Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Bohdan Bieniek (spr.)

Sędziowie: SA Piotr Prusinowski

SA Marek Szymanowski

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 października 2013 r. w B.

sprawy z odwołania K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji wnioskodawcy K. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 stycznia 2013 r. sygn. akt V U 1990/12

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od K. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

III AUa 380/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w B. decyzją z dnia 24 września 2012r. stwierdził, iż K. S. nie podlega od 16.09.2010r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w Polsce.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł K. S., podnosząc, iż dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 16 września 2010r. z powodu ustania ubezpieczenia społecznego rolników. Zatem decyzja odmowna pozwanego nie jest zgodna z prawem.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. domagał się oddalenia odwołania. Wskazywał, iż zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o art. 11 ust. 1 i 3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 23 stycznia 2013r. w sprawie akt V U 1990/12 oddalił odwołanie.

Wydanie orzeczenia poprzedzały następujące ustalenia. Wnioskodawca prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą od dnia 15 lutego 2005r. Do dnia 15 września 2010r. prowadził jednocześnie działalność rolniczą.

Decyzją z dnia 07 lutego 2011r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodawcy od dnia 16 września 2010r. z uwagi na wygaśnięcie umowy dzierżawy gospodarstwa rolnego.

Skarżący z dniem 16 września 2010r. dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Dnia 21 maja 2012r. organ rentowy powziął wiadomość, że odwołujący prowadzi działalność gospodarczą na terenie Niemiec.

Jak wynika z postępowania wyjaśniającego przeprowadzonego przez organ rentowy K. S. prowadził działalność pozarolniczą na terenie Polski wyłącznie w 2006r. Ze złożonych przez wnioskodawcę faktur wynika, że prowadził on prace budowlane w Niemczech w latach 2008 – 2011. Ponadto skarżący złożył oświadczenie, z którego wynikało, że od 2007r. działalność gospodarczą na własny rachunek prowadzi wyłącznie na terenie Niemiec.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie nie jest zasadne. W pierwszej kolejności Sąd zwrócił uwagę na art. 11 ust. 1 i 2a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zgodnie z którym osoby aktywne zawodowo podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Ustawodawstwo takie określone jest zgodnie z przepisami niniejszego tytułu. Osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

Natomiast art. 13 ust. 2 pkt 6 wspomnianego rozporządzenia stanowi, iż osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności i jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z Państw Członkowskich, w którym wykonuje ona znaczną część swojej pracy.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy jest niezasadne i na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc podlega oddaleniu.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na mocy art. 98 kpc w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002r.

Od powyższego orzeczenia apelację wywiódł wnioskodawca, zaskarżając w całości rozstrzygnięcie Sądu I instancji i zarzucając mu:

1. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art.11 ust.1 i 2 a rozporządzenia parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. poprzez błędną wykładnię i uznanie, iż wnioskodawca nie podlega ustawodawstwu polskiemu

2. naruszenie art. 2 Konstytucji RP poprzez jego nieuwzględnienie i w konsekwencji naruszenie praw nabytych tj. prawa do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego i świadczeń z nich wynikających

Mając powyższe na uwadze domagał się zmiany zaskarżonego orzeczenia, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest wadliwe, bowiem narusza przepisy dotyczące koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego. Wnioskodawca prowadzi działalność na terenie Polski i w tym państwie członkowskim powinien podlegać ubezpieczeniu społecznemu. Stąd też apelacja jest konieczna.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest niezasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy przyjmuje za swoje.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy przeprowadził właściwe postępowanie dowodowe, a następnie dokonał swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, o której mowa w treści art. 233 § 1 kpc. Przy tej ostatniej czynności Sąd jest zobligowany uwzględnić wszystkie dowody przeprowadzone w postępowaniu, jak też uwzględnić wszelkie okoliczności towarzyszące ich przeprowadzaniu [vide wyrok SN z dnia 11.07.2002r. w sprawie IV CKN 1218/00]. Granice swobodnej oceny dowodów winny być wyznaczone wymogami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. W myśl powyższych dyrektyw Sąd I instancji rozważa w sposób racjonalny i wszechstronny materiał dowodowy, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych, a wiążąc ich moc i wiarygodność odnosi do pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie [zob. wyrok SN z dnia 10.06.1999r. w sprawie II UK 685/98]

Przedstawione reguły znalazły odzwierciedlenie w rozumowaniu Sądu I instancji, a skarżący nie formułował zarzutów dotyczących wadliwych ustaleń faktycznych, wskazując jedynie na naruszenie prawa materialnego.

Warto zatem zwrócić uwagę, że okoliczności faktyczne zostały ustalone w znacznej mierze w oparciu o zeznania wnioskodawcy. Z jego relacji wynika, że pozarolniczą działalność gospodarczą na terenie Polski prowadził w 2006r., a następnie pracował w Niemczech. Po ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodawca, prowadząc dalej pozarolniczą działalność gospodarczą powinien z tego tytułu podlegać ubezpieczeniu społecznemu. Stąd też skarżący dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w Polsce, wskazując jako datę powstania tego obowiązku na dzień 16 września 2010r.

Jednakże w sprawie należy zaakcentować, że wybór ustawodawstwa do ubezpieczenia społecznego nie jest uzależniony od woli strony. W tej mierze mamy do czynienia z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, które z mocy prawa rozstrzygają o właściwym ustawodawstwie.

W związku z tym, że skarżący prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą na terenie Niemiec zachodzi konieczność odwołania się do przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Powołany akt prawny obowiązuje od dnia 1 maja 2010r. Zgodnie z motywem 17 rozporządzenia, aby jak najbardziej skutecznie zagwarantować równość traktowania wszystkich osób pracujących na terytorium Państwa Członkowskiego, stosowne jest uznanie, jako ogólną zasadę, że ustawodawstwem mającym zastosowanie jest ustawodawstwo Państwa Członkowskiego, w którym zainteresowana osoba wykonuje swą pracę jako pracownik najemny lub na własny rachunek. Z powyższego wynika, że podstawowym łącznikiem pozwalającym na określenie ustawodawstwa państwa właściwego jest miejsce wykonywania pracy ( lex loci laboris). Potwierdzeniem powyższej reguły są przepisy prawa materialnego powołane przez Sąd I instancji. I tak art. 11 rozporządzenia ustanawia zasadę jednego ustawodawstwa, zaś art. 11 ust.3 lit.a wskazuje na ustawodawstwo miejsca wykonywania działalności. Stąd też wykładnia prawa materialnego dokonana przez Sąd I instancji jest prawidłowa.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej w kilku Państwach Członkowskich UE. Nie mogą zatem mieć do niego zastosowania regulacje wynikające z treści art. 13 rozporządzenia nr 883/2004.

Nie można zgodzić się z argumentem apelacji, iż orzeczenie Sądu Okręgowego prowadzi do naruszenia przepisów związanych z koordynacją, bowiem narusza zasadę ochrony praw nabytych. W przypadku podlegania właściwemu ustawodawstwu nie mamy do czynienia z pojęciem ochrony praw nabytych. Nieuprawnione jest stwierdzenie skarżącego, iż swą działalność prowadzi wyłącznie w Polsce. Takie stanowisko nie zostało poparte żadnym dowodem, a wręcz pozostaje w opozycji do stanowiska wnioskodawcy wyrażanego w toku postępowania przed organem rentowym i Sądem I instancji. Powyższej oceny nie zmienia fakt, iż skarżący figuruje w ewidencji osób prowadzących działalność gospodarczą w Polsce. Należy pamiętać, że zgodnie z zasadą swobody przepływu osób, usług i kapitału [art.45 TFUE] każdy obywatel UE ma prawo swobodnego przemieszczania się w obrębie Unii. Przytoczone prawo rodzi zaś skutki w sferze podlegania ubezpieczeniu społecznemu w ten sposób, iż w przypadku wykonywania wyłącznie działalności na terenie Państwa Członkowskiego, innego niż miejsce zamieszkania, skarżący podlega ustawodawstwu tego Państwa, co zostało należycie uzasadnione przez Sąd I instancji.

Po wtóre nie mamy do czynienia z naruszeniem art.2 Konstytucji RP. Przytoczony przepis stanowi, iż Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Z tej normy w żaden sposób nie można wywieść o konieczności objęcia wnioskodawcy obowiązkiem ubezpieczenia społecznego w Polsce.

Zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego w sferze praw emerytalno-rentowych zasadą ochrony praw nabytych objęte są zarówno prawa nabyte w drodze skonkretyzowanych decyzji, przyznających świadczenia, jak i prawa nabyte in abstracto zgodnie z ustawą przed zgłoszeniem wniosku o ich przyznanie. Natomiast w przypadku ekspektatyw praw podmiotowych ochrona ogranicza się do ekspektatyw maksymalnie ukształtowanych, tj. takich, które spełniają zasadniczo wszystkie przesłanki ustawowe nabycia pod rządami danej ustawy (orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 4 stycznia 2000r. w sprawie K 18/99 i podane tam orzecznictwo). Ochronie konstytucyjnej nie podlegają ponadto prawa nabyte niesprawiedliwie ani prawa, które nie znajdują uzasadnienia w warunkach nowego, demokratycznego ustroju państwa.

W przypadku wnioskodawcy nie doszło do pozbawienia prawa do świadczenia w związku ze zmianą ustawy, gdyż spór w sprawie nie dotyczy świadczenia, po wtóre kwestia nie dotyczy zmian prawodawczych, lecz wyboru właściwego ustawodawstwa. Stąd też nie można mówić o naruszeniu art. 2 Konstytucji w sprawie. Natomiast o prawie do zabezpieczenia społecznego stanowi art. 67 Konstytucji, zgodnie z którym obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Konkretyzacja normy konstytucyjnej ma miejsce na gruncie ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Oznacza, że jeśli osoba prowadzi działalność gospodarczą na terenie Polski podlega ubezpieczeniu społecznemu. Wnioskodawca korzystał ze szczególnej sytuacji związanej ze zbiegiem tytułów do ubezpieczenia społecznego w kraju, bowiem podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników, a dodatkowo prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą. Wówczas posiadając tytułu do ubezpieczenia społecznego rolników, prowadząc działalność w kraju, czy też za granicą nie podlegał obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Stąd też uzyskiwał dokumenty o podleganiu polskiemu ustawodawstwu. Natomiast z chwilą ustania ubezpieczenia społecznego rolników i równoczesnego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w Niemczech powstał obowiązek ubezpieczenia społecznego w miejscu wykonywania pracy. Nie można zatem poprzez odwoływanie się do Konstytucji wywodzić o konieczności podlegania ustawodawstwu polskiemu. Mając powyższe na uwadze zaskarżony wyrok jest prawidłowy, a apelacja podlega oddaleniu z mocy art. 385 kpc.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 kpc w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163 poz. 1349 ze zm.).