Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 czerwca 2013 roku J. P. (1) wystąpiła przeciwko pozwanemu m.st. W. z powództwem o ustalenie wstąpienia z dniem 17 lipca 2012 roku w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W., przy ul. (...) oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż najemcą objętego sporem lokalu mieszkalnego był zmarły w dniu 17 lipca 2012 roku H. P. (1) – mąż powódki. Z uwagi na problemy zdrowotne powódka często przebywała poza miejscem swojego zamieszkania w placówkach ochrony zdrowia bądź u córki, nigdy jednak nie porzucając przedmiotowego mieszkania, które nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat traktuje jako centrum swoich interesów życiowych. Strona powodowa zaznaczyła jednocześnie, że pozwany nie chce uznać jej prawa do lokalu uważając, iż zajmuje go bez podstawy prawnej.

(pozew – k. 1-4).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wnosił o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazywał, że z przeprowadzonego przez niego postępowania wyjaśniającego wynika, iż powódka w chwili śmierci najemcy od dłuższego czasu nie zamieszkiwała z najemcą, nie interesując się stanem męża.

(odpowiedź na pozew – k. 41-42).

Strony przed zamknięciem rozprawy podtrzymywały dotychczasowe stanowiska procesowe.

(oświadczenia pełnomocników stron zawarte w protokole rozprawy z dnia 21 kwietnia 2015 roku – k. 116).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Lokal mieszkalny, oznaczony numerem 48, usytuowany w budynku przy ul. (...) w W., znajduje się w dyspozycji pozwanego Miasta S. W..

(okoliczność bezsporna).

Najemcą przedmiotowego lokalu mieszkalnego nieprzerwanie od 1964 roku był H. P. (1), który otrzymał je na mocy decyzji o przydziale nr 96/64 z dnia 27 marca 1964 roku, potwierdzoną następnie umową o najem lokalu mieszkalnego z dnia 1 kwietnia 1964 roku. Wespół z najemcą uprawnienie do zajmowania w/w lokalu otrzymali również ówczesna żona najemcy – H. P. (2), syn – J. P. (2) oraz córka D. P..

(bezsporne; d: decyzja o przydziale; umowa o najem lokalu mieszkalnego – w aktach lokalowych; zeznania J. P. (1) w charakterze strony – k. 96-97).

Po zawarciu drugiego związku małżeńskiego i śmierci syna najemcy J. P. (2), w lokalu mieszkalnym nr (...) przy ul. (...) w W. wspólnie z najemcą – H. P. (1) zamieszkała jego druga żona – powódka J. P. (1).

(bezsporne; d: odpis skrócony aktu małżeństwa – k. 6; oświadczenia o osobach zamieszkujących w lokalu z dnia: 14 maja 2001 roku, 10 kwietnia 2000 roku, 21 listopada 2004 roku, 18 września 2008 roku, 21 lutego 2010 roku – w aktach lokalowych; zaświadczenie o zameldowaniu – k. 8; zeznania D. W. – k. 88-90; zeznania S. K. – k. 94-95).

U powódki J. P. (1) na przełomie lat 80 i 90 pojawiły się problemy zdrowotne, wynikiem których było kilka zabiegów operacyjnych i uzyskanie w dniu 29 sierpnia 1996 roku orzeczenia o zaliczeniu do pierwszej grupy inwalidów bez konieczności sprawowania opieki.

(bezsporne; d: orzeczenie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej z dnia 29 sierpnia 1996 roku – k. 7; zeznania D. W. – k. 88-90; zeznania J. P. (1) w charakterze strony – k. 96-97).

Pismem z dnia 29 marca 2010 roku skierowanym do Kierownika Komisariatu Policji przy ul. (...) w W., powódka oświadczyła, że od 30 października 2008 roku czasowo przebywa u córki D. W.. W treści oświadczenia powódka podała, iż powodem opuszczenia lokalu jest postawa jej męża H. P. (1), który zażądał od niej wymeldowania i zwrotu kluczy.

(d: pismo z dnia 29 marca 2010 roku – k. 45).

W dniu 20 maja 2010 roku H. P. (1) złożył do pozwanego oświadczenie zgodnie z którym w spornym lokalu zamieszkuje sam.

(oświadczenie z dnia 20 maja 2010 roku – w aktach lokalowych).

U H. P. (1) zdiagnozowano nowotwór złośliwy płuc. W latach 2010 – 2012 jego stan zdrowia uległ pogorszeniu, powodując, iż stał się on mniej samodzielny niż dotychczas potrzebując zwiększonej pomocy osób trzecich. Postępująca choroba spowodowała, że H. P. (1) odnowił swoje relacje z siostrą oraz pierwszą żoną i jej rodziną. Od połowy 2011 roku najemcę zaczęły odwiedzać poza siostrą także pierwsza żona oraz wnuczka – A. K., która pod koniec 2011 roku wprowadziła się do H. P. (1).

(d: zeznania A. K. – k. 71-73; zeznania S. K. – k. 94-95; wywiad przeprowadzony przez administratora w dniu 20 listopada 2012 roku – w aktach lokalowych).

J. P. (1) od dnia 3 czerwca 2012 roku przez dwa kolejne tygodnie przebywała w sanatorium. Po powrocie udała się bezpośrednio do córki D. W., po powrocie powódka nie udawała się do spornego lokalu.

(d: zeznania D. W. – k. 87-90; zeznania J. P. (1) w charakterze strony – k. 96-97).

H. P. (1) na około dwa tygodnie przed śmiercią przebywał w jednym z (...) hospicjów, w którym zmarł w dniu 17 lipca 2012 roku. Powódka nie wiedziała o śmierci męża. Organizacją pochówku zajęła się siostra najemcy oraz rodzina jego pierwszej żony.

(d: skrócony odpis zgonu – k. 5; zeznania A. K. – k. 71-73; zeznania D. W. – k. 87-90; zeznania J. P. (1) w charakterze strony – k. 96-97).

Powódka w związku z brakiem kontaktu z mężem w dniu 20 września 2012 roku udała się do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. do którego nie mogła się jednak dostać z uwagi na wymienione zamki. Udała się więc do administracji, w której uzyskała informację o śmierci męża. Tego samego dnia złożyła do (...) D. M. wniosek o najem lokalu mieszkalnego. Następnie razem z córką D. W. oraz jej członkami rodziny udała się do w/w lokalu, który jak się okazało zamieszkiwała wnuczka najemcy – A. K. razem z partnerem. Na miejsce została wezwana Policja, która po wylegitymowaniu osób zajmujących lokal oraz powódki nie podjęła żadnych czynności.

(d: zeznania A. K. – k. 71-73; pismo do Komendy Rejonowej Policji przy ul. (...) w W. z dnia 24 września 2012 roku – k. 46; wniosek o najem lokalu mieszkalnego, pismo powódki do Administracji z dnia 27 września 2012 roku – w aktach lokalowych; zeznania D. W. – k. 87-90; zeznania J. P. (1) w charakterze strony – k. 96-97).

W dniu 25 września 2012 roku powódka podjęła ponowną próbę dostania się do przedmiotowego lokalu, która i tym razem okazała się nieskuteczna, gdyż A. K. odmawiała wpuszczenia J. P. (1) do środka. W. najemcy wyprowadziła się z lokalu w grudniu 2012 roku.

(zeznania A. K. – k. 71-73; pismo powódki do Administracji z dnia 27 września 2012 roku – w aktach lokalowych; zeznania D. W. – k. 87-90; zeznania J. P. (1) w charakterze strony – k. 96-97).

Pozwany pismem z dnia 12 grudnia 2012 roku odmówił uwzględnienia wniosku powódki wskazując, iż nie zamieszkiwała z najemcą w chwili śmierci, wobec czego zajmuje lokal bez tytułu prawnego.

(pismo z dnia 12 grudnia 2012 roku – w aktach lokalowych).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów prywatnych złożonych do akt niniejszego postępowania jak również znajdujących się w aktach lokalowych których treść oraz autentyczność nie była podważana przez strony postępowania. Nie miał ku temu podstaw również orzekający Sąd który przy ocenie ich przydatności dla rozstrzygnięcia zawisłego sporu oparł się również na zeznaniach przesłuchanych świadków oraz samej powódki, z którymi korelowały wzajemnie się uzupełniając nakreślając obraz stosunków małżeńskich oraz mieszkaniowych powódki oraz zmarłego najemcy, w ostatnich latach jego życia. Szczegółowa ocena osobowych źródeł dowodowych zostanie dokonana w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wywiedzione powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawę prawną roszczenia strony powodowej stanowił w niniejszej sprawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 691 § 1 i § 2 k.c.

Zgodnie z pierwszym z powołanych przepisów powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przez "interes prawny" w znaczeniu art. 189 k.p.c. rozumieć należy istniejącą potrzebę uzyskania ochrony w sferze sytuacji prawnej ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 kwietnia 1999 roku, sygn. akt I ACa 1046/98, opubl. OSA 1999/11-12/49). Interes prawny jest to interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych, których ustalenie występuje z reguły, gdy istnieje niepewność tego prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych jak i prawnych. Niepewność ta może wynikać z wielu powodów. Może być wynikiem zarówno spodziewanego kwestionowania prawa lub stosunku prawnego albo powstać wskutek naruszenia prawa.

Należy podkreślić, iż w ustalony wyżej stanie faktycznym, po stronie powódki istnieje interes prawny w żądaniu ustalenia istnienia stosunku najmu lokalu nr (...), położonego w W. przy ul. (...). Strona pozwana zakwestionowała, bowiem istnienie tytułu prawnego powódki J. P. (1) do rzeczonego lokalu, a zatem istnieje spór między stronami, co do istnienia określonego prawa. Pozwany negatywnie odpowiedział na wniosek powódki o zawarcie z nią umowy najmu, naliczając w związku z jego zamieszkiwaniem przez powódkę odszkodowanie. Jakkolwiek powódka mogłaby w procesie o opróżnienie lokalu podnosić twierdzenia zmierzające do ustalenia skutecznego względem właściciela uprawnienia do władania lokalem, to nie można jej czynić zarzutu z faktu uprzedzającego wystąpienia z powództwem nakierowanym na ustalenie tego stosunku. Właśnie obiektywne zagrożenie sfery interesów prawnych strony powodowej stanowi dostateczne uzasadnienie istnienia interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie (zob. także wyrok SN z dnia 8 maja 2000 r. sygn. akt V CKN 22/00).

Z kolei w myśl art. 691 § 1 i 2 k.c., w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują między innymi dzieci najemcy, przy czym osoby te wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.

W niniejszej sprawie sporną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia było ustalenie, czy powódka J. P. (1) zamieszkiwała w spornym lokalu z jego najemcą H. P. (1), aż do chwili jego śmierci w dniu 17 lipca 2012 roku.

W związku z podnoszonymi przez właściciela wątpliwościami wyjaśnienia wymaga samo pojęcie stałego zamieszkiwania którym posługuje się ustawodawca w powołanym na wstępie przepisie art. 691 k.c. Zgodnie z generalnym poglądem ukształtowanym w judykaturze Sądu Najwyższego stałe zamieszkiwanie w lokalu mieszkalnym oznacza, że lokal ten stanowi centrum życiowe określonej osoby tj. miejsce, w którym koncentruje się na przykład życie dzieci obok rodziców, osoby nieporadnej przy osobie, która się nią opiekuje ( zob. m.in. wyrok SN z 8 stycznia 1976 r. I CR 926/75, orzeczenie SN z 17 października 1997 r. I CKN 90/97).

Ponadto Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 stycznia 1981 r. III CRN 314/80 uznał, że dopuszczalne są przy tym przerwy w tym wspólnym zamieszkiwaniu (np. spowodowane dłuższym wyjazdem lub chorobą), a o tym czy mimo takich przerw nadal mamy do czynienia ze wspólnym stałym zamieszkiwaniem decyduje zamiar osób wspólnie zamieszkujących, a więc czynnik „ze sfery ich świadomości i woli”. Stan stałego zamieszkiwania z najemcą ma trwać do chwili jego śmierci, nie ma za to znaczenia stan po śmierci, który nie wpływa na wstąpienie w najem.

Zdaniem Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, że powódka J. P. (1) w chwili śmierci najemcy wspólnie z nim zamieszkiwała. Na przyjęcie tego wniosku nie pozwala ocena całokształtu materiału dowodowego dokonana na podstawie wytycznych oraz kryteriów wskazanych przez dyspozycję art. 233 § 1 k.c. – zasad logiki i doświadczenia życiowego.

Punktem wyjścia dla oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego było „zawiadomienie” powódki skierowane do Komendanta Komisariatu Policji przy ul. (...) w W. z dnia 29 marca 2010 roku, w którym powódka wprost oświadcza, że od końca października 2008 roku „czasowo” przebywa u córki D. W.. Podano również przyczynę zmiany miejsca zamieszkania, którym była postawa najemcy. O tym, że w połowie 2010 roku stosunki między małżonkami, wbrew zeznaniom powódki jej córki oraz sąsiadki K. nie były najlepsze świadczy nie tylko sama treść tego swoistego rodzaju doniesienia na policję, ale również potwierdza to pośrednio oświadczenie samego najemcy, który 20 maja 2010 roku złożył administracji oświadczenie zgodnie z którym w lokalu zamieszkuje sam mimo, że jeszcze w analogicznym oświadczeniu z dnia 21 lutego 2010 roku uwzględniał w nim swoją żonę J. P. (1). Musiało tym samym między małżonkami dojść do jakiegoś wydarzenia, które skłoniło najemcę do podjęcia tego rodzaju działania. Powódka nie wykazała natomiast aby owe czasowe zamieszkiwanie u córki miało charakter wyłącznie przejściowy, w celu podreperowania zdrowia, czy też czas leczenia pooperacyjnego, pobytu w sanatorium. Zważyć przy tym należało, że ostatnią operację powódka przeszła jeszcze w 1990 roku. Z orzeczenia o niepełnosprawności z 1996 roku wynika wprawdzie, że powódka miała problemy z kręgosłupem, ale nie uzasadnia to jej kilkuletniej „czasowej” absencji w rzeczonym lokalu, skoro z jednej strony leczenie operacyjne i hospitalizacja miała miejsce jeszcze w 1990 roku zaś z drugiej według córki powódki jej matka udaje się do sanatoriów mniej więcej raz na dwa lata na kilka tygodni. Oceniając zeznania powódki oraz jej córki Sąd uznał, iż są one nielogiczne i pozostające w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym a nawet zeznaniami samych tych osób.

O tym, że powódka nie mieszkała z najemcą lokalu nr (...) od dłuższego czasu świadczy również przeprowadzony w 2012 roku przez administratora wywiad z sąsiadami, którzy poza świadek K. (lok 45) twierdzili, że żona najemcy spornego lokalu od kilku lat nie mieszka z mężem (lok. 6,10, 49). Okolicznością potwierdzającą treść oświadczeń sąsiadów z końca 2012 roku stanowiąc istotny argument przemawiającym przeciwko tezie powódki oraz przedstawianym przez nią dowodom jest przede wszystkim analiza sposobu jej zachowania po powrocie z sanatorium nie tylko względem osoby męża, ale i objętego sporem lokalu mieszkalnego.

Zauważyć bowiem należało, że powódka po powrocie z sanatorium pod koniec czerwca 2012 roku (dwutygodniowy wyjazd) udała się bezpośrednio do córki w celu jak podała odpoczynku co już samo w sobie jest tłumaczeniem mając na względzie okoliczności sprawy dosyć naiwnym. Mimo bowiem, iż jak twierdzi powódka ostatni raz rozmawiała z mężem na początku czerwca 2012 roku, niemal do końca września 2012 roku nie wzbudziło u niej podejrzenia milczenie z jego strony chociaż w związku z przechodzonym leczeniem onkologicznym jego stan zdrowia w połączeniu z podeszłym wiekiem musiałby wzbudzać żywe zainteresowanie każdej rozsądnie myślącej osoby prowadzącej z chorym wspólne gospodarstwo domowe w takiej sytuacji. Z jej zeznań nie wynika również aby kontaktowała się z mężem który rzekomo tak bardzo się troszczył o jej zdrowie w czasie dwutygodniowego turnusu, nie była nawet przekonana w którym szpitalu miały odbyć się badania H. P. (1). Nawet jeżeli (jak podała powódka) po jej powrocie najemca miał udać się po przebytej chemioterapii do szpitala na dodatkowe badania, to z jednej strony wysoce wątpliwe jest aby po pierwsze trwały one kilka miesięcy, a po wtóre jeżeli powódka faktycznie mieszkałaby razem z najemcą to z całą pewnością nie zwlekała by z wizytą w rzeczonym lokalu (w którym chociażby miała posiadać swoje rzeczy osobiste), aż do 20 września 2012 roku tym bardziej, że córka powódki u której miała się zatrzymać po powrocie nie mieszka na drugim końcu Polski, lecz w sąsiedniej dzielnicy m.st. W..

Owa zwłoka przemawia w sposób logiczny za tezą forsowaną przez pozwanego, dyskredytując nie tylko twierdzenia powódki oraz jej córki, ale również sąsiadki K., której wyraźnie zależało aby swoimi zeznaniami pomóc powódce z którą obecnie pozostaje w bardzo bliskich relacjach. Niezgodności te uwiarygodniają tym samym zeznania A. K. – wnuczki najemcy – która nie ma obecnie żadnego interesu w utrudnianiu powódce ustalenia wstąpienia w stosunek najmu, gdyż nie należy do kręgu osób uprawnionych do uzyskania tytułu prawnego do lokalu po zmarłym dziadku. Warto w tym świetle również zauważyć, że o swoim pobycie w hospicjum (co najmniej dwu tygodniowym) nie informował powódki sam najemca o czym świadczy chociażby to, że do dnia dzisiejszego J. P. (1) nie wie w którym dokładnie z (...) hospicjów przebywał w ostatnich dniach życia jej mąż. O śmierci najemcy oraz planowanym pogrzebie nie poinformowała powódki nawet siostra H. P. (1), którą (w odróżnieniu od osoby byłej żony i jej rodziny) powódka tolerowała i jak podaje wiedziała, że będzie się nim opiekować w czasie jej nieobecności, a która to okoliczność może świadczyć pośrednio o napiętych relacjach między nią oraz mężem w ostatnich latach przed śmiercią najemcy.

Uwzględniając powyższe w ocenie Sądu powódka J. P. (1) nie udowodniła, że z chwilą śmierci swojego męża tj. z dniem 17 lipca 2012 roku wstąpiła z mocy prawa w stosunek najmu spornego lokalu nr (...) przy ul. (...) w W., co skutkowało na podstawie art. 691 § 1 i 2 k.c. a contrario oddaleniem powództwa.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z § 9 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

W tym stanie rzeczy orzeczono jak w wyroku.