby depozycje złożone przez H. M. na rozprawie nie mogły być dowodem wskazującym na sprawstwo kradzieży przez S. S..

Rację ma skarżący, podobnie zresztą jak i sąd orzekający, że dowody
w postaci utrwaleń obrazu zyskują doniosłą rangę dla ustalenia przebiegu zdarzeń w sposób zapewniający prawidłowe wyrokowanie ze względu na ich pierwotny charakter. Wyraźnie odmienne jest już podejście organu procesowego oraz autora apelacji do tych rzeczowych środków dowodowych.

Sąd Rejonowy ograniczył się do zakomunikowania wrażeń, które finalnie powziął pod wpływem odtworzenia dowodowych nagrań bez jakiegokolwiek zagłębiania się w szczegóły. Takie ujęcie byłoby uprawnione, jednakże tylko
w takim przypadku, gdyby wymowa utrwaleń obrazu była dla każdego obserwatora (obdarzonego przeciętnym poziomem koncentracji uwagi) jednoznaczna i nie wzbudzała cienia wątpliwości. W przeciwnym razie nieodzowna staje się szczegółowa analiza poszczególnych sekwencji zarejestrowanego zdarzenia z wykorzystaniem tzw. stopklatki oraz zestawienia obrazów utrwalonych przez różne kamery stanowiące części składowe systemu monitorowania.

Takiego właśnie opracowania podjął się wnoszący środek odwoławczy
i w aktualnym stanie sprawy zyskuje ono akceptacyjną ocenę sądu odwoławczego w tym znaczeniu, że wytrzymuje konfrontację ze stanowiskiem sądu I instancji jako bardziej wnikliwe i wszechstronne, a także poddające się kontroli instancyjnej. Dobrą ilustracją jest chociażby ewidentny rozdźwięk pomiędzy ustaleniem poczynionym w części motywacyjnej zaskarżonego wyroku co do braku jakiegokolwiek kontaktu S. S. z oskarżonym
i nieustaloną kobietą dokonującą zaboru mienia B. K.
a zachowaniem oskarżonej, która prowadziła obserwację tej kobiety i to nawet wówczas, kiedy podejmowała ona próbę (zresztą kilkakrotnie) kradzieży, przy czym reakcja S. S. daleka była od tej, jaką należałoby oczekiwać od osoby postronnej o właściwie wykształconym systemie wartości.

Niewątpliwie nagranie z dnia 3 grudnia 2014r. jest znacząco lepszej jakości niż utrwalenie obrazu z dnia 7 listopada 2014r., a ponadto w pierwszym przypadku w polu rejestracji kamery znalazło się oboje oskarżonych oraz nieustalona kobieta, której każdorazowy udział polegał na wyjęciu ruchomości spod władztwa pokrzywdzonych, jednakże nie należy tracić z pola widzenia
i tego, że w kwestii identyfikacji S. S. jako uczestniczki zdarzenia zaistniałego w dniu 7 listopada 2014r. przydatne okazać się mogą procesowe oświadczenia pochodzące od H. M..

Procesową konsekwencją wyartykułowanych powyżej racji jest przede wszystkim potrzeba uchylenia zaskarżonego wyroku w części dotyczącej oskarżonej S. S. i przekazanie sprawy w tym zakresie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Dalsze implikacje odnoszą się do J. J. i są dwojakiego rodzaju.

Po pierwsze, chodzi o nakaz wydania orzeczenia o charakterze kasatoryjnym co do czynów przypisanych oskarżonemu w pkt II i III
z następczym ponowieniem postępowania rozpoznawczego w tej części.
W zależności bowiem od jego wyników skorygowaniu podlegać będą opisy owych czynów co do działania J. J. wspólnie i w porozumieniu
z jedną, bądź dwiema osobami.

Po wtóre, rację bytu zyskuje konieczność podjęcia rozstrzygnięcia reformatoryjnego odnośnie do pozostałych trzech czynów przypisanych oskarżonemu, za czym przemawia treść art. 437 § 2 kpk statuującego między innymi zakaz uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, jeżeli nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu
w całości.

Punktem wyjścia uczynić wypada stwierdzenie Sądu Rejonowego
odnośnie do zastosowania ustawy karnej obowiązującej w czasie czynów, ponieważ jest ona względniejsza dla sprawcy.

Pogląd ten nie został rozwinięty, chociaż istniały ku temu ważkie argumenty, skoro z uzasadnienia zaskarżonego wyroku można zasadnie wnioskować, że sąd orzekający w ogóle nie brał pod uwagę możliwości warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej jednego roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności.

Tymczasem zastosowanie nowej ustawy, czyli obowiązującej w czasie orzekania, zyskiwało tę doniosłość, że pozwalało na potraktowanie czynów przypisanych J. J. w pkt IV, VI i VIII zaskarżonego wyroku jako tworzących ciąg przestępstw w rozumieniu art. 91 § 1 kk. Bez wątpienia popełniono je w krótkich odstępach czasu, skoro czynności wykonawcze zrealizowane zostały odpowiednio w dniach 14 stycznia 2015r. oraz 11 i 18 lutego 2015r. Spełniony jest też warunek tyczący się wykorzystania takiej samej sposobności, gdyż oskarżony każdorazowo działał na terenie sklepu wielkopowierzchniowego, którego organizacja sprzedaży polegała na bezpośredniej styczności klienta z towarem (samoobsługa), zaś zaboru cudzych portfeli z zawartością pieniędzy, kart bankomatowych, dokumentów, w tym stwierdzającego tożsamość, dokonywał w chwili, gdy właściciel odwracał uwagę od tych przedmiotów w związku z koncentrowaniem wzroku na rzeczach wystawionych do sprzedaży.

Odmienność kwalifikacji prawnej poszczególnych czynów nie wyklucza konstrukcji ciągu przestępstw, skoro w aktualnym stanie prawnym rozstrzygające znaczenie przyznano tożsamości przepisu stanowiącego podstawę wymiaru kary dla każdego z tych przestępstw, za który
w uwarunkowaniach rozpoznawanej sprawy przyjąć trzeba art. 278 § 1 kk.

Zachowując w polu widzenia okoliczności, do których odwołał się Sąd Rejonowy w odniesieniu do stopnia społecznej szkodliwości czynów przypisanych J. J. i stopnia jego winy, a także w kwestii wysokości kar jednostkowych wymierzonych oskarżonemu, Sąd Okręgowy uznał, że karą respektującą we właściwej mierze indywidualne potrzeby resocjalizacyjno – wychowawcze sprawcy, a równocześnie sprzyjającą kształtowaniu świadomości prawnej społeczeństwa, będzie kara jednego roku pozbawienia wolności podlegająca wykonaniu w warunkach izolacji więziennej. Winna ona wpłynąć na ukształtowanie społecznie pożądanych postaw oskarżonego poprzez wyzwolenie krytycznego stosunku do przestępczej zaszłości oraz uwrażliwienia na przyszłość, by zapewnić przestrzeganie przez niego porządku prawnego, a w szczególności zapobiec ponownemu popełnieniu przestępstwa.

Z naprowadzonych powyżej względów orzeczono reformatoryjnie jak
w pkt I wyroku, zwalniając równocześnie oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za obie instancje, bowiem uiszczenie tych należności byłoby zbyt uciążliwe ze względu na sytuację majątkową i życiową J. J., która zdeterminowana została brakiem stałego źródła dochodu oraz osadzeniem w zakładzie karnym.

Natomiast rozpoznając ponownie sprawę sąd I instancji przeprowadzi na nowo przewód sądowy w niezbędnym zakresie z uwzględnieniem wskazań
i zapatrywań zawartych we wcześniejszej części uzasadnienia. Nie od rzeczy będzie również przedsięwzięcie czynności sprawdzających, skoro kilka jednostek policji na terenie kraju prowadziło (bądź nawet nadal prowadzi) postępowania w sprawach kradzieży „sklepowych”, w których J. J.
i S. S. występują w charakterze osób podejrzanych (k. 43 i k. 116),
a przecież są oni rówieśnikami i zamieszkują w tej samej miejscowości.

Wyrok Sądu Okręgowego opiera się na przepisach art. 437 § 1 i 2 kpk
w zw. z art. 438 pkt 1, 2 i 3 kpk oraz art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 634 kpk.

SSO Marta Krajewska - Drozd SSO Tomasz Wojciechowski SSO Marcin Świerk