Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2016 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku A. R.

z udziałem A. D. i M. M.

o udzielenie zabezpieczenia przed wytoczeniem powództwa

postanawia:

odrzucić wniosek.

SSR del. Eliza Kurkowska

UZASADNIENIE

A. R. wniósł o udzielenie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowego lub roszczenia majątkowego niepieniężnego poprzez nakazanie M. M. powstrzymania się od wykonywania czynności Sędziego Trybunału Konstytucyjnego, w tym w szczególności od orzekania w Trybunale Konstytucyjnym do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o stwierdzenie nieważności oświadczenia M. M. z dnia 3 grudnia 2015 roku o złożeniu ślubowania przed Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej A. D. oraz oświadczenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej A. D. o przyjęciu ślubowania. Wniósł także o nakazanie M. M. powstrzymania się od udziału w Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Trybunału Konstytucyjnego oraz od wykonywania prawa głosu na Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Trybunału Konstytucyjnego do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o stwierdzenie nieważności oświadczenia M. M. z dnia 3 grudnia 2015 roku o złożeniu ślubowania przed Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej A. D. oraz oświadczenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej A. D. o przyjęciu ślubowania. Uprawniony wniósł nadto o wyznaczenie w trybie art. 733 kpc czternastodniowego terminu do wniesienia powództwa w powyższej sprawie.

W uzasadnieniu swego stanowiska uprawniony wskazał, że zamierza wytoczyć powództwo o ustalenie nieważności lub o stwierdzenie nieistnienia w trybie art. 189 k.p.c. oświadczenia M. M. o złożeniu ślubowania przed Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej oraz oświadczenia A. D. o przyjęciu tego ślubowania. Zdaniem wnioskodawcy oświadczenie M. M. z dnia 3 grudnia 2015 roku o złożeniu ślubowania przed Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej jest nieważne, a Prezydent Rzeczypospolitej odebrał ślubowanie od osoby, która nie jest w świetle prawa sędzią Trybunału Konstytucyjnego - również, więc jego akt w postaci odbioru ślubowania jest nieważny. Uprawniony ponadto powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2015 roku (K 34/15) i wynikający z jego sentencji wniosek, iż trzy osoby, które w dniu
8 października 2015 roku zostały wybrane na stanowisko sędziów Trybunału Konstytucyjnego przez Sejm Rzeczypospolitej - zostały wybrane ważnie i skutecznie, a także, że brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania ich wyboru na to stanowisko.

Uprawniony podniósł, iż opisane wyżej roszczenie jest uprawdopodobnione albowiem oświadczenia obowiązanych są oświadczeniami woli w rozumieniu przepisów prawa cywilnego. Oświadczenia te, zdaniem wnioskodawcy, są sprzeczne z ustawą lub mają na celu obejście ustawy. M. M. złożył bowiem ślubowanie w sytuacji, w której sędzia wybrany w dniu 8 października 2015 roku zajmował miejsce. Natomiast Prezydent RP odebrał ślubowanie od M. M. w sytuacji, w której nie powinien tego robić, gdyż powinien odebrać ślubowanie od sędziego Trybunału Konstytucyjnego wybranego na podstawie uchwały z 8 października 2015 roku. Ponadto M. M. został wybrany wbrew postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 listopada „2016” roku, który w drodze udzielenia zabezpieczenia wezwał Sejm do powstrzymania się od wyboru osób na stanowiska sędziów Trybunału Konstytucyjnego do czasu zakończenia postępowania w sprawie K 34/15.

Uzasadniając istnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, uprawniony powołał się na to, że jest Prezesem Trybunału Konstytucyjnego, który reprezentuje Trybunał na zewnątrz i wykonuje czynności związane z bieżącym organizowaniem pracy Trybunału. Do jego obowiązków należy zapewnienie zgodnego z prawem orzekania w Trybunale Konstytucyjnym przez osoby do tego uprawnione. Dopuszczenie zaś do orzekania i podejmowania innych czynności przez osobę, która nie spełnia tych przymiotów stanowiłoby naruszenie prawa i prowadziłoby do dopuszczenia do orzekania osoby, która w świetle prawa nie jest sędzią Trybunału Konstytucyjnego, co prowadziłoby do wadliwości orzeczeń wydanych przez Trybunał przez takie osoby. Argumenty powyższe odnoszą się także do wykonywania przez te osoby pozostałych obowiązków sędziego Trybunału Konstytucyjnego, jak udział w Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem wnioskodawcy, M. M. nie jest uprawniony do orzekania i udziału w Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, lecz konieczne jest usunięcie niepewności stanu prawnego poprzez rozstrzygnięcie sądu powszechnego w przedmiotowej sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlegał odrzuceniu.

Stosownie do treści przepisu art. 730 § 1 k.p.c. w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku (§ 2 ). W myśl art. 730 ¹ § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia roszczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania przed sądem powszechnym lub sądem polubownym, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, przy czym, zgodnie z § 2 cytowanego art. 730 ¹ k.p.c., interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi bądź poważnie utrudni wykonywanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Ocena prawna wniosku o udzielenie zabezpieczenia w pierwszej kolejności wymaga zbadania czy w sprawie istnieje droga sądowa. Art. 730
§ 1 k.p.c. wymaga bowiem by zabezpieczenie dotyczyło sprawy cywilnej.

Jak wynika z treści wniosku, stronami niniejszego postępowania są wyłącznie osoby fizyczne albowiem zostały one oznaczone z imion, nazwisk i numerów PESEL. Wnioskodawca wskazał, że powód zamierza wytoczyć powództwo o ustalenie nieważności lub o stwierdzenie nieistnienia w trybie art. 189 k.p.c. oświadczenia M. M. o złożeniu ślubowania przed Prezydentem RP oraz oświadczenia A. D. o przyjęciu tego ślubowania. Tak określony przedmiot przyszłego żądania wskazywałby na cywilny charakter sprawy.

W ocenie Sądu, przedmiotowa sprawa nie jest sprawą cywilną. Nie można pomijać faktu, że strony postępowania wykonują funkcję organów konstytucyjnych w państwie tj. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Z kolei co do M. M. wnioskodawca wyraża pogląd, iż nie przysługuje mu przymiot Sędziego Trybunału Konstytucyjnego. Istota sporu sprowadzałaby się zatem do przesądzenia ważności/istnienia złożenia ślubowania przez M. M. wobec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Faktem powszechnie znanym jest, że M. M. złożył ślubowanie w dniu 3 grudnia 2015 r. Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 roku o Trybunale Konstytucyjnym (obowiązującej w dacie złożenia i odebrania ślubowania) osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej ślubowanie o treści "Uroczyście ślubuję, że pełniąc powierzone mi obowiązki sędziego Trybunału Konstytucyjnego, będę wiernie służyć Narodowi i stać na straży Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, czyniąc to bezstronnie, według mego sumienia i z najwyższą starannością oraz strzegąc godności sprawowanego urzędu." Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg.". W myśl art. 21 ust. 2 w/w ustawy odmowa złożenia ślubowania jest równoznaczna ze zrzeczeniem się stanowiska sędziego Trybunału.

W ocenie Sądu, nie można zgodzić się z twierdzeniami wnioskodawcy, iż złożenie i odebrania ślubowania od osoby wybranej na stanowisko Sędziego Trybunału Konstytucyjnego są oświadczeniami woli w rozumieniu art. 60 k.c. W myśl tego przepisu z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Oświadczeniem woli jest zatem tylko takie działanie, którego celem jest dokonanie czynności prawnej – czyli czynności konwencjonalnej, której celem jest wykreowanie, zmiana albo zniesienie stosunku cywilnoprawnego. Podstawowym kryterium wyodrębnienia tego rodzaju stosunków od stosunków o charakterze publicznoprawnym jest przy tym kryterium metody regulacji: prawo cywilne reguluje bowiem stosunki prawne między równorzędnymi i autonomicznymi podmiotami.

Ślubowanie składane przez osobę wybraną do pełnienia obowiązków sędziego Trybunału Konstytucyjnego ma przede wszystkim podnosić rangę samego aktu powołania na to stanowisko. Wyraża ono fundamentalne zobowiązania sędziego, których musi przestrzegać przy wykonywaniu swoich obowiązków, a które są określone w przepisach Konstytucji, ustaw, w tym zwłaszcza ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, oraz wynikają z zasad etyki. Zajmowanie stanowiska sędziego Trybunału Konstytucyjnego, podobnie jak sędziego sądu powszechnego, administracyjnego czy Sądu Najwyższego stanowi pełnienie służby publicznej, a nie wykonywania zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym. Podjęcie się tego zadania poprzez złożenie ślubowania przed Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej nie ma zatem charakteru oświadczenia woli, gdyż nie rodzi ono skutków w prywatnoprawnej sferze praw i obowiązków osoby je składającej, lecz stanowi wyraz jego zgody na podjęcie się pełnienia publicznoprawnej funkcji sędziego Trybunału. Przyjęcie na siebie tego zadania jest wprawdzie dobrowolne, jednak sędzia nie ma żadnego wpływu na zakres swoich praw i obowiązków z tego tytułu, które w całości podlegają regulacji ustawowej i zasadom etyki.

W ocenie Sądu zarówno akt złożenia ślubowania przez sędziego Trybunału Konstytucyjnego jak też akt przyjęcia tego ślubowania przez Prezydenta Rzeczypospolitej nie mają charakteru cywilnoprawnego, lecz publicznoprawny.

Podzielić należy stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu postanowienia z dnia 5 listopada 2009 r. I CSK 16/09, lex nr 583720, że prawo do sądu nie dotyczy wszystkich spraw i niewątpliwie nie odnosi się do przypadku, gdy w sporze występują wyłącznie podmioty prawa publicznego. W tym przypadku jest bowiem oczywiste, że łączący je stosunek ma charakter publicznoprawny. Nie powinno też budzić wątpliwości, że podmiotami prawa do sądu nie są organy władzy publicznej. O powstaniu prawa do sądu decyduje również przedmiot tego sporu. Domaganie się ustalenia istnienia prawa do wykonywania mandatu sędziego Trybunału Konstytucyjnego odnosi się do stosunku publicznoprawnego i nie ma cech realizacji prawa podmiotowego. Osobie dochodzącej takiego żądania nie przysługuje, zatem prawo do sądu w rozumieniu art. 45 ust. 1 i 77 ust. 2 Konstytucji. W konsekwencji należy przyjąć, że wyklucza to spory dotyczące powierzenia lub pozbawienia mandatu sędziego Trybunału Konstytucyjnego z zakresu drogi sądowej także w oparciu o powołane wyżej przepisy Konstytucji.

W ocenie Sądu, sąd powszechny nie może rozstrzygać o kwestiach dotyczących zagadnień prawnoustrojowych Trybunału Konstytucyjnego, a także o uprawnieniach członków tego gremium do orzekania w charakterze Sędziego Trybunału Konstytucyjnego. Wobec tego, że ani złożenie ślubowania przez M. M., ani jego przyjęcie przez Prezydenta R.P. nie mają charakteru oświadczeń woli, nie znajdują do nich zastosowania przepisy kodeksu cywilnego dotyczące tego rodzaju czynności konwencjonalnych, w szczególności te normujące problematykę ich ważności czy wad oświadczeń woli. Skoro powyższe akty nie prowadzą do powstania stosunku cywilnoprawnego, nie ma podstawy do badania ich ważności ani istnienia na podstawie art. 189 k.p.c., który stanowił podstawę roszczenia uprawnionego, którego zabezpieczenia domagał się on w niniejszym postępowaniu. Brak jest przy tym również jakiejkolwiek innej podstawy prawnej, która pozwalałaby na badanie przez sąd cywilny oświadczeń wywierających skutki w sferze publicznoprawnej.

Przedmiotowa sprawa nie ma charakteru sprawy cywilnej (art. 1 k.p.c.) w znaczeniu materialnym ani też w znaczeniu formalnym, gdyż żadna norma nie przewiduje dla jej rozpoznania drogi postępowania cywilnego. Żadna z okoliczności podniesionych w uzasadnieniu wniosku nie zasługuje na przyjęcie, że ma ona charakter sprawy cywilnej, co implikuje konieczność odrzucenia wniosku. Wskazać trzeba, że w przywołanym powyżej orzeczeniu Sąd Najwyższy wskazał, że Sąd odrzucając pozew nie ma obowiązku wskazania sądu, do którego właściwości rozpoznanie sprawy zostało zastrzeżone. Taki obowiązek spoczywałby na sądzie tylko w przypadku, gdyby w sprawie miały zastosowanie przepisy gwarantujące prawo dostępu do sądu i jednocześnie istniały przepisy wskazujące na właściwość innego sądu niż sąd powszechny.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., należało orzec jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)