Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Łapińska

Sędziowie: SSO Agnieszka Leżańska (spr.)

SSO Paweł Lasoń

Protokolant: st.sekr.sądowy Marcelina Machera

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa A. G.

przeciwko (...) w P.

o ustalenie prawa do równoważnika pieniężnego

na skutek apelacji pozwanego (...) w P. od wyroku Sądu Rejonowego w (...) IV Wydziału Pracy

i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 maja 2016r. sygn. IV P 29/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach „1” (pierwszym) i „3” ( trzecim)

w ten sposób, że powództwo oddala i zasądza od powoda A. G.

na rzecz pozwanego (...) w P.

(...) kwotę 450,00 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu

kosztów postępowania,

2.  nie obciąża powoda A. G. kosztami procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt V Pa 58/16

UZASADNIENIE

W dniu 24 marca 2016 roku, powód A. G. wniósł pozew przeciwko pozwanemu (...) w P.., w którym domagał się ustalenia, iż przysługuje mu od pozwanego równoważnik pieniężny z tytułu braku mieszkania od dnia 3 stycznia 2015 roku wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty.

Strona pozwana nie uznała powództwa i wniosła o jego oddalenie.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 maja 2016 roku, Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w sprawie o sygn. akt IV P 29/16, ustalił, że A. G. przysługuje od pozwanego (...) w P. prawo do równoważnika pieniężnego z tytułu braku lokalu mieszkalnego począwszy od stycznia 2015 roku, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i zasądził od (...) w P. na rzecz A. G. 360,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

A. G. wystąpił z powództwem przeciwko (...) o zasądzenie kwoty 2.974,72 zł, na którą składały się kwoty równoważnika pieniężnego za miesiące od stycznia do listopada 2015 roku.

Sąd I instancji wskazał, iż okoliczności faktyczne nie są sporne. Powód od 2013 roku jest funkcjonariuszem służby stałej, swoje obowiązki wykonuje w (...) w (...) W dacie przyjęcia do służby powód z małżonką byli właścicielami domu mieszkalnego położonego w S. ul. (...), dlatego też powód nie uzyskał żadnej pomocy dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Dom został zniszczony wskutek pożaru, jaki miał miejsce w dniu 3 stycznia 2015 roku. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego decyzją nr (...) z dnia 14 stycznia 2015 roku nakazał A. G. wyłączyć czasowo z użytkowania do czasu wykonania prac remontowo naprawczych budynek mieszkalny usytuowany w S. ul. (...).

A. G. wystąpił dnia 16 lutego 2015 roku z pisemnym wnioskiem o przyznanie równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania od 3 stycznia 2015 roku. (...) pismem z dnia 10 marca 2015 roku odmówił przyznania powodowi uprawnienia do równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania. W piśmie wskazano, że wyłączenie domu z czasowego użytkowania nie pozbawia powoda i jego małżonki tytułu prawnego do domu mieszkalnego. Powód pismo otrzymał dnia 12 marca 2015 roku.

Po tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, iż powództwo jest uzasadnione.

Sąd Rejonowy skonstatował, że zasady pomocy dla funkcjonariuszy służby więziennej w sprawach mieszkaniowych uregulowane są w ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (t.j. Dz.U. 2014, poz. 1415), w jej rozdziale 18, a pomoc ta zgodnie z art. 171 ustawy realizowana może być w postaci przydziału lokalu albo przyznaniu pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego. Pomoc finansowa i jej zasady określone zostały w art. 184 i następnych ustawy, jest ona ustalana w odniesieniu do wartości lokalu mieszkalnego o danej powierzchni. Sąd I instancji oparł się na art. 178 ustawy wskazując, że unormowane zostało w nim uprawnienie do równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania. Ten równoważnik przysługuje, jeśli : 1) funkcjonariusz lub jego małżonek nie posiada w miejscowości pełnienia służby lub miejscowości pobliskiej tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego lub domu, 2) funkcjonariuszowi lub jego małżonkowi nie przyznano pomocy finansowej, o której mowa w art. 184 ust. 1.

Sąd Rejonowy podniósł, iż w sprawie jest poza sporem, że powód nie uzyskał pomocy finansowej, nie otrzymał też przydziału lokalu mieszkalnego, z uwagi na fakt, iż w dacie przyjęcia do służby był właścicielem domu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...). Sąd uznał także za niesporne, że dom ten, po pożarze z dnia 3 stycznia 2015 roku, został wyłączony z użytkowania. W ocenie Sądu I instancji pojęcie „tytuł prawny do lokalu mieszkalnego lub domu” należy rozumieć w ten sposób, że tytuł ten daje prawo do zamieszkiwania w tym lokalu i decydowania o jego przeznaczeniu. Nie można pod tym pojęciem traktować jakiegokolwiek tytułu i w jakimkolwiek zakresie do lokalu lub domu, które nie dają uprawnienia do zamieszkiwania w tym lokalu czy domu. W ocenie Sądu nie ma także żadnych podstaw do przyjęcia, że uprawnienie do równoważnika pieniężnego, czy innej formy pomocy w sprawach mieszkaniowych należy rozpatrywać tylko na podstawie stanu faktycznego istniejącego w dacie przyjęcia się do służby. Ustawa zawiera unormowania, które pozwalają na zweryfikowanie uprawnień do danej formy pomocy, czy też do pozbawienia danej formy pomocy w sprawach mieszkaniowych.

Dlatego też, zdaniem Sądu Rejonowego, nie ma w sprawie znaczenia, że powód w dacie przyjęcia do służby nie był uprawniony do równoważnika pieniężnego.

Według Sądu na chwilę obecną jego tytuł prawny do domu mieszkalnego jest tytułem, z którym nie wiąże się zaspokojenie w tym domu jego potrzeb mieszkaniowych. Taki stan istnieje od pożaru.

Z tych względów w ocenie Sądu I instancji powód A. G. ma prawo do równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania.

Sąd stwierdził, że równoważnik pieniężny został określony w art. 179 ust. 1 ustawy, a jego wysokość jest corocznie waloryzowana w sposób ustalony w ust. 2 art. 179 ustawy.

Strona powodowa nie wystąpiła z żądaniem zapłaty równoważnika pieniężnego, a z roszczeniem o ustalenie prawa do tego równoważnika (art. 189 kpc). W ocenie Sądu Rejonowego powód ma interes prawny w ustaleniu tego uprawnienia. Wartość tego równoważnika jest zmienna i na chwilę orzekania strony nie określały wartości pieniężnej równoważnika, jakkolwiek więc powód miał możliwość wystąpić z roszczeniem zapłaty równoważnika, to jednak nie wyklucza to prawa wystąpienia z pozwem o ustalenie danego uprawnienia.

Dlatego Sąd ustalił, że powodowi przysługuje prawo do równoważnika pieniężnego począwszy od stycznia 2015 roku.

Natomiast nie wystąpienie z żądaniem zapłaty równoważnika w ocenie Sądu uniemożliwia ustalenie prawa do odsetek. Ponadto Sąd I instancji wskazał, że uprawnienie do równoważnika określone w wyroku nie określa wartości tego równoważnika, zaś brak mierzalnej wartości równoważnika nie daje podstaw do określenia prawa do odsetek od tego uprawnienia.

Sąd Rejonowy wskazał także, że równoważnik pieniężny przysługuje od daty pozytywnej decyzji wydanej w odpowiedzi na wniosek o takowy równoważnik. Powód z wnioskiem o równoważnik wystąpił w dniu 16 lutego 2015 roku. Określenie więc, że odsetki przysługują od stycznia 2015 roku nie jest żądaniem zasadnym, powód żąda bowiem odsetek za opóźnienie w przyznaniu świadczenia za okres, w którym nie wystąpił z żądaniem przyznania takiego świadczenia. Zgodnie z art. 481 kc odsetki przysługują w przypadku opóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, zatem zdaniem Sądu nie ma podstaw do przyjęcia opóźnienia w spełnieniu świadczenia, o które jeszcze nie wystąpiono.

W zakresie żądania odsetek Sąd I instancji powództwo oddalił.

O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 kpc.

Apelację od powyższego wyroku złożyła strona pozwana zaskarżając go i zarzucając:

1)  naruszenie prawa materialnego a mianowicie przepisów:

a)  art. 189 kpc poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że po stronie powoda zachodzi interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie prawa do równoważnika pieniężnego z tytułu braku lokalu mieszkalnego, w sytuacji gdy możliwe było wniesienie powództwa o zasądzenie świadczenia;

b)  art. 170 ust. 1, art. 171 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (t. j. Dz. U. 2014, poz. 1415), poprzez ich niezastosowanie, co skutkowało uznaniem, że powód spełnia przesłanki do przyznania mu prawa do równoważnika pieniężnego z tytułu braku lokalu mieszkalnego;

c)  art. 178 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (t. j. Dz. U. 2014, poz. 1415), poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że prawo powoda do równoważnika pieniężnego z tytułu braku lokalu mieszkalnego jest prawem samodzielnym, pozostającym bez związku z prawem funkcjonariusza do lokalu mieszkalnego lub domu oraz przysługującym także w przypadku posiadania tytułu prawnego do domu;

d)  art. 179 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (t. j. Dz. U. 2014, poz. 1415), poprzez jego niezastosowanie, co skutkowało uznaniem przez Sąd, że brak było podstaw do wystąpienia przez powoda z żądaniem zapłaty świadczenia, co uzasadniało roszczenie o ustalenie prawa do równoważnika;

e)  § 2 ust. 1, § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 lipca 2010 roku w sprawie równoważnika pieniężnego przysługującego funkcjonariuszowi Służby Więziennej z tytułu braku mieszkania, poprzez uznanie, że powód ma prawo do równoważnika począwszy od stycznia 2015 roku.

2. naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, co miało wpływ na treść wydanego w sprawie wyroku.

W oparciu o wyżej wymienione zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego pozwanego w obu instancjach według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja pozwanego zasługuje na uwzględnienie i jako taka skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Dokonując analizy podniesionych w apelacji zarzutów Sąd Okręgowy stwierdza, iż zasadnym niewątpliwie jest zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 189 k.p.c., poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że po stronie powoda zachodzi interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie prawa do równoważnika pieniężnego z tytułu braku lokalu mieszkalnego, w sytuacji gdy możliwe było wniesienie powództwa o zasądzenie świadczenia. Wszak w świetle ugruntowanego już poglądu doktryny i orzecznictwa interes prawny w rozumieniu art. 189 KPC występuje, gdy spełnione są łącznie trzy warunki:

1) sfera prawna powoda jest zagrożona lub została naruszona,

2) brak jest innych środków prawnych pozwalających na wyeliminowanie tego stanu,

3) skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Tak pojmowany interes prawny może wynikać zarówno z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda, jak i też może zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, gdy określona sytuacja zagraża naruszeniem uprawnień przysługujących powodowi, bądź też stwarza wątpliwość, co do ich istnienia czy realnej możliwości realizacji. Powództwo z art. 189 KPC musi być przecież celowe, ma bowiem spełniać realną funkcję prawną. Jedną z przesłanek badanych przy rozważaniu celowości wykorzystania powództwa o ustalenie jest znaczenie, jakie wyrok ustalający wywarłby na sytuację prawną powoda. O występowaniu interesu prawnego świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tej drodze sporu, natomiast przeciwko jego istnieniu - możliwość uzyskania pełniejszej ochrony praw powoda w drodze innego powództwa. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, gdy określona sytuacja zagraża naruszeniem uprawnień przysługujących powodowi bądź też stwarza wątpliwość, co do ich istnienia czy realnej możliwości realizacji. Za utrwalony w doktrynie i judykaturze należy przy tym uznać pogląd wyłączający możliwość wystąpienia z pozwem o ustalenie w sytuacji, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, a powodowi służy roszczenie lub konglomerat roszczeń (o danie, czynienie, zaniechanie bądź znoszenie) znacznie szerzej chroniący naruszane prawo, niż powództwo złożone w trybie art. 189 KPC. W orzecznictwie akcentowane jest też stanowisko, że spór o ustalenie nie może mieć charakteru przesłankowego lub przyczynkarskiego w stosunku do innego sporu szerzej zakreślonego w wymiarze faktycznym i prawnym (por. SN w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. II CKN 919/99, oraz w wyroku z dnia 1 kwietnia 2004 r. II CK 125/03, OSP 2005 r. z. 2, poz. 23). Przyjąć więc trzeba, że o istnieniu interesu prawnego w rozumieniu art. 189 KPC decyduje faktyczna i konkretna potrzeba ustalenia. Potrzeba ta występuje zaś wówczas, kiedy ustalenie prowadzi do definitywnego rozwiązania problemów tej strony i chroni ją również na przyszłość przed kontrposunięciami strony przeciwnej. W efekcie nie można uznawać za konieczne wytoczenie powództwa w sytuacji, gdy sprawa o ustalenie ma charakter przesłankowy wobec innych dalej idących roszczeń, w tym roszczenia o zasądzenie. Powyższe stanowisko znajduje wyraz w wielu orzeczeniach sądów, można przytoczyć chociażby wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 19 listopada 2015 r., I ACa 576/15, w ktorym Sąd ten wskazał, iż dopuszczalność powództwa o ustalenie w świetle art. 189 KPC zależy od istnienia interesu prawnego w ustaleniu, który istnieje tylko wtedy, gdy powód w potrzebie ochrony swej sfery prawnej, uczynić może zadość przez samo ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa. Interes prawny zaś nie zachodzi, gdy niepewność prawna może być usunięta za pomocą innego, dalej idącego środka prawnego np. powództwa o świadczenie.Odnosząc powyzsze rozważania do realiow niniejszej sprawy stwierdzic nalezy, iż możliwośc i potrzeba wytoczenia przez powoda przeciwko pozwanemu powodztwa o zasądzenie świadczenia niweczy u podstaw interes prawny w wytoczeniu sprawy o ustalenie.Wszak uzyskanie przez powoda korzystnego dla niego rozstrzygniecia w postaci wyroku o ustalenie wydanego przez sąd R. w żadnym razie nie zlikwidowało I nie zakończyło istniejącego miedzy stronami sporu, nadal bowiem po stronie powoda pozostała niepewność w zakresie wysokości wypłaconego przez pozwanego świadczenia. Ponadto podnieść należy jeszcze jeden ważny aspekt sprawy. Wszak roszczenie powoda jest pochodną łączącego go stosunku pracy z pozwanym, w przypadku więc ustania tego stosunku prawnego, odpadnie podstawa roszczenia objętego pozwem. Wyrok ustalający istnienie stosunku prawnego w powyższym zakresie spowodowałby oderwanie jego źrodła od stosunku pracy i skutkowałby przyznaniem powodowi uprawnienia niezależnie od kontynuowania zatrudnienia u pozwanego, co byłoby sprzeczne z przepisem ustawy o SłużbieWięziennej. Wszak przepis art. 178 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (t. j. Dz. U. 2014, poz. 1415), wyraźnie stanowi, iż równoważnik pieniężny z tytułu braku mieszkania przysługuje funkcjonariuszowi w służbie stałej.

Dlatego też, mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. art. 386§1 k.p.c orzekł, jak w punkcie 1 wyroku, przy czym na podstawie art.98 k.p.c. obciążył powoda kosztami postępowania za I instancję.

Wobec zasadności omówionego powyżej zarzutu skarżacego, bezprzedmiotowym jest odnoszenie sie do pozostałych zarzutów apelacji, jako nie mających wpływu na treść rozstrzygniecia.

O kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art.102 k.p.c.