Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2016r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Jerzy Zalasiński

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2016r. w Siedlcach na rozprawie

odwołania K. S. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 19 września 2014 r. (Nr (...))

w sprawie K. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z udziałem zainteresowanej M. S.

o prawo do renty rodzinnej

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala K. S. (1) prawo do renty rodzinnej od dnia 22 sierpnia 2014 roku;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz K. S. (1) kwotę 60,00 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 593/16

UZASADNIENIE

Decyzją 19 września 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., działając na podstawie art.70 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił K. S. (1) prawa do renty rodzinnej po zmarłym 2 maja 2010 r. K. S. (2) wskazując, że nie wykazała, aby w chwili śmierci męża istniał między małżonkami obowiązek alimentacyjny.

Odwołanie od tej decyzji złożyła K. S. (1) wnosząc o jej zmianę i przyznanie jej renty rodzinnej po zmarłym mężu. W uzasadnieniu odwołania wskazała, że cztery lata po śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat. Po orzeczonej separacji mąż wypłacał jej środki na utrzymanie (odwołanie k.1).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na przepisy prawa i uzasadnienie zawarte w zaskarżonej decyzji (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.2-3).

Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2015 r. sygn. akt IV 1199/14 Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił odwołanie K. S. (1) (wyrok wraz z uzasadnieniem k. 46 i k. 49-51).

Na skutek apelacji ubezpieczonej wyrokiem z dnia 19 maja 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 103/16 Sąd Apelacyjny w Lublinie uchylił powyższy wyrok, zniósł postępowanie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Siedlcach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. Sąd drugiej instancji stwierdził, iż postępowanie przed Sądem I instancji było dotknięte nieważnością, ponieważ M. S., czyli córka zmarłego, nie została wezwana do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanej. Wymieniona miała ustalone prawo do renty rodzinnej po zmarłym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy ponownie przeanalizować materiał dowodowy i szczegółowo ocenić ten materiał zgodnie z zasadą wynikająca z art. 233 § 1 kpc (wyrok wraz z uzasadnieniem k. 80 i k. 83-87).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

K. S. (2) zmarł w dniu 2 maja 2010 r. i nie miał ustalonego prawa do emerytury ani do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale spełniał warunki do przyznania mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy i w związku z powyższym córka zmarłego M. S. nabyła prawo do renty rodzinnej po ojcu na podstawie decyzji z dnia 8 czerwca 2010 r. (decyzja k. 48 a. r. za wnioskiem z dn. 17 maja 2010 r.).

W dniu 22 sierpnia 2014 r. K. S. (1), urodzona (...), złożyła wniosek do organu rentowego o przyznanie jej prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu (wniosek k. 1-9 a. r.).

K. S. (1) i K. S. (2) byli małżeństwem od 6 września 1986 r. (skrócony odpis aktu małżeństwa k.12 a.r.).

Dnia 1 kwietnia 2008 r. K. S. (1) złożyła wniosek do Miejskiej Komisji (...) w Urzędzie Miasta S. o skierowanie K. S. (2) na leczenie dla osób uzależnionych od alkoholu (wniosek k. 9 akt III RNs 278/08 Sądu Rejonowego w Mińsku Mazowieckim). U K. S. (2) rozpoznano zespół uzależnienia od alkoholu (opinia k. 31-33 akt III RNs 278/08 SR w Mińsku Mazowieckim). Postanowieniem z dnia 24 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy w Mińsku Mazowieckim Wydział III Rodzinny i Nieletnich w sprawie III RNs 278/08 zobowiązał K. S. (2) do poddania się leczeniu odwykowemu w systemie ambulatoryjnym (postanowienie k. 44 akt III RNs 278/08).

W czasie wizyty kuratora w domu małżonków S., K. S. (2) zobowiązał się do przekazania małżonce większej kwoty pieniędzy tytułem utrzymania rodziny (sprawozdanie z dnia 18 grudnia 2009 r., k. 52 III RNs 278/08 SR w Mińsku Mazowieckim). Zobowiązanie to K. S. (2) wykonał przelewając na rachunek bankowy ubezpieczonej kwoty 5200 zł oraz 6000 zł (potwierdzenia przelewu z dnia 26 października 2009 r. oraz 13 listopada 2009 r. k. 34 i 112).

K. S. (1) złożyła pozew do Sądu Okręgowego w Siedlcach przeciwko K. S. (2) o separację. Sprawa ta została zarejestrowana pod sygn. I C 1382/09. Wyrokiem z dnia 11 lutego 2010 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach orzekł separację związku małżeńskiego K. S. (2) i K. S. (1) zawartego w dniu 6 września 1986 r. zapisanego w księdze małżeństw USC w M. za nr (...) z winy K. S. (2). Niniejszy wyrok uprawomocnił się 5 marca 2010 r. (wyrok k. 23 akt I C 1382/09).

W okresie poprzedzającym orzeczenie separacji K. S. (2) regulował należności z tytułu opłat m. in. za gaz dostarczany do domu małżonków S. (faktura z dnia 11 lutego 2010 r. oraz dowód uiszczenia opłaty k. 31).

Po orzeczonej separacji małżonkowie S. nadal razem mieszkali na wspólnej nieruchomości w S., przy ul. (...) i prowadzili gospodarstwo domowe. K. S. (2) miał przyznany jeden pokój do wyłącznego korzystania, pozostałe pokoje przyznane zostały do korzystania K. S. (1), a z reszty pomieszczeń małżonkowie mieli korzystać wspólnie. K. S. (1) pracowała zawodowo oraz wykonywała obowiązki domowe. K. S. (2) korzystał z posiłków przygotowywanych przez żonę oraz z tego, iż ubezpieczona prała jego odzież.

K. S. (2) po orzeczonej separacji dobrowolnie przyczyniał się do zaspokojenia potrzeb rodziny, co przejawiało się w opłacaniu przez niego w dniach 29 marca 2010 r. oraz 9 kwietnia 2010 r. rachunków za energię elektryczną dostarczaną do domu małżonków S.. Wymieniony sfinansował również zakup odkurzacza na potrzeby rodzinnego gospodarstwa. K. S. (2) dwukrotnie przekazał ubezpieczonej kwoty po 700 zł na zaspokojenie jej potrzeb oraz kwoty 1.000 zł tytułem utrzymania dzieci. W okresie tym K. S. (2) miał zgormadzone oszczędności, które pozwalały mu, mimo pozostawania osobą bezrobotną, na łożenie tytułem utrzymania rodziny. Po śmierci K. S. (2) środki zgromadzone na jego rachunku bankowym, tj. 12.348,50 zł, zostały przekazane jego małżonce oraz dzieciom.

W okresie od 1 września 1982 r. do 31 października 2009 r. K. S. (2) był zatrudniony w pełnym wymiarze jako m. in. starszy maszynista urządzeń ciepłowniczych w (...) S. A. w W.. Z tego tytułu, w latach 2000-2008 osiągał rocznie wynagrodzenie mieszczące się w granicach od 71.000 do 81.000 zł. Miesięczne wynagrodzenie K. S. (2) wynosiło ok. 3.000 zł.

W chwili składania przez K. S. (1) wniosku o rentę rodzinną, tj. 22 sierpnia 2014 r., jej syn, A. S., nie był uprawniony do renty rodzinnej po K. S. (2) (akta rentowe).

Powyższy stan faktyczny Sądu ustalił na podstawie obdarzonych wiarygodnością zeznań- ubezpieczonej (k. 114 oraz k. 20-21 i 38v-39v), zainteresowanej M. S. (k. 114) oraz świadków: K. O. (k. 113v i k. 18v-19), B. O. (k. 113v i k. 19-19v) i A. S. (k. 113v i k. 19v-20), faktur za energię elektryczną oraz gaz wraz z dowodem uiszczenia opłat (k. 32-33), zeznania PIT dotyczącego dochodu uzyskanego w okresie styczeń-luty 2010 r., (k. 28), wydruku zestawienia operacji na rachunku bankowym K. S. (2) za wrzesień 2011 r. (k. 29), potwierdzenia przelewu (k. 34,112), potwierdzenia wynagrodzenia wypłaconego K. S. (2) w lutym 2010 r. (k. 111), zaświadczenia o wynagrodzeniu (k. 25 a. r.), świadectwa pracy (k. 19-23 a. r.), zestawienia operacji na rachunku bankowym K. S. (2) od 5 do 8 września 2011 r. (k. 29).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. S. (1) zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 70 ust.1 pkt 1 i 2, ust. 2 oraz ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2014 r., SK 61/13 (OTK - A 2014 Nr 5, poz. 52) z dniem 26 maja 2014 r. przepis art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej stracił moc w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej, poza spełnieniem przesłanek określonych w art. 70 ust. 1 i 2 tej ustawy oraz wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, uzależniał od tego, aby alimenty były ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Przechodząc do rozważań prawnych dotyczących zaistniałego na gruncie niniejszej sprawy stanu faktycznego, należy mieć na uwadze cel instytucji renty rodzinnej. Warto przywołać w tym celu poglądy zawarte w uzasadnieniu prawnym do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 kwietnia 2015 r. III AUa 1085/14. Sąd ten, nawiązując do ukształtowanego orzecznictwa i wypowiedzi doktryny, podał, iż renta rodzinna jest świadczeniem ubezpieczeniowym, o charakterze majątkowym i alimentacyjnym. (…) Celem tego świadczenia jest zapewnienie ustawowo określonej grupie podmiotów, do których utrzymania przyczyniał się on bezpośrednio przez śmiercią kompensaty środków utrzymania utraconych, bądź pomniejszonych wskutek śmierci zobowiązanego do alimentacji. Prawo do renty rodzinnej jest zatem, jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 5 lipca 2010 r. (P 31/09) prawem pochodnym, a jego podstawową funkcją jest zapewnienie środków utrzymania krewnym i powinowatym, którzy nie są w stanie utrzymać się samodzielnie. Ten alimentacyjny cel renty rodzinnej powinien być uwzględniany w procesie interpretacji i oceny uregulowań dotyczących tego świadczenia.

Należy pamiętać, iż w chwili śmierci K. S. (2) w stosunku do niego i ubezpieczonej orzeczona była separacja. Jak stanowi art. 61 ⁴ § 1 kro orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Z kolei wspomniany wyżej art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wymienia jedynie małżonkę rozwiedzioną oraz wdowę, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej.

W tej sytuacji wątpliwości może budzić, do której z dwóch wymienionych kategorii podmiotów zaliczyć należy małżonkę, wobec której orzeczono separację. Wydaje się jednak, iż właściwym byłoby zakwalifikowanie takiej małżonki jak małżonki rozwiedzionej.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w paragrafie 4 przywołanego art. 61 ⁴ § 4 kro stanowi, że do obowiązku dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy art. 60, z wyjątkiem § 3. Nie można jednak pominąć, iż regulacja ta wskazuje na odpowiednie stosowanie norm dotyczących obowiązku alimentacyjnego istniejącego pomiędzy małżonkami rozwiedzionymi. W judykaturze przyjęte jest, że stosowanie „odpowiednie" przepisu prawa oznacza niezbędną adaptację (i ewentualnie zmianę niektórych elementów) normy do zasadniczych celów i form danego postępowania, jak również pełne uwzględnienie charakteru i celu danego postępowania oraz wynikających stąd różnic w stosunku do uregulowań, które mają być zastosowane (tak B. Czech- Piasecki K. (red.), Ciepła H., Czech B., Domińczyk T., Kalus S., Sychowicz M., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. LexisNexis, 2011).

Pamiętać również należy, iż względem małżonków pozostających w separacji kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 61 ⁴ § 3 przewiduje, jeżeli wymagają tego względy słuszności, obowiązek wzajemnej pomocy. Zdaniem G. J. (Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Małżeństwo. Komentarz do art. 1-61(6). LEX, 2013) przepis ten stanowi podstawę obowiązku alimentacyjnego między małżonkami pozostającymi w separacji. Jak twierdzi M. M. (Wierciński J. (red.), Borysiak W., Manowska M., Sadomski J., Skowrońska-Bocian E., Trębska B., Trybulska-Skoczelas E., Zegadło R., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz LexisNexis, 2014), stosowanie przy separacji art. 60 § 1 jest jednym z elementów wskazanego w art. 61 ⁴ § 3 obowiązku wzajemnej pomocy. Wynika stąd, iż obowiązek wzajemnej pomocy z § 3 wspomnianego artykułu jest pojęciem szerszym i zawiera w sobie pojęcia do których nawiązano w § 4 tegoż artykułu. Można zatem doszukiwać się związków pomiędzy pojęciem słuszności a obowiązkami alimentacyjnymi, o których mowa w art. 60 § 1 i § 2 kro.

Na podstawie odpowiednio stosowanego art. 60 § 1 kro przyjąć należy, iż małżonek, w stosunku do którego orzeczono separację i który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia oraz który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Podobnie, w myśl art. 60 § 2 kro, jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyżej wymienionego wyroku z dnia 13 maja 2014 r., SK 61/13) wskazał, iż prawo do renty rodzinnej przysługuje osobom, względem których na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny, a zatem obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 27 kro). Obowiązek jednego małżonka dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi może zostać utrzymany nawet wówczas, gdy małżeństwo zostanie rozwiązane lub unieważnione albo orzeczona zostanie separacja. W uzasadnieniu do wskazanego orzeczenia Trybunał Konstytucyjny powołując się na poglądy orzecznictwa stwierdził, iż obowiązek wynikający z art. 60 § 1 i § 2 kro stanowi kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania (art. 27 kro).

Orzecznictwo ukształtowane po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny powyższego wyroku przyjmuje, iż małżonka, której małżonek po orzeczeniu separacji do dnia śmierci dobrowolnie dostarczał środki utrzymania w ramach ich zgodnego porozumienia na podstawie art. 60 § 1 kro w zw. z art. 61 ⁴ § 4 kro, legitymuje się tytułem alimentacyjnym wymaganym do nabycia prawa do renty rodzinnej, który jest konstytucyjnie równorzędny z prawem do alimentów ustalonym wyrokiem lub ugodą sądową (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 3 lutego 2016 r. III AUa 1455/15).

Z art. 138 kro wywieść należy uprawnienie do ukształtowania przez strony obowiązku alimentacyjnego w drodze umowy. Jak wskazuje G. J. (Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Pokrewieństwo i powinowactwo. Komentarz do art. 61(7)-144(1). LEX, 2014) p rzepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie regulują zagadnień dotyczących umowy alimentacyjnej. Z brzmienia art. 138 k.r.o. wynika dopuszczalność zawarcia umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Skoro możliwa jest sądowa zmiana umowy, to tym samym nie budzi wątpliwości dopuszczalność jej zawarcia. Nie powinny zatem istnieć przeszkody do uznania, że strony mogą zawrzeć umowę dotyczącą obowiązku alimentacyjnego w sytuacji określonej w art. 60 § 2 kro.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd przyjął, iż pomiędzy ubezpieczoną a jej mężem K. S. (2) doszło do zawarcia per facta conludientia umowy o realizację obowiązku alimentacyjnego. Nie budzi powszechnie wątpliwości, iż dopuszczalne jest zawieranie umów w taki sposób. Powyższe wynika z treści art. 60 kc.

Z zeznań złożonych w toku niniejszego postępowania przez ubezpieczoną (k. 114 oraz częściowo k. 20-21 i 38v-39v), zainteresowaną M. S. (k. 114) oraz świadków: K. O. (k. 113v i k. 18v-19), B. O. (k. 113v i k. 19-19v) i A. S. (k. 113v i k. 19v-20) wynika, że K. S. (2) w trakcie małżeństwa wywiązywał się z obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny. Powyższe przejawiało się m. in. w opłacaniu rachunków za energię elektryczną i gaz (potwierdzenie uiszczenia opłaty oraz faktury k. 31-32), przekazywaniu na rachunek bankowy ubezpieczonej kwoty 5200 zł oraz 6000 zł (potwierdzenia przelewu z dnia 26 października 2009 r. oraz 13 listopada 2009 r. k. 34 i 112). Wymienione dowody uznać należy za wiarygodne. Również po orzeczeniu separacji K. S. (2) przekazywał K. S. (1) środki pieniężne zarówno na zaspokojenie potrzeb rodziny jaki i córki M. oraz ubezpieczonej. K. S. (1) otrzymała dwukrotnie- kwotę 700 zł na zaspokojenie własnych potrzeb oraz kwotę 1.000 zł, co z kolei należy uznać za realizację zawartego w wyroku separacyjnym obowiązku alimentacyjnego na rzecz córki M.. A zatem, przy wywiązywaniu się z nałożonego sądownie obowiązku dostarczania środków utrzymania na rzecz córki, K. S. (2) jednocześnie dwukrotnie dobrowolnie przekazał kwotę 700 zł na rzecz małżonki. Ponadto K. S. (2) w dalszym ciągu opłacał rachunki za energię elektryczną (faktury oraz potwierdzenia opłaty k. 33) oraz sfinansował zakupu odkurzacza (zeznania A. S. k. 113v). W tym miejscu warto zaznaczyć, iż co prawda, dowody uiszczenia powyższych opłat nie zawierają danych pozwalających na identyfikację osoby, które je dokonywała, jednakże w świetle treści złożonych zeznań nic nie stoi na przeszkodzie przyjęciu, iż to K. S. (2) regulował te należności. W ocenie Sądu, wyżej wymienione zeznania są wiarygodne. Są one zbieżne i logiczne. Wszyscy świadkowie oraz strony zgodnie i konsekwentnie wskazali, iż K. S. (2) brał udział w utrzymaniu rodziny a po orzeczonej separacji wspomagał finansowo zarówno małżonkę jak i dzieci. Wiarygodności tych zeznań nie powinien podważać obraz wyłaniający się z treści zeznań złożonych w sprawie o separację (k. 20v-22 akt I C 1382/09 SO Siedlce) oraz sprawozdania kuratorów sporządzone w postępowaniu w przedmiocie leczenia odwykowego K. S. (2) (k. 51-52, 54 akt III RNs 278/08 SR Mińsk Mazowiecki), z których wynika, iż K. S. (2) często nadużywał alkoholu, a będąc pod jego wpływem nie interesuje się domem oraz dziećmi. Na rozprawie w dniu 14 września 2016 r. zarówno świadek A. S. jak i ubezpieczona stwierdzili, iż sprawozdania kuratorów w części, w której stwierdzają niedokładanie się K. S. (2) do utrzymania domu są niezgodne z prawdą. Zapewnienia te, zdaniem Sądu, zasługują na wiarę i znajdują swoje potwierdzenie w treści zeznań świadków K. oraz B. O. oraz przesłuchanej w charakterze strony M. S..

Podkreślić również należy, iż K. S. (2) w chwili orzekania separacji dysponował oszczędnościami, których wysokość pozwalała mu świadczenie pomocy pieniężnej małżonce oraz realizowanie nałożonego sądownie obowiązku alimentacyjnego względem córki (zestawienie operacji rachunku bankowego k. 29, potwierdzenie przelewu k. 30). O uzyskiwanym przez wymienionego dochodzie w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 18 lutego 2010 r. świadczy zeznanie PIT 11 (k. 28 ) oraz potwierdzenie wypłaty (k. 111). W chwili śmierci bowiem na jego rachunku bankowym znajdowało się 12.348,50 zł (zestawienie k. 29).

Skoro zatem K. S. (2), na co wskazuje treść złożonych w tej sprawie zeznań, przekazywał małżonce określone sumy pieniężne i ubezpieczona kwoty te przyjmowała, to między wymienionymi doszło do nawiązania nici porozumienia zakresie realizacji obowiązku alimentacyjnego.

Zdaniem Sądu, powyższe zachowania zakwalifikować należy jako dobrowolne realizowanie obowiązku alimentacyjnego, o którym mowa w art. 60 § 2 kro. Podkreślić należy, iż do przesłanek istnienia tego rodzaju obowiązku alimentacyjnego należą: uznanie jednego z małżonków za wyłącznie winnego rozkładu pożycia oraz, uwzględniając odpowiednie stosowanie tego przepisu, istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego na skutek orzeczenia separacji. Sąd Okręgowy w Siedlcach w wyroku z dnia 11 lutego 2010 r. orzekł separację związku małżeńskiego K. S. (2) i K. S. (1) z winy K. S. (2) (wyrok k. 23 akt I C 1382/09). W ocenie Sądu, w realiach niniejszej sprawy doszło również do spełnienia drugiej z przesłanek wyrażonych w art. 60 § 2 kro. W trakcie trwania małżeństwa K. S. (2), do 31 października 2009 r. (świadectwo pracy k. 19-23 a. r.) był zatrudniony w pełnym wymiarze jako m. in. starszy maszynista urządzeń ciepłowniczych w (...) S. A. w W.. Z tego tytułu, w latach 2000-2008 osiągał rocznie wynagrodzenie w granicach od 71.000 do 81.000 zł. Miesięczne wynagrodzenie K. S. (2) wynosiło ok. 3.000 zł. Dla porównania, K. S. (1) w trakcie rozstrzygania sporu o separację pracowała jako sprzątaczka w szkole i zarabiała miesięcznie ok. 1.200 zł. Świadek A. S. (k. 113v) przyznał, iż po śmierci opłacał rachunki za gaz i energię elektryczną, gdyż jego matka nie była w stanie samodzielnie utrzymać gospodarstwa domowego. O tym, że ubezpieczona nie byłaby samodzielnie utrzymać rodziny świadczą również zeznania M. S. (k. 114), K. O. (k. 19) oraz B. O. (k. 19). Jak przyjmuje orzecznictwo, wykładnia przesłanki "istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego" powinna polegać na porównaniu każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, które by istniało, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 stycznia 1969 r. II CR 528/68 OSNCP 1969/10 poz. 179; wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 28 października 1980 r. III CRN 222/80 OSNCP 1981/5 poz. 90; wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 maja 1998 r. III CKN 186/98 LexPolonica nr 1629648; wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 5 sierpnia 1999 r. II CKN 444/99 OSNC 2000/2 poz. 41). W ocenie Sądu, orzeczenie separacji w stosunku do małżonków S., w sytuacji, gdyby powodowałoby zaprzestanie udzielenia przez K. S. (2) pomocy finansowej, doprowadziłoby do istotnego pogorszenia sytuacji materialnej ubezpieczonej. Wymieniona mogłaby liczyć jedynie na zarobki w kwocie ok. 1.200 zł. Co prawda w chwili wydania orzeczenia o separacji K. S. (2) był bezrobotny, jednakże posiadał on zgromadzone na koncie oszczędności. Poza tym w trakcie rozprawy separacyjnej przyznał, iż dostał propozycję pracy w podmiocie (...) (k. 21v akt SO Siedlce I C 1382/09). Nie można więc zakładać, by w dłuższej perspektywie czasu K. S. (2) pozostawał osobą bezrobotną. Przeciwnie, należałoby przypuszczać, iż będzie on uzyskiwał zarobki na zbliżonym poziomie, co w latach 2000-2008, a co najmniej, w kwocie odpowiadającej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. W konsekwencji K. S. (1) mogłaby liczyć na finansową pomoc od męża. Orzeczenie zaś separacji, przy braku dobrowolnego świadczenia przez K. S. (2) alimentów na rzecz małżonki, doprowadziłoby do sytuacji, w której ubezpieczona zostałaby zmuszona do utrzymania siebie oraz mieszkającej z nią dwójki dzieci z uzyskiwanego wynagrodzenia w kwocie ok. 1200 zł. Pamiętać jednocześnie należy, iż ubezpieczona mieszka w S., a koszty utrzymania w aglomeracji (...) są wyższe, niż innych częściach kraju, co dodatkowo utrudniałoby sytuację materialną K. S. (1). Na uwagę zasługuje, co wskazał Sąd Najwyższy - Izba Cywilna i Administracyjna w wyroku z dnia 28 października 1980 r. III CRN 222/80 (OSNCP 1981/5 poz. 90), iż zakres świadczeń alimentacyjnych wobec byłego małżonka: "określa z jednej strony stopień pogorszenia się sytuacji materialnej małżonka niewinnego, a z drugiej strony zasady słuszności", co pozwala na ocenę jaki w konkretnej sprawie zakres przyczynienia się małżonka winnego może być uznany za "odpowiedni". W konsekwencji, należy uznać, iż orzeczenie separacji pogorszyło sytuację materialną ubezpieczonej i to w stopniu istotnym. Jednocześnie, z wyżej wskazanych powodów, w ocenie Sądu, alimenty w kwocie 700 zł odpowiadają wyrażonym w art. 135 § 1 kro usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz zarobkowym i majątkowym możliwościom zobowiązanego.

Wskazać należy, iż o obowiązku przyczyniania się K. S. (2) do zaspokojenia potrzeb rodziny można mówić jedynie w okresie do dnia uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 11 lutego 2010 r., tj. do dnia 5 marca 2010 r. (k. 23v akt SO Siedlce I C 1382/09). W ramach zatem wypełniania tego, wyrażonego w art. 27 kro obowiązku, należałoby postrzegać opłacanie przez K. S. (2) rachunków za gaz oraz energię elektryczną do dnia 5 marca 2010 r. (faktury k. 31-32). Inny natomiast charakter należy przypisać zarówno opłacaniu przez wymienionego rachunków za energię elektryczną w dniu 29 marca 2010 r. oraz 9 kwietnia 2010 r. (faktury oraz potwierdzenia opłaty k. 33), jak i przekazywaniu środków pieniężnych na rzecz małżonki.

Skoro zatem, jak już wcześniej zostało wspomniane, obowiązek wynikający z art. 60 § 1 i § 2 kro stanowi kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania art. 27 kro, a Sąd ustalił, iż K. S. (2) przed orzeczeniem separacji wypełniał obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, to również dalsze, tj. mające miejsce po orzeczeniu separacji, opłacanie rachunków oraz przekazywanie ubezpieczonej środków pieniężnych należy uznać za dobrowolną realizację obowiązku alimentacyjnego, o którym mowa w art. 60 § 2 kro.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy należy mieć na uwadze niewielki czas dzielący uprawomocnienie się orzeczenia o separacji, tj. 5 marca 2010 r. a datę zgonu K. S. (2)- 2 maja 2010 r. W tej sytuacji już dwukrotne otrzymanie przez ubezpieczoną środków pieniężnych powinno wskazywać na istnienie porozumienia pomiędzy małżonkami S. odnośnie wykonywania przez K. S. (2) obowiązku alimentacyjnego względem małżonki. Stwierdzić należy, iż nie upłynął odpowiednio długi czas, który pozwoliłby na ocenę, czy po orzeczeniu separacji wykształciła się regularna praktyka przekazywania przez K. S. (2) dla jego małżonki określonej kwoty pieniężnej tytułem alimentów.

Wydając rozstrzygnięcie w tej sprawie nie można nie uwzględnić specyfiki zaistniałego stanu faktycznego. Bezspornym jest, iż zmarły K. S. (2) dotknięty był problemem nadużywania alkoholu. Stan ten rzutował na sytuację całej rodziny S.. Był bowiem przyczyną kłótni i napiętych relacji domowników. Taki obraz wyłania się ze sprawozdań kuratorów, które zawarte zostały w aktach sprawy III RNs 278/08 toczącej się przed Sądem Rejonowym w Mińsku Mazowieckim. W tej sytuacji, kierując się dobrem rodziny, K. S. (1) zdecydowała się wnieść pozew o separację. Ubezpieczona żywiła nadzieję, iż proces separacyjny będzie stanowił dla K. S. (2) bodziec do podjęcia terapii i porzucenia nałogu. Była przy tym przekonana, iż separacja stanowi jedyną drogę do naprawy sytuacji rodzinnej (zeznania ubezpieczonej k. 20v-21 i k. 39v).

Ze złożonych w sprawie zeznań wynika, iż relacje między małżonkami przed orzeczeniem separacji jak i po jej orzeczeniu nie uległy znaczącej zmianie. Małżonkowie S. nadal bowiem prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. K. S. (2) brał udział w ponoszeniu kosztów związanych z utrzymaniem rodzinnego gospodarstwa domowego. Ograniczył przy tym spożywanie alkoholu. Ubezpieczona przygotowywała posiłki, z których korzystał jej mąż. Oprócz tego prała odzież należącą do K. S. (2). Z kolei sam okres separacji z uwagi na śmierć K. S. (2) trwał bardzo krótko. Z tego też względu odmowa przyznania ubezpieczonej prawa do renty rodzinnej stanowiłaby rażącą niesprawiedliwość tym bardziej, iż jej mąż przez blisko 30 lat (kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych k. 15 a. r.) pozostawał w stosunku pracy i z tego tytułu odprowadzał składki na ubezpieczenia społeczne. Z powodu śmierci K. S. (2) nie mógł skorzystać ze zgromadzonych środków w FUS. Z kolei zaś, jak zostało wyżej wskazane, celem instytucji renty rodzinnej jest umożliwienie otrzymania przez członków rodziny świadczenia w sytuacji śmierci ubezpieczonego, który przyczyniał się do utrzymania rodziny, a jednocześnie odprowadzał składki na ubezpieczenia społeczne. Tym samym renta rodzinna ma złagodzić skutki śmierci ubezpieczonego łożącego na utrzymanie rodziny, a za takiego należy uznać K. S. (2). Nie powinno być przy tym przeszkód do uznania, iż również dobrowolnie realizowany obowiązek alimentacyjny przy spełnieniu przesłanek wyrażonych w art. 60 § 2 kro również stanowi podstawę o spełnienia warunku posiadania ustalonych alimentów, o których mowa w art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Podsumowując, stwierdzić należy, iż ubezpieczona spełnia jedyną kwestionowaną przez ZUS przesłankę do nabycia renty rodzinnej, a zatem w chwili śmierci męża posiadała prawo do alimentów z jego strony. Prawo to ustalone zostało na skutek zawarcia przez wymienione osoby umowy w sposób dorozumiany. Jednocześnie, ubezpieczona, urodzona (...), w terminie 5 lat od śmierci męża, co nastąpiło w dniu 2 maja 2010 r., ukończyła 50 lat życia, w związku z czym spełniła warunek wymieniony w art. 70 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Mając na uwadze powyższe, Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc oraz § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz.491 ze zm.).