Sygnatura akt XII C 2077/15
P., dnia 30 września 2016 r.
Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:
Przewodniczący:SSO Anna Łosik
Protokolant:protokolant sądowy M. S.
po rozpoznaniu w dniu 21 września 2016 r. w Poznaniu
sprawy z powództwa H. C. (1)
przeciwko B. P.
o zapłatę
1. Zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 107.100zł (sto siedem tysięcy sto złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 01.10.2016r. do dnia zapłaty.
2. Umarza postępowanie w zakresie obejmującym żądanie zapłaty kwoty 92.900zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31.07.2014r. do dnia zapłaty.
3. W pozostałym zakresie powództwo oddala.
4. Koszty postępowania poniesione przez strony wzajemnie znosi.
5. Nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciąża strony po połowie i z tego tytułu nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu:
a) od powódki z zasądzonego roszczenia kwotę 6.397,48zł,
b) od pozwanego kwotę 6.397,48zł.
SSO Anna Łosik
Pozwem datowanym na dzień 2 lipca 2014 r. H. C. (2), działająca przez opiekuna prawnego Z. C. (1), reprezentowana przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od B. P. kwoty 200.000 zł tytułem zachowku po zmarłej H. W. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu; zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; zwolnienie powódki w całości od ponoszenia kosztów sądowych.
W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwany nabył w całości spadek po swojej matce H. W. na podstawie testamentu z dnia 21 czerwca 2005 r. Powódka jest córką zmarłej i obok pozwanego jej jednym spadkobiercą ustawowym. Powódce jako spadkobierczyni ustawowej po zmarłej przysługuje prawo do zachowku w wysokości 2/3 udziału, który by dziedziczyła, gdyby testamentu nie sporządzono, albowiem powódka jest osobą niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji. W skład spadku po zmarłej wchodzi prawo własności nieruchomości o wartości 600.000 zł. Powódka zaprzeczyła, aby otrzymała darowizny od zmarłej, które należy zaliczyć na poczet zachowku. (...), które miała rzekomo otrzymać, zostały zakupione przez H. i Z. C. (1) z ich wspólnego majątku dorobkowego i uzyskanego na ten cel kredytu.
Postanowieniem z dnia 10 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zwolnił powódkę od kosztów sądowych (k.38).
W odpowiedzi na pozew z dnia 25 listopada 2015 r. pozwany B. P., reprezentowany przez pełnomocnika będącego adwokatem, wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k.124).
W uzasadnieniu pozwany wskazał, że roszczenie powódki jest bezzasadne, albowiem zostało w pełni zaspokojone za życia spadkodawczyni w postaci poczynionych na nią na rzecz powódki darowizn. Pozwany zakwestionował wysokość roszczenia wskazaną w niniejszej sprawie przez powódkę.
Pismem datowanym na 29 lipca 2016 r. powódka cofnęła w części pozew z dnia 16 czerwca 2014 r., tj. co do kwoty 92.900 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz zrzekła się roszczenia w tym zakresie; w pozostałej części podtrzymała dotychczasowe żądania pozwu (k.184).
Sąd ustalił, co następuje:
Prawomocnym postanowieniem z dnia 28 listopada 2013r. w sprawie (...) Sąd Rejonowy w Gnieźnie stwierdził, że B. P. nabył w całości spadek po swojej matce H. W. zmarłej w dniu 15 listopada 2012 r., na podstawie testamentu notarialnego w dniu 21 czerwca 2005 r.
Dowód: kopia poświadczona za zgodność z oryginałem odpis u skrócone go aktu zgodny H. W. (k. 6 ), kopia odpis u aktu notarialnego Repertorium A nr (...) (k. 7-9 ), kopia odpis u postanowienia spadkowego, sygn. akt (...)(k. 10 ).
Powódka jest córką zmarłej H. W. i obok pozwanego jej jednym spadkobiercą ustawowym. Powódka nie została ujęta w powyższym testamencie, albowiem w przedmiotowym dokumencie spadkodawczyni złożyła oświadczenie, że jej córka została już wyposażona, gdyż otrzymała w darowiźnie dwie nieruchomości zabudowane domami jednorodzinnymi położonymi w G. przy ulicy (...) oraz przy ulicy (...) i darowizny dokonane na jej rzecz za życia winna zaliczyć na ewentualny zachowek.
Dowód: odpis skróconego aktu urodzenia powódki (k.11), kopia odpisu aktu notarialnego Repertorium A nr (...) (k.7-9).
Powyższe oświadczenie było niezgodne z stanem rzeczywistym. Zmarła H. W. za swojego życia czyniła starania materialne i finansowe na rzecz obydwu swoich dzieci, lecz nie przekazała środków finansowych powódce w celu zakupu dwóch nieruchomości w G., tj. nieruchomości przy Sielskiej 15 oraz nieruchomości przy ul. (...).
Dowód: twierdzenia przeciwne pozwanego nie wykazane w toku niniejszego postępowania, częściowozeznania M. S. na rozprawie z dnia 12 lutego 2016 r. (e-protokół k.150), częściowo zeznania K. S. na rozprawie z dnia 12 lutego 2016 r. (e-protokół k.150), częściowo zeznania świadka A. U. na rozprawie z dnia 26 lutego 2016 r. (e-protokół k.165), zeznania świadka H. Z. na rozprawie z dnia 26 lutego 2016 r. (e-protokół k.165), częściowo zeznania pozwanego B. P. na rozprawie z dnia 26 lutego 2016 r. (e-protokół k.165)
Prawo wieczystego użytkowania nieruchomości w G., przy ul. (...), zostało przeniesione na H. i Z. C. (1) na mocy umowy sprzedaży od K. i A. S. w dniu 13 października 1980 r. za kwotę 130.000 starych złotych.
Prawo wieczystego użytkowania nieruchomości w G., przy ul. (...), zostało przeniesione na rzecz R. C. przez P. K. na mocy umowy sprzedaży z dnia 27 lipca 1987 r. Przy czym zakupu dokonali H. i Z. C. (2) za kwotę 210.000 starych złotych.
Obydwie nieruchomości zostały zakupione z majątku dorobkowego H. i Z. C. (1).
Na pierwszej nieruchomości został wybudowany dom jednorodzinny, trzy kondygnacyjny, podpiwniczony. Budowa była dokonana za pomocą środków finansowych pochodzących z bieżących dochodów małżonków oraz z kredytu uzyskanego przez nich na ten cel w kwocie 600.000 starych złotych. Dom był budowany systemem gospodarczym, tj. małżonkowie samodzielnie organizowali budowę, zwracając się o pomoc do różnych osób fizycznych, w tym kolegów z zakładu pracy Z. C. (1). Budowa miała miejsce w latach 80 XX wieku i trwała 2 lata.
Druga nieruchomość została zabudowana domem w stanie surowym zamkniętym, dzięki zgromadzonym przez małżonków środkom pieniężnym. Niemniej pieniędzy nie wystarczyło na ukończenie domu.
H. C. (2) pracowała w Wojewódzkiej Spółdzielni (...).
Z. C. (1) pracował w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w dziale zaopatrzenia. Dobrze wykonywał swoją pracę w związku z czym otrzymywał dużo premii. Podejmował dodatkowe prace. C. był „złotą rączką” świadczył różnorodne usługi budowalne.
Dowód : kopia poświadczona za zgodność z oryginałem aktu notarialnego stanowiącego umowę sprzedaży z dnia 13 października 1980 r. (k.26-27), kopia poświadczona za zgodność z oryginałem promesy kredytowej (k.28-29), kopia poświadczona za zgodność z oryginałem aktu notarialnego stanowiącego umowę sprzedaży z dnia 24 lipca 1987 r. (k.30-31), zeznania świadka A. U. na rozprawie z dnia 26 lutego 2016 r. (e-protokół k.165), zeznania świadka H. Z. na rozprawie z dnia 26 lutego 2016 r. (e-protokół k.165).
H. W. nabyła prawo własności nieruchomości położonej w J. (gm. P.), przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gnieźnie prowadzi księgę wieczystą nr KW (...). na podstawie oświadczenia o odwołaniu darowizny oraz umowy przeniesienia własności nieruchomości. Nieruchomość została przekazana pozwanemu za życia spadkodawczyni na mocy umowy darowizny z dnia 9 listopada 2009 r.
Pozwany jest aktualnym właścicielem przedmiotowej nieruchomości.
Nieruchomość składa się z jednej działki ewidencyjnej w kształcie prostokąta. Działka została zabudowana piętrowym budynkiem mieszkalnym, jednorodzinnym w zabudowie wolnostojącej, podpiwniczonym. Budynek mieszkalny jest posadowiony w centralnej części działki. Dodatkowo w tylnej części działki przy wschodniej granicy zlokalizowano parterowy budynek gospodarczy (budynek podpiwniczony). Front działki położony jest przy ulicy (...) – droga gruntowa, nieurządzona, oświetlona.
Teren działki został ogrodzony od frontu słupkami murowanymi, jest zagospodarowany - znajdują się na nim drzewa, krzewy oraz trawa, nieruchomość ma urządzony podjazd.
Dowód: wydruk księgi wieczystej (k.14-22), wypis z rejestru gruntów (k.23), poświadczony odpis aktu notarialnego (k.52-56), kopia wypisu aktu notarialnego (k.130-132), opinia biegłego sądowego z dnia 10 czerwca 2016 r. dotycząca określenia wartości rynkowej przedmiotowej nieruchomości (akta sprawy).
W latach dziewięćdziesiątych powódka została całkowicie ubezwłasnowolniona. W dniu 17 grudnia 1997r. obowiązki jej opiekuna pranego powierzono jej mężowi Z. C. (1). Orzeczeniem z dnia 28 lipca 1999r. powódka została uznana za osobę całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji.
Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2015 r., sygn. akt (...), Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim powierzył H. Z. obowiązki opiekuna prawnego dla całkowicie ubezwłasnowolnionej H. C. (1); dotychczasowy opiekun prawny powódki, tj. jej mąż, zmarł.
Dowód: kopia poświadczona za zgodność z oryginałem wypisu treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS (k.25), p ostanowienie z dnia 23 czerwca 2015 r., sygn. akt (...), Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim (k.98) , zeznania świadka H. Z. na rozprawie z dnia 26 lutego 2016 r. (e-protokół k.165).
Wartość rynkowa nieruchomości położonej w J. (gm. P.), przy ul. (...), według stanu z dnia 9 listopada 2009 r. i cen aktualnych wynosi 321.300 zł.
Dowód: opinia biegłego sądowego z dnia 10 czerwca 2016 r. dotycząca określenia wartości rynkowej przedmiotowej nieruchomości (akta sprawy).
Przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.
Sąd dał wiarę powołanym dokumentom oraz ich uwierzytelnionym odpisom i części ich kopii, albowiem nie były przez strony kwestionowane, jak również nie budziły wątpliwości Sądu co do ich prawdziwości i autentyczności. Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Z kolei w świetle art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.
Niemniej Sąd nie dał częściowo wiary kopii odpisu aktu notarialnego Repertorium A nr (...), mającego odzwierciedlać treść testamentu zmarłej H. W.. Na mocy art. 309 k.p.c. dla oceny powyższego dowodu należało stosować odpowiednio przepisy dotyczące dokumentów. Mając to na uwadze, Sąd nie miał wątpliwości, iż powyższa kopia odpisu jest zgodna z rzeczywistą treścią aktu notarialnego Repertorium A nr (...)stanowiącego testament zmarłej H. W., co również nie było kwestionowane przez strony. Jednak postępowanie dowodowe, w szczególności kopia poświadczonego za zgodność z oryginałem aktu notarialnego stanowiącego umowę sprzedaży z dnia 13 października 1980 r., kopia poświadczonej za zgodność z oryginałem promesy kredytowej, a także kopia poświadczonego za zgodność z oryginałem aktu notarialnego stanowiącego umowę sprzedaży z dnia 24 lipca 1987 r., wykazało, że zawarte w testamencie oświadczenie zmarłej H. W. w zakresie dokonania darowizn prawa własności dwóch zabudowanych nieruchomości na rzecz H. C. (1) jest nieprawdziwe. Spadkodawczyni, bowiem nigdy i w żadnej formie nie przeniosła prawa własności przedmiotowych nieruchomości na rzecz powódki, co nie powinno budzić w niniejszej sprawie jakichkolwiek wątpliwości. Przede wszystkim należy wskazać, że spadkodawczyni nie posiadała prawa własności tychże nieruchomości, ani tym bardziej innego tytułu prawnego, który upoważniałby ją do dokonania jakichkolwiek rozporządzeń. Przedmiotowe nieruchomości na mocy prawa użytkowania wieczystego przysługiwały osobom trzecim, które w oparciu o umowy sprzedaży przeniosły powyższe prawa odpowiednio na rzecz H. i Z. C. (1) oraz na rzecz R. C.. Oznacza to, że oświadczenie H. W. jest niezgodne z rzeczywistością, co jak już wyżej wskazano, podważa jego prawdziwość. Dodać w tym miejscu należy, iż okoliczność, że oświadczenie powyższe zostało zawarte w kacie notarialnym nie może zmieniać powyższej oceny. Charakter urzędowy ma bowiem jedynie oświadczenie notariusza potwierdzające, że spadkodawczyni złożyła oświadczenie określonej treści.
Sąd również ocenił sporządzoną przez biegłego sądowego opinię w zakresie określenia wartości rynkowej nieruchomości, uznając, że została opracowana w sposób jasny, rzeczowy i przejrzysty. Biegły wskazał na czym oparł się wydając opinię, z jakich korzystał źródeł i jaką posłużył się metodologią. Ponadto w sposób zrozumiały przedstawił wnioski, które zostały sformułowane w sposób kategoryczny i jednoznaczny. Konkluzje, wywody oraz sposób pracy biegłego nie zostały zakwestionowane przez strony, a i sąd nie znalazł podstawy, aby uczynić to z urzędu.
Biegły na potrzeby wydania opinii m.in. zapoznał się szczegółowo z aktami postępowania, dokonał oględzin przedmiotowej nieruchomości, zrobił dokumentację fotograficzną, jak również dokonał analizy i charakterystyki rynku nieruchomości. Tym samym, Sąd nie ma wątpliwości, iż biegły sądowy przeprowadził wnikliwą analizę i tym samym uzyskał niezbędne informacje w zakresie objętym tezą dowodową. Zatem, sporządzona opinia została poddana merytorycznej i wszechstronnej kontroli.
Sąd nie miał wątpliwości, iż biegły posiada kompetencje i doświadczenie potrzebne do wydania opinii w sprawie. Podkreślić należy, że biegły sądowy E. B. jest biegłym z dziedziny wyceny nieruchomości, co pozwala uznać, że posiada doświadczenie i wiedzę w przedmiocie objętym zakresem opinii.
Sąd uznał, że zeznania świadka M. S. oraz świadka K. S. nie dowodzą, że prawo powódki do zachowku zostało zaspokojone przez poczynione przez zmarłą darowizny. Zeznania w szczególności nie korespondują z kopią poświadczoną za zgodność z oryginałem aktu notarialnego stanowiącego umowę sprzedaży z dnia 13 października 1980 r. (k.26-27), kopią poświadczoną za zgodność z oryginałem promesy kredytowej, kopią poświadczoną za zgodność z oryginałem aktu notarialnego stanowiącego umowę sprzedaży z dnia 24 lipca 1987 r. (k.30-31). Należy zauważyć, iż świadkowie niewątpliwie posiadają ogólną wiedzę na temat sytuacji rodzinnej stron, albowiem przez wiele lat utrzymywali ze zmarłą oraz pozwanym kontakty towarzyskie, lecz nie mają szczegółowej wiedzy w zakresie sytuacji finansowej stron, jak i faktycznie dokonanych rozliczeń spadkowych po zmarłej H. W..
Wiedza świadków na temat treści testamentu zmarłej H. W., w tym dokonanych rozliczeń spadkowych, pochodzi od samej zmarłej, która w czasie rozmów wskazywała jakich dokonała darowizn na rzecz swoich dzieci. Nie można wykluczyć, że spadkodawczyni opowiadała świadkom, iż przekazywała córce środki finansowe. Niemniej świadkowie nie widzieli, aby H. W. przekazywała jakiekolwiek pieniące powódce, czy też jej mężowi na rzecz zakupu nieruchomości. Tym samym, ich zeznania w zakresie przekazywania środków finansowych miały także charakter przypuszczeń opartych na zasadach doświadczenia życiowego w postaci więzi i pomocy rodzinnej. Te zasady niewątpliwie pozwalają uznać, iż rodzice pomagają materialnie i finansowo swoim dzieciom i vice versa. Niemniej zbyt daleko idącym wnioskiem byłoby stwierdzenie, że na ich podstawie można uznać, iż powódka dokonała darowizn przedmiotowych nieruchomości, czy też przekazywała powódce środki pieniężne w celu nabycia przez powódkę i jej męża prawa wieczystego użytkowania nieruchomości. Na zakup i zabudowanie nieruchomości, bowiem potrzebne byłoby wysokie kwoty, których darowanie wykracza poza zakres zwyczajowo przyjętych darowizn na zaspokojenie drobnych, bieżących potrzeb życia codziennego. Założywszy, że spadkodawczyni wspierała finansowo swoje dzieci (nie tylko powódkę, ale i pozwanego, co wynika z zeznań świadków) to podkreślić trzeba, że w sprawie nie ma jakiegokolwiek dowodu potwierdzającego, że przekazywała jakieś konkretne kwoty na zakup nieruchomości wymienionych w jej testamencie.
Sąd uznał za niewiarygodne zeznania B. P. w zakresie przekazywanych przez zmarłą H. W. pieniędzy na rzecz powódki w celu zakupienia dwóch nieruchomości, a następnie ich zabudowania, albowiem zeznania nie mają odzwierciedlenia w zgromadzonym materialne dowodowym, tj. nie ma żadnych innych wiarygodnych dowodów potwierdzających zeznania pozwanego. Do takich nie można zaliczyć zeznań świadka M. S. oraz świadka K. S. z wyżej wskazanych względów. Oprócz tego zeznania pozwanego są sprzeczne z kopią poświadczonej za zgodność z oryginałem promesy kredytowej. Należy zauważyć, że przyznanie przez bank środków finansowych na budowę domu jednorodzinnego przemawia za uznaniem, iż nie zrobiła tego zmarła H. W.. Ponadto zasady doświadczenia życiowego w zakresie oszczędzenia pieniędzy dowodzą, że powódka wraz z mężem mogli odkładać środki finansowe na zakupienie domu. Trzeba też zważyć, że małżonkowie C. nie otrzymaliby kredytu, gdyby nie posiadali zdolności kredytowej, tj. stabilnej, dobrze płatnej pracy i odpowiednich oszczędności. Obydwa elementy warunkują, bowiem realną możliwość spłacenia kredytu. Ta okoliczność również przemawia za uznaniem, iż małżonkowie C. ze środków własnych zakupili, a następnie zabudowli nieruchomości.
Mając na uwadze powyższe rozważania trzeba również uznać, że niewiarygodne są zeznania pozwanego w zakresie braku środków własnych na zakup nieruchomości, a następnie jej zabudowanie przez małżonków C..
Sąd zważył, co następuje:
Roszczenie powódki zasługiwało na uwzględnienie, albowiem postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, że H. C. (2) nie otrzymała za życia spadkodawczyni należnego powódce zachowku.
Podstawą roszczenia powódki były art. 991 k.c. w zw. z art. 1000 § 1 k.c i art. 993 k.c.
Na podstawie art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Zgodnie § 2 powyższego przepisu, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Przy obliczaniu zachowku uwzględnia się uczynione przez spadkodawcę darowizny (art.993kc), z wyłączeniem darowizn wymienionych w art.994kc, przy czym wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili dokonania darowizny, a według cen z chwili ustalenia zachowku (art.995§1kc).
Strony postępowania, jako zstępni (dzieci) H. W., należały do kręgu spadkobierców ustawowych spadkodawczyni. Tym samym na mocy ustawy udziały stron wynosiły odpowiednio ½ spadku. Przy czym prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. (...), pozwany B. P. nabył w całości spadek po swojej matce H. W. na podstawie testamentu; H. C. (2) nie została powołana do spadku.
Spadek po H. W. okazał się de facto pusty, albowiem spadkodawczyni nie pozostawiła po sobie żadnych środków finansowych, wartościowych ruchomości, czy też nieruchomości etc. Jednocześnie bezsporne pomiędzy stronami było, że spadkodawczyni dokonała na rzecz pozwanego darowizny nieruchomości. Tym samym na poczet ewentualnego zachowku jaki miałaby otrzymać powódka należało zaliczyć powyższą darowiznę (art. 993 k.c.).
Spór pomiędzy stronami dotyczył kwestii, czy roszczenie powódki o zachowek zostało zaspokojone za życia spadkodawczyni, albowiem pozwany stał na stanowisku, że powódka otrzymała od H. W. darowizny określone w sporządzonym przez nią testamencie. Niemniej postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, że powyższe oświadczenie jest nieprawdziwe, gdyż H. C. (2) nigdy nie otrzymała od spadkodawczyni jakiejkolwiek nieruchomości. Należy podkreślić, że H. W. nie posiadała tytułu prawnego do nieruchomości mających być rzekomo przedmiotem dokonanej darowizny. Prawo wieczystego użytkowania nieruchomości w G., przy ul. (...), zostało przeniesione na H. i Z. C. (1) na mocy umowy sprzedaży od K. i A. S. w dniu 13 października 1980 r., a prawo wieczystego użytkowania nieruchomości w G., przy ul. (...), zostało przeniesione na rzecz R. C. przez P. K. na mocy umowy sprzedaży z dnia 27 lipca 1987 r. Przy czym zakupu dokonali H. i Z. C. (2). Tym samym należy uznać, że oświadczenie zawarte w testamencie nie miało odzwierciedlenia w rzeczywistości, a roszczenie powódki o zachowek nie zostało zaspokojone.
W toku procesu powstała wątpliwość, czy H. W. czyniła celowe darowizny środków pieniężnych na zakup powyższych nieruchomości. W takim przypadku jej oświadczenie w testamencie było co prawda niepoprawnie sformułowane, lecz co do zasady odpowiadało rzeczywistości, bo dzięki dokonanym darowiznom pieniężnym roszczenie powódki o zachowek zostało zaspokojone. Sąd rozważył kwestie rzekomych, celowych pieniężnych darowizn na zakup nieruchomości, ale i takie twierdzenia pozwanego nie odpowiadały rzeczywistości. W toku postępowania dowodowego strona powodowa wykazała, że powódka wraz z mężem posiadali środki finansowe na zakup obydwu nieruchomości, a następnie ich zabudowę. Niewątpliwie otrzymany kredyt, a co do za tym idzie zdolność kredytowa małżonków, a także stabilne zatrudnienie przemawiają za tym, iż posiadali oni na tyle dobrą sytuację zawodowo-finansową, aby mogli samodzielnie nabyć (na swoją rzecz i swojego syna) prawo wieczystego użytkowania przedmiotowych nieruchomości. Zasady doświadczenia życiowego, a także zasady prawa bankowego w zakresie przyznawania kredytu jednoznaczne wskazują, że osobom, które nie mają odpowiedniego zabezpieczenia finansowego i zarobkowego kredytów się nie przyznaje. W innym razie bank, jako profesjonalista, działaby nieracjonalnie i naraziłby się na ryzyko wysokiej straty. Jednocześnie pozwany nie przedstawił żadnego wiarygodnego dowodu, który by przemawiał za prawdziwością wersji przez niego prezentowanej. Jego stanowisko w gruncie rzeczy stanowi tylko i wyłącznie polemikę ze stanowiskiem strony powodowej, która – co należy podkreślić – przedstawiła dowody na poparcie swoich tez. Ponownie podkreślić należy, iż w sprawie nie ma żadnego wiarygodnego dowodu potwierdzającego nie tylko sam fakt przekazywania pieniędzy, ale i wysokość rzekomo transferowanych na rzecz powódki sum. Z zeznań świadków strony pozwanej wynika jedynie tyle, ze spadkodawczyni przekazywała córce pieniądze w bliżej nieokreślonej wysokości. Tym samym pozwany nie przedstawił dowodu pozwalającego na ocenę, czy ewentualnie przekazywane przez spadkodawczynię środki oceniać należy przez pryzmat przepisu art.994§1kc, czy art.993kc.
Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że H. C. (2) wykazała, iż przysługuje jej roszczenie o zachowek w pełnej wysokości. Ponadto ze względu na jej sytuację fizyczno-prawną, tj. całkowite ubezwłasnowolnienie i trwały brak zdolności do podjęcia pracy, przysługują jej dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.
Zgodnie z art. 995 § 1 k.c. wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Tym samym, należało określić wartość rynkową nieruchomości według jej stanu z dnia 9 listopada 2009 r. (data dokonania darowizny) i cen aktualnych w momencie ustalenia zachowku, tj. w czasie orzekania. Wartość nieruchomości wyniosła 321.300 zł. W konsekwencji, na podstawie powołanych wyżej przepisów ustawy, należało zasądzić na rzecz powódki kwotę 107.100 zł tytułem zachowku.
O odsetkach ustawowych od zasądzonej należności głównej sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Przy czym należy zgodzić się z poglądem, że roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczanie odsetek za opóźnienie (wyr. SA w Warszawie z dnia 18 listopada 1997 r., I ACa 690/97, Apel. W-wa 1998, nr 4, poz. 35; por. też wyr. SA w Łodzi z dnia 27 lutego 2013 r., I ACa 1156/12, Lex nr 1289499; wyr. SA we Wrocławiu z dnia 6 listopada 2013 r., I ACa 1105/12, Lex nr 1272035). Mając na uwadze powyższe, należało odsetki zasądzić od dnia następnego po wydaniu niniejszego wyroku, tj. od dnia 1 października 2016 r.; w pozostałym roszczenie odsetkowe powódki należało oddalić.
Zgodnie z treścią art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. Artykuł 203 § 2 k.p.c. stanowi, że cofnięcie pozwu niweczy skutki (zarówno procesowe jak i materialnoprawne) wywołane jego wniesieniem. Sąd co do zasady związany jest cofnięciem pozwu. Obowiązany jest jednak zawsze dokonać oceny, czy w świetle zgromadzonego materiału procesowego czynności wymienione w art. 203 § 4 k.p.c. nie są sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzają do obejścia prawa.
Cofnięcie pozwu jest cofnięciem wniosku o udzielenie ochrony prawnej roszczeniu procesowemu. Jest wyrazem prawa powódki do dysponowania przedmiotem procesu oraz przejawem odwołalności czynności procesowych. Jeżeli pozew zostanie skutecznie cofnięty, to udzielenie ochrony prawnej przez wydanie wyroku stanie się bezprzedmiotowe i niedopuszczalne – sąd wydaje wówczas postanowienie o umorzeniu postępowania (art. 355 k.p.c.).
W rozpatrywanej sprawie powódka pismem datowanym na 29 lipca 2016 r. cofnęła w części pozew, tj. co do kwoty 92.900 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz zrzekła się roszczenia w tym zakresie.
Analiza materiału zgromadzonego w aktach sprawy nie daje podstaw, aby czynność częściowego cofnięcia pozwu zakwestionować w świetle art. 203 § 4 k.p.c., jako sprzeczną z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającą do obejścia prawa. Tym samym, na podstawie art. 355 k.p.c., Sąd umorzył postępowanie wobec pozwanego w zakresie kwoty 92.900 zł.
W oparciu o art. 100 k.p.c. Sąd orzekł o kosztach postępowania, wzajemnie znosząc koszty postępowania pomiędzy stronami, albowiem obydwie strony utrzymały się w zbliżonym do siebie stopniu z żądaniami. W tym miejscu należy podkreślić, że Sąd miał także na względzie nie tylko wysokość żądania głównego, ale także oddalenie roszczenia odsetkowego za dwa lata. Ponadto, strony poniosły takie same koszty postępowania, tj. koszty zastępstwa procesowego, gdyż powódka była zwolniona od kosztów sądowych. Tym samym nie było zasadne zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od jednej strony na rzecz drugiej.
Na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 u.k.s.c. w zw. z art.100kpc Sąd nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył obydwie strony po połowie
Na nieuiszczone koszty sądowe składają się następujące kwoty: 10.000 zł tytułem opłaty od pozwu oraz 2790,97 zł tytułem wynagrodzenia biegłego za sporządzenie opinii. Łącznie 12.790,97 zł.
Mając na uwadze powyższe, obydwie strony zostały zobligowane do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwot po 6.397,48 zł. Przy czym od powódki wskazana kwota będzie ściągnięta z zasądzonego roszczenia albowiem na wstępie postępowania powódka została zwolniona od kosztów sądowych,
SSO Anna Łosik