Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2016 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Łapińska

Sędziowie: SSO Urszula Sipińska-Sęk

SSO Adam Bojko (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Marcelina Machera

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o odsetki

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 marca 2016r. sygn. IV U 37/16

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 (pierwszym) w ten sposób, że oddala odwołanie.

Sygn. akt V Ua 14/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 30 listopada 2015 roku sygn. (...) przyznał A. K. oraz małoletniemu J. K. (1) jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy ze skutkiem śmiertelnym, któremu uległ J. K. (2) w dniu 07 grudnia 2012 roku w wysokości po 28 329,00 zł dla każdej osoby oraz odsetki z tytułu opóźnienia w jego wypłacie za okres od dnia 09 października 2015 roku do dnia 07 grudnia 2015 roku w kwocie 745,09 zł, wskazując, że decyzja jest realizacją wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 08 października 2015 roku.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 marca 2016 r. w sprawie IV U 37/16 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu odwołania A. K. zmienił powyższą decyzję w ten sposób, że przyznał A. K. odsetki od odszkodowań przysługujących jej i J. K. (1) w kwotach po 28 329,00 zł za okres od dnia 8 marca 2013 r. oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

J. K. (2) zmarł dnia 07 grudnia 2012 roku. Zdarzenie to zostało przez zakład pracy (...) (...) uznane za wypadek przy pracy. Taką kwalifikację zakwestionował organ rentowy i decyzją z dnia 08 lutego 2013 roku odmówił żonie i dzieciom zmarłego prawa do odszkodowania.

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2014 roku w sprawie IV U 103/13 zmienił decyzję ZUS i przyznał członkom rodziny zmarłego, żonie i dwóm synom odszkodowanie po 28.329.00zł dla każdego z nich.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy wskutek apelacji ZUS, wyrokiem z dnia 08 października 2015 roku w sprawie V Ua 23/14 oddalił apelację organu rentowego.

ZUS decyzjami z dnia 30 listopada 2015 roku przyznał:

1.  A. K. oraz małoletniemu J. K. (1) odszkodowanie w kwotach po 28 329,00 zł i odsetki za opóźnienie od dnia 09 października 2015 roku do dnia 07 grudnia 2015 roku w kwocie 745, 9zł;

2.  P. K. odszkodowanie w kwocie 28 329,00zł oraz odsetki w kwocie 372,55 zł za okres opóźnienia od dnia 09 października 2015 roku do dnia 07 grudnia 2015 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał odwołanie wnioskodawców za zasadne.

Wyjaśniając podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał na przepis art. 118 ust. 1a zd. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stosując go w rozpoznawanej sprawie nie podzielił stanowiska organu rentowego, że wyroki sądów były ostatnimi okolicznościami niezbędnymi do wydania decyzji. Organ rentowy miał bowiem możliwość wydania decyzji uwzględniającej wniosek na podstawie dokumentacji złożonej przez zakład pracy. W toku postępowania sądowego dokonano oceny tych dokumentów oraz przeprowadzono dowody z opinii biegłych lekarzy. Należało zatem przyjąć, że rodzina zmarłego wykazała wszystkie przesłanki konieczne dla uzyskania prawa do świadczenia. W takiej sytuacji to organ rentowy jest tym, który ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie świadczenia. A za opóźnienie przysługują wnioskodawcom odsetki na podstawie art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem Sądu Rejonowego opóźnienie w wypłacie świadczenia powstało po 30 dniach od daty wydania błędnej decyzji odmawiającej prawa do świadczenia. Nie było natomiast zasadne żądanie odsetek od daty złożenia wniosku do ZUS o wypłatę odszkodowania, tj. od dnia 08 stycznia 2013 roku. Organ rentowy miał bowiem 30 dni na rozpoznanie sprawy oraz dalsze 30 dni na wypłatę świadczenia.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, zaskarżając wyrok w punkcie pierwszym sentencji i zarzucając:

1.  naruszenie prawa procesowego, a w szczególności: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego oraz sprzeczność ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, że wnioskodawczym należą się odsetki od odszkodowań przysługujących jej i J. K. (1) w kwotach po 28 329,00 zł za okres od dnia 08 marca 2013 roku, podczas gdy podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do takich ustaleń;

2.  naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 15 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2015r., poz. 1242 ze zm.) oraz art. 118 ust. la ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015r., poz. 748 - j.t.) w zw. z art. 58 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych i § 2 ust. 1 rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999 r. Nr 12, poz. 104) oraz art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015r., poz. 121 - j.t.) poprzez błędne przyjęcie, że dokumentacja złożona przez pracodawcę zmarłego J. K. (2) dawała możliwość organowi rentowemu uwzględnienia wniosku jego rodziny z dnia 08 stycznia 2013 roku o wypłatę jednorazowego odszkodowania z tytułu zgonu J. K. (2) w związku z wypadkiem przy pracy z dnia 07 grudnia 2012 roku, tym samym organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie świadczenia i winien wypłacić A. K. odsetki od odszkodowań przysługujących jej i J. K. (1) w kwotach po 28.329,00 zł za okres od dnia 08 marca 2013 roku.

W oparciu o tak skonstruowane zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik wnioskodawców wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu apelacji naruszenia prawa procesowego poprzez błędną ocenę materiału dowodowego oraz sprzeczność ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, albowiem ocena zarzutu naruszenia prawa materialnego może być dokonana tylko przy prawidłowo zrekonstruowanym stanie faktycznym sprawy.

Zarzut naruszenia prawa procesowego jest chybiony. Skarżący nie wskazał jakie dowody zostały błędnie ocenione bądź też które ustalenia faktyczne Sądu pozostają w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że wnioskodawczyni przysługują odsetki od odszkodowań przyznanych jej i małoletniemu J. K. (1) od dnia 8 marca 2013 r. nie jest ustaleniem faktu, ale skutkiem subsumpcji ustalonego stanu faktycznego, czyli stosowania prawa materialnego. W ramach zarzutu naruszenia prawa procesowego skarżących w istocie kwestionuje zatem stosowanie prawa materialnego.

W konsekwencji Sąd Okręgowy w całości podzielił ustalenia faktyczne, dokonane w sprawie przez Sąd Rejonowy, czyniąc je jednocześnie podstawą swojego rozstrzygnięcia, z tym, że dodatkowo ustalił, co następuje:

Podstawą wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 22 maja 2014 r. w sprawie IV U 103/13 były dowody z dokumentów zebranych w aktach sprawy, w aktach organu rentowego oraz opinie biegłych w dziedzinie kardiologii M. M. (2) oraz w dziedzinie medycyny pracy J. G.. Sąd Rejonowy ustalił, że śmierć J. K. (2) była skutkiem schorzenia leżącego wewnątrz organizmu –przewlekłej choroby nerek stopnia 5, kłębuszkowego zapalenia nerek, kamicy nerek, infekcji dróg moczowych, cukrzycy typu 2, angio i retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej, nadciśnienia tętniczego, które doprowadziły do zatrzymania krążenia i zgonu. Zmieniając zaskarżoną decyzję organu rentowego, Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. uznał, że przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy J. K. (2), było dopuszczenie go do pracy na zajmowanym stanowisku bez aktualnego zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego zdolność do jej wykonywania.

/dowód: odpis wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z 22.05.2014 r. sygn. akt IV U 103/13 z uzasadnieniem w aktach rentowych/

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim rozpoznając apelację organu rentowego od powyższego wyroku poczynił dodatkowe ustalenia dotyczące zakresu obowiązków J. K. (2) oraz jego zdolności do pracy na zajmowanym stanowisku na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy VU 363/13 oraz uzupełniającej opinii biegłego medycyny pracy J. G.. Na tej podstawie ustalił, że J. K. (2) z uwagi na stan zdrowia (przewlekłą skrajną niewydolność nerek wymagającą leczenia nerkozastępczego, cukrzycy leczoną insuliną) był niezdolny do wykonywania pracy na stanowisku Przewodniczącego Sekretariatu (...) (...) w pełnym wymiarze czasu pracy i w związku z tym nie powinien być dopuszczony do pracy na tym stanowisku. Praca ta wiązała się z koniecznością częstych wyjazdów służbowych poza miejsce zamieszkania, wielogodzinnym czasem spędzanym w podróży, także w godzinach nocnych oraz nieregularnym odzywaniem się. Taki rodzaj pracy z uwagi na schorzenia samoistne J. K. (2) był dla niego przeciwskazany. Mimo zatem, że częste wyjazdy były wpisane w charakter pracy ubezpieczonego, to przy jego stanie zdrowia, stanowiły dla niego nadmierny wysiłek fizyczny i psychiczny, który wraz ze schorzeniami samoistnymi przyczynił się do wystąpienia u niego śmierci w dniu 7 grudnia 2012 r. Dopuszczenie go w takiej sytuacji do pracy przez pracodawcę wiąże się przyczynowo z zaistniałym wypadkiem. J. K. (2) wykonywał bowiem pracę, która sama w sobie stanowiła przy jego stanie zdrowia takie zagrożenie, jak zadziałanie szczególnych czynników, które orzecznictwo uznaje za zewnętrzne przyczyny wypadku przy pracy. Sytuacji tej nie zmienia fakt, że bezpośrednią przyczyną śmierci ubezpieczonego była przyczyna wewnętrzna w postaci schorzenia somatycznego, które doprowadziło najprawdopodobniej do zawału.

/dowód: odpis wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z 8.10.2015 r. sygn. akt VUa 23/14 z uzasadnieniem w aktach rentowych/

Przechodząc do zarzutów naruszenia prawa materialnego należy wskazać, że stosownie do treści art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 121), jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest zobowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego; nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Jak z kolei stanowi art. 15 ust. 1 -4 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 1242 ze zm.) przyznanie lub odmowa przyznania jednorazowego odszkodowania oraz ustalenie jego wysokości następuje w drodze decyzji Zakładu (ust.1). Decyzję Zakład wydaje w ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej oraz wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (ust.2). Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do jednorazowego odszkodowania oraz jego wysokość, Zakład dokonuje z urzędu wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji (ust.3). Od decyzji przysługuje odwołanie w trybie i na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych (ust.4). Przepis art. 16 ust. 1 zdanie drugie ustawy wypadkowej wymaga ustalenia przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską związku śmierci ubezpieczonego z wypadkiem przy pracy. Zasady postępowania, którego przedmiotem jest wypłata jednorazowego odszkodowania, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U. Nr 234, poz. 1974). Przepis § 5 tego rozporządzenia nakłada na Zakład obowiązek ustalenia, w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wniosku, terminu badania przez lekarza orzecznika, który - w myśl § 11 ust. 3 rozporządzenia - stwierdza w orzeczeniu związek śmierci ubezpieczonego z wypadkiem przy pracy na podstawie dołączonej do wniosku dokumentacji, wymienionej w § 2. Dokumentacja ta jest kompletowana przez płatnika składek i obejmuje w szczególności: protokół powypadkowy, prawomocny wyrok sądu pracy, kartę wypadku, odpis aktu zgonu - w przypadku zgonu osoby, która uległa wypadkowi przy pracy, lub u której stwierdzono chorobę zawodową. Zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 58 ustawy wypadkowej w zakresie nieuregulowanym ustawą stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W myśl art. 118 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016r., poz. 887 ze zm.) w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem. Błąd organu rentowego może polegać na wadliwej wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa bądź też na błędzie w ustaleniach faktycznych, będących skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, ponieważ błędnie dokonuje interpretacji obowiązujących regulacji w przedmiotowym stanie faktycznym. W takiej sytuacji sąd nie uzupełnia ustaleń faktycznych dokonanych przez organ rentowy. Jeżeli natomiast przyznanie prawa do świadczenia nastąpi na skutek ustaleń faktycznych sądu, organ rentowy nie ponosi za to opóźnienie odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że w przepisanym terminie nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia, z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji.

Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie wynika, że organ rentowy odmówił przyznania świadczenia, uznając, że zdarzenie z dnia 7 grudnia 2012 r. nie stanowiło wypadku przy pracy ze względu na brak przyczyny zewnętrznej. Przyznanie świadczenia przez Sąd nastąpiło po przeprowadzeniu postępowania dowodowego na podstawie dowodów, którymi nie dysponował organ rentowy to jest akt osobowych ubezpieczonego J. K. (2), opinii biegłych z zakresu kardiologii oraz medycyny pracy jak również dokumentów zawartych w aktach sprawy VU 363/13 Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. Dopiero po przeprowadzeniu tych dowodów zostało ustalone, że stan zdrowia J. K. (2) czynił go niezdolnym do pracy na zajmowanym stanowisku, a charakter tej pracy stanowił w jego aktualnym stanie zdrowia nadmierny wysiłek fizyczny i psychiczny, który wraz ze schorzeniami samoistnymi, przyczynił się do wystąpienia u niego śmierci w dniu 7 grudnia 2012 r. Pracodawca miał wiedzę o występujących u ubezpieczonego schorzeniach, w związku z czym dopuszczając go do pracy, pozbawił go ochrony przed szkodliwymi przy jego stanie zdrowia warunkami pracy. W konsekwencji zachowania pracodawcy J. K. (2) wykonywał pracę, która w jego stanie zdrowia, sama w sobie stanowiła takie zagrożenie, jak zadziałanie szczególnych czynników, które uznaje się za zewnętrzne przyczyny wypadku przy pracy.

Kompetencje dowodowe organu rentowego są ograniczone ze względu na administracyjny charakter postępowania przed tym organem. Wyjaśnienie okoliczności koniecznych do wydania decyzji następuje zatem również przez sąd. W niniejszej sprawie organ rentowy nie mógł zażądać przedstawienia mu akt osobowych ubezpieczonego, jak również przeprowadzić dowodu z opinii biegłego sądowego w dziedzinie medycyny pracy. W tym stanie rzeczy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie we wcześniejszym terminie okoliczności wynikających z prawomocnego orzeczenia sądu ustalającego prawo do świadczenia. Prawidłowo zatem przyjął, że ostatnia okoliczność niezbędna do wydania decyzji o przyznaniu wnioskodawczyni i małoletniemu J. K. (1) prawa do świadczenia, została ustalona w dacie uprawomocnienia się wyroku Sądu i przyznał odsetki z tytułu opóźnienia za okres od dnia następnego.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uwzględniając apelację organu rentowego na podstawie art. 386 k.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił odwołanie.