Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w Wydziale II Karnym w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Anna Zdziarska

Sędziowie: SA Rafał Kaniok

SA Maria Mrozik - Sztykiel /spr./

Protokolant: sekr.sąd. Piotra Grodecki

przy udziale prokuratora Gabrieli Marczyńskiej-Tomali

po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2016 r.

sprawy 1.S. S. ur. (...) w Z. s. M. i E. zd. F.

2. K. B. ur. (...) w U. c. A. i A. zd. K.

oskarżonych o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk

z powodu apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 20 listopada 2015 r. sygn. XII K 138/13

I.odnośnie oskarżonego S. S.

1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) w ramach czynu przypisanego oskarżonemu uznaje go za winnego tego, że w okresie od 10 grudnia 2012 r. do 17 stycznia 2013 r. udzielił nieustalonym osobom pomocy do popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk wobec pokrzywdzonych opisanych w zaskarżonym wyroku, za wyjątkiem pokrzywdzonych: I. D. oraz L. S. w miejsce którego przyjmuje pokrzywdzonego A. S. w ten sposób, że działając w zamiarze ewentualnym, aby osoby te dokonały czynu zabronionego ułatwił im jego popełnienie poprzez zgłoszenie działalności gospodarczej i założenie rachunku bankowego na swoje nazwisko oraz udostępnienie rachunków bankowych osobistych i kart bankowych do tych kont tj. czynu z art. 18 § 3 k w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i za czyn ten z mocy art. z art. 18 § 3 k w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk skazuje go wymierzając na podstawie art. 19 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 33 § 2 i 3 kk karę roku i 6(sześć) miesięcy pozbawienia wolności i grzywny w wysokości 150 (sto pięćdziesiąt) stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki na kwotę 20 (dwadzieścia) złotych;

b) odnośnie orzeczenia z punktu III zaskarżonego wyroku uzupełnia podstawę prawną orzeczenia o art. 4 § 1 kk, a nadto uchyla orzeczenie o naprawieniu przez oskarżonego szkody wobec pokrzywdzonych M. D.H. D. A. z siedzibą w P. (ppkt 6) oraz I. D. (ppkt 50);

2. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3. na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zalicza oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 18 lutego 2013 r. do dnia 12 listopada 2013 r. i od dnia 17 listopada 2013 r. do dnia 11 lutego 2014 r.

II.odnośnie oskarżonej K. B.

1.zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) z opisu czynu przypisanego oskarżonej eliminuje ustalenie o doprowadzeniu do niekorzystnego rozporządzenia mieniem pokrzywdzonych: M. K., R. J., H. A., A. D., A. P., M. S., I. D. , J. B., L. S., Z. K. i ustala łączną kwotę doprowadzenia pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzeniem mieniem w wysokości 474.400zł;

b) eliminuje z kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonej art. 11 § 2 kk, z podstawy prawnej skazania art. 11 § 3 kk, zaś podstawę prawną warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności uzupełnia o art. 4 § 1 kk;

c) w zakresie orzeczenia z punktu III podstawę prawną uzupełnia o art. 4 § 1 kk, a nadto uchyla orzeczenia odnośnie naprawienia przez oskarżoną szkody wobec pokrzywdzonych: M. K. (ppkt 2), R. J. (ppkt 3), M. D.H. D. A. z siedzibą w P. (ppkt 6), A. D. (ppkt 27), A. P. (ppkt 46), M. S. (ppkt 49), I. D. (ppkt 50), J. B. (ppkt 55), A. S. (ppkt 58), Z. K. (ppkt 59);

2. w pozostałej części zaskarżony wyrok wobec oskarżonej K. B. utrzymuje w mocy;

III. zwrócić pokrzywdzonemu M. D.H. D. A. z siedzibą w P. kwotę (...)(dziewięćdziesiąt tysięcy) złotych zabezpieczoną na rachunku bankowym nr (...) prowadzonym przez (...) S.A. na nazwisko K. B.;

IV. zwalnia oskarżonych od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami w tej części Skarb Państwa.

sygn. akt II AKa 177/16

UZASADNIENIE

(sporządzone na wniosek oskarżyciela posiłkowego M. D.H. D. A.)

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 20 listopada 2015 r. sygn. XII K 138/13 uznał S. S. i K. B. za winnych tego, że w okresie od 10.12.2012 r. do dnia 17.01.2013 r. w W. z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu, wspólnie i w porozumieniu ze sobą i innymi nieustalonymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadzili działając w imieniu firmy (...) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wskazane w wyroku osoby w łącznej kwocie 614 440 zł. – m.in. przedstawiciela firmy (...).H. D. A. w kwocie 90 tys. zł. – które dokonały wpłat kwot zaliczek na poczet zakupu i sprowadzenia samochodu, maszyn i urządzeń z zagranicy, poprzez wprowadzenie ich w błąd co do zamiaru wywiązania się z zaciągniętego zobowiązania, tj. czynu z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zb. z art. 294 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i z mocy tychże przepisów skazał oskarżonych wymierzając im na podstawie art. 294 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk karę pozbawienia wolności S. S. w wymiarze 3 lat i 3 m-cy, K. B. w wymiarze 2 lat oraz na mocy art. 33 § 2 i 3 kk karę grzywny po 200 stawek dziennych przyjmują wysokość każdej stawki na 20 zł.

wobec oskarżonej K. B. wykonanie kary pozbawienia wolności na mocy art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 2 kk warunkowo zawiesił na okres 4 lat;

na mocy art. 46 § 1 kk orzekł wobec oskarżonych obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem w części poprzez zapłatę na rzecz wskazanych pokrzywdzonych określonych kwot pieniężnych, w tym na rzecz firmy (...).H. D. A. solidarnie kwotę 90 tys.zł.

Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońcy oskarżonych wnosząc o uniewinnienie oskarżonych, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przy czym obrońca oskarżonego S. S. jako wniosek drugi postawił o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub ograniczenia wolności.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje nie kwestionują ustaleń Sądu Okręgowego co do przebiegu zdarzenia, natomiast nie zgadzają się z ustaleniami co do strony podmiotowej czynu. Jeżeli chodzi o ustalenia odnośnie strony przedmiotowej przestępstwa to również w toku kontroli odwoławczej nie znaleziono okoliczności, które co do zasady podważyłyby te ustalenia. Również brak jest podstaw do zakwestionowania ustaleń w zakresie zamiaru oskarżonej K. B., tym bardziej, że apelacja nie przedstawia argumentów, które skutecznie mogłyby podważyć stanowisko Sądu Okręgowego w tym zakresie. Sąd ten wskazał okoliczności, które zadecydowały o uznaniu działania oskarżonej jako wypełniającego, zarówno w zakresie strony przedmiotowej jak i podmiotowej, znamiona przestępstwa określonego w art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i to stanowisko zasługuje na akceptację.

Zdaniem Sądu odwoławczego zaskarżony wyrok odnośnie oskarżonej wymagał korekty w części określającej pokrzywdzonych, bowiem nie wszyscy wskazani pokrzywdzeni zostali doprowadzeni do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez oskarżoną K. B., nawet przy uwzględnieniu instytucji współsprawstwa. Okoliczności te wynikają z ustaleń Sądu I instancji dokonanych na podstawie zeznań tychże pokrzywdzonych i załączonej dokumentacji. Taka sytuacja dotyczy m.in. pokrzywdzonej firmy (...).H. D. A., co zostało ustalone na podstawie zeznań H. A. (k 3247), D. A. (k 3247) oraz dokumentów w postaci umowy sprowadzenia koparko-ładowarki (k 79), faktury (k 80,84), wydruków maili (k 85-88). To, że na fakturze wpisano nazwisko oskarżonej jako dyrektora i pieniądze pokrzywdzony przelał na konto prowadzone na nazwisko oskarżonej nie może automatycznie przesądzać o ustaleniach w zakresie winy, skoro brak jest dowodów pozwalających na ustalenia w zakresie wiedzy oskarżonej o prowadzeniu i sfinalizowaniu (poprzez zapłatę zaliczki) tej oszukańczej transakcji. Faktura ta, jak też umowa, nie były sporządzone i podpisane przez oskarżoną, pokrzywdzeni kontaktowali się tylko z nieustalonym mężczyzną przedstawiającym się jako S. S., korespondencja mailowa nie była prowadzona z adresu oskarżonej, nie zostały też zabezpieczone na jej komputerze dane, które wskazywałyby na podejmowane wobec tego pokrzywdzonego jakiekolwiek przestępcze działania.

Bezspornym jest, że H. A. przedstawiciel firmy (...).H. D. A. został doprowadzony na szkodę tej firmy do niekorzystnego rozporządzenia kwotą 90 tys.zł. poprzez wprowadzenie w błąd co do zamiaru wywiązania się przez firmę (...) ze sprowadzenia zamówionej koparki. Pokrzywdzony dokonał w dniu 18 stycznia 2013 r. trzykrotnych wpłat kwoty po 30 tys.zł i kwota ta została zabezpieczona na rachunku prowadzonym dla tej firmy przez (...) S.A. na nazwisko K. B. (k 2190). Osobą, która dopuściła się oszustwa na szkodę firmy (...).H. D. A. fizycznie był nieustalony mężczyzna działający w imieniu firmy (...). Fakt ten nie może zmienić ustaleń w tym zakresie dotyczących działania oskarżonego S. S.. W tym miejscu warto zauważyć, iż S. S. nie podpisywał osobiście umowy o sprowadzenie kaparki, bowiem w tym jak i w pozostałych przypadkach wykorzystywano jego podpis poprzez kopiowanie czy skanowanie.

W sprawie nie jest kwestionowane, iż wszystkie umowy były zawierane w imieniu firmy (...), która była firmą założoną przez oskarżonego S. S.. Uczynił to za namową wskazywanych przez siebie osób, którym przekazał dokumentację z tym związaną, dostęp do kont bankowych poprzez przekazanie kart bankowych, numerów (...), dowodu osobistego. Do tego ograniczyło się działanie oskarżonego, który jak stwierdził Sąd w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku był tzw. słupem (str.34). Brak jest dowodów, z których wynikałoby, iż oskarżony otrzymywał wynagrodzenie w związku z zawieranymi umowami i wpłacanymi przez pokrzywdzonych zaliczkami. Niewątpliwie oskarżony liczył na to wynagrodzenie, jak podał miał otrzymywać 10 tys. zł. miesięcznie, otrzymał jedynie 2000 zł na początku organizowania działalności. Natomiast samodzielnie wypłacił w dniu 14 stycznia 2013 r. 8000 zł (k 2306), o co miał do niego pretensje wskazywany mężczyzna, który wówczas zażądał wydania dowodu osobistego. Był to drugi dowód osobisty, który został oskarżonemu wydany w dniu 8 listopada 2012 r. (k 1006), na jego wniosek złożony po tym, jak pierwszy dowód osobisty wydał wskazanemu mężczyźnie razem z ww. dokumentami. Warto zauważyć, iż u jednego ze wskazywanych przez oskarżonego mężczyzn jako organizatorów oszukańczego procederu, tj. P. O. zabezpieczono kartę bankową na nazwisko konkubiny oskarżonego (k 1061).

U oskarżonego zabezpieczono jedynie umowę najmu lokalu na biuro założonej firmy (k 1303). Jak stwierdził miał wypełnić formularz tej umowy, bowiem pierwsza którą podpisał zawierała błędy oraz i odesłać na podany adres, ale tego nie uczynił. Okoliczność ta znajduje potwierdzenie w wyjaśnieniach oskarżonej i pracownika wynajmującej lokal firmy. To oskarżona zawarła umowę o najem lokalu na biuro, przy czym była to druga umowa, bowiem pierwsza podpisana przez oskarżonego zawierała błędy. Oskarżeni nie znali się i nie mieli ze sobą żadnego kontaktu. Przekonanie oskarżonej, iż kontaktuje się telefonicznie i mailowo z S. S. oparte było jedynie na tym, iż mężczyzna tak jej się przedstawił, a nadto otrzymywała umowy opatrzone kopią podpisu (...), w tym umowę o pracę (k 611), sama też podpis ten dalej kopiowała przenosząc go na niektóre umowy zawierane z pokrzywdzonymi. Na komputerze będącym w dyspozycji oskarżonego biegły nie znalazł żadnych informacji związanych z przedmiotową działalnością przestępczą.

Powyższe okoliczności słusznie dały Sądowi Okręgowemu podstawę do konkluzji, iż rola oskarżonego S. S. sprowadzała się do założenia firmy, która posłużyła organizatorom tego przestępstwa do wyłudzenia od pokrzywdzonych określonych kwot pieniężnych tytułem zaliczek na sprowadzenie samochodów ze Szwecji, czy koparki jak w przypadku oskarżyciela posiłkowego, których sprowadzać nie mieli zamiaru.

W tej sytuacji bezspornym musi być, iż oskarżony S. S. stworzył warunki do popełnienia przestępstwa innym osobom, godził się na to, że inne wskazane przez niego osoby popełnią przestępstwo, miał też pełną świadomość znaczenia swojego zachowania. Przekonują o tym jego wyjaśnienia, które słusznie zostały poddane krytycznej ocenie przez Sąd Okręgowy. Sąd ten jednak, mimo podjętej próby, nie wykazał w sposób skuteczny argumentów, które pozwalałyby na uznanie, iż oskarżony jest współsprawcą przypisanego czynu. Lektura pisemnych motywów zaskarżonego wyroku przekonuje, iż w ocenie tegoż Sądu zachowanie oskarżonego stosunku do organizatorów tego przestępstwa ułatwiło im, a także oskarżonej K. B., realizację oszukańczego procederu. Argumenty apelacji obrońcy oskarżonego w żadnym zakresie nie podważają tak prezentowanego stanowiska, a trzeba też podnieść, iż na rozprawie odwoławczej obrońca nie kwestionował możliwości przyjęcia, iż oskarżony swoim działaniem popełnił przestępstwo w formie pomocnictwa.

Podnieść należy, że dla przypisania odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa oszustwa w jego formie zjawiskowej pomocnictwa wystarcza, aby sprawca swoim zachowaniem obiektywnie ułatwił innej osobie popełnienie czynu zabronionego i aby mając tego świadomość co najmniej godził się. Przestępstwo to jest dokonane w momencie fatycznego ułatwienia popełnienia czynu zabronionego, a i nie w momencie niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego. Nie może budzić wątpliwości, iż oskarżony swoim zachowaniem faktycznie i obiektywnie ułatwił innym osobom popełnienie przestępstwa oszustwa i miał tego pełną świadomość. Dlatego Sąd odwoławczy uznał, iż oskarżony S. S. dopuścił się czynu kwalifikowanego z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk.

Konsekwencją powyższej zmiany było orzeczenie wobec oskarżonego kary adekwatnej do stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości tak przypisanego czynu. Zdaniem Sądu karą współmierną i spełniającą skutecznie ustawowe cele jest kara roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Tak orzeczona kara uwzględnia całokształt wskazanych przez Sąd Okręgowy okoliczności obciążających, a także łagodzących.

Zaskarżony wyrok wymagał korekty w zakresie orzeczenia w trybie art. 46 § 1 kk na rzecz pokrzywdzonej firmy (...).H. D. A.. Skoro pieniądze w kwocie 90 tyś.zł., wpłacone tytułem zaliczki przez tego pokrzywdzonego na rzecz firmy (...) na konto bankowe prowadzone na nazwisko K. B., zostały zabezpieczone to podlegają one z mocy art. 230 § 2 kpk wydaniu pokrzywdzonej firmie. Dlatego uchylono orzeczenie o solidarnym zobowiązaniu obojga oskarżonych do naprawienia szkody w tym zakresie poprzez wpłacenie pokrzywdzonemu kwoty 90 tys.zł (pkt.III.6 zaskarżonego wyroku).

Ponadto należało dokonać zmiany odnośnie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonej K. B.. Sąd Okręgowy kwalifikując czyn z art. 286 § 1 i art. 294 § 1 kk uznał, że w tym przypadku zachodzi kumulatywny zbieg przepisów ustawy i zastosował odpowiednio art. 11 § 2 i § 3 kk. Ponieważ uczynił to nieprawidłowo celowym jest przypomnienie, że kumulatywny zbieg przepisów ustawy odnosi się jedynie do tych wypadków, gdy ten sam czyn sprawcy wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy. Opis kwalifikowanego przestępstwa oszustwa zawarty jest wprawdzie w dwóch przepisach, ale przepis art. 294 kk nie określa samoistnie znamion żadnego typu czynu zabronionego, a więc nie można przestępstwa kwalifikować wyłącznie na podstawie art. 294 § 1 kk bez powiązania tego przepisu z określonym typem podstawowym przestępstwa przeciwko mieniu, w tym przypadku z art. 286 § 1 kk. Skoro więc przepis art. 294 § 1 k.k. nie określa samodzielnie znamion typu czynu zabronionego, wyklucza to tym samym zastosowanie w przypadku popełnienia oszustwa w typie kwalifikowanym konstrukcji kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy określonego w art. 11 § 2 kk. Kumulatywna kwalifikacja nigdy nie może odnosić się do przypadków kwalifikacji złożonej, gdy znamiona jednego typu czynu zabronionego określone są w dwóch lub więcej przepisach.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 437 § 2 kpk orzekł jak w wyroku. Ze względu na sytuacje majątkową oskarżonych zwolniono ich na mocy art. 624 § 1 kpk od ponoszenia kosztów związanych z postępowaniem odwoławczym, uznając, że ich uiszczenie byłoby dla nich zbyt uciążliwe.