Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 stycznia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z dnia 30 grudnia 2015 r., przyznał B. R. emeryturę od dnia 1 grudnia 2015 r., to jest od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie. Podstawę obliczenia emerytury, zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stanowiła kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji składki (114.584,99 zł) oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego (661.193,21 zł) pomniejszona, na podstawie art. 25 ust. 1b ustawy, o kwotę stanowiącą sumę kwot emerytur pobranych przez ubezpieczoną w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne (279.034,26 zł). Tak ustaloną podstawę podzielono przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę (197,80 miesięcy). Emerytura wyliczona zgodnie zasadami określonymi w art. 26 ustawy wyniosła 2.511,34 zł brutto. Emerytura ustalona tą decyzją została zawieszona, jako że jest świadczeniem mniej korzystnym od świadczenia wypłacanego ubezpieczonej z tytułu dotychczas pobieranej emerytury przyznanej na podstawie decyzji z dnia 13 października 2005 r. (po ostatniej waloryzacji 2.861,82 zł).

/decyzja k. 16-17 akt emerytalnych plik II/

W dniu 23 lutego 2016 r. B. R. złożyła odwołanie od wymienionej decyzji zarzucając organowi rentowemu zastosowanie niewłaściwych przepisów ustawy emerytalnej. Zdaniem skarżącej o sposobie obliczenia świadczenia decydować powinna data osiągnięcia przez ubezpieczonego powszechnego wieku emerytalnego (co w przypadku wnioskodawczyni nastąpiło w roku 2010), a nie data złożenia wniosku do ZUS (co w przypadku wnioskodawczyni nastąpiło 30 grudnia 2015 r.). Zdaniem skarżącej brak jest podstaw prawnych do pomniejszania wysokości podstawy emerytury o sumę pobranych wcześniej emerytur w sytuacji, gdy ukończyła ona 60 lat przed dniem 1 stycznia 2013 r. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i ponowne przeliczenie emerytury kapitałowej na podstawie przepisów obowiązujących do końca 2012 r., tj. bez pomniejszania podstawy o wypłacone jej wcześniej świadczenia.

/ odwołanie k. 2/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie argumentując jak w zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 3/

Ustosunkowując się do odpowiedzi organu rentowego na odwołanie pełnomocnik procesowy B. R. w piśmie procesowym z dnia 2 września 2016 r. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, iż wysokość należnej wnioskodawczyni emerytury winna zostać obliczona bez potracenia wartości kwot pobranych wcześniej z tytułu wcześniejszej emerytury i wypłatę emerytury w tak ustalonej kwocie począwszy od miesiąca złożenia wniosku, tj. od 1 grudnia 2015 r. Nadto pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o zasadzenie od organu rentowego na rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pełnomocnik skarżącej wskazał, że przepisu art. 25 ust. 1 b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (przy braku przepisów intertemporalnych wprowadzającej go ustawy nowelizacyjnej) nie należy stosować do osób, które – jak wnioskodawczyni - prawo do emerytury nabyły z mocy prawa przed wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej, tj. przed 1 stycznia 2013 r.

/pismo procesowe k. 11-12 odwrót/

Na rozprawie w dniu 6 września 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

/stanowiska stron - e- protokół z rozprawy z 06.09.2016 r., czas nagrania: 00:00:48 – 00:01:10 – płyta CD k. 18/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni B. R., urodzona (...), w dniu
5 września 2005 r. wystąpiła z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę.

/wniosek k. 1-2 akt emerytalnych plik I/.

Decyzją z dnia 13 października 2005 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie ustawy o emeryturach i retach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyznał wnioskodawczyni emeryturę od dnia 16 września 2005 r., tj. daty wejścia w życie przepisów. Emerytura wyniosła 1.762,29 zł brutto. Po ponownym ustaleniu stażu pracy wnioskodawczyni decyzją z dnia 17 lipca 2015 r. organ rentowy przeliczył od dnia 1 lipca 2015 r. wysokość emerytury wnioskodawczyni i ustalił, że emerytura ta wynosi 2.861,82 zł brutto.

/ okoliczność bezsporna, a nadto decyzje k. 55-55 odwrót, k. 237-238 odwrót akt emerytalnych plik I/.

W okresie od 16 września 2005 r. do 30 grudnia 2015 r. wnioskodawczyni pobrała świadczenia emerytalne (w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne) w łącznej kwocie 279.034,26 zł.

/okoliczność bezsporna, a nadto wyliczenia ZUS – k. 15 akt emerytalnych plik II, decyzja (...) z 15.01.2016 r. – k. 16-17 akt emerytalnych plik II/

W dniu 30 grudnia 2015 r. wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat.

/wniosek k. 1-4 odwrót akt emerytalnych plik II/.

Decyzją z dnia 15 stycznia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z dnia 30 grudnia 2015 r., przyznał B. R. emeryturę od dnia 1 grudnia 2015 r., to jest od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie. Jako podstawę obliczenia emerytury organ rentowy przyjął kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem ich waloryzacji (114.584,99 zł) oraz kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego (661.193,21 zł) pomniejszoną o kwotę stanowiącą sumę kwot emerytur pobranych przez ubezpieczoną w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne (279.034,26 zł). Tak ustaloną podstawę organ rentowy podzielił przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę (197,80 miesięcy). Emerytura wyliczona zgodnie zasadami określonymi w art. 26 ustawy wyniosła 2.511,34 zł brutto. Emerytura ustalona tą decyzją została zawieszona, jako że jest świadczeniem mniej korzystnym od świadczenia wypłacanego wnioskodawczyni z tytułu dotychczas pobieranej emerytury przyznanej na podstawie decyzji z dnia 13 października 2005 r. (po ostatniej waloryzacji 2.861,82 zł).

/decyzja k. 16-17 akt emerytalnych plik II/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne i podlega oddaleniu.

W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie są kwestionowane. Spór sprowadzał się natomiast do kwestii natury prawnej, a mianowicie: czy, rozpoznając złożony przez wnioskodawczynię w dniu 30 grudnia 2015 r. wniosek o emeryturę w związku osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, zastosowanie mieć powinny przepisy prawa (w szczególności zaś art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) obowiązujące w dacie nabycia przez wnioskodawczynię prawa do emerytury (co miało miejsce w roku 2010), czy przepisy obowiązujące w dacie złożenia przedmiotowego wniosku.

Na wstępie należy przypomnieć, że na mocy ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2012.637) z dniem 1 stycznia 2013 r. do art. 25 powołanej ustawy dodano ustępy 1a-1c. W ust. 1b wprowadzono regulację, na mocy której świadczeniobiorcom pobierającym emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 tej ustawy lub art. 88 Karty Nauczyciela, podstawę obliczenia emerytury z art. 24, ustaloną zgodnie z art. 25 ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.
W reżimie prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r. ww. obowiązek pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury nie istniał.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem skarżącej o konieczności rozróżnienia nabycia prawa do emerytury od prawa do wypłaty świadczenia z tytułu emerytury. Są to bowiem instytucje regulowane odrębnymi przepisami, mające różne znaczenie w obrocie prawnym. O nabyciu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przewidujący powstanie prawa do świadczeń z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, natomiast o wypłacie świadczenia stanowi art. 129 ust. 1 ww. ustawy, nakazujący wypłacanie świadczenia od dnia powstania prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję urzędu (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 maja 2015 r., sygn. akt. III AUa 1018/14, LEX nr 1755185).

Prawo do emerytury lub renty ustala się na dzień spełnienia warunków powstania prawa do tych świadczeń, bez względu na datę podjęcia działań w celu ich realizacji, tj. datę złożenia wniosku. Skutkuje to zachowaniem przez zainteresowanego nabytego prawa w razie niekorzystnej zmiany stanu prawnego zgodnie z zasadą ochrony praw nabytych i niedziałania prawa wstecz (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 stycznia 2013 r., sygn. akt. III AUa 575/12, LEX nr 1267355).

Samo spełnienie warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia nie rodzi jednak po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego świadczenia, gdyż wypłata świadczenia zależy do od złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku. Zasada wnioskowości (fakultatywności) świadczeń emerytalnych wynika także z art. 116 ust. 1 ww. ustawy. Działanie organu rentowego z urzędu ma charakter wyjątkowy i musi wynikać wprost z ustawy.

Pomimo podkreślenia powyższego rozróżnienia nabycia prawa do emerytury od realizacji tego prawa następującego poprzez złożenie organowi rentowemu stosownego wniosku o wypłatę świadczenia z tytułu emerytury, skarżąca w istocie błędnie zrównała prawne znaczenie obu ww. zdarzeń i w konsekwencji wywiodła błędne wnioski jurydyczne zaprezentowane w odwołaniu oraz w piśmie procesowym z dnia 2 września 2016 r. Przepis art. 25 powołanej ustawy (którego brzmienie zmieniono od dnia 1 stycznia 2013 r.) nie określa bowiem warunków nabycia prawa do emerytury (ani nie pozbawia też skarżącej w żadnej mierze tego prawa), lecz jest (wraz z art. 26 ustawy) elementem regulacji prawnej dotyczącej li tylko ustalenia wysokość świadczenia emerytalnego (określa sposób obliczenia jednego z elementów składowych tego świadczenia - podstawy emerytury), którego wypłaty skarżąca domagała się poprzez złożenie wniosku z dnia 30 grudnia 2015 r. Samo prawo do emerytury skarżąca nabyła bowiem ex lege z chwilą osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego w dniu 11 lutego 2010 r. Wnioski o świadczenia emerytalno rentowe (tj. o wypłatę tych świadczeń) podlegają natomiast rozpoznaniu według stanu prawnego obowiązującego w dacie ich złożenia, chyba, że z regulacji szczególnych lub intertemporalnych wynika, że mogą być stosowane inne zasady (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2005 r., sygn. akt I UK 354/04, LEX nr 188140). W tej sytuacji organ rentowy prawidłowo zastosował przepis art. 25 w brzmieniu obowiązującym w dniu 30 grudnia 2015 r., tj. z uwzględnieniem treści jego ustępu 1b nakazującego pomniejszyć podstawę obliczenia emerytury z art. 24, ustaloną zgodnie z art. 25 ust. 1, o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Wbrew twierdzeniom skarżącej zmiana od dnia 1 stycznia 2013 r. brzmienia przepisu art. 25 ustawy poprzez dodanie ustępu 1b nie narusza zasady ochrony praw nabytych. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 7 maja 2014 r. (sygn. akt K 43/12) uznał zmiany wprowadzone powołaną wyżej ustawą z dnia 11 maja 2012 r. za zgodne między innymi z art. 2, 32 i 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W obszernym uzasadnieniu Trybunał uzasadnił swoje stanowisko wskazując, że celem nowego systemu emerytalnego było stworzenie mechanizmu gromadzenia środków finansowych łagodzących w przyszłości zwiększone wydatki związane z postępującym procesem starzenia się ludności, przy ograniczeniu roli państwa. Trybunał Konstytucyjny w wielu orzeczeniach stwierdzał, że przeprowadzona reforma systemu ubezpieczeń społecznych znajdowała oparcie w wartościach i normach konstytucyjnych, "urzeczywistniając" prawo do zabezpieczenia społecznego w aktualnych warunkach demograficznych i gospodarczych. Wskazał także, że cele ustawy nowelizującej z 2012 r. tylko w pewnym stopniu pokrywają się z celami reformy emerytalnej z 1999 r., a przedmiotowa nowelizacja jest reakcją na zmieniające się czynniki demograficzne oraz pogłębiający się i permanentny deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Na dalszy plan schodzi tu podstawowe dla reformy z 1999 r. dążenie do objęcia powszechnym systemem emerytalnym różnych grup zawodowych, także tych, których świadczenia finansowane są z budżetu państwa. W 1999 r. ustawodawca rozpoczął proces tworzenia jednolitego systemu emerytalnego, między innymi ograniczając tzw. przywileje emerytalne i zrównując wcześniejszy wiek emerytalny niektórych grup zawodowych z powszechnym wiekiem emerytalnym. W ustawie nowelizującej z 2012 r., reagując na nowe zjawiska niewystępujące pod koniec lat dziewięćdziesiątych, ustawodawca wprowadził do systemu emerytalnego dwie istotne zmiany: podniósł wiek emerytalny i przewidział stopniowe zrównywanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn oraz ustanowił emeryturę częściową. Trybunał Konstytucyjny nie podzielił poglądu, że te nowe rozwiązania zmieniają założenia obowiązującego systemu emerytalnego.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko, że w zmiany te wpisuje się również regulacja prawna zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zmieniona ustawą z 11 maja 2012 r. art. 1 pkt 6b). W nowym systemie (zdefiniowanych składek), gdzie świadczenie nabywa się za okresy ubezpieczenia, wysokość świadczenia zależy od sumy zaewidencjonowanych składek. Pobranie emerytury na podstawie wskazanych wyżej przepisów oznacza skonsumowanie części kapitału składkowego. To zaś uzasadnia (od daty wejścia w życie nowelizacji) odliczanie od niego sumy wypłaconych uprzednio emerytur. Zgodnie ze wskazaną regulacją prawną, ubezpieczonym, którzy pobrali emeryturę tzw. wcześniejszą czyli w obniżonym wieku, (na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 ustawy emerytalnej lub art. 88 Karty Nauczyciela), podstawę obliczenia emerytury, o jakiej mowa w art. 24 ustawy emerytalnej, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiąca sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

W tym stanie rzeczy, uznając iż zaskarżona decyzja z dnia 15 stycznia 2016 r. odpowiada prawu, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

wyrok z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni