Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2016 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Antoni Smus

Protokolant: sekr. sąd. Joanna Wołczyńska-Kalus

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2016 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. W. (1)

przeciwko E. Ś., S. Ś.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanych E. Ś. i S. Ś. solidarnie na rzecz powoda M. W. (1) kwotę 19 173 (dziewiętnaście tysięcy sto siedemdziesiąt trzy ) złote z ustawowymi odsetkami od dnia 11 sierpnia 2009 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  przyznaje adwokatowi J. B. kwotę 8.856 (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć) złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi M. W. (1) z urzędu, którą to nakazuje wypłacić z funduszy Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu;

4.  nie obciąża powoda M. W. (1) kosztami nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu

5.  przyznaje adwokatowi R. O. kwotę 13 284 (trzynaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt cztery ) złotyche brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym E. Ś. i S. Ś. z urzędu którą to nakazuje wypłacić z funduszy Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu.

Sygn. akt I C 1/13

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym do Sądu Okręgowego w Sieradzu powód M. W. (1) wnosił o zasądzenie od pozwanych E. Ś. i S. Ś. kwoty 27 769 złotych tytułem odszkodowania za uniemożliwianie mu zamieszkiwania na jego nieruchomości położonej w S., przy ul. (...), co spowodowało konieczność wynajmowania przez niego lokali mieszkalnych w celu zaspokojenia potrzeb jego rodziny z ustawowymi odsetkami od 1 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty. Ponadto powód wnosił o zasądzenia od pozwanych na jego rzecz kwoty 356 400 złotych tytułem utraconych korzyści związanych z uniemożliwianiem mu prowadzenia działalności gospodarczej na jego nieruchomości w okresie od dnia 6 marca 2007 r. do sierpnia 2010r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu podano, że na dochodzone odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści składają się : kwota 264 000 złotych jako utracony dochód z tuczu warchlaków i kwota 92 400 złotych z tytułu utraty korzyści z prowadzenia szkółkarstwa roślin ozdobnych pod osłonami. (k.2-7-pozew)

Na rozprawie w dniu 14 stycznia 201l r. powód rozszerzył powództwo domagając się zasądzenia od pozwanych ponad żądania zgłoszone w pozwie kwoty 83 239,07 złotych jako równowartości jego zobowiązań wobec Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z tytułu udzielonej mu pomocy finansowej na dofinansowanie projektu dotyczącego prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie.(k.104)

W dniu 29 września 2016 r. powód rozszerzył powództwo w zakresie odszkodowania ten sposób, że wnosił o zasądzenie z tytułu odszkodowania za utracone korzyści z prowadzenia szkółkarstwa roślin ozdobnych pod osłonami ponad zgłoszone w pozwie żądanie w wysokości 92 400 zł dodatkowo kwoty 316 375 zł z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pisma rozszerzającego powództwo oraz z tytułu odszkodowania związanego z zo dopłatami bezpośrednimi na rzecz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ponad zgłoszone wcześniej żądanie w wysokości 83 239,07 zł kwoty 1320,55 zł z odsetkami od dnia doręczenia pisma rozszerzającego powództwo oraz kwoty 7385,60 zł. ( tom V- k. 971-973)

Pozwani wnosili o oddalenie powództwo. Podnosili, że powód nigdy nie kwestionował zakresu korzystania przez nich z działki siedliskowej oznaczonej nr 177 oraz, że nie uniemożliwiali powodowi korzystania z gruntów rolnych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Przedmiotowa nieruchomość położona w S. przy ulicy (...), oznaczona w ewidencji gruntów numerem 177, stanowiąca zabudowane domem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi siedlisko gospodarstwa rolnego wraz grunty rolnymi, była w przeszłości własnością T. G.. Kiedy tytularny właściciel w 1959 r. zamieszkał na stałe w Stanach Zjednoczonych Ameryki powyższa nieruchomość znalazła się w posiadaniu rodziców S. J. i J. Ś., którzy posiadali sąsiednią nieruchomość. Małżonkowie Ś. jeszcze w końcu lat 70 - tych rozpoczęli na tej nieruchomości budowę stodoły i budynku inwentarsko - składowego, którą częściowo usytuowali także na własnych gruntach. W budynku tym założyli następnie hodowlę tuczu chlewnego. W 1984 r. małżonkowie Ś. wszystkie grunty będące w ich posiadaniu grunty rolne wraz z zabudowaniami przekazali na rzecz swojego syna S. Ś. i jego żony E.. Od tego czasu pozwani posiadali wszystkie przekazane im grunty i całe siedlisko, kontynuując hodowlę tuczu. W 2000 roku T. G. działając przez pełnomocnika darował całe gospodarstwo rolne, w tym sporną działkę siedliskową J. W. (1) - siostrze S. Ś., która następnie w październiku 2004 roku przekazała działkę o numerze (...) na rzecz swojego syna - M. W. (1). Na tej podstawie powód uzyskał wpis prawa własności na swoją rzecz w księdze wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Sieradzu. ( bezsporne, kopia wypisu aktu notarialnego k. 382 -385, zeznania świadków : P. K. k. 169 verte, M. Ś. k. 170, zeznania pozwanego k. 115).

Po przekazaniu powodowi działki nr (...) J. W. (1) poinformowała brata o dokonanej darowiźnie na rzecz syna . W tym czasie nie miała ona zamiaru odebrania bratu nabytych przez powoda gruntów. Po uzyskania tytułu własności przedmiotowej nieruchomości powód objął w posiadanie grunty rolne, natomiast pozwani nadal korzystali z działki siedliskowej będącej jego własnością. W tamtym okresie niebyło sporu pomiędzy stronami na tle korzystania ze spornej nieruchomości m.in. powód wspólnie z pozwanym S. Ś. uzgodnili na jakich gruntach powód będzie prowadził swoje uprawy. W 2005 roku powód na użytkowanych przez siebie gruntach zasiał owies, a następnie kukurydzę. ( dowód : zeznania pozwanego k. 118 - 119, zeznania świadka J. W. (1) k. 181)

Przed uzyskaniem tytułu własności na działkę nr (...) powód wspólnie ze swoją ówczesną żoną M. W. (2) zajmował prowadzeniem działalności gospodarczej w postaci szkółkarstwa drzew i krzewów ozdobnych (w ramach działu specjalnego rolnictwa). Działalność ta prowadzona była na gruntach położonych w O. należących do M. W. (2). ( dowód : zeznania świadka M. W. (2) k. 133 verte - 135)

15 listopada 2004 r. M. W. (1) złożył wniosek o dofinansowanie działalności rolniczej do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z siedzibą w W.. Na skutek jego starań 18 stycznia 2005 r. Agencja podpisała z powodem umowę Nr (...) o dofinansowanie przedstawionego przez niego projektu. W przekazanych Agencji dokumentach powód podał, że prowadzi gospodarstwo rolne położone w S. przy ulicy (...). Na podstawie w/wym umowy powód otrzymał pomoc finansową z funduszy Unii Europejskiej w wysokości 50 000 złotych na realizację (dofinansowanie) projektu w przedmiocie prowadzenia działalności rolniczej w zakresie produkcji roślinnej. Ze złożonego przez powoda wniosku o dofinansowanie wynikało, że ma ono dotyczyć produkcji rolnej w zakresie „ogrodnictwa" oraz, że jego zamiarem było uzyskanie środków finansowych na uruchomienie działalności związanej ze szkółką drzew i krzewów ozdobnych prowadzoną pod tunelami. Po uzyskaniu dofinansowania powód na części rolniczej gospodarstwa rolnego przy ulicy (...) podjął czynności przygotowania gruntów pod uprawy drzew i krzewów ozdobnych oraz zakupił konstrukcje metalowe do złożenia trzech tuneli foliowych ( dowód : dokumentacja Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa k. 189 - 381.zeznania świadka J. W. (1) k. 118- 119, M. W. (2) k. 133verte - 135) .

W 2006 r. pozwany S. Ś. uzyskał w trybie administracyjnym zameldowania na działce siedliskowej oznaczonej numerem 177, czemu sprzeciwiali się powód i jego matka – J. W. (1). Od tego momentu relacje rodzinne pomiędzy stronami zaczęły się pogarszać ( bezsporne)

Dodatkowo relacje pomiędzy stronami uległy pogorszeniu, gdy w stycznia 2007 roku pozwany S. Ś. wystąpił do Sądu Rejonowego w Sieradzu z wnioskiem o nabycie przez zasiedzenie na jego rzecz własności przedmiotowej nieruchomości. Ostatecznie wniosek ten postanowieniem Sądu Okręgowego w Sieradzu z 25 czerwca 2009 r., wydanym w sprawie I Ca 130/09 został oddalony. Wraz ze wszczęciem w/wm postępowania nastąpiła też radykalizacja działań pozwanych, którzy zabronili powodowi wstępu na teren siedliska, jednocześnie pozwani nie utrudniali powodowi dostępu do posiadanych przez niego gruntów rolnych.

6 marca 2007 r. powód złożył w Sądzie Rejonowym w Sieradzu pozew o wydanie zabudowanej nieruchomości w postaci działki nr (...) położonej w S., przy ulicy (...). W odpowiedzi na ten pozew pozwani zakwestionowali prawo powoda jedynie do zabudowanej części tej działki, nie kwestionując jego uprawnień do gruntów rolnych wchodzących w skład tej działki. Postępowanie w tej sprawie zostało zawieszone z uwagi wszczęcie przez pozwanych sprawy o przeniesienie prawa własności przedmiotowej nieruchomości w trybie art. 231 § l k.c.. Po wszczęciu tego postępowania powód zaniechał wszelkich czynności związanych z prowadzeniem działalności w zakresie szkółkarstwa drzew i krzewów ozdobnych. Ujęcie wody w spornym siedlisku znajduje się na tej jego części, która należy do pozwanych tj. działce oznaczonej numerem (...). ( dowód: wniosek k. 2-6, postanowienie k. 242 akt Ns 26/07 Sądu Rejonowego w Sieradzu, pozew k. 2 i odpowiedź na pozew k. 70 - 71 akt C 71/07 Sądu Rejonowego w Sieradzu, mapa k. 408, zeznania pozwanego k. 435 ).

W celu przygotowania gruntów do prowadzenia szkółki drzew i krzewów ozdobnych nie było konieczne posiadanie dostępu do budynków posadowionych w siedlisku gospodarstwa rolnego przy ulicy (...). W takim przypadku koniecznym było podjęcie czynności wzbogacania gleby w składniki próchnicze, organiczne, które należało wykonywać przez okres trzech lat . Z chwilą planowanego rozpoczęcia działalności szkółkarskiej i otrzymania dotacji powód miał pełną możliwość prowadzenia jej bez konieczności posiadania dostępu do infrastruktury siedliska. Wszystkie niezbędne czynności mógł wykonywać w tunelach foliowych, do których metalowe stelaże zakupił i złożył na działce swojej żony w O.. Dostęp do źródła wody powód mógł uzyskać bezpośrednio poprze podłączenie do wodociągu wiejskiego. Dostępność do energii elektrycznej przy tym przedmiocie działalności ogrodniczej jest wymagany jedynie w celu oświetlenia potrzebnego do przedłużenia godzin pracy w okresie jesiennym. Obecnie nie ma śladów wykonywania jakichkolwiek prac na gruncie działki (...), zmierzających do przygotowania gruntu pod działalność szkółkarską . Powód miał dostęp do gruntów uprawnych objętych w posiadanie bez konieczności przejeżdżania przez siedlisko działki dowód : pisemna opinia biegłego rolnika J. P. (1) k. 416 - 418, opinia ustna k. 432 verte - 433, zeznania świadka M. K. k. 161 verte ).

Po zawarciu umowy o Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z siedzibą w W. z dnia 18 stycznia 2005 r. i w trakcie trwającego już postępowania o zasiedzenie spornej działki powód przekazał swojemu znajomemu R. D. , że ma pomysł na rozpoczęcie w zabudowaniach siedliska działki (...) działalności w postaci hodowli tuczu chlewnego ( dowód : zeznania świadka R. D. k. 116)..

W lutym 2008 r. małżeństwo powoda z M. W. (2) zostało rozwiązane przez rozwód . Od września 2007 r. powód nie zamieszkiwał w należącym do niego mieszkaniu położonym w S. przy ulicy (...). W dniu 24 lipca 2009 r. wezwał pozwanych do opuszczenia, opróżnienia i wydania mu zabudowanej nieruchomości oznaczonej jako działka (...) w S. w terminie do dnia 10 sierpnia 2009 r. oraz wezwał ich do zapłaty odszkodowania w wysokości 18 968 złotych z tytułu poniesionych przez niego kosztów związanych z wynajmem mieszkania za okres od września 2007 r. do końca sierpnia 2009 r. W odpowiedzi na powyższe pismo pozwani odmówili zarówno wydania zabudowanej nieruchomości, jak też zapłaty żądanego odszkodowania. ( dowód: bezsporne, pisma k. 46 - 48 ).

W dniu 4 września 2007 r. powód zawarł z W. K. umowę najmu lokalu mieszkalnego o powierzchni 68,2 m ² , położonego w S. przy ulicy (...). Na podstawie tej umowy płacił zapłacił czynsz za miesiąc wrzesień 2007 r. w wysokości 766 złotych. Następna umowa najmu dotycząca tego samego lokalu mieszkalnego została zawarta przez powoda z W. K. w dniu 3 września 2008 r. i obejmowała okres do 9 września 2009 r.. 1 października 2008 r. powód zawarł z J. S. (1) umowę najmu, na mocy której stał się najemcą budynku mieszkalnego o powierzchni 73 5m 2 . Następnie w dniu 2 grudnia 2008 r. J. S. zawarł z firmą (...) z siedzibą w S. umowa najmu na lokal o powierzchni 55m ².

W listopadzie 2010 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wezwała powoda zwrotu uzyskanej dotacji w wysokości 83 239,07 złotych w związku z niewypełnieniem przez niego zobowiązań wymienionych w § 5 ust. 1 pkt. 8 umowy o dofinansowanie z dnia 18 stycznia 2005 r. ( dowód: wezwanie pisemne w kopii k. 102 -103).

Wyrokiem z 7 maja 2012 r. , wydanym w sprawie I C 136/10, Sąd Okręgowy w Sieradzu zasądził od pozwanych E. Ś. i S. Ś. solidarnie na rzecz powoda M. W. (1) kwotę 1 266,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 sierpnia 2009 roku do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałej części oraz orzekł w przedmiocie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu.

Powyższy wyrok zaskarżyły apelacją obie strony.

Wyrokiem z 16 listopada 2012 r. , wydanym w sprawie I ACa 876/12, Sąd Apelacyjny w Łodz zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że obniżył zasądzoną od pozwanych na rzecz powoda kwotę 1 266 złotych do kwoty 766 złotych oraz uchylił zaskarżony wyrok w zakresie roszczeń: o zapłatę odszkodowania w kwocie 92 400 zł z odsetkami, o zapłatę kwoty 83 239,07 zł z odsetkami oraz o zapłatę kwoty 26 503 zł z odsetkami i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Sieradzu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.

Sąd Apelacyjny stwierdził, iż sprawa nie została dostatecznie wyjaśniona co do stanowczego rozstrzygnięcia w zakresie tych roszczeń, co do których nastąpiło uchylenie wyroku Sądu Okręgowego. W świetle zebranego materiału dowodowego Sąd Apelacyjny uznał, że działania pozwanych miały charakter bezprawny, gdyż pozwani faktycznie uniemożliwiali powodowi prowadzenie zamierzonej działalności gospodarczej, przy czym pozwani uniemożliwili powodowi korzystanie z całej nieruchomości, a nie tylko jej części. Nawet gdyby założyć do czego w zebranym materiale dowodowym brak jest dostatecznych podstaw, że pozwani zabraniali powodowi korzystania tylko z działki siedliskowej gospodarstwa rolnego, to wcale nie przesądza o bezzasadności jego roszczeń.

Zgodnie bowiem z opinią biegłego z zakresu rolnictwa przedmiotowa działka znajduje się w „znakomitym położeniu w pobliżu rynków zbytu" . W ustnej opinii uzupełniającej biegły podał, że położenie działki przy trasie umożliwia wyeksponowanie towaru oraz jego zbycie . Powód takiej możliwości został w sposób oczywisty pozbawiony. Część gruntowa nieruchomości bezpośrednio dostępu do ulicy nie posiadała. Tym samym realność prowadzenia uprawy przynoszącej oczekiwany zysk mogła zakończyć się niepowodzeniem, tym bardziej, że powód nie posiadał bezpośredniego dostępu do wody. Studnia jak wynika z mapy geodezyjnej znajduje się na działce pozwanych i tylko od ich dobrej woli zależało czy powód mógłby z niej korzystać. Podłączenie zaś do sieci miejskiej wymagałoby znacznych nakładów inwestycyjnych oraz władztwa powoda nad siedliskiem czego został pozbawiony.

W rezultacie szanse na prowadzenie działalności w zakresie hodowli drzewek ozdobnych bez dostępu do siedliska gospodarstwa wydają się wątpliwe.

Nie sposób przyjąć, by realnym było podłączenie do wodociągu z ominięciem działki siedliskowej lub drogą okrężną. Trudno przyjąć by działka w części gruntowej posiadała pełne walory podane przez biegłego z uwzględnieniem drogi alternatywnej według twierdzeń powoda bardzo odległej i nie przystosowanej do ciągłego użytkowania. Po wtóre Sąd Okręgowy zupełnie pominął fakt, że uprawy roślin ozdobnych w tunelach wymagałyby stałego dozoru i nadzoru co bez posiadania możliwości korzystania z siedliska byłoby nader trudne do realizacji. Pozostawienie wartościowych nasadzeń bez opieki w otwartej przestrzeni nie mogło gwarantować sukcesu ekonomicznego. Słusznie wskazuje powód także na potrzebę przetrzymywania urządzeń do uprawy czy środków ochrony roślin przynajmniej w obrębie siedliska, czy okresowego korzystania z energii elektrycznej.

Tych wszystkich okoliczności Sąd Okręgowy nie wziął pod rozwagę oddalając powództwo nie przeprowadził w ogóle postępowania dowodowego na okoliczność rozmiarów szkody, co stanowi także o istocie sporu. Sąd Apelacyjny podkreślił, że główne roszczenia powoda pozostają ze sobą w ścisłym związku. Przy założeniu, że powód prowadziłby uprawę zgodnie z zamierzeniami środki uzyskane z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przeznaczyłby dla potrzeb jej przygotowania. To z kolei gwarantowałaby uzyskanie oczekiwanego zysku. Skoro roszczenie zmierza do kompensaty uszczerbku majątkowego z tytułu nieuzyskanych korzyści, to zapewne korzyści te nie zostałyby osiągnięte bez konieczności nakładów. Nie wiadomo jednak, czy środki z tytułu uzyskanej pomocy powód przeznaczył w całości na przygotowanie uprawy, czy też wykorzystał je w inny sposób, za co pozwani nie ponosiliby odpowiedzialności.

Sąd Apelacyjny podniósł też, że zgodnie z utrwalonym już kierunkiem orzecznictwa ustalenie szkody pod postacią utraconych korzyści ma wprawdzie zawsze charakter hipotetyczny i polega na przyjęciu - na podstawie okoliczności, które wystąpiły po okresie spodziewanego zysku- że zysk w okresie poprzednim zostałby osiągnięty, jednakże utrata zysku musi być przez poszkodowanego udowodniona ( art. 6 k.c. ) nie w sensie wykazania co do tego pewności, ale z takim dużym prawdopodobieństwem, że praktycznie można w świetle doświadczenia życiowego przyjąć, że utrata zysku rzeczywiście miała miejsce ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 czerwca 201 Or. , I ACa 504/10, Lex nr 756620 ). W tym przedmiocie wypowiadał się także Sąd Najwyższy, wskazując, że przyjęcie istnienia szkody hipotetycznej w postaci lucrum cessans jest możliwe tylko jeśli zostanie udowodnione tak duże prawdopodobieństwo osiągnięcia korzyści majątkowej przez poszkodowanego, że rozsądnie rzecz oceniając można stwierdzić, iż poszkodowany na pewno uzyskałby korzyść, gdyby nie wystąpiło zdarzenie, w związku z którym ten skutek był niemożliwy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2008r., II CSK 19/08, Lex nr 424433).

Sąd Apelacyjny uznał, że w przypadku świadczeń udzielonych powodowi przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie można do końca przesądzić o zasadności roszczenia w tym kierunku z przyczyn wskazanych wyżej.

Natomiast co do roszczenia z tytułu czynszu należy zaznaczyć, że powód nie mieszkał na terenie swojej nieruchomości, wobec czego zmuszony był wynajmować lokal. Czynsz wskazany w umowach (załączonych do sprawy)oparty jest na przeciętnych stawkach, w związku z czym można założyć, że odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy. Pozwani nie kwestionowali faktu zawarcia umowy najmu z 4 września 2007 r. w związku z czym nie ma powodów by kwestionować poniesienie opłaty czynszowych za kolejne miesiące z ważnie zawartej umowy.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy w zakresie tych roszczeń, co do których nastąpiło uchylenie wyroku wydanego w sprawie I C 136/10 Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

W latach 2007-2009 powód wynajmował 3 pokojowe mieszkanie położne w S. przy ul. (...) od W. K.. (nagranie k.550 , 00:05:52 –świadek W. K., nagranie 00:05:29 – k.533, -świadek K. K.)

Z opinii biegłego J. P. (1) wynika, że powód mógł do 2009 r. swobodnie korzystać z przedmiotowej działki nr (...). W ocenie biegłego powód do 2004 r. ( w okresie, kiedy stosunki powoda-pozwany były dobre) mógł doprowadzić wodę do działki z ujęcia ulicznego ewentualnie za pomocą pompy pływającej ze studni. Powód po zawarciu umowy z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa(styczeń 2005 r.) nie podjął jakichkolwiek działań organizacyjnych mających na celu przewiezienie i montaż konstrukcji tunelu na działce nr (...) a także nie podjął prac agrotechnicznych (wiosna 2005 r.) w celu „poprawy jakości działki”. Z korespondencji z (...) wynika, że powód utrudniał pracownikom Agencji dokonywanie rutynowych kontroli przedmiotowego gospodarstwa po katem wypełniania zobowiązań podjętych w związku z podpisaniem umowy. Zdaniem biegłego jedyna przyczyną nierozpoczęcia przez powoda działalności gospodarczej był brak zdecydowania z jego strony. Potwierdza to analiza dokumentów (...) , gdzie jako jedyną przyczyną niewywiązania się z umowy podaje się „bierną postawę powoda” . Biegły stwierdził, że zachowanie pozwanych nie miało wpływu na niewywiązanie się przez powoda z umowy z (...), ponieważ jedyna przyczyną takiego stanu był brak chęci powoda do terminowego rozpoczęcia w 2005 r. planowanej działalności gospodarczej. Powód złożył deklarację (...) , że w I półroczu 2006 r. rozpocznie działalność gospodarczą. W tej sytuacji niedotrzymanie tej obietnicy świadczy o tym, że powód jest osobiście odpowiedzialny za niedopełnienie warunków umowy. (k. 555-558-opinia biegłego J. P.)

Z opinii biegłego J. S. (3) wynika, że pozwani faktycznie uniemożliwili powodowi prowadzenia zamierzonej działalności gospodarczej. W ocenie tego biegłego nie ulega wątpliwości, że zachodził ścisły związek skutkowo-przyczynowy pomiędzy zachowaniami pozwanych wobec powoda, a niemożnością prowadzenia przez powoda działalności szkółkarskiej, jak również niemożnością prowadzenia przez powoda ponad 5-hektarowego gospodarstwa rolnego. Zachowania pozwanych miały bezpośredni wpływ na niewywiązanie się powoda z umowy z (...) , co z kolei skutkowało żądaniem przez tę Agencję zwrotu powodowi udzielonej dotacji w kwocie 50 000 zł z odsetkami ustawowymi.

Zdaniem tego biegłego pozwani pozbawili powoda wszystkich form dochodu tj. korzyści z prowadzonej działalności szkółkarskiej , dopłat bezpośrednich z (...) i dochodu za pracę w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Biegły stwierdził, że powód w okresie od 6 marca 2007 r. do 20 października 2014 r. – z bardzo dużym prawdopodobieństwem – mógłby osiągnąć dochód w wysokości 408 775 zł. (k. 625-731- opinia biegłego J. S. (3))

Biegła A. S. w swej opinii stwierdziła, że w przedmiotowym gospodarstwie , na działce nr (...) występują gleby nisko urodzajne IV, V, i VI klasy o niskiej zawartości próchnicy. W takiej sytuacji zachodzi konieczność polepszenia właściwości tych gleb poprzez właściwą uprawę , racjonalne nakłady i zabiegi agrotechniczne . Jest proces wieloetapowy, który należy rozpocząć na półtora roku przed planowanym terminem założenia szkółki. Zastosowana przez powoda uprawa kukurydzy nie polepsza struktury gleby. Wszystkie koszty poniesione przez powoda przed podpisaniem umowy oraz koszty nieudokumentowane nie kwalifikują się do zakupów na potrzeby dofinansowanej działalności. Zdaniem tego biegłego przyjęta przez biegłego J. S. (3), zasada wyliczenia kosztów i dochodów mogłaby wskazać prawdopodobny dochód gdyby nie fakt, że jest idealistyczna i obciążona dużym stopniem ryzyka. Metoda to nie uwzględnia warunków pogodowych mających istotny wpływ na produkcję roślinną. Po stratach w młodniku, pogoda nie była łaskawa do idealnego wzrostu. Zdaniem tej biegłej prawdopodobna dochodowość gospodarstwa powoda o pow. 2,0782 ha przeliczeniowego w za lata 2007 -2015 wyniosłaby 44 654,29, i jest jedyna do uwzględnienia. Jednocześnie do tego dochodu nie należy doliczać dopłat unijnych, które z racji nieprowadzenia gospodarstwa są nienależne. Nie ma realnego dowodu na zakup i posiadanie przez powoda tuneli. Z całą pewnością działanie pozwanych zabraniające wstępu na nieruchomość, miało charakter bezprawny. Z dokumentacji zdjęciowej znajdującej się w aktach wynika (sprawa SR. W Sieradzu I C 109/10 - k.143), ze była możliwość dostępu do pól i łąk za budynkami gospodarczymi. Zdjęcie obrazuje stan zabudowań gospodarczych, brak wygrodzenia. Zdjęcia w sprawie o sygn. IC 1/13 ( k. 641 i k.642 ) dowodzą możliwości korzystania z gospodarstwa, pokazuje młodnik sosnowy posadzony w 2006 roku. Jest więc wolny dostęp do pól i łąk. Prawdopodobnie w pobliżu zasadzonego młodnika miały stanąć tunele foliowe. Ważnym elementem przy produkcji roślinnej jest dostęp do wody. Jeżeli był blokowany to stanowi to o niemożności prawidłowego prowadzenia szkółki. Jednak korzystając z przekazanych pieniędzy była możliwość sfinansowania przyłącza dodatkowego lub wykopania studni. Reasumując biegła stwierdziła, że działania pozwanych nie miały wpływu na nieprowadzenie przez działalności rolniczej. (k. 915-927-opinia biegłej A. S.)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Uwzględniając wytyczne Sądu Apelacyjnego zawarte w uzasadnieniu wyroku w sprawie I ACa 876/12 należy stwierdzić, że w zakresie roszczeń uchylonych do ponownego rozstrzygnięcia uzasadnione jest tylko roszczenie powoda z tytułu czynszu za okres od 01.10.2007 r. 30.09.2009 r.. Znajdujące się w aktach sprawy umowy najmu lokalu położonego w S. przy ul. (...) (k. 22-26) oraz zeznania świadka W. K., będącej właścicielką tego lokalu, potwierdzają, że powód w/wym okresie, z uwagi na bezprawne zachowanie pozwanych, zmuszony był wynajmować wspomniane mieszkanie w celu zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych . W rezultacie na podstawie art. 415 k.c. należy się powodowi zwrot kosztów poniesionych w związku z wynajmem tego mieszkania w wysokości 19 173 zł. Ustalając wysokość tego odszkodowania Sąd miał na uwadze, że czynsz za miesiąc wrzesień 2007 r. został prawomocnie zasądzony w sprawie I C 136/10 tut. Sądu oraz, że kolejna umowa najmu (k.24), podobnie jak wcześniejsza też uwzględniała czynsz za wrzesień 2008 r. W rezultacie na odszkodowanie składa kwota 8426 zł z tytułu umowy z 4 września 2007 r. ( 11 miesięcy x 766 zł ) oraz kwota 10 747 zł z tytułu umowy z 3 września 2008 r. (11 miesięcy x 977 zł).

Zasądzając powyższą należność z ustawowymi odsetkami od dnia 11 sierpnia 2009 r. Sąd oparł swoje rozstrzygnięcie co do odsetek o treść art. 481 § 1 k.c. Uznał bowiem, że skoro bezspornie pozwani zostali wezwani do wydania nieruchomości i zwrotu poniesionych przez powoda kosztów pismem z dnia 24 lipca 2009 r., gdzie termin wymagalności określono na dzień 10 sierpnia 2009 r., to począwszy od dnia następnego po tej dacie popadli w opóźnienie. Nie budzi zaś wątpliwości, że małżonkowie Ś. otrzymali powyższe wezwanie przed upływem terminu płatności, skoro udzielili na nie pisemnej odpowiedzi datowanej 30 lipca 2009 r..

Sąd Okręgowy uznał natomiast, ze powód nie wyjaśnił wątpliwości związanych z wynajmowaniem przez niego mieszkania od J. S. (1) dotyczących okresu wynajmu oraz wysokości czynszu. Wątpliwości tych nie wyjaśnili przesłuchani w sprawie świadkowie, dla przykładu świadek K. K. stwierdziła, ze powód za mieszkanie na K. płacił 1200 zł , zaś jego brat J. W. (2) , ze niecałe całe 1000 zł. Jednocześnie świadkowie ci jaki i świadek J. S. (1) nie mieli żadnej wiedzy na temat czasu trwania tej umowy, co uniemożliwiało określenia wysokości odszkodowania z uwagi na fakt pokrywania (dublowania) okresów najmu z umowami zawartymi przez powoda z W. K.. W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, ze powód wykazał jedynie szkodę w związku z koniecznością wynajmowania mieszkania u W. K..

Dalej idące roszczenia powoda dotyczące żądania z tytułu utraconych korzyści związanych z działalnością szkółkarską jaki i świadczeń udzielonych powodowi przez (...) są pozbawione uzasadnionych podstaw.

Oceniając w tym zakresie zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy uznał, że miarodajne i przydatne na potrzeby rozpoznawanej sprawy opinie biegłych J. P. (1) i A. S.. Należy zgodzić się z biegłą L.-S., że opinie biegłego J. S. (4) dyskwalifikuje jej idealistyczny charakter oraz to, że jest ona obciążona dużym stopniem ryzyka. Idealistyczny charakter omawianej opinii wyraża się nie tylko w tym, że biegły nie uwzględnił warunków pogodowych mających wpływ na produkcję rośliną ale również , że opinia ta została wydana w oderwaniu od realiów gospodarki wolnorynkowej jak i społecznych . Gdyby bowiem przyjąć, że niewielkie gospodarstwo powoda jest w stanie w okresie kliku lat wygenerować dochód na poziomie blisko 500 000 zł, to należało by przyjąć, że dziedzina działalności powoda jest jedną z najbardziej opłacalnych w sferze produkcji . Tego rodzaju wniosek jest jednak nie pogodzenia z realiami społecznymi jak i warunkami gry rynkowej w gospodarce kapitalistycznej. Wreszcie należy stwierdzić, że wydana przez biegłego opinia pozostaje w sprzeczności z wytycznymi Sądu Apelacyjnego, w szczególności ze stanowiskiem judykatury, ze szkoda w postaci utraconych korzyści musi być udowodniona „ z tak dużym prawdopodobieństwem, że praktycznie można w świetle doświadczenia życiowego przyjąć , ze utrata zysku rzeczywiście miała miejsce”. Oceniając omawianą opinię w tam aspekcie należy stwierdzić, iż biegły w ogóle nie odniósł się do tak istotnych kwestii jak ocena działań powoda lub ich braku w celu przygotowania gleby pod założenie szkółki, działań powoda lub ich braku w celu podłączenia wody do działki nr (...), możliwości korzystania przez powoda z części swojego gospodarstwa za budynkami, wykorzystanie przez powoda świadczenia z (...) w wysokości 50 000 zł czy współpracy powoda z tą Agencją..

To właśnie te kwestie maja decydujące znaczenie dla oceny czy powód mógł rzeczywiście tj. z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością uzyskać utracone korzyści, których dochodzi w rozpoznawanej sprawie. Do powyższych kwestii odnieśli się natomiast pozostali dwaj biegli , których wnioski są wzajemne spójne i logiczne i stanowią dla Sądu orzekającego wskazówkę do oceny roszczeń powoda.

Zdaniem Sądu Okręgowego racje ma biegły J. P., że do momentu eskalacji konfliktu pomiędzy stronami tj. do początku 2007 r. (wniesienie sprawy o zasiedzenie) powód miał realne możliwości (za pieniądze uzyskane z pomocy finansowej uzyskanej z AR i MR) doprowadzić wodę do działki nr (...) czy to z ujęcia ulicznego czy za pomocy pompy pływającej. Koszt takiego przyłączenia –jak podał biegły(k.571 v) wynosił 2000-300 zł, i mieścił się w możliwościach płatniczych powoda.

Po drugie powód nie podjął w latach w 205-2006 żadnych niezbędnych z agrotechnicznego punktu widzenia działań mających na celu przygotowanie słabych gleb jego gospodarstwa po kątem założenia szkółki roślin ozdobnych. Jak wynika z opinii biegłej A. L.-S. w celu przygotowania gleby winien , na półtora roku przed planowanym założeniem szkółki wykonać takie zabiegi jak :odchwaszczenie, wapnowanie, nawożenie organiczne, nawożenie mineralne i zmianowanie. Powód w latach 205-2006 nie wykonał żadnych z tych zabiegów, tylko obsadził grunty kukurydzą., co nie było wskazanym zabiegiem w takim przypadku , ponieważ nie poprawiało struktury gleby.

Po trzecie, jak wynika z opinii biegłej A. L.-S. powód miał jednak możliwości korzystania z ze swoich gruntów w latach 2005-2006 o czym świadczą posadzony „ za budynkami gospodarczymi „ w 2006 r. młodnik sosnowy.

Po czwarte powód nie przedstawił jakichkolwiek dowodów na okoliczność wykorzystania pomocy dla młodych rolników w wysokości 50 000 zł, w szczególności , że środki te wydatkował pod katem działalności szkółkarskiej. Takie działanie jawi się jako całkowity brak profesjonalizmu powoda, który z oczywistych względów musiał gromadzić faktury na potrzeby kontroli ze strony (...) dotyczących wykorzystania uzyskanych środków. Powyższe rodzi podejrzenia, ze powód uzyskane środki przeznaczył na cele konsumpcyjne , a nie związane z celem umowy zawartej z (...).

Te wszystkie względy uzasadniają tezę, postanowioną przez biegłego J. P. że przyczyną nie rozpoczęcia działalności gospodarczej przez powoda był brak jego zdecydowania i bierna postawa oraz, że niewywiązanie się z umowy zawartej z (...) odpowiedzialny jest tylko powód .

W tym stanie rzeczy należy stwierdzić , ze powód nie sprostał ciążącemu na nim obowiązku z art. 6 k.c. wykazania, że dużym prawdopodobieństwem graniczącym uzyskałby utracone korzyści związane z działalnością szkółkarską a co za tym idzie miałby możliwości spłacić swoje zobowiązania w stosunku do (...) .

W rezultacie powództwo w tej części podlegało oddaleniu.

Na zasadzie art. 102 k.p.c. sąd nie nałożył na powoda obowiązku poniesienia kosztów procesu, które po stronie pozwanej zaistniały w zakresie nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej im z urzędu, mimo przegrania sprawy w przeważającej części (ponad 95%). Powód znajduje się bowiem w trudnej sytuacji materialnej. Nie osiąga żadnych dochodów, mając na utrzymaniu czworo małoletnich dzieci. Ponadto jest obecnie zadłużony z tytułu zwrotu na rzecz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kwoty blisko 100.000 złotych.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronom orzeczono w stosunku do pełnomocnika powoda na zasadzie § 19 i 20 w związku z § 6 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) , zaś w stosunku do pełnomocnika pozwanych na zasadzie § 19 i 20 w związku z § 6 ust. 7 i 13 ust.1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).