Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Damiana Wójcika prokuratora Prokuratury Rejonowej w Grójcu

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2016 r.

sprawy:

1 . P. W. syna H. i H. z domu K., urodzonego (...) w G.,

2.  B. L. córki M. i H. z domu N., urodzonej (...) w W.,

3.  S. K. syna W. i S. z domu C., ur. (...) w G.,

4.  D. N. syna T. i E. z domu L., ur. (...) w G.,

5.  J. B. syna J. i M. z domu K., urodzonego (...) w C.

oskarżonych z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 310 § 1 k.k. i in.

z powodu apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę oskarżonego J. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 6 listopada 2015 r., sygn. akt II K 112/10

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

II.  zasądza od oskarżonego J. B. kwotę 424 (czterystu dwudziestu czterech) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję i ustala, że w pozostałej części koszty procesu ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Wniosek o sporządzenie i uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
5 lipca 2016 roku złożył tylko obrońca oskarżonego P. W. i oskarżonej B. L.. Wyrok Sądu Apelacyjnego utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 6 listopada 2015 roku, którym P. W. został skazany za ciągi przestępstw z art.286 § 1 k.k. w zw. z art.294 § 1 k.k. i z art.270 § 1 k.k. odpowiednio na kary 2 lat pozbawienia wolności i 540 stawek dziennych grzywny oraz 8 miesięcy pozbawienia wolności; karę łączną 2 lat pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 5 lat.

Wyrokiem tym uniewinniono oskarżoną B. L. od zarzutów aktu oskarżenia.

Wyrok Sądu Okręgowego w częściach dotyczących ww. oskarżonych zaskarżył prokurator, który nie wnosił o uzasadnienie i doręczenie wyroku Sądu Apelacyjnego
w Lublinie.

Z art. 457 § 2 k.p.k. wynika, że do złożenia wniosku uprawnione są strony. Przepis nie zastrzega, że chodzi tu tylko o stronę skarżącą. Z tego powodu wyrażany jest pogląd, że wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia może złożyć także strona, która nie skarżyła wyroku. Zawarte w art. 457 § 2 k.p.k. odesłanie do art. 422 k.p.k. i 423 k.p.k. oznacza odpowiednie stosowanie w postępowaniu odwoławczym przepisów dotyczących zasad składania wniosku, sporządzenia i doręczenia wyroku z uzasadnieniem przez sąd pierwszej instancji, w wypadku wydania wyroku utrzymującego w mocy lub wyroku zmieniającego przez sąd odwoławczy.

W § 3 art. 425 k.p.k. określony został tzw. gravamen (uciążliwość orzeczenia), który pełni funkcję przesłanki zaskarżenia, czyli takiego warunku, który powinien wystąpić samodzielnie i niezależnie od innych jeszcze warunków, aby doszło do skutecznego zaskarżenia orzeczenia. Stosownie do art. 425 § 3 k.p.k. odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia, które naruszają jego prawa lub szkodzą jego interesom procesowym.

Z tych względów wątpliwym jest uprawnienie obrońcy oskarżonych do składania wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie. Nie wydano zarządzenia o odmowie przyjęcia wniosku i dlatego koniecznym jest uzasadnienie wyroku. Art. 457 § 3 k.p.k. sytuuje obowiązek sądu odwoławczego rozważenia wszystkich zarzutów podniesionych
w środku odwoławczym i podania w związku z tym w uzasadnieniu, dlaczego zarzuty apelacji sąd uznał za zasadne lub za niezasadne.

W części dotyczącej oskarżonego P. W. prokurator zarzucił obrazę prawa materialnego, nie kwestionował prawidłowości ustaleń faktycznych, obrazę art. 310 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że zachowanie oskarżonych: P. W., S. K., D. N. oraz J. B., wypełniło między innymi znamiona występku z art. 270 § 2 k.k. każdorazowo stanowiąc element oszustwa, podczas gdy ich zachowanie implikowało podrobienie środka płatniczego
w postaci konkretnego weksla własnego, w ten sposób, że po uzyskaniu w podstępny sposób podpisów od osób pokrzywdzonych, dokonano na dokumentach uzupełniających zapisów, odpowiadających wymogom prawa wekslowego, z których wynikało, iż pokrzywdzeni mieli zapłacić kwoty pieniężne znacznej wartości,
w określonym terminie i konkretnemu remitentowi, w sytuacji gdy takie zobowiązania wekslowe nie istniały, nie były objęte świadomością pokrzywdzonych, co skutkowało skierowanymi powództwami o zapłatę przeciwko nim, które to pisma procesowe zostały złożone wraz ze wspomnianymi wyżej podrobionymi wekslami, skutkując wyrokami nakazującymi taką zapłatę.

W części dotyczącej oskarżonej B. L. prokurator zarzucił:

obrazę przepisów prawa procesowego, mającą wpływ na treść orzeczenia,
a mianowicie naruszenie art. 167 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 391 § 2 k.p.k., która miała wpływ na treść orzeczenia, polegającą na niewyjaśnieniu wszystkich istotnych okoliczności sprawy, tj. zaniechaniu przeprowadzenia dowodów z urzędu, polegających na pominięciu zeznań L. G., które złożył on we własnej sprawie, w toku postępowania przygotowawczego, sygn. 3 Ds. 233/11 Prokuratury Rejonowej w Grójcu i, następnie, w sprawie Sądu Rejonowego w Grójcu o sygn.
II K 497/14, co skutkowało zaniechaniem przesłuchania wyżej wymienionego
w charakterze świadka, nieodczytaniem w toku rozprawy zeznań wyżej wymienionego w trybie art. 391 § 2 k.p.k., w sytuacji gdy świadek ten wskazywał na współsprawstwo P. W. i B. L. w przestępstwie oszustwa na K. W., w następstwie czego Sąd dokonał przedwczesnej oceny dowodów i niezasadnie uniewinnił wymienioną oskarżoną;

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na dokonaniu przez Sąd I Instancji nieprawidłowej oceny dowodów i w konsekwencji wyciągnięciu nieprawidłowych wniosków, że oskarżona B. L. nie dopuściła się żadnego z zarzucanych jej czynów, poprzez przyjęcie tezy, iż jej konkubent – P. W. zataił przed nią oszustwa, które zaplanował z innymi osobami, jednocześnie skutecznie nakłaniając ją do nabycia nieruchomości bądź wierzytelności, których bezpłatne przejęcie było celem przestępstwa, podczas gdy z faktów: wielokrotnego fałszowania przez P. W. podpisów B. L. na dokumentach urzędowych przy jednoczesnym zawiadywaniu przez niego czynnościami zmierzającymi do przejęcia majątku pokrzywdzonych w koniunkcji z treścią wyjaśnień S. K.
i D. N. wynika, iż wyżej wymieniona dopuściła się zarzucanych jej czynów, odnosząc z przestępstw korzyści majątkowe, uniemożliwiając tym samym ówcześnie prowadzoną egzekucję z majątku konkubenta wobec zadłużenia względem Skarbu Państwa, co skutkowało niezasadnym uniewinnieniem B. L..

Prokurator wnosił o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że czyny oskarżonych nie wyczerpały znamion art. 310 § 1 k.k. Argumenty przemawiające za takim rozstrzygnięciem są trafne, zostały przedstawione na str. 80, 81, 82 uzasadnienia. Sąd Apelacyjny je aprobuje.

Pokrzywdzeni wystawili weksle in blanco. Prawo wekslowe poświęca instytucji weksla in blanco zaledwie jeden przepis art. 10, który mówi o wekslu niezupełnym
w chwili wystawienia i nie zawiera wyczerpującego uregulowania problematyki oraz nie wyjaśnia szeregu wątpliwości. W doktrynie wypracowano definicję weksla in blanco, przez który rozumie się weksel niezupełny zaopatrzony w podpis wystawcy, lecz niewypełniony zupełnie, względnie nieposiadający niektórych cech, jakich prawo wymaga dla ważności weksla. Najczęściej weksle takie są wystawiane, gdy strony zawierając między sobą umowę pragną zabezpieczyć ewentualne roszczenie mogące z niej wynikać, ale nie są w stanie z góry oznaczyć wysokości tych roszczeń lub terminu płatności. Ze względu na cel wystawienia, weksel in blanco nosi czasami nazwę weksla gwarancyjnego lub kaucyjnego, bądź depozytowego. Weksel gwarancyjny udzielony jest na zabezpieczenie spłaty kredytów oraz na zabezpieczenie prawidłowego wykonania kontraktu. Weksel kaucyjny zastępuje złożenie kaucji
w gotówce. Weksel depozytowy nie jest przeznaczony do obiegu i służy jako zabezpieczenie przyszłego spełnienia określonych świadczeń (M. Czarnecki,
L. Bagińska: Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, Warszawa 2003, s. 17 i 167). Weksel niezupełny może występować jako niezupełny własny i jako niezupełny trasowany. Weksel własny - dokumentuje bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty,
a weksel trasowany bezwarunkowe polecenie zapłaty.

W doktrynie przyjmuje się, że zobowiązanie wekslowe z weksla in blanco następuje z chwilą podpisania i wręczenia weksla, chociaż zobowiązanie to ma warunkowy charakter i wywołuje skutki dopiero wówczas, gdy weksel zostanie uzupełniony w taki sposób, aby posiadał on wszystkie wymagane przez prawo elementy, rozstrzygające o ważności weksla (J. Mojak: Prawo papierów wartościowych. Zarys wykładu, Warszawa 2004, s. 53).

Wystawca składając podpis na blankiecie wekslowym zobowiązuje się bezwarunkowo zapłacić uzgodnioną z remitentem sumę wekslową. W razie braku spełnienia świadczenia przez dłużnika, wierzyciel ma prawo wypełnienia weksla in blanco
i domagania się zapłaty od wystawcy weksla. Podsumowując, skoro weksel in blanco potwierdza istnienie prawa majątkowego, należy przyjąć, że jest papierem wartościowym. Weksel in blanco, stanowiąc papier wartościowy, dający podstawę do otrzymania sumy pieniężnej, może być dokumentem uprawniającym do otrzymania sumy pieniężnej, o którym mowa w art. 310 § 1 k.k. Podrobienie bądź przerobienie podpisu wystawcy na wekslu in blanco wyczerpuje znamiona art. 310 § 1 k.k., a nie przepisu art. 270 § 1 k.k. (por. J. Skorupka: Weksel własny in blanco ..., op. cit .,
s. 79). Oskarżony nie podrobił ani nie przerobił podpisów wystawców weksli in blanco.

Rozważenia jeszcze wymaga, czy weksel in blanco spełnia funkcję "innego środka płatniczego" w rozumieniu art. 310 § 1 k.k. Cechą "innego środka płatniczego" jest możliwość posługiwania się nim w obrocie samodzielnie, to znaczy bez dodatkowych czynności (O. Górniok: Prawo karne gospodarcze. Komentarz, Toruń 1997, s. 40). Chodzi o dokumenty stanowiące surogat pieniądza, takie, którymi
w obrocie można posługiwać się w zastępstwie pieniądza. W zasadzie weksle i czeki mogą stanowić "inny środek płatniczy". Jednakże weksel in blanco nie pełni roli środka płatniczego, gdyż nie stwierdza istniejącej wierzytelności wekslowej, lecz przyszłą wierzytelność wystawcy weksla. Dopiero po uzupełnieniu weksla in blanco
i przekształceniu go w weksel zupełny (zawierający wskazanie remitenta, sumy wekslowej, terminu zapłaty) będzie on pełnił rolę środka płatniczego (por.
J. Skorupka: Weksel własny in blanco ..., op. cit., s. 74).

Reasumując, stwierdzić należy, że istota problemu sprowadza się do tego, czy przekształcenie przez posiadacza weksla in blanco w weksel zupełny, w sytuacji gdy nie zaistniały warunki do przekształcenia weksla in blanco w weksel zupełny stanowi przerobienie innego środka płatniczego. Rację ma Sąd Okręgowy, że wypełnienie weksla in blanco niezgodnie z umową wekslową wyczerpuje tylko znamiona art. 270 § 2 k.k. Wypełnienie weksla niezgodnie z wolą podpisanego, wyczerpującego znamię art. 270 § 2 k.k., nie można uznać za przerobienie weksla, przerobić można przecież coś, co już istniało.

Z tych względów zarzut apelacji prokuratora dotyczący oskarżonego P. W. uznano za niezasadny.

Zarzuty apelacji prokuratora dotyczące wyroku w części dotyczącej oskarżonej B. L. są także niezasadne.

Apelacja zarzuca obrazę art. 167 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 391 § 2 k.k. na skutek nieprzeprowadzenia dowodu z zeznań świadka L. G.,
a wcześniej nieodczytanie jego zeznań.

Sąd Apelacyjny przeprowadził dowód z dokumentów w postaci wyroku
w sprawie o sygn. II K 497/14, dotyczącego L. G. i dowodów z jego wyjaśnień składanych w tej sprawie. Z treści tych dowodów nie wynika, by miał on wiedzę o działaniu oskarżonej w niniejszej sprawie. Nie ma podstaw twierdzenie zawarte w apelacji, że L. G. wskazywał na „współsprawstwo P. W. i B. L.”.

Z tego względu zarzut naruszenia art. 167 k.p.k. na skutek nieprzeprowadzenia dowodu z zeznań L. W., jest niezasadny.

Prokurator nie wskazał żadnych dowodów, z których wynikałoby, że oskarżona działała wspólnie i w porozumieniu z pozostałymi oskarżonymi. Nie można uznać, że dowodzi tego zawieranie aktów notarialnych z pokrzywdzonymi, skoro jednocześnie oskarżony W. fałszował podpisy oskarżonej na pismach procesowych, byłoby to niezrozumiałe w sytuacji wspólnego działania. Gdyby oskarżona współdziałała
w popełnieniu przestępstw, fałszowanie jej podpisów byłoby zbędne. Z tych powodów i ten zarzut uznano za niezasadny.

Z tych względów orzeczono jak w części dyspozytywnej wyroku.