Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2015 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

W następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Witold Rękosiewicz

Protokolant: sekretarz sądowy Iwona Hutnik

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania Kopalni (...) sp. z o.o. z siedzibą w S.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

z dnia 30 grudnia 2014 r. znak (...)

1.  Oddala odwołanie.

2.  Zasądza od Kopalni (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Witold Rękosiewicz.

Sygn. akt XVII AmE 61/15

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE, pozwany), po przeprowadzeniu postepowania administracyjnego decyzją z dnia 30 grudnia 2014 r. znak (...) orzekł, że:

I. przedsiębiorca Kopalnia (...) sp. z o.o. z/s w S. (przedsiębiorca, Kopalnia, powód) nie wywiązał się w 2013 roku z określonego w art. 9a ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U.2012.1059 z późn. zm., dalej: Pe) obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w art. 9a ust. 5 Pe, obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 Pe,

II. wymierzył przedsiębiorcy karę pieniężną w kwocie 127 962,50 zł, co odpowiada wysokości (...) % przychodu przedsiębiorcy z działalności koncesjonowanej osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Kopalnia (...) sp. z o.o. z/s w S. w złożonym odwołaniu zaskarżyła decyzję Prezesa URE w części dotyczącej punktu 2. Zaskarżonej decyzji powód zarzucił naruszenie:

- art. 56 ust. 6a Pe poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że uiszczenie opłaty zastępczej po dniu 31 marca 2014 r. nie stanowi realizacji obowiązku w rozumieniu tego przepisu;

- art. 56 ust. 6a Pe poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, iż stopień szkodliwości czynu, którego dopuścił się powód, należy ocenić jako znaczny, podczas gdy z okoliczności sprawy, a w szczególności wobec sytuacji ekonomicznej powoda, jego udziału w rynku, rozmiaru szkody oraz nieznacznego opóźnienia w realizacji obowiązku, należało uznać, że zachowanie powoda godziło w dobro chronione prawem w stopniu znikomym,

- art. 56 ust. 6a Pe poprzez jego niezastosowanie i nieodstąpienie od wymierzenia powodowi kary pieniężnej.

Na podstawie przedstawionych zarzutów powód wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w pkt 2 poprzez odstąpienie od wymierzania Kopalni kary pieniężnej.

W uzasadnieniu odwołania powód nie kwestionował okoliczności naruszenia przepisów prawa energetycznego poprzez niedochowanie terminu uiszczenia opłaty zastępczej.Stwierdził, że wobec wniesienia w dniu 3 kwietnia 2014 r. opłaty zastępczej, ciążący na nim obowiązek został wykonany z trzydniowym opóźnieniem.

Wskazał, iż zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 15 października 2014 r. (sygn. akt III SK 47/13) zasadne jest uznanie, że zrealizowanie obowiązku ciążącego na przedsiębiorcy uprawnia Prezesa URE do odstąpienia od wymierzenia kary.

Zdaniem powoda w zaistniałych okolicznościach spełniona została również przesłanka znikomej szkodliwości czynu, o której mowa z art. 56 ust. 6a Pe. Ocena stopnia szkodliwości czynu powinna uwzględniać rodzaj charakteru naruszonego dobra chronionego prawem, rozmiar wyrządzonej szkody oraz zamiar i motywację sprawcy. Trzydniowe opóźnienie w uiszczeniu opłaty zastępczej na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚ i GW) nie naruszało dobra w postaci ochrony środowiska. W kontekście znikomego udziału przedsiębiorcy w rynku, rozmiar poniesionej szkody był w ocenie powoda marginalny.

Opóźnienie w uiszczeniu opłaty zastępczej powód uzasadnił trudną sytuacją finansową przedsiębiorstwa, brakiem nadwyżki finansowej na skutek wyczerpania się zasobów węgla i zadłużeniem na rzecz dostawcy energii elektrycznej. Wskazał, iż z uwagi na konieczność zabezpieczenia ruchu zakładu poprzez zapewnienie nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej i ochronę miejsc pracy inne płatności mógł zrealizować dopiero po zapłaceniu zaległości za energię elektryczną. Zaznaczył, że na dzień 13 grudnia 2016 r. wyznaczono termin zakończenia likwidacji Kopalni.

Powód stwierdził, że dokłada należytej staranności w prowadzeniu działalności gospodarczej, przestrzega obowiązków wynikających z prawa energetycznego. W ocenie powoda zachowanie polegające na nieterminowym uiszczeniu opłaty zastępczej jedynie pośrednio godzi w dobra chronione przepisami prawa energetycznego, więc nie można zarzucić, że stopień szkodliwości społecznej powoda był wyższy niż znikomy.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego.

Odnosząc się do przywołanego przez powoda orzeczenia Sądu Najwyższego Prezes URE wskazał, iż odnosiło się do odmiennego stanu faktycznego i nie jest wiążące dla sądu orzekającego w niniejszej sprawie. Podkreślił, że przepisy nie przewidują zrealizowania obowiązku po wskazanym ustawowo terminie. Wniesienie opłaty po upływie wyznaczonego terminu skutkuje zaliczeniem jej na poczet wypełnienia obowiązku za rok następny.

Pozwany zauważył, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem odpowiedzialność z tytułu naruszenia obowiązków określonych w przepisach prawa energetycznego ma charakter obiektywny. Oznacza to, iż stwierdzenie winy przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą nie jest konieczną przesłanką nałożenia na przedsiębiorstwo energetyczne kary pieniężnej.

Powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2013 r. sygn. akt SK 24/13, w którym wskazano, iż orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka rozróżnia odpowiedzialność represyjną o charakterze stricte karnym i odpowiedzialność o charakterze zbliżonym do odpowiedzialności karnej. W przypadku administracyjnych kar pieniężnych, zaliczanych do drugiej kategorii nie ma potrzeby wprowadzania takich samych przesłanek i zasad odpowiedzialności jak w odpowiedzialności stricte karnej. Z tego względu brak podstaw prawnych do odwoływania się do pojęć zdefiniowanych w przepisach prawa karnego. Pojęcie szkodliwości czynu ujęte w prawie energetycznym nie jest pojęciem tożsamym ze „społeczną szkodliwością czynu”, które występuje w prawie karnym. Dokonując oceny społecznej szkodliwości czynu na gruncie przepisów prawa energetycznego Prezes URE stwierdził, iż powód pośrednio naruszył chronione ustawą dobra w postaci ochrony środowiska oraz dbałości o większą efektywność energetyczną. Naruszenie polegało na tym, że powód nie zakupił i nie przedstawił do umorzenia świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej wytworzonych w odnawialnych źródłach energii. Nie uiścił też w terminie opłaty zastępczej na konto NFOŚ i GW, co pośrednio godziło w dobra objęte ochroną.

Zdaniem pozwanego o stopniu społecznej szkodliwości czynu przedsiębiorcy decyduje wysokość należnej opłaty zastępczej, której to kwota w przedmiotowej sprawie wynosiła 110 524,99 zł, stanowiąc szkodę poniesioną przez NFOŚ i GW. Nieuiszczonej opłaty zastępczej, ze względu na jej wysokość daniny publicznej nie można uznać za czyn o znikomym stopniu szkodliwości społecznej.

Pozwany podniósł, że na powoda nałożono karę w wysokości mniejszej niż wynikała ze wzoru zawartego w art. 56 ust. 2a Pe, z uwagi na ogólną dyrektywę wymiaru kary zawartą w art. 56 ust. 3 Pe.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Kopalnia (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. jest przedsiębiorstwem energetycznym posiadającym koncesję na obrót energią elektryczną z dnia 6 października 1999 r. znak: (...).

W 2013 r. powód dokonał sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci elektrycznej w ilości 3 097,504 MWh , w związku z czym ciążył na nim alternatywny obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii w ilości 371,799 MWh albo do uiszczenia opłaty zastępczej obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 Pe (okoliczność bezsporna).

Powód nie przedstawił ww. świadectw pochodzenia Prezesowi URE oraz nie uiścił w terminie wyznaczonym do dnia 31 marca 2014 r. opłaty zastępczej za rok 2013 na konto NFOS, dokonując tej czynności po terminie, tj. w dniu 3 kwietnia 2014 r. (okoliczność bezsporna).

Pismem z dnia 31 marca 2014 r. (znak: (...)), Prezes URE działając na podstawie art. 28 ust. 2 Pe, zwrócił się do przedsiębiorcy z prośbą o udzielenie informacji dotyczących dokonanej w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych.

W odpowiedzi na ww. wezwanie, w załączeniu do pisma z dnia 10 kwietnia 2014 r., (znak: (...)) powód przekazał dane, dotyczące dokonanej w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. sprzedaży energii elektrycznej na rzecz odbiorców końcowych.

Biorąc pod uwagę treść udzielonych przez przedsiębiorcę informacji i wyjaśnień, Prezes URE uznał za celowe wszczęcie z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia Kopalni kary pieniężnej, w związku z ujawnieniem możliwości nieprzestrzegania w roku 2013, określonego w art. 9a ust. 1 Pe obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub uiszczenia opłaty zastępczej, obliczonej w sposób określony w art. 9a ust. 2 Pe.

Pismem z dnia 2 października 2014 r. Prezes URE zawiadomił powoda o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej. W odpowiedzi na powyższe, pismem z dnia 27 października 2014 r. (znak: (...)) przedsiębiorca wyjaśnił, iż dokonał w dniu 3 kwietnia 2014 r. wpłaty na konto NFOŚ i GW opłaty zastępczej w kwocie 110 525,00 zł powiększonej o naliczone odsetki za przekroczenie terminu płatności w kwocie 91,00 zł., wnosząc zarazem o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej.

Ponadto przedsiębiorca przesłał bilans, rachunek zysków i strat za rok 2013 oraz oświadczenie o przychodzie osiągniętym w 2013 r. z działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną.

Pismem z dnia 3 listopada 2014 r. Prezes URE zawiadomił powoda o zakończeniu prowadzonego postępowania i przysługującym mu prawie do zapoznania się z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz złożenia dodatkowych uwag i wyjaśnień.

Powód w wyznaczonym terminie nie skorzystał z przysługującego mu uprawnienia do zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz do złożenia dodatkowych wyjaśnień.

Sąd ustalił, że przychód przedsiębiorcy z tytułu działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną w 2013 roku wyniósł (...) złotych.

Przedstawiony stan faktyczny nie był między stronami sporny i został ustalony przez Sąd na podstawie informacji i dokumentów znajdujących się w aktach administracyjnych.

Na podstawie dokonanych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Bezsporne w sprawie jest, że powód nie wykonał w 2013 r. obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust.1 lub art. 9o ust.1 Pe, wydanego dla energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii nie wywiązał się też z obowiązku uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 9a ust. 5 Pe. Powód wniósł opłatę zastępczą w dniu 3 kwietnia 2014 r., tj. trzy dni po upływie terminu ustawowego do dokonania niniejszej czynności.

Zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 1a Pe, w brzmieniu aktualnym w dniu wydania zaskarżonej decyzji, karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia, świadectw pochodzenia biogazu lub świadectwa pochodzenia z kogeneracji albo nie uiszcza opłat zastępczych, o których mowa w art. 9a ust. 1 i 8 Pe.

W ocenie Sądu przedstawiona przez powoda argumentacja, dotycząca wypełnienia przesłanek do zastosowania art. 56 ust. 6a Pe nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód jako koncesjonowany przedsiębiorca energetyczny ma pełną świadomość ciążących na nim w związku z prowadzoną działalnością obowiązków nałożonych przepisami prawa energetycznego. Brak więc podstaw do stwierdzenia, iż powód może traktować ciążący na nim obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 9a ust. 5 Pe jako obowiązek drugoplanowy, którego spełnienie po upływie terminu ustawowego może być usprawiedliwione istnieniem innych, w ocenie przedsiębiorcy, bardziej istotnych okoliczności.

Na uwzględnienie nie zasługuje również przedstawiona w odwołaniu argumentacja oparta na wyroku Sądu Najwyższego sygn. akt III SK 47/13. Należy podkreślić, iż mimo wyrażonego w powołanym wyroku stanowiska, iż wniesienie opłaty zastępczej po terminie należy traktować jako wypełnienie obowiązku, Sąd Najwyższy nie dopatrzył się nieprawidłowości w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego, uwzględniającym apelację Prezesa URE, zmieniającym wyrok obniżający nałożoną decyzją karę pieniężną i oddalającym odwołanie przedsiębiorcy, który nie uiścił w opłaty zastępczej w terminie. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną powodowego przedsiębiorcy, na którego Prezes URE nałożył karę pieniężną. Na uwagę zasługuje, iż w punkcie 4 wyroku Sąd Najwyższy wskazał na wynikające z art. 56 ust.6a Pe uprawnienie Prezesa URE do odstąpienia od wymierzenia kary, a nie obligatoryjny obowiązek odstąpienia w sytuacji zrealizowania obowiązku przez przedsiębiorcę.

Pokreślenia wymaga wyrażona w dotyczącym powołanego postępowania, wyroku Sądu Apelacyjnego ocena, iż termin realizacji obowiązku ustawowego ma charakter materialny, co oznacza, że wykonanie czynności po terminie jest bezskuteczne.

Zdaniem Sądu w okolicznościach przedmiotowej sprawy przedstawiona ocena ma pełne zastosowanie. Uiszczenie opłaty po upływie terminu ustawowego nie może być traktowane jak spełnienie obowiązku, ponieważ w ustawie zostało ustalone materialno-prawne wymaganie określonego zachowania we wskazanych ustawowo terminach. Za spełnienie obowiązku ustawowego może być uznane wyłącznie uzyskanie i przedstawienie do umorzenia świadectwa pochodzenia lub wniesienie opłaty zastępczej w terminie do dnia 31 marca następnego roku.

W związku z tym w sprawie brak było podstaw do uznania, że powód, wnosząc opłatę zastępczą z trzydniowym opóźnieniem zrealizował ciążący na nim obowiązek.

W art. 56 ust.6a Pe ustawodawca wymienił również drugą przesłankę, od spełnienia której uzależniona jest możliwość zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary. Przy czym obie wymienione w art. 56 ust.6a Pe przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Zdaniem Sądu dokonując oceny stopnia szkodliwości czynu powoda należało uwzględnić nie tylko faktyczną wysokość opłaty zastępczej, która nie została uiszczona na rachunek NFOŚ i GW w terminie ale również negatywny wpływ zachowania powoda na innych przedsiębiorców energetycznych, którzy kierując się subiektywnym stanowiskiem mogliby uznać, iż w imię ochrony interesów przedsiębiorstwa nie mogą zrealizować w terminie ustawowym ciążących na nich obowiązków ustawowych. Trafnie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazał Prezes URE, iż przyjęcie tezy, że wniesienie opłaty zastępczej po terminie stanowi wypełnienie przez przedsiębiorcę obowiązku podważałoby zasadę praworządności i byłoby niewątpliwie sprzeczne z interesem społecznym, prowadząc do utrwalenia wśród podmiotów zobligowanych przekonania, że nie jest konieczne przestrzeganie obowiązujących przepisów prawa i możliwe jest przekraczanie terminów materialnych bez konsekwencji prawnych.

W świetle powyższego na uwzględnienie nie zasługuje argumentacja dotycząca znikomego stopnia szkodliwości czynu, którego dopuścił się powodowy przedsiębiorca. Mając na uwadze charakter naruszonego dobra chronionego prawem i rozmiar wyrządzonej szkody, które nie ograniczają się wyłącznie do ochrony środowiska i uszczerbku finansowego wynikającego z opóźnienia w zapłacie, oraz zamiar i motywację przedsiębiorcy stwierdzić należy, iż brak podstaw do uznania, że stopień szkodliwości czynu powoda był znikomy.

Trudna sytuacja ekonomiczna i charakter prowadzonej działalności gospodarczej nie może usprawiedliwiać niewykonania przez koncesjonowanego przedsiębiorcę nałożonych na niego w ustawie obowiązków, gdyż w równym stopniu okoliczności te dotyczyć mogą wszystkich pomiotów działających na danym rynku. Uznanie, iż powołane przesłanki stanowić mogą podstawę do zwolnienia przedsiębiorcy od nałożenia kary pieniężnej byłoby przejawem nierównego traktowania przedsiębiorców działających w jednolitych warunkach gospodarczych.

Wobec braku ustanowienia przez ustawodawcę jednolitych kryteriów oceny sytuacji ekonomicznej przedsiębiorców w przypadku niewykonania obowiązków przewidzianych w przepisach prawa energetycznego uwzględnianie powołanych w odwołaniu okoliczności jest w ocenie Sądu niedopuszczalne.

Należy wskazać, iż decyzja o przyjętej kolejności realizacji zobowiązań została podjęta przez powoda z pełną świadomością wynikających z niej skutków prawnych. Z tego względu podnoszenie w odwołaniu zarzutu naruszenia art. 56 ust.6a Pe także nie może być uznane za uzasadnione.

Podkreślenia wymaga, że obowiązujące przepisy nie dają Prezesowi URE możliwości manewru przy ustalaniu wysokości nakładanej kary pieniężnej. Jedynym ograniczeniem jest ustalona w art. 56 ust.3 Pe zasada ograniczenia wysokości kary do poziomu 15 % przychodu przedsiębiorcy. Nałożona w decyzji kara została ograniczona do tego poziomu, co oznacza, że została ustalona w możliwie najniższej wysokości.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności i nie znajdując podstaw uzasadniających uwzględnienie odwołania, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na podstawie art. 479 ⁵³ k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. stosownie do wyniku sporu.

SSO Witold Rękosiewicz.