Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 15 stycznia 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki (...) w S. z udziałem J. M., Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta S., (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., E. K. (1), Miasta S., R. R., E. K. (2), G. B., J. D., (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej z siedzibą w S., (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. oraz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. o ustanowienie drogi koniecznej oraz w sprawie wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki (...) w S. z udziałem J. C. o ustanowienie służebności przechodu i przejazdu oraz służebności korzystania z kanalizacji deszczowej, prowadzonych wspólnie, w postępowaniu o sygnaturze akt I Ns 592/12

1.  oddalił oba wnioski,

2.  obciążył (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Spółkę (...)
w S. obowiązkiem zapłaty na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Skierniewicach kwoty 1.147,57 zł tytułem zwrotu wydatków sądowych poniesionych przez Skarb Państwa.

Wnioskodawca w niniejszej sprawie wnosił o ustanowienie służebności drogi koniecznej na działce numer (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działek numer (...). Ponadto wnioskodawca domagał się ustanowienia służebności przechodu i przejazdu na działce gruntu numer (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działek numer (...) oraz ustanowienia służebności korzystania z kanalizacji deszczowej znajdującej się na działce gruntu numer (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki numer (...). Sąd Rejonowy ustalił, że działki ewidencyjne u numerach (...) położone są w S. przy ulicy (...) i stanowią własność Skarbu Państwa i znajdują się w użytkowaniu wieczystym wnioskodawcy. Działki
o numerach 126/28 i 126/54, będące własnością Skarbu Państwa znajdują się
w użytkowaniu wieczystym Miasta S.. Wszystkie te działki nie graniczą
z drogą publiczną i są położone w kompleksie gruntów zawierającym się między ulicami (...) (od południa), D. (od wschodu) i Fabryczną (od północy) oraz działkami o numerach (...) (od zachodu).

Na działce numer (...) znajduje się hala produkcyjna oraz suwnica. Graniczące z nią działki numer (...) (od południa) i 126/28 (od północy) stanowią drogi wewnętrzne, które przez działkę numer (...) (droga), będącą własnością J. C., łączą się z ulicą (...). Działka numer (...) przez działki o numerach (...) i działkę numer (...), będącą własnością J. M., komunikuje się także z ulicą (...). Również działka numer (...), przez stanowiącą jej przedłużenie działkę numer (...), łączy się z ulicą (...), zaś przez kolejną, także stanowiącą jej przedłużenie, działkę numer (...), będącą własnością Skarbu Państwa i znajdującą się w użytkowaniu wieczystym (...) sp. z o.o. w W., łączy się z dochodzącą do niej prostopadle działką numer (...). Działka ta jest własnością (...) sp. z o.o.
w W. i dochodzi do ulicy (...).

Działka numer (...) łączy się z ulicą (...) także za pośrednictwem działki numer (...), jednak w granicy tej działki z działkami numer (...) znajdują się zabudowania. Te trzy działki oddzielają działkę numer (...) od ulicy (...). Wszystkie one stanowią własność Skarbu Państwa i znajdują się we współużytkowaniu wieczystym G. B., E. K. (2) i J. D.. Między działką numer (...) a ulicą (...) znajduje się również działka numer (...), która stanowi własność R. R. oraz działka numer (...), która stanowi własność (...) sp. z o.o. w W..

Wnioskodawca wystąpił do J. M. o ustanowienie na działce numer (...) służebności przechodu i przejazdu w zamian za partycypowanie
w kosztach utrzymania drogi w wysokości 30% tych kosztów. J. M. nie wyraził zgody na powyższe.

Wnioskodawca wystąpił również do J. C. o ustanowienie służebności przechodu i przejazdu na działce numer (...) w zamian za partycypowanie
w kosztach utrzymania drogi w wysokości 10% tych kosztów. J. C. nie wyraziła zgody na powyższe.

Wnioskodawca (...) K. G., M. J., Z. K. sp. j. w S. została w toku postępowania przekształcona w R.
K. G., M. J., Z. K. sp. k.-a. w S., a ta
zmieniła firmę na: (...) sp. z o.o. sp. k.-a.
w S..

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że obydwa wnioski zasługują na oddalenie. Sąd a quo przyjął, iż wnioskodawca nie posiadał legitymacji do złożenia wniosków o ustanowienie służebności drogi koniecznej, służebności przechodu i przejazdu oraz służebności korzystania z kanalizacji deszczowej na rzecz właściciela nieruchomości władnącej, to jest na rzecz Skarbu Państwa. Sąd I instancji podkreślił, że w sprawach tego rodzaju sąd jest związany wnioskiem w zakresie, w jakim wskazuje on podmiot, na rzecz którego ma zostać ustanowiona służebność. Skoro zatem zażądano ustanowienia służebności na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej, sąd nie jest uprawniony do tego, aby wbrew treści żądania zawartego we wniosku służebność taką ustanowić na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego nieruchomości.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na zasadzie art. 520 § 3 k.p.c.

Apelacje od powyższego postanowienia wywiódł wnioskodawca, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę w ten sposób, że Sąd:

1.  ustanawia służebność drogi koniecznej na działce gruntu 126/29 położonej w S. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Skierniewicach prowadzi księgę wieczystą numer (...) na rzecz każdoczesnego wieczystego użytkownika działek (...) i właściciela wzniesionych na nich budynków i budowli położonych w S. przy ulicy (...), objętych księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Skierniewicach – na całej powierzchni nieruchomości obciążonej;

2.  ustanawia służebność przechodu i przejazdu na działce gruntu 126/41 położonej w S. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Skierniewicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) na rzecz każdoczesnego wieczystego użytkownika działek (...) i właściciela wzniesionych na nich budynków i budowli położonych w S. przy ulicy (...) objętych księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Skierniewicach – na całej powierzchni nieruchomości obciążonej;

3.  ustanawia służebność korzystania z kanalizacji deszczowej znajdującej się na działce (...) położonej w S. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Skierniewicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) na rzecz każdoczesnego wieczystego użytkownika działki (...) i właściciela wzniesionych na nich budynków i budowli położonych w S. przy ulicy (...) objętych księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Skierniewicach – na całej powierzchni nieruchomości obciążonej;

Alternatywnie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik uczestnika J. M. wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wywiedziona w niniejszej sprawie apelacja jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie w zakresie, w jakim skarżący wnosi o uchylenie wyroku sądu I instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania.

Wnioskowanie przeprowadzone przez sąd I instancji uznać należy za nieprawidłowe. W istocie bowiem sąd przyjął, że wnioskodawca będący użytkownikiem wieczystym określonej nieruchomości nie jest legitymowany do występowania z wnioskiem o ustanowienie służebności drogi koniecznej, służebności przechodu i przejazdu oraz służebności korzystania z kanalizacji deszczowej na rzecz właściciela tej nieruchomości, to jest na rzecz Skarbu Państwa. Powyższe twierdzenie, choć niewątpliwie znajdujące oparcie w przepisach prawa, nie znajduje pełnego zastosowania w świetle przedmiotowej sprawy. W ocenie Sądu Okręgowego, analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego, wskazuje w sposób nie budzący wątpliwości, że intencją wnioskodawcy było ustanowienie w/w służebności na swoją rzecz, tj. na rzecz użytkownika wieczystego przedmiotowych nieruchomości. Słusznie podkreśla skarżący, że przepis art. 145 § 1 k.c. w literalnym brzmieniu przewiduje możliwość ustanowienia służebności drogi koniecznej jedynie na rzecz właściciela nieruchomości, nie wskazując, że służebność taka może być ustanowiona również na rzecz użytkownika wieczystego. Prawidłowo podkreśla jednak Sąd Rejonowy, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem dopuszczalne jest ustanowienie służebności także na rzecz użytkownika wieczystego.

W tym kontekście usprawiedliwionym wydaje się sposób sformułowania wniosku, w którym wnioskodawca domaga się ustanowienia określonych służebności na rzecz właściciela, a nie na rzecz użytkownika wieczystego. Nie można też pominąć okoliczności, że wnioskodawca występował w niniejszej sprawie bez profesjonalnego pełnomocnika. W takim wypadku należy ze szczególną ostrożnością podchodzić do literalnego brzmienia żądania wniosku i w razie wątpliwości dążyć do wyjaśnienia, o ile to możliwe, rzeczywistych intencji wnioskodawcy.

Na marginesie wskazać należy, że niezrozumiałym jest postępowanie sądu I instancji polegające na przeprowadzeniu całego, długotrwałego i kosztownego postępowania dowodowego, by w rezultacie stwierdzić, że wniosek podlega oddaleniu ze względu na brak legitymacji wnioskodawcy. Uznając bowiem iż wnioskodawca w istocie dąży do ustanowienia służebności na rzecz właściciela nieruchomości, tj. Skarbu Państwa, Sąd Rejonowy był władny do oddalenia wniosku już na samym początku postępowania, a przeprowadzanie kolejnych dowodów było w takim stanie rzeczy bezcelowe.

Stosownie do art. 386 § 4 k.p.c. sąd II instancji może uchylić wyrok sądu I instancji i przekazać mu sprawę do ponownego rozpatrzenia w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W przedmiotowym postępowaniu Sąd Rejonowy w istocie nie odniósł się w sposób merytoryczny do żądania wniosku, a w konsekwencji nie rozpoznał istoty sprawy. Sąd a quo poprzestał bowiem jedynie na formalnym zbadaniu legitymacji wnioskodawcy do występowania w sprawie, nie zbadał jednak materialno prawnych przesłanek dochodzonego żądania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze, że przedmiotem wniosku w niniejszym postępowanie jest żądanie ustanowienia określonych służebności na rzecz wnioskodawcy, jako użytkownika wieczystego bliżej sprecyzowanych nieruchomości. Nadto Sąd Rejonowy ustali aktualny stan uczestników postępowania zważywszy na zmiany własnościowe w toku postępowania.

Sąd Okręgowy stosownie do art. 108 § 2 k.p.c. pozostawia Sądowi Rejonowemu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.