Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Irena Żarnowska-Sporysz

Protokolant: protokolant Karolina Sięka

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2016 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa L. G. (1)

przeciwko (...) S.A.
w W.

o zapłatę:

zasądza od strony pozwanej (...) S.A. w W. na rzecz powoda L. G. (1) kwotę 184.424,67 złotych (sto osiemdziesiąt cztery tysiące czterysta dwadzieścia cztery złote 67/100) z ustawowymi odsetkami liczonymi od 9 października 2015 roku do dnia zapłaty w tym od 1 stycznia 2016 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz kwotę 12.839 złotych (dwanaście tysięcy osiemset trzydzieści dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

SSO Irena Żarnowska-Sporysz

Sygn. akt I C 2175/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 03 listopada 2015r powód L. G. (2) wniósł przeciwko (...) SA w W. o zapłatę kwoty 184424,67 zł z ustawowymi odsetkami od

9 października 2015r do dnia zapłaty i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu podał , że w dniach 8 czerwca 2011r

i 19 października 2011r strony zawarły umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) . Strona pozwana w związku z tymi umowami wystawiła polisy o numerach odpowiednio : (...) i (...).

Agent działający w imieniu strony pozwanej zachęcał powoda do zakupu tego produktu jako bardzo opłacalnego ale nie podał mu informacji na temat opłat pobieranych przez pozwaną na wypadek wypowiedzenia umowy przed upływem terminu na jaki została zawarta. Nie poinformowano go również o tym iż nie ma możliwości zwrotu wpłaconych składek w dowolnym momencie bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów. Zgodnie z postanowieniami ogólnych warunków ubezpieczenia dla umów zawartych przez powoda w przypadku rozwiązania przez niego umowy przed terminem strona pozwana miała prawo do pobrania ze środków wpłaconych przez powoda 99% środków finansowych jako opłatę likwidacyjną i opłatę od wykupu w przypadku gdy rozwiązanie umowy miało miejsce w okresie pierwszych dwóch lat obowiązywania umowy.

Zawarte przez strony umowy zostały rozwiązane 13 lipca 2015r i 30 czerwca 2015r . Odnośnie polisy (...) wartość rachunku wynosiła 248808,56 zł z czego na rachunek bankowy powoda przelana została kwota 156320,47 zł a odnośnie polisy nr (...) wartość rachunku wynosiła 193657,67 zł z czego na rachunek bankowy powoda przelano 101721,09 zł .

Zdaniem powoda strona pozwana zatrzymała bezpodstawnie kwotę dochodzoną pozwem tj. 184424,67 zł tytułem opłaty likwidacyjnej, co jest zdaniem powoda działaniem bezpodstawnym i sprzecznym z obowiązującymi przepisami prawa i aktualną linią orzecznictwa. Postanowienia umów, które powód zawarł z pozwaną zawierają niedozwolone klauzule dotyczące wysokości opłat likwidacyjnych.

Powód wezwał stronę pozwaną pismem z dnia 30 września 2015r do wypłacenia mu kwoty 184424,67 zł lecz bezskutecznie.

W sprzeciwie do nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym strona pozwana (...) S.A. w W. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania .

W uzasadnieniu podała ,że postanowienia par.44 OWU i pkt 12 załącznika do OWU które jak się należy domyślać powód kwestionuje nie są postanowieniami abuzywnymi. Określają bowiem świadczenia główne ubezpieczyciela wskazując sposób wyliczenia świadczenia wykupu. Są sformułowane w sposób jednoznaczny . Powód jest wieloletnim wytrawnym przedsiębiorcą i doskonale pojmuje i rozumie przepisy prawa i warunki umowy którą zawarł . Odwoływanie się przez niego do wyroków dotyczących innych podmiotów jest chybione. W tej sprawie sąd dokonuje indywidualnej kontroli wzorca umowy. Powód doprowadził do ustania umowy przed upływem czasu na jaki została zawarta ze szkodą dla siebie i strony pozwanej.

W sprawie jest bezsporne, że :

Powód L. G. (2) złożył do strony pozwanej (...) SA wnioski o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie w dniach 08.06.2011 i 27.10.2011r . Wypełniając formularze wniosków zdecydował o wysokości składki miesięcznej która wyniosła 5000 zł w przypadku każdego z wniosków.

We wnioskach tych powód potwierdził iż przed zawarciem mowy zapoznał się z OWU, regulaminem oraz ,że został pouczony o charakterze zawieranej umowy w tym o pobieranych przez Towarzystwo opłatach .

Dow: treść wniosków –k. 7-12, treść OWU k. 53 i nast. oraz regulaminu –k. 156 i nast.

W dniach 9 czerwca 2011r i 19 października 2011r strony tj. (...) SA w W. zawarły dwie umowy ubezpieczenia z (...) ze składkami podstawowymi opłacanymi regularnie o nazwie (...) wariant 5. W związku z zawarciem umów powodowi wystawiono dwie polisy o numerach : (...).

Dane dotyczące polis –k. 64, 65, OWU – k. 53- 58

Końcem grudnia 2014r powód poinformował stronę pozwaną ,że z uwagi na swoją trudną sytuację finansową wnosi o rozwiązanie dwóch polis o numerach (...) bez ponoszenia opłat likwidacyjnych .

W lipcu 2015r strona pozwana pismami z dni; 06.07.2015r i 17.07.2015r – poinformowała powoda o rozwiązaniu w związku z zaległościami w uiszczaniu składek - umów ubezpieczenia dotyczących polis odpowiednio (...) i (...) ze skutkiem na dzień odpowiednio : 30.06.2015r 13.07.2015r . W przypadku każdej z nich wyliczono wartość podstawową oraz kwotę potrąceń. Potrącenia wyniosły odpowiednio 91936,58 zł i 92488,09 zł

Dow; pisma strony pozwanej o rozwiązaniu umów –k. 13, 14

Dodatkowo pismem z dnia 3 sierpnia 2015r strona pozwana zaproponowała powodowi porozumienie na mocy którego rozwiązaniu uległaby polisa nr (...) na zasadach odbiegających od zapisów ogólnych warunków ubezpieczenia a suma wpłaconych składek na w/w polisie zostałaby przeksięgowana na rachunek podstawowy polisy nr (...).

Dow; pismo powoda do strony pozwanej –k. 59, pismo strony pozwanej do powoda –k. 60

Powód nie wyraził zgody na powyższą propozycję i pismem z dnia 30.09.2015r zażądał wypłaty kwoty 184424,67 zł zatrzymanej przez stronę pozwaną tytułem opłat likwidacyjnych z obu w/w polis.

Dow: pismo powoda –k. 15, 17

Powyższy stan faktyczny jest bezsporny , wynika z cytowanych dokumentów i potwierdzony został w stanowiskach stron zawartych w pozwie i odpowiedzi na pozew oraz pismach przygotowawczych.

Strony nie zgłaszały innych poza w/w dokumentami wniosków dowodowych ( w tym zeznań świadków lub stron ) a jedynie strona pozwana wnosiła o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego aktuariusza na okoliczność ryzyka jakie niesie dla strony pozwanej rozwiązanie umowy i zwrot dla powoda wpłaconych przez niego kwot bez potrąceń.

Vide – wniosek –k. 31

Wniosek ten został oddalony ponieważ okoliczność na jaką został powołany nie jest istotna dla rozstrzygnięcia. Sąd ma bowiem ustalić ważność postanowień umowy w kontekście – czy są to postanowienia dozwolone czy nie według kryteriów wskazanych w przepisach kc, a nadto zauważyć należy iż owo ryzyko strony pozwanej nie jest możliwe zdaniem sądu do wyliczenia w sposób precyzyjny gdyż zależy ono od wielu parametrów rynkowych związanych z inwestowaniem , które są przecież zmienne i nie da się przewidzieć ich trendu .

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Strony zawarły dwie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ze składką podstawową opłacaną regularnie tzw. (...) . Zasady tych umów określone są w ogólnych warunkach ubezpieczeń i regulaminie .

Ustalić należało ,czy postanowienia tych umów w zakresie pobierania opłat likwidacyjnych w razie wcześniejszego rozwiązania umowy stanowią tzw. klauzule niedozwolone i z mocy art. 385 nie wiążą stron.

Na pytanie to odpowiedź jest pozytywna . Są to klauzule niedozwolone.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ kc postanowienia umowy zawieranej

z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go , jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron w tym cenę lub wynagrodzenie jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W niniejszej sprawie strona pozwana ( nie kwestionując statusu powoda jako konsumenta) nawet nie twierdzi ,że kwestia opłat likwidacyjnych była uzgadniana indywidualnie z powodem a jedynie podnosi iż powodowi przed zawarciem umowy przekazano ogólne warunki umowy z którymi miał prawo się zapoznać. Tak więc jest poza sporem iż ta część umowy , która dotyczy opłat likwidacyjnych nie była uzgadniana indywidualnie ( gdyby była to na stronie pozwanej spoczywa ciężar dowodu zgodnie z regułą art. 385 ¹ par.4 kc, a nie było żadnych wniosków z jej strony w tym zakresie ). Powód podpisał umowę na warunkach z góry ustalonych przez stronę pozwaną w OWU, z którymi jedynie miał możliwość się zapoznać , ale na których treść nie miał żadnego wpływu. Jedyną kwestią na jaką miał on wpływ to była jak wynika z wniosku o zawarcie umowy - wysokość miesięcznej składki, którą sam określił na 5000 zł .

Wbrew twierdzeniom strony pozwanej nie da się przyjąć iż postanowienia umowy dotyczące opłat likwidacyjnych są głównymi świadczeniami stron w rozumieniu cytowanego przepisu.

Główne świadczenia stron określają przepisy regulujące dany typ umowy. Tutaj mamy do czynienia z umową ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi. Główne świadczenia stron określone zostały w samej umowie w paragrafach dotyczących ; obowiązków ubezpieczającego i obowiązków Towarzystwa i są to : ze strony ubezpieczonego czyli powoda – uiszczanie składek miesięcznych w ustalonej w umowie wysokości ( par.4 p.1 OWU oraz par. 13 OWU ) , ze strony zaś ubezpieczyciela czyli strony pozwanej – wypłata świadczenia w razie zajścia w okresie ubezpieczenia określonego w umowie zdarzenia ( par. 5,6 i 14 OWU )

Opłaty likwidacyjne natomiast omówione są w dalszej części umowy w par.44 - jako jej accidentalia negotii- a nie świadczenie główne, dlatego podlegają ocenie pod kątem ich abuzywności lub nie w myśl cytowanego przepisu art. 385 ¹ kc.

Postanowienia umowy w zakresie opłat likwidacyjnych kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając jego interesy. Stanowią one bowiem ,że w przypadku rozwiązania umowy przed upływem terminu na jaki umowa została zawarta – Towarzystwo zwraca ubezpieczającemu wartość polisy pomniejszoną o opłatę likwidacyjną, która zgodnie z tabelą opłat i limitów wynosi :

- za pierwszy rok polisy (...) składki podstawowej należnej za 1 rok,

- za drugi rok polisy (...) składki podstawowej należnej za 1 rok,

- za trzeci rok polisy (...) składki podstawowej należnej za 1 rok,

- za czwarty rok polisy (...) składki podstawowej należnej za 1 rok

- za piąty rok polisy (...) składki podstawowej należnej za 1 rok,

- za szósty rok polisy (...) składki podstawowej należnej za 1 rok itd.

( vide – opłata likwidacyjna - tabele – k. 154)

Wynika więc z tych tabel ,że w przypadku rozwiązania umowy w okresie pierwszych dwóch lat jej obowiązywania Towarzystwo zwraca ubezpieczającemu wartość polisy po potrąceniu opłaty likwidacyjnej równej dwukrotności rocznej składki czyli w przypadku powoda 120.000 zł ( 5000 zł x 12 miesięcy x 2 ) a dopiero w trzecim roku zwraca wartość polisy pomniejszoną o opłatę likwidacyjną równą wartości 1,5 rocznej składki czyli 90.000 zł.

Według tej zasady strona pozwana dokonała wyliczenia kwot do zwrotu dla powoda – z tytułu obu polis z czego kwota potrącona to 184424,67 zł - k. 13, 14

Taki sposób naliczania opłat likwidacyjnych nie jest zgodny

z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy ubezpieczającego. Powód jest osobą fizyczną a środki jego zgromadzone w pozwanym Towarzystwie (...) stanowią znaczną część jego majątku. Na przeciwko niego staje podmiot dysponujący znacznie większym potencjałem finansowym inwestującym pozyskane ze składek środki w różne przedsięwzięcia kapitałowe mające przynosić mu dodatkowe zyski. Wystarczy wziąć pod uwagę wysokość wypłaconej przez niego prowizji swemu agentowi działającemu na rzecz strony pozwanej która to prowizja w przypadku każdej z umów zawartych z powodem wyniosła po 57.000 zł ( vide –k. 63) aby ocenić możliwości finansowe strony pozwanej i mieć wyobrażenie o tym na co między innymi idą środki wpłacane przez ubezpieczających się takich jak powód. Towarzystwo dysponowało i obracało przez trzy lata wpłatami uiszczanymi przez powoda czerpiąc z tego korzyści . Ich zwrot w wysokości pomniejszonej o tak wysoką opłatę likwidacyjną – nie znajduje uzasadnienia w kontekście interesów obu stron. Strona pozwana nie wykazała ,że poniosła stratę równą wysokości potrącenia z tytułu rozwiązania umowy w okresie trzeciego roku obowiązywania umowy , natomiast dla powoda – są to niewątpliwie znaczące kwoty pomniejszające jego majątek. Nie ma w tym przypadku większego znaczenia podnoszona przez stronę pozwaną okoliczność iż powód prowadzi działalność gospodarczą od wielu lat, zajmuje się budową i sprzedażą mieszkań, i z tego tytułu jego poziom umiejętności analitycznych i wiedzy prawno- finansowej jest wyższy niż w przypadku przeciętnego konsumenta – bo po pierwsze jeśli chodzi o zawarte przedmiotowe umowy ze stroną pozwaną to powód występuje w nich jako konsument tj. osoba fizyczna z którego działalnością gospodarczą umowy te nie są bezpośrednio związane, a po drugie świadomość konsumenta w sferze prawno – finansowej – nie jest kryterium według którego ocenia się daną klauzulę umowną – czy jest niedozwolona czy nie .

Zauważyć przy tym należy ,że ten typ umów z jakimi mamy tutaj do czynienia generalnie adresowany jest do bardziej zamożnych przedstawicieli naszego społeczeństwa , których stać na inwestowanie długofalowe swych środków finansowych – co jednak nie znaczy ,że dla nich wysokość opłat likwidacyjnych ustalona odgórnie przez Towarzystwo jest zgodna z dobrymi obyczajami.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy iż zgodnie z treścią cytowanego przepisu art. 385 ¹ kc klauzule dotyczące opłat likwidacyjnych jako klauzule niedozwolone nie wiążą powoda zatem żądanie zwrotu kwot jakie powód wpłacił stronie pozwanej , a które strona pozwana zatrzymała tytułem tychże opłat likwidacyjnych jest zasadne. Zasądzono zatem należną powodowi kwotę 184424,67 zł -

z odsetkami ustawowymi od daty 9 października 2015r czyli od daty przedsądowego wezwania strony pozwanej do jej zapłaty a która miała nastąpić w terminie 3 dni od otrzymania wezwania które z kolei dotarło do strony pozwanej dnia 5 października 2015r (k. 15 i 18).

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c.

przy zastosowaniu § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 490). Na zasądzone na rzecz powoda koszty złożyły się: wynagrodzenie jego pełnomocnika – 3.600 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł a także kwota 9.222 zł tytułem uiszczonej przez niego opłaty od pozwu.