Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce - Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca: SSO Grażyna Szymańska Pasek

Protokolant: Wioleta Grzegorczyk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 października 2016 r. w O.

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w O.

przeciwko C. P. (1)

o zapłatę

orzeka:

1.  zasądza od pozwanego C. P. (1) na rzecz powoda (...) Sp. z o.o.
w O. kwotę 60 000 (sześćdziesiąt tysięcy) złotych, z ustawowymi odsetkami od dnia 21 marca 2016 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę (...) (sześć tysięcy sześćset trzydzieści sześć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powód (...) Sp. z o.o. w O. pozwem z dnia 18 marca 2016 r. skierowanym przeciwko pozwanemu C. P. (1) wniósł o zasądzenie pod pozwanego na rzecz powoda kwoty 80.952,33 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 3 września 2013 r. i kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

W uzasadnieniu żądania powód podniósł, że w dniu 16 kwietnia 2012 r. pozwany złożył powodowi pisemne zamówienie na zakup samochodu marki P. (...) i w dniu 27 kwietnia 2012 r. go odebrał. Na dokonaną transakcję wystawiono fakturę na cenę 62.000 zł brutto. Pozwany wpłacił na poczet ceny kupna kwotę 2.000 zł, zaś pozostałą kwotę 60.000 zł uiściło Centrum (...) Sp. z o.o. w S. na podstawie zawartej z pozwanym umowy inwestycyjnej nr (...). Pismem z dnia 20 sierpnia 2013 r. syndyk wskazanego Centrum wezwał powoda do zapłaty kwoty 60.000 zł jako należności bezprawnie wypłaconej w imieniu C. P. (1) na rzecz powoda. Powód odmówił zapłaty tej kwoty, skutkiem czego Syndyk skierował przeciwko niemu pozew o zapłatę kwoty 60.000 zł Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2015 r. Sąd Rejonowy w Ostrołęce oddalił powództwo, lecz wyrokiem z dnia 18 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od powoda na rzecz syndyka kwotę 60.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 3 września 2013 r. Realizując prawomocny wyrok powód zapłacił na rzecz Syndyka kwotę 60.000 zł wraz z zasądzonymi odsetkami w kwocie 15.552,33 zł i kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 5.400 zł. Powód podniósł, że podniósł szkodę majątkową w wysokości 60.000 zł powiększoną o odsetki i koszty procesu na skutek niewywiązania się pozwanego z ciążącego na nim obowiązku wynikającego z umowy sprzedaży samochodu tj. obowiązku zapłaty ceny. W związku z powstałą szkodą pozwany, jako ten, który odniósł korzyść majątkową winien tę szkodę naprawić płacąc stosowne odszkodowanie. Pozwany wzywany do zapłaty kwoty 60.000 zł oraz zawezwany do próby ugodowej nie odpowiedział na te wezwania.

Pismem z dnia 16 czerwca 2016 r. powód zmodyfikował żądanie odsetkowe wskazując, że żąda odsetek od dnia wniesienia powództwa (k. 39).

W dniu 27 czerwca 2016 r. tut. Sąd wydał nakaz zapłaty zgodny z żądaniem powoda.

W dniu 21 lipca 2016 r. pełnomocnik profesjonalny pozwanego C. P. (1) wniósł skutecznie sprzeciw od wydanego nakazu zapłaty żądając oddalenia powództwa w całości i zasądzani od powoda na rzecz pozwanego kosztów sądowych i zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł, że nie odpowiada za następstwa wynikające z upadłości Centrum (...) Sp. z o.o. w S., „wtórne niewykonanie zobowiązania” i niekorzystny dla powoda wyrok. Odwołał się w tym względzie do nieprzewidywalności obowiązku odszkodowawczego i należytej staranności w działaniu pozwanego.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pozwany C. P. (1) w dniu 15 grudnia 2011 r. zawarł z Centrum (...) Sp. z o.o. w S. umowę inwestycyjną nr (...). Na jej mocy wskazane Centrum zobowiązało się inwestować środki pieniężne pozostawione mu przez C. P. (1) w kwocie 15.000 zł, a następnie przeznaczyć tytułem wpłaty za pojazd samochodowy o wartości 60.000 zł. Centrum zobowiązało się względem pozwanego do „dokonania wpłaty na rzecz salonu samochodowego kwoty w wysokości i terminie z tym salonem uzgodnionym, tytułem zaliczki na poczet ceny pojazdu samochodowego a ustalonej w § 1 ust. 1 umowy (60.000 zł).

W dniu 16 kwietnia 2012 r. pozwany C. P. (1) w (...) Sp. z o.o. w O. złożył zamówienie na ”dostawę fabrycznie nowego pojazdu samochodowego marki P.” ze wskazaniem dokładnych parametrów w tzw. charakterystyce fabrycznie nowego pojazdu za cenę 62.000 zł brutto (k. 16). W dniu 27 kwietnia 2012 r. pozwany odebrał zamówiony samochód i fakturę nr (...) za zakupiony pojazd.

Cenę nabycia samochodu w imieniu pozwanego wpłaciło Centrum (...) Sp. z o.o. w S. w dniu 23 kwietnia 2012 r. – 5.000 zł i w dniu 19 czerwca 2012 r. – 55.000 zł, łącznie 60.000 zł. Pozwany osobiście wpłacił jedynie w dniu 21 czerwca 2012 r. kwotę 2.000 zł.

W dniu 28 grudnia 2012 r. został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości Centrum (...) Sp. z o.o. w S., a w dniu 3 lipca 2013 r. zostało wydane postanowienie o ogłoszeniu upadłości spółki.

Syndyk masy upadłości Centrum (...) Sp. z o.o. w S. pismem z dnia 20 sierpnia 2013 r. zażądał od powoda zwrotu przekazanych mu na podstawie umowy inwestycyjnej nr (...) środków pieniężnych w wysokości 60.000 zł.

Pismem z dnia 12 września 2013 r. powód odmówił Syndykowi żądanego zwrotu.

Spór między powodem a Syndykiem przeniósł się na drogę postępowania sądowego. Roszczenie Syndyka nie zostało uwzględnione przez Sąd I instancji (wyrok Sądu Rejonowego w Ostrołęce z dnia 29 stycznia 2015 r., sygn. akt V GC 131/14). Natomiast Sąd II instancji (Sąd Okręgowy w Białymstoku) zmienił rozstrzygnięcie Sądu I instancji wyrokiem z dnia 18 grudnia 2015 r. sygn. akt VII Ga 255/15 zasądzając od powoda na rzecz Syndyka masy upadłości Centrum (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialności w S. kwotę 60.000 zł z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od dnia 3 września 2013 r. do dnia zapłaty oraz łącznie kwotę 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje. Powód od powyższego wyroku złożył skargę kasacyjną. Ta jednak postanowieniem z dnia 5 maja 2016 r. w sprawie VII WSC 1/16 została odrzucona.

W dniu 11 lutego 2016 r. na mocy ww. wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku powód zapłacił na rzecz Syndyka masy upadłości Centrum (...) Sp. z o.o. w S. kwotę 80.952,33 zł, w tym 60.000 zł należności głównej, 15.552,33 zł odsetek i 5.400 zł kosztów zastępstwa procesowego.

Wobec kwestionowanej legalności wpłat przez Syndyka na łączną kwotę 60.000 zł, pismem z dnia 3 lutego 2014 r., odebranym przez pozwanego w dniu 5 lutego 2014 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 60.000 zł tytułem „uzupełnienia zapłaty za kupiony w dniu 27 kwietni 2012 r. samochód”.

Wobec braku reakcji pozwanego na ww. wezwanie, wnioskiem z dnia 10 kwietnia 2014 r. powód zawezwał pozwanego C. P. (1) do próby ugodowej w sprawie zapłaty ceny nabycia samochodu. Pozwany na to zawezwanie nie odpowiedział.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie niekwestionowanych przez strony dokumentów lub ich kopii w postaci: potwierdzenia wykonanej operacji k. 22, 23, 63-64zamówienia k. 16, faktur k. 17,20, wezwania do zapłaty k. 18-18v., wniosku k. 19-19v. pisma Syndyka k. 21, wyroku z dnia 18.12.2015 r. k. 36, 40, postanowienia z dnia 5 maja 2016 r. k. 36v., 41-41v.,umowy inwestycyjnej z dnia 15.12.2011 r. k. 59-62 oraz dowodu z przesłuchania pozwanego k. 79v.-80 a także dokumentów znajdujących się w aktach sprawy o sygn. akt V GC 131/14 tj. wyroku z uzasadnieniem k. 105, 108-113, wyroku Sądu II instancji z uzasadnieniem k. 174,179-184v., skargi kasacyjnej k. 194-195.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w znacznej części. Zostało oddalone jedynie w zakresie, w jakim powód domagał się kosztów ubocznych tj. odsetek i kosztów procesu, które zostały zasądzone od niego na rzecz Syndyka masy upadłości Centrum (...) Sp. z o.o. w S..

Punktem rozważań w niniejszej sprawie jest charakter stosunków łączących trzy podmioty: powoda: (...) Sp. z o.o. w O., pozwanego C. P. (2) i Centrum (...) Sp. z o.o. w S., obecnie znajdujące się w upadłości, które z pozwanym było związane umową tzw. inwestycyjną. Charakter stosunku łączącego te trzy podmioty został przesądzony wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku w sprawie I VII Ga 255/15. Sąd Okręgowy w Białymstoku uznał zasadnie, że umowa inwestycyjna z dnia 15 grudnia 2011 r. stanowi umowę o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, uregulowaną w art. 393 § 1 Kodeksu cywilnego. W dalszej kolejności rozstrzygając kwestię kwalifikacji wykonania zobowiązania określonego ww. umową inwestycyjną Sąd słusznie wskazał, że spełnienie świadczenia pieniężnego w wykonaniu zobowiązania jest czynnością prawną, a nie faktyczną, niezależnie od tego w jakiej formie występuje: przelewu na konto wierzyciela, czy wręczenia określonej sumy pieniężnej. Powód, jako osoba trzecia, na rzecz której nastąpiła wpłata 60.000 zł w sposób konkludentny wyraził zgodę przez przyjęcie wpłaty tej kwoty, upadła spółka natomiast przez spełnienie ciążącego wobec pozwanego zobowiązania polegającego na zapłacie ustalonej z nim ceny samochodu. Wyjaśnić należy, że istota umowy o świadczenia na rzecz osoby trzeciej polega na tym, że pomiędzy stronami tej umowy a osobą trzecią zachodzą łącznie trzy stosunki obligacyjne: pokrycia - pomiędzy zastrzegającym wierzycielem i przyrzekającym dłużnikiem, zapłaty - pomiędzy dłużnikiem i osobą trzecią oraz waluty - pomiędzy wierzycielem i osobą trzecią. Niewątpliwym jest, że to właśnie stosunek waluty stanowi w istocie przyczynę, dla której doszło do zastrzeżenia świadczenia na rzecz osoby trzeciej w umowie podstawowej nazwaną przez strony inwestycyjną. Pozwany był zobowiązany względem powoda z tytułu umowy sprzedaży zamówionego samochodu, a umowa inwestycyjna miała umożliwić mu wywiązanie się z ciążącego na nim względem powoda zobowiązania zapłaty ceny. Zważyć należy, że chronologia faktów w niniejszej sprawie wskazuje, że powód najpierw zawarł umowę inwestycyjną, a później umowę sprzedaży jako kupujący. Powyższe przekonuje, że bez umowy inwestycyjnej, do umowy sprzedaży mogłoby w ogóle nie dojść.

Wskazać należy, że w wyniku zawarcia umowy stypizowanej w art. 393 k.c. osoba trzecia tutaj – powód, mógł żądać spełnienia zastrzeżonego świadczenia bezpośrednio przez dłużnika tj. przez spółkę, znajdującą się obecnie w upadłości. Przedmiotowa umowa przyznawała zatem powodowi uprawnienie i nie nakładała na niego w materii tej umowy żadnego obowiązku. Równolegle na mocy umowy sprzedaży, powód mógł żądać od pozwanego – jako własnego dłużnika, spełnienia świadczenia (zapłaty ceny). Faktem w niniejszej sprawie jest, że upadła spółka wywiązała się z zobowiązania względem pozwanego i uiściła ustaloną z nim cenę samochodu. Gdyby było inaczej, to jest gdyby pozwany, mimo umowy inwestycyjnej spełnił świadczenie na rzecz osoby trzeciej (powoda), mógłby od upadłej spółki dochodzić roszczeń wynikających ze stosunku pokrycia, a w konsekwencji z zawartej przez strony niniejszego procesu umowy sprzedaży ( v. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 kwietnia 2011 r. I CSK 478/10).

Zważyć trzeba, że realia niniejszej sprawy wskazują, że wyrok Sądu w Białymstoku zniweczył skutek wywiązania się z umowy inwestycyjnej przez Centrum (...) Sp. z o.o. w S.. Konsekwencją powyższego jest stan niemalże całkowitego niewywiązania się z obowiązku zapłaty ceny zakupionego u powoda samochodu przez pozwanego. W tym aspekcie podkreślić należy, że stosunek waluty łączący zastrzegającego wierzyciela z osobą trzecią jest stosunkiem zewnętrznym w odniesieniu do umowy na korzyść osoby trzeciej, nie ma wpływu na sytuację prawną dłużnika (v. por. wyroki SN z 23.01.1970 r. III CRN 320/69 i z 17.06.1985 r. I CR 149/85). Biorąc pod uwagę powyższe, za niemające znaczenia należy uznać zatem dywagacje pozwanego o braku jakiegokolwiek wpływu na okoliczności, które stanowiły o podstawie ogłoszenia upadłości spółki. Pozwany zapomina bowiem, że tak jak względem niego było zobowiązane Centrum (...) Sp. z o.o. w S., tak on był zobowiązany względem powoda (...) Sp. z o.o. w O.. Zobowiązania te wynikały i nadal wynikają z dwóch różnych umów: w pierwszym przypadku z tytułu umowy inwestycyjnej uregulowanej w art. 393 § 1 k.c., w drugim z tytułu umowy sprzedaży uregulowanej w art. 535 i następnych k.c. Powyższe oznacza, że mamy do czynienia z różnymi rodzajowo stosunkami, które tym bardziej, po upadłości Centrum (...) Sp. z o.o. w S. i zapadłym w grudniu 2015 r. wyroku, należy oceniać pod względem skutków prawnych odrębnie. Skutkiem zawarcia umowy na rzecz osoby trzeciej było takie ukształtowanie zobowiązania, że dłużnik miał obowiązek spełnienia świadczenia osobie trzeciej, natomiast osoba trzecia miała roszczenie o spełnienie świadczenia do dłużnika; zaś skutkiem umowy sprzedaży był i nadal jest, wobec niewygaśnięcia zobowiązania, obowiązek zapłaty ceny przez kupującego sprzedającemu. Świadczenie okazało się bowiem w świetle prawa bezskuteczne i finalnie nie doprowadziło do wygaśnięcia zobowiązania ze stosunku podstawowego.

Taki stan rzeczy uprawnia do stwierdzenia, że mamy do czynienia z niewykonaniem zobowiązania wynikającego z umowy sprzedaży i w konsekwencji odpowiedzialnością odszkodowawczą po stronie pozwanego (art. 471 k.c.). Pozwany, na długo przed wydaniem wyroku przez Sąd Okręgowy w Białymstoku w sprawie VII Ga 255/15 miał świadomość, że skuteczność zapłaty ceny nabycia samochodu przez Centrum (...) Sp. z o.o. w S. jest wątpliwa. Już w roku 2014 r. pozwany był wzywany do zapłaty 60.000 zł i próby ugodowej przed Sądem. Finalnie, powód na mocy prawomocnego wyroku musiał zwrócić kwotę 60.000 zł uiszczoną na poczet ceny nabycia samochodu, który wszak kilka lat temu wydał pozwanemu wywiązując się ze wszelkich wobec pozwanego zobowiązań.

Zasądzone od powoda na rzecz Syndyka odsetki od dnia 3 września 2013 r. wiążą się z terminem wskazanym w wezwaniu do zapłaty, skierowanym przez Syndyka do powoda. Powód dopiero w lutym i kwietniu 2014 r. w związku z zaistniałą sytuacją podejmował próby polubownego załatwienia sporu jawiącego się na tle zapłaty ceny pojazdu. Nie zwracając upadłej spółce wypłaconej przez nią kwoty 60.000 zł żądał jednocześnie od pozwanego „zapłaty kwoty 60.000 zł tytułem uzupełnienia zapłaty za kupiony przez pozwanego samochód”. Okres zwłoki powoda w spełnieniu żądanego przez Syndyka świadczenia, nie może rodzić odpowiedzialności z tego tytułu po stronie pozwanego. Pozwany względem powoda pozostawał bowiem w zwłoce co najwyżej od daty wezwania z lutego 2014 r. Pokreślić należy, że zwłoka dotyczyła zapłaty kwoty 60.000 zł, a nie 80.952,33 zł. Powód nie był zatem uprawniony do „skapitalizowania” kosztów ubocznych, które powstały tylko po jego stronie i tylko z jego powodu. Dotyczą one bowiem jego własnej zwłoki w wywiązaniu ciążącego się zobowiązania zwrotu otrzymanych od upadłej spółki pieniędzy oraz kosztów procesu za obie instancje, które to z kolei były wynikiem przeniesienia sporu na drogę postępowania sądowego.

Biorąc pod uwagę powyższe, na podstawie przytoczonych wyżej przepisów, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 60.000 zł, w pozostałej zaś części tj. co do 20.952,33 zł powództwo oddalił.

Odsetki od kwoty 60.000 zł Sąd zasądził na podstawie art. 481 § 1 k.c. od daty wniesienia pozwu do dania zapłaty, zgodnie z żądaniem pozwu uznając, że powód mógł ich żądać w sytuacji, gdy z powodu opóźnienia w zapłacie nie poniósł żadnej szkody, zaś powyższe było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

Wobec częściowego uwzględniania żądania powoda, o kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. stosunkowo je rozdzielając. Biorąc pod uwagę, że powód wygrał proces w 75 % i poniósł koszty procesu w wysokości 11.248 zł (opłata od pozwu i koszty zastępstwa procesowego) na jego rzecz od pozwanego należało zasądzić kwotę 6,636 zł.