Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w R. VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Renata Bober

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Krztoń

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2016 r. w R.

na rozprawie

sprawy z powództwa: (...).T.K. (...) Spółka Jawna z/s w T.

przeciwko: M. H. (1) i W. K. (1)

o zapłatę

I.  Zasądza od pozwanych M. H. (1) i W. K. (1) solidarnie na rzecz powoda (...).T.K. (...) Spółki Jawnej z/s w T. kwotę 80.009,85 zł (osiemdziesiąt tysięcy dziewięć złotych 85/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- od pozwanego W. K. (1) od dnia 29 sierpnia 2015r. do dnia zapłaty,

- od pozwanego M. H. (1) od dnia 26 lipca 2015r. do dnia zapłaty,

II.  oddala powództwo w pozostałej części co do odsetek,

III.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 7.617 zł (siedem tysięcy sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów postępowania, w tym kwotę 3.617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VI GC 288/15

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 10 listopada 2016r.

Powód (...).T.K. (...) Spółka Jawna z/s w T. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych M. H. (1) i W. K. (1) kwoty 80.009,85 zł, powołując się na art. 299 par 1 ksh i wskazując, że pozwani, jako członkowie zarządu (...) Sp. z o.o. w S. odpowiadają za jej zobowiązania, które w stosunku do powoda wynoszą kwotę dochodzoną pozwem.

Uzasadniając żądanie powód wskazał też, że wierzytelność przysługująca mu wobec spółki (...) objęta została ugodą sądową z dnia 30 kwietnia 2014r., która zawarta została w sprawie o sygn. VI GNc 24/14. Ponieważ ugoda ta została zrealizowana jedynie w części powód wystąpił do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w R. z wnioskiem o wszczęcie i przeprowadzenie egzekucji komorniczej, ale egzekucja ta okazałą się nieskuteczna.

W odpowiedziach na pozew pozwani M. H. (1) i W. K. (1) wnieśli o oddalenie powództwa zarzucając, że wbrew twierdzeniom powoda przeciwko (...) Sp. z o.o. prowadzone są nadal postępowania egzekucyjne, które są skuteczne i zmierzają do zaspokojenia dłużników. Postępowania te prowadzone są min. przez Komorników Sądowych przy Sądzie Rejonowym w R. J. K. i S. R.. Komornik wybrany przez powodową spółkę natomiast ani razu nie pojawił się w firmie (...), nie zajął żadnego majątku ruchomego spółki ani posiadanych przez nią wierzytelności, nie zadał sobie trudu aby należność powoda wyegzekwować. Pozwani nie mogą być obciążani skutkami wyboru przez powoda nieudolnego komornika. Zaznaczyli, że powód nie wniósł nawet o poszukiwanie majątku dłużnika nie złożył też wniosku o wszczęcie postępowania o wyjawienie jego majątku.

Zarzucili, że B. nie jest spółką niewypłacalną i posiada majątek pozwalający zaspokoić roszczenie powoda. Spółka ta posiada bowiem wierzytelności na łączną kwotę znacznie przekraczającą dwa miliony złotych. Obecnie przed Sądem Okręgowym w R. zawisły dwie sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne, w których to sprawach spółka uzyskała zabezpieczenie na majątku dłużników o wartości przekraczającej wartość roszczenia powoda. Powyższe uzasadnia, w ocenie pozwanej zawieszenie niniejszego postępowania do czasu zakończenia postępowań w tych sprawach.

Nadto, podkreślili też, e nawet w sytuacji zgłoszenia w terminie wniosku o upadłość – powód nie otrzymałby zaspokojenia swojej wierzytelności. W okresie od powstania obowiązku zgłoszenia takiego wniosku B. spłacił powodowi należności wynoszące około 100 tys. zł. Niezgłoszenie więc tego wniosku nie tylko nie spowodowało poniesienia przez powoda szkody, ale wręcz zmniejszenie się długu. Zaznaczyli, że powodem zaprzestania spłacania przez B. należności wobec powoda był jedynie fakt, że w dniu 1 liupca 2014r. został w stosunku do Spółki złożony wniosek o ogłoszenie upadłości, który wzej wierze zgłosiły inne spółki, z których jedna jest dłużnikiem B., a druga jest z nią powiązana kapitałowo i osobowo. Spowodowało to wypowiedzenie linii kredytowych w banku i chwilowe uniemożliwienie regulowania należności, w tym wobec powoda.

Pozwani zarzucili w konsekwencji powyższego, że nie zaistniały przesłanki pozwalające na dochodzenie wierzytelności wobec spółki od członków jej zarządu, co skutkować winno oddaleniem powództwa.

Sąd Okręgowy ustalił w sprawie następujący stan faktyczny:

Powód oraz spółka (...) Sp. z o.o. z/s w S. M.. w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w R. pod sygn. VI GC 24/14 zawarły ugodę sądową mocą której spółka zobowiązała się do zapłacenia kwoty 151.350 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 stycznia 2014r. i kosztami postępowania – do dnia 31 lipca 2014r. Ugodzie tej nadana została klauzula wykonalności w dniu 5 sierpnia 2014r.

Pozwana spółka ugodę tą wykonała jedynie w części, co spowodowało złożenie do Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w R. M. D. (1) wniosku o wszczęcie i przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego w dniu 19 sierpnia 2014r.

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2015r. Komornik Sądowy na podstawie art. 824 par 1 pkt 3 kpc umorzył postępowanie, wobec bezskuteczności egzekucji.

Członkami zarządu spółki (...) Sp. z o.o. z/s w S. M.. wówczas, jak i obecnie są pozwani M. H. i W. K.. Powód wobec pozwanych kierował wezwania do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem, jednak pozostały one bez odpowiedzi.

dowody: odpis (...) Sp. z o.o. B., załącznik do protokołu rozprawy z dnia 30.04.2014r., sygn. VI GC 24/14 w postaci ugody sądowej, wniosek o wszczęcie i przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego z dnia 19.08.2014r., postanowienie Komornika sądowego M. D. (1) z dnia 23.06.2015r., wezwania pozwanych do zapłaty oraz potwierdzenia odbioru wezwania przez W. K. z dnia 25.08.2015r. i przez M. H. z dnia 22.07.2015r. k. 16 do 22, 29 do 31, 32, 33 oraz 35 do 40.

Spółka (...) Sp. z o.o. w S. M.. jest niewypłacalna. Obecnie posiada ona jedynie ruchomości o niewielkiej wartości, w rezultacie czego nie posiada środków na bieżące zaspakajanie wierzycieli. Zarząd spółki B. nie złożył wniosku o ogłoszenie jej upadłości. Wniosek taki był złożony natomiast przez wierzycieli, tj. firmę (...) sp. z o.o. z/s w R. , jak też przez (...) Sp. z o.o. Sp. komandytową w R. i postanowieniem z dnia 24 listopada 2014r. wydanym przez Sąd Rejonowy w R. Wydział V Gospodarczy – Sekcję ds. Upadłościowych i Naprawczych został oddalony. Także wierzyciele G. T. i M. T. w 2015r. zgłosili taki wniosek i także ten postanowieniem z dnia 22 grudnia 2015r. Sąd Rejonowy w R. oddalił (sygn. V GU 36/15). Z uzasadnienia postanowienia wydanego w tej sprawie wynika, że na tą datę spółka (...) posiadała wymagalne zobowiązania w łącznej kwocie 3.194.716,51 zł, a najstarsze z nich pochodzą z 2011r. W zakresie sytuacji majątkowej spółki Sąd Rejonowy na ten czas ustalił, że nie posiada ona majątku w postaci nieruchomości, praw własności intelektualnej, praw z udziałów, akcji i obligacji. Spółka nie posiadała też środków pieniężnych na rachunkach bankowych, a wartość majątku ruchomego wynosiła według stanu na dzień 30 września 2015r. kwotę 22.201,03 zł. Przyjął Sąd, że stan niewypłacalności spółki (...) zaistniał w IV kwartale 2012r. i wówczas została spełniona przesłanka z art. 11 ust 1 Prawa upadłościowego i naprawczego (pasywa spółki przewyższały jej aktywa). Ponieważ jednak dłużnik nie posiada żadnego majątku, z którego możliwe byłoby pokrycie chociażby kosztów postępowania upadłościowego, wniosek o ogłoszenie upadłości podlegał oddaleniu.

Pozwani uzasadniając złą sytuację finansową spółki wskazywali na to, że wynikała ona z niespłacenia przez jej kontrahentów zobowiązań. Dotyczy to przede wszystkim firm należących do G. K. (1), na rzecz których powód wykonywał roboty budowlane, min. przy ul. (...) w R.. Wynagrodzenia za ich wykonanie (min. od spółki (...) z/s w R.) nie zostały zapłacone do chwili obecnej, a wierzytelności spółki (...) z tego tytułu znacznie przekraczają wartość zobowiązań spółki. Pozwany W. K. (1) przyznał, że egzekucje kierowane przeciwko tym kontrahentom okazały się bezskuteczne, wobec czego spółka wytoczyła dwa pozwy o uznanie za bezskuteczne umów sprzedaży składników majątkowych należących do G. K. (1) oraz spółki z o.o. (...) i postępowania w tych sprawach są w toku (sygn. akt I C 270/16 oraz VI GC 69/16).

Na dzień zamknięcia rozprawy w sprawie niniejszej powództwo w sprawie I C 270/16 zostało oddalone, wyrok nie jest jeszcze prawomocny.

W obu tych spawach powodowa spółka uzyskała zabezpieczenie roszczenia, postanowieniami z dnia 24 lutego 2016r oraz 18 marca 2016r.

dowody: postanowienia k. 92, 96, oraz 97 do 102, zeznania pozwanego W. K. protokół z rozprawy z dnia 28.09.2016r. k. 168, oraz protokół z rozprawy z dnia 28.10.2016r., k. 186

Z informacji udzielonych przez Komornika Sądowego J. K. i Komornika S. R. udzielonych na zapytanie Sądu wynika, że obecnie przeciwko spółce (...) prowadzone są postępowania egzekucyjne (liczne). W obu kancelariach nie podano jednak, na jakim są one etapie.

dowód: notatka urzędowa k. 121.

Spółka (...) w wyniku realizacji zobowiązań wynikających z ugody sądowej zapłaciła powodowi w sumie kwotę przeszło 100 tys. zł (okoliczność bezsporna), a w ocenie pozwanych skuteczna egzekucja pozostałej części wierzytelności jest realna, nieodległa w czasie. Pozwani potwierdzili też, że wierzytelności spółki (...) wobec (...) Sp. z o.o. Spółki komandytowej i (...) sp. z o.o. (kierowanych przez G. K. (1)) zostały uznane przez Tymczasowego Nadzorcę Sądowego jako należności nie do odzyskania. W tej sytuacji jednak, w ocenie pozwanych, na skutek nie zgłoszenia upadłości w wymaganym terminie (co pozwani również przyznali) - powód nie tylko nie poniósł szkody, ale wręcz odniósł z tego tytułu korzyść. W przypadku bowiem terminowego zgłoszenia w/wym. wniosku powód nie zostałby zaspokojony w takim rozmiarze, w jakim miało to miejsce.

Spółka (...) w okresie przed terminem ostatniej rozprawy, tj. przed dniem 28.10.2016r. zawarła z firmą (...) umowę na dostawę piasku kopanego, w realizacji której zakupiła 10 ton tego pisaku z odroczonym terminem płatności. Piasek ten, w ocenie pozwanych wart jest około 70 tys. zł. i jest to, według nich, składnik majątkowy, który pozwala na skierowanie wobec niego egzekucji i zaspokojenie roszczenia powoda.

dowód: zeznania pozwanego W. K. na rozprawie w dniu 28.10.2016r, protokół k. 186.

Pozwani przyznali też, że wierzytelności wobec spółki z o.o. (...) to obecnie kwota około 800 tys. zł.

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd oparł się na wyżej powołanych dowodach z dokumentów, które były wiarygodne w zakresie jaki wyznacza im przepis art. 244 i 245 kpc, jak też na dowodach osobowych, tj. dowodach z zeznań stron które obdarzył walorem wiarygodności.

Trzeba podkreślić, że pozwani w zasadzie nie zaprzeczyli faktu, że spółka od dłuższego czasu pozostaje w stanie niewypłacalności, zaś zarzuty ich w zasadzie odnosiły się do kwestii następujących:

- niewłaściwego działania komornika sądowego M. D. (2), który bez uzasadnionej podstawy umorzył postępowanie egzekucyjne,

- nie skierowania egzekucji do całego majątku spółki, a więc wierzytelności czy też nabytego w ostatnim okresie piasku kopanego,

- braku szkody wynikłej z niezgłoszenia wniosku o upadłość spółki w ustawowym terminie.

W tak ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Podstawą odpowiedzialności pozwanych w niniejszej sprawie jest przepis art. 299 par 1 ksh, zgodnie z którym jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

Zgodnie z paragrafem 2 tego przepisu członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności o której mowa w paragrafie 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, albo, że
niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, lub też, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości – wierzyciel nie poniósł żadnej szkody.

Art. 299 par 1 ksh ustanawia więc odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o., których nie można zaspokoić z jej majątku, przewiduje odpowiedzialność tych osób za zawinione nie zgłoszenie w ustawowo przewidzianym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, wskutek którego egzekucja wobec majątku spółki okazała się bezskuteczna, a wierzyciel poniósł szkodę wynikłą z tego zaniechania. Odpowiedzialność członków zarządu oparta na tym przepisie jest odpowiedzialnością osobistą, subsydiarną (tak jest definiowana przez komentatorów) wobec spółki, a z jego treści wynika, że jedynym obowiązkiem ciążącym na wierzycielu dochodzącym swoich roszczeń jest wykazanie w sprawie istnienia wierzytelności wobec spółki, jak też bezskuteczności egzekucji z jej majątku.

Powód w niniejszym postępowaniu bez wątpienia wykazał, że przysługuje mu względem spółki (...) wierzytelność, wykazał też bezskuteczność egzekucji z majątku spółki.

Bezskuteczność ta wynika nie tylko z postanowienia Komornika Sądowego o umorzeniu postępowania, ale także z innych dowodów , tj. z zeznań pozwanych, które wykazują w sposób dostateczny, że spółka nie posiada wystarczającego majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzytelności powoda.

W judykaturze przyjmuje się jednoznacznie, że postanowienie komornika sądowego o umorzeniu postępowania egzekucyjnego jest wystarczające dla przyjęcia bezskuteczności egzekucji, a jeżeli pozwani członkowie zarządu podnoszą zarzuty w zakresie dotyczącym możliwości zaspokojenia się wierzyciela z innego majątku spółki, niż np. ten, wobec którego skierowana została egzekucja, zobowiązani są powyższe wykazać.

Zauważyć trzeba, że pozwani, choć wskazywali na inne toczące się postępowania egzekucyjne, sami nie poczynili żadnych działań aby je konkretnie wskazać, jak też nie podali z jakiego innego majątku liczni wierzyciele, w tym powód, mogliby uzyskać obecnie zaspokojenie. Stwierdzili, że majątek spółki to jedynie wierzytelności, które jednak, jak wynika ze sprawdzania Tymczasowego Nadzorcy Sądowego są niemożliwe do ściągnięcia. Powoływane natomiast przez pozwanych spraw, w których wnoszą o uznanie za bezskuteczne czynności prawne skierowane przeciwko G. K., jak też spółce, której jest on właścicielem – nie dają podstawy do stwierdzenia, iż egzekucja może zostać skierowana do istniejących i pewnych wierzytelności, a więc, że zaspokojenie powoda na obecnym etapie jest realne.

Zaznaczyć trzeba nadto, że wymaganie bezskuteczności egzekucji do całego majątku spółki nie może być rozumiane schematycznie. Podkreśla się zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie sądowym, że nie ma potrzeby kierowania egzekucji do tych skalników majątku spółki, z których uzyskanie zaspokojenia jest w istniejących okolicznościach nierealne. Nie w każdej więc sytuacji konieczne jest nawet wszczynanie przez wierzyciela egzekucji. Jeżeli bowiem z okoliczności sprawy, w sposób nie budzący wątpliwości wynika, że spółka nie ma żadnego majątku z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie – prowadzenie egzekucji przeciwko spółce nie jest potrzebne.

To w rezultacie powoduje, że ostatni z argumentów pozwanych w tym zakresie, a więc zakup piasku kopanego przez spółkę (...) i ewentualna możliwość skierowania egzekucji wobec tego składnika majątkowego – nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Mając bowiem na uwadze liczbę wierzycieli spółki, wysokość zadłużenia, ilość postępowań egzekucyjnych – kierowanie kolejnej egzekucji do tego jedynego obecnie składnika majątkowego o wartości 70 tys. zł wydaje się niecelowe, gdyż nie daje podstawy do przyjęcia, że zaspokojenie powoda jest w jakiejkolwiek części możliwe.

Niewątpliwie też, w świetle obowiązujących przepisów pozwani, jako członkowie zarządu, obowiązani byli do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Fakt niewypłacalności spółki potwierdzili sami pozwani, wynika też to w sposób nie budzący wątpliwości ze sprawdzania Tymczasowego Nadzorcy Sądowego. Trzeba też zaznaczyć, że czasem właściwym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu art. 299 par 2 ksh jest czas, gdy wprawdzie dłużnik spłaca jeszcze niektóre długi , ale wiadomo już, że ze względu na brak środków nie będzie mógł zaspokoić wszystkich swoich wierzycieli. Czasem właściwym nie jest więc dopiero czas, gdy dłużnik przestał już całkowicie spłacać swoje długi i nie ma majątku do ich zaspokojenia (tam min. SN w wyroku z dnia 15.05.2014r., sygn. II CSK 480/13).

W niniejszym przypadku w świetle sprawdzania Tymczasowego Nadzorcy Sądowego należy przyjąć, że przesłanki te zaistniały jeszcze w 2012r., a więc w okresie przed powstaniem wierzytelności powoda.

Powyższe, jak również inne okoliczności powodują, że zarzuty pozwanych co do braku szkody po stronie powodowej spółki także należało uznać za nieskuteczne. Tak jak bowiem wskazywano wcześniej pozwani zarzucali również, że gdyby złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie wierzyciel nie uzyskałby większego zaspokojenia, niż miało to faktycznie miejsce.

Należy w tym miejscu wskazać, że odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu przewidziana w art. 299 ksh nie jest równoznaczna z odpowiedzialnością samej spółki względem wierzyciela. Nie jest wykluczone, że odpowiedzialność ta może się pokrywać, ale – co trzeba podkreślić odpowiedzialność członków zarządu jest odpowiedzialnością za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie i szkodą , jaką wierzyciel poniósł z tego właśnie tytułu. O szkodzie w rozumieniu powyższego przepisu można zaś mówić wówczas, gdy zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie spowodowałoby zaspokojenie wierzyciela w części większej, niż w przypadku zaniechania przez członków zarządu tego obowiązku. W takim przypadku rozmiarem szkody będzie więc różnica między tym, co wierzyciel mógłby w wyniku wszczęcia postępowania upadłościowego uzyskać, z rzeczywistym stanem zaspokojenia jego roszczeń.

W niniejszym przypadku pozwani wskazywali, że w sytuacji gdy wniosek o ogłoszenie upadłości złożyli (nie podając jednak daty, w której miałoby to nastąpić), powód, jako wierzyciel nie uzyskałby zaspokojenia w kwocie przeszło 100 tys. zł, która faktycznie została mu zapłacona. Trzeba jednak zauważyć, że są to jedynie teoretyczne (choć prawdopodobne) rozważania, na czym jednak Sąd nie może się opierać dokonując oceny przesłanek ekskulpacyjnych. Wszczęcie zresztą postępowania o ogłoszenie upadłości zapobiegłoby zapewne zaciąganiu nowych, kolejnych zobowiązań przez Spółkę, w tym także w stosunku do powoda. Niewątpliwie pozwani czynili starania w celu uregulowania zaległych płatności, przeznaczając wypracowane przez spółkę (...) środki na spłatę wierzycieli. Nie można jednak w żaden sposób wykluczyć, że spłata ta mogłaby być w jakimś stopniu większa, a jeszcze raz trzeba podkreślić, że po pierwsze ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa wyłącznie na pozwanych, a nadto ustalenia w tek kwestii wymagają wiadomości specjalnych, bowiem powinny być poczynione w oparciu o dokumenty finansowe spółki.

Ponieważ pozwani w niniejszej sprawie dowodu na wykazanie tej okoliczności w zasadzie innego, niż sprawdzanie Tymczasowego Nadzorcy Sądowego ( dotyczącego głównie sytuacji finansowej spółki w 2015r.) nie zawnioskowali – należało, zdaniem Sądu przyjąć , iż tej przesłanki eskalacyjnej w sprawie nie wykazali.

Powyższe skutkować musiało więc uwzględnieniem powództwo w stosunku do pozwanych członków zarządu w oparciu o przepis art. 299 ksh zarówno co do należności głównej jak i skapitalizowanych odsetek należnych wobec spółki, jak też kosztów postępowania, w tym postępowania egzekucyjnego.

Sąd Okręgowy podziela pogląd, że niezaspokojonemu w postępowaniu egzekucyjnym wierzycielowi spółki z o.o. przysługują także od członków zarządu odsetki na podstawie art. 481 kc za opóźnienie w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego przewidzianego w art. 299 par 1 ksh. Odsetek natomiast przysługujących na podstawie w/wym. przepisu nie można utożsamiać z odsetkami za zwłokę lub opóźnienie w nieterminowym uiszczeniu długu przez samą spółkę. Przysługujące na podstawie art. 481 kc odsetki mogą być dochodzone przez wierzyciela spółki od członków jej zarządu od dnia wymagalności tego odszkodowania, ustalonego stosowanie do art. 455 kc , a więc jak w niniejszym przypadku od daty wskazanej w doręczonych obu pozwanym wezwaniach do zapłaty (tak SN w wyroku z dnia 25.05.2016r., sygn. V CSK 579/15).

O kosztach postępowania Sąd orzekł natomiast na podstawie art. 98 par 1 i 3 kpc.