Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 kwietnia 2016 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu XI Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2016 r. w Toruniu na rozprawie

sprawy z wniosku (...) S.A. w G.

z udziałem Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w F.,

Skarbu Państwa - Starosty (...)

o zasiedzenie służebności przesyłu

postanawia:

I stwierdzić, że (...) S.A. w G. /następca Skarbu Państwa/ nabyła przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1988r. – co do linii 15 kV i 04 kV oraz z dniem 31 grudnia 1989r. – co do linii 15 kV, służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu polegającą na znoszeniu istnienia na nieruchomości obciążonej i w przestrzeni nad i pod powierzchnią tej nieruchomości urządzeń przesyłowych i instalacji elektroenergetycznych linii 15 kV i 04 kV oraz na prawie korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji tych urządzeń i instalacji wraz prawem wejścia i wjazdu na teren nieruchomości z odpowiednim sprzętem, obciążającą nieruchomość położoną w miejscowości Z., o numerze działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą numer (...),

II zwrócić na rzecz (...) S.A. w G. kwotę 2000 zł /dwa tysiące złotych/ tytułem niewykorzystanej zaliczki na wydatki,

III ustalić, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt XI Ns 1270/15

UZASADNIENIE

(...) S.A. w G. wniósł o stwierdzenie nabycia w drodze zasiedzenia na swoją rzecz służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej nieruchomości gruntowe położone w miejscowości Z. oznaczone w ewidencji gruntów jako: działka nr (...) co do linii napowietrznej 0,4 kV, działka (...)( dawny numer 149) i 287 ( dawny numer 161/1) co do linii napowietrznej 15 kV (...) P. – S. , dla których Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) , stanowiące własność Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w F. .

Motywując powyższe wskazał, iż na przedmiotowych nieruchomościach jego poprzednik prawny – Zakłady (...) – Zakład (...), będący państwową osobą prawną , posadowił urządzenia przesyłowe w postaci linii napowietrznej niskiego napięcia 0,4 kV oraz linii napowietrznej średniego napięcia 15 kV. Podniósł, iż przedmiotowe urządzenia zostały wzniesione najpóźniej w lutym 1983 roku. Od tego momentu zarówno wnioskodawca jak i jego poprzednicy korzystali z nich, dokonywali ich konserwacji, eksploatacji oraz modernizacji. Jednocześnie wskazał, że w związku z faktem, iż posadowienie przedmiotowych linii odbyło się na podstawie ustawy z 28.06.1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli, jest on posiadaczem samoistnym w dobrej wierze.

Uczestnik postępowania : Przedsiębiorstwo (...)” Sp. z o.o. w F. wniósł o oddalenie wniosku, wskazując , że wykładnia przepisów art. 292 k.c. w związku z art. 285 k.c. dopuszczająca zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu ma charakter prawotwórczy , jest sprzeczna z Konstytucją . Wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił posadowienia urządzeń przesyłowych w latach 60 – tych ubiegłego wieku i ich remontu w 1984 roku. W jego opinii dokumenty złożone przez wnioskodawcę nie wykazują jakich urządzeń posadowionych na terenie miejscowości Z. dotyczą . Mapy z 1983 i 1984 roku są nieczytelne , nie są na nich widoczne daty sporządzenia , na które powołuje się wnioskodawca. Na wypadek przyjęcia , że dopuszczalnym byłoby posiadanie służebności uprawniającej do korzystania z nieruchomości dla potrzeb urządzeń przesyłowych , podniósł , że rozpoczęcie posiadania służebności mogło nastąpić jedynie w złej wierze.

Sąd ustalił, co następuje:

Właścicielem nieruchomości gruntowej stanowiącej działki ewidencyjne nr (...) położonej w miejscowości Z. , dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) jest spółka Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w T. . Działka nr (...) wcześniej nosiła numer 149 , a działka 287 numer (...).

Dowód: odpis księgi wieczystej – k. 35,

wypis z rejestru gruntów – k. 36,

mapka z 18.08.1983 r. – k. 18 ,

mapa – k. 37 242, 243,

zeznania świadka M. N. (1) k. 239 – 240,

akta księgi wieczystej Kw (...)

Stacje transformatorowe (...) i Z. 1 ( pierwotna nazwa- Z.) były zaewidencjonowane w 1968 roku , a stacja Z. 2 w 1969 roku . Linia niskiego napięcia 0,4 kV przebiegająca przez działkę numer (...) połączona jest ze stacją (...) , a po remoncie z 1984 roku zasilana jest ze stacji transformatorowej Wielka Z. 6 . Linia średniego napięcia 15 kV ( (...) P. – S. odgałęzienie kier. Z. Wielka 3) przebiegająca przez działki numer (...) połączona jest ze stacją Z. 1 . (...) jest skorelowana z linią średniego napięcia 15 kV.

Na mapie (k.243) linią o kolorze różowym ( działka (...)) i żółtym ( działka (...)) zaznaczono przebieg linii napowietrznej 15 kV, linią o kolorze pomarańczowym zaznaczono przebieg linii napowietrznej 0,4 kV ( działka (...)). Brak jest dokumentacji wskazującej, że na wskazanych odcinkach linii dochodziło do awarii wymagających wkroczenia pracowników wnioskodawcy na działki (...) celem dokonania napraw. Uczestnik nie kwestionował przebiegu linii energetycznych i posadowienia słupów ( k.240).

Dowód : karta inwentaryzacyjna linii średniego i niskiego napięcia – k. 19,

zeznania świadka M. N. (1) k. 239-240,

mapka z 18.08.1983 r. – k. 18 ,

karta z księgi majątkowej ( grupa środków trwałych ) – k. 27,

mapa k. 243

Od momentu posadowienia przedmiotowych linii do chwili obecnej były one przez cały czas użytkowane. Przeprowadzane były oględziny i konserwacje. W 1984 roku remontowano linię niskiego napięcia.

Dowód: zeznania świadka M. N. – k. 225-226

Na mocy zarządzenia Ministra Przemysłu z dnia 10 stycznia 1989 r. nr EO-4-WB/942/89 nastąpił podział Zakładów (...) i jednocześnie na mocy zarządzenia nr 50/ (...)/89 z dnia 16 stycznia 1989 r. powstało przedsiębiorstwo pod nazwą Zakład (...) w T.. W dniu 9 lipca 1993 r. zarządzeniem nr 202/ORG/93 Ministra Przemysłu i Handlu nastąpił podział powyższego przedsiębiorstwa i przekształcenie go w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Dnia 31 grudnia 2004 r. na mocy uchwały nadzwyczajnej, a następnie postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu nastąpiło przejęcie Zakładu (...) S.A. przez Energię G. Kompanię Energetyczną.

Dowód: zarządzenie Ministra Przemysłu z 10.01.1989 – k. 57,

zarządzenie Ministra Przemysłu z 16.01.1989 r. – k. 59 - 62,

zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z 9 lipca 1993 r. – k. 63 ,

postanowienie SR w Toruniu z 2.08.1993 r. – k. 64 - 65,66,

protokół nadzwyczajnego walnego zgromadzenia – k. 67 – 74, 75 – 93

Decyzją z 8 marca 1996 r. nr (...)-2/3/96 Urzędu Wojewódzkiego w T. stwierdzono nabycie z dniem 5 grudnia 1990 r. przez Zakład (...) w T. prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w T. przy ul. (...). B. nr 128 o powierzchni 0,8110 ha wraz z nabyciem własności wzniesionych na niej budynków stanowiących własność Skarbu Państwa.

Dowód: decyzja z 8.03.1996 r. – k . 94 - 95

(...) S.A. z dniem 31 grudnia 2004 r. została przekształcona w (...) S.A., a następnie z dniem 3 lipca 2007 r. w (...) S.A.

Dowód: odpis KRS – k. 38 - 53

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w niniejszej sprawie między stronami był co do zasady bezsporny w związku z tym Sąd w dużej części oparł swoje ustalenia na podstawie zgodnych oświadczeń stron, mając na uwadze treść art. 230 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W pozostałej części Sąd oparł się w głównej mierze na dokumentach zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy i zeznaniach świadka M. N. (1) .

Dokumenty złożone przez wnioskodawcę , znajdujące się na kartach 20-26 , 28 -34 akt nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, wobec czego Sąd nie analizował ich.

Co do zasady Sąd uznał za wiarygodne wszystkie dokumenty znajdujące się w aktach przedmiotowej sprawy, w szczególności mapy geodezyjne oraz dokumenty związane z lokalizacją i pośrednio z uruchamianiem linii elektroenergetycznych, choć nie wszystkie miały istotne znaczenie dla ustalenie faktów niezbędnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Należy wskazać, iż w rzeczywistości nie były one kwestionowane przez strony. Tym samym również i Sąd nie znalazł podstaw do odmówienia im wiarygodności.

W ocenie Sądu zgodne z prawdą były zeznania świadka M. N. (1). Co prawda jest on pracownikiem wnioskodawcy , zaś jego wiedza opiera się w dużej mierze na zgromadzonej dokumentacji technicznej, to jednak powyższe nie może przesądzać o braku obiektywizmu z jego strony. W ocenie Sądu przedstawił on, opierając się na zgromadzonych dokumentach, wyłącznie okoliczności natury faktycznej, pozbawione ocen subiektywnych. Posiłkowanie się zaś dokumentami nie może wzbudzać zdziwienia z uwagi chociażby na datę w jakiej rozpoczął pracę zawodową oraz upływ czasu od dnia posadowienia poszczególnych urządzeń elektroenergetycznych. Poza tym zeznania świadka miały istotne znaczenie w zakresie ustalenia rzeczywistego wykonywania przedmiotowej służebności.

Przed przystąpieniem do zasadniczych wywodów należy odnieść się do zarzutu podnoszonego przez uczestnika, a dotyczącego niemożności stwierdzenia zasiedzenia służebności przesyłu i służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu. O ile uzasadnionym jest pogląd o niemożności stwierdzenia, iż dany podmiot zasiedział „służebność przesyłu” w dacie, w której powyższa instytucja nie była jeszcze uregulowana w kodeksie, o tyle całkowicie chybiony i niezrozumiały jest zarzut niemożliwości stwierdzenia zasiedzenia „służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebność przesyłu”. Takowa bowiem możliwość jest nie tylko praktyką istniejącą jeszcze przed 3 sierpnia 2008 r., ale przede wszystkim jest oparta na ugruntowanej i jednoznacznej linii orzecznictwa i doktryny, która taką możliwość dopuszcza, a które to stanowisko Sąd orzekający w pełni podziela i akceptuje (w tym uchwała SN w sprawie III CZP 89/08).

Mając powyższe na uwadze, przechodząc do właściwych rozważań, w pierwszej kolejności należy poczynić klika uwag natury ogólnej, niezbędnych do prawidłowego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy:

Po pierwsze wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć – na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. – prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). W szczególności przedmiotowe ograniczone prawo rzeczowe może być ustanowione wówczas, gdy rzeczone urządzenia przesyłowe już istnieją, jak również wtedy, gdy mają one zostać dopiero posadowione. Tym samym w pierwszym z przypadków, ustanowienie takowej służebności może być co do zasady uznane za usankcjonowania istniejące już stanu rzeczy.

Po drugie, zgodnie z art. 305 ⁴ k.c. do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. W szczególności znajduje tu zastosowanie art. 292 k.c. stanowiący o możliwości nabycia rzeczonej służebności przez zasiedzenie na rzecz samoistnego posiadacza. Powyższe ma miejsce jednakże tylko wówczas, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Moment jego powstania stanowi przy tym początkową granicę biegu zasiedzenia.

Po trzecie – dla możliwości ustalenia, iż nastąpiło zasiedzenie służebności koniecznym jest ustalenie, iż rzeczone trwałe i widoczne urządzenia zostały wykonane przez samoistnego posiadacza przedmiotowej służebności, nie zaś przez właściciela nieruchomości obciążonej.

Po czwarte, mając na uwadze fakt, iż przy zasiedzeniu służebności gruntowych mają odpowiednie zastosowanie przepisy co do zasiedzenia nieruchomości, niezbędnym elementem jest ustalenie dobrej lub złej wiary posiadacza, który ocenia się na moment sporządzenia widocznego urządzenia. Powyższe zaś bezpośrednio wpływa na długość terminu zasiedzenia.

Po piąte wreszcie – zgodnie z art. 176 § 1 k.c. jeżeli nastąpiło przeniesienie posiadania następca może doliczyć sobie do swojego czasu, okres posiadania swego poprzednika, z tym jednakże zastrzeżeniem, iż gdy ten uzyskał posiadanie w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko gdy, łącznie wynoszą 30 lat.

Przechodząc do merytorycznej analizy, w pierwszej kolejności wskazać należy, że nie budziło żadnej wątpliwości, iż w przedmiotowej sprawie spełniony został warunek wykonania trwałych i widocznych urządzeń. Żadna bowiem ze stron postępowania co do zasady nie kwestionowała istnienia w chwili obecnej jak i wcześniej zarówno słupów, jak również samych linii energetycznych biegnących nad nieruchomościami stanowiącymi własność uczestnika Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w F. . Bezsprzecznym było również to, iż przedmiotowe urządzenia zostały wykonane przez poprzednika prawnego wnioskodawcy Zakłady (...) – Zakład (...).

Co do zasady nie budziła również większych wątpliwości data posadowienia przedmiotowych urządzeń , a co za tym idzie, data rozpoczęcia korzystania z nich w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu. Bezsprzecznym zaś jest, iż moment oddania ich do użytkowania stanowi datę od której można mówić o wykonywaniu służebności polegającej na przesyłaniu energii elektrycznej. Z drugiej strony zauważyć należy, iż w zdecydowanej większości przypadków moment wybudowania jest co do zasady równoznaczny z chwilą oddania do używania, z uwagi na cel wykonywania linii energetycznych. Taki wniosek wypływa bowiem wprost z zasad doświadczenia życiowego i logicznego myślenia.

Nie budziło żadnej wątpliwości ustalenie daty , w jakiej z całą pewnością istniały już stacje transformatorowe (...) i Z. 1. Wynika to wprost z księgi majątkowej i inwentaryzacji linii średniego i niskiego napięcia ( k. 19 , 27 akt) oraz z zeznań świadka M. N. (1) . Dokument z 18 sierpnia 1983 roku ( k. 18) potwierdza istnienie przedmiotowych urządzeń elektroenergetycznych .

Skoro zaś istniały stacje transformatorowe , to musiały też istnieć linie elektroenergetyczne , przy czym linia niskiego napięcia 0,4 kV połączona była ze stacją (...) , a linia średniego napięcia 15 kV połączona była ze stacją Z. 1 . (...) była ponadto skorelowana z linią średniego napięcia 15 kV.

Mając na uwadze powyższe i z uwagi na brak możności ustalenia konkretnego dnia, Sąd przyjął jako początek biegu okresu zasiedzenia odpowiednio dzień 31 grudnia 1968 r. i 31 grudnia 1969 r.

Co prawda brak jest informacji odnoszącej się do daty podłączenia przedmiotowych urządzeń pod napięcie, a więc rozpoczęcia korzystania ze służebności, to jednak powyższe w ocenie Sądu nie jest przeszkodą w ustaleniu przedmiotowego faktu. Jak bowiem wskazano wyżej, truizmem jest twierdzenie, iż urządzenia energetyczne zostały wybudowane, zaś przez dłuższy lub krótszy okres nie miała miejsce ich eksploatacja. Należy bowiem zauważyć, iż nielogicznym byłoby działanie przedsiębiorstwa, które mając wybudowaną linię energetyczną jej nie użytkuje, zwłaszcza mając na uwadze, iż miało to miejsce w okresie realizacji ustawy o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli. Tym samym Sąd doszedł do przekonania, iż skoro przedmiotowa linia i stacja były wybudowane ( istniały ) w 1968r. i 1969 r. , to zasadnym jest przyjęcie, iż już w tym samym roku rozpoczęło się ich użytkowanie. W związku z tym jako początkowy dzień rozpoczęcia wykonywania służebności, z uwagi na niemożność ustalenia konkretnego dnia, Sąd przyjął datę 31 grudnia 1968 r. i 31 grudnia 1969 r.

Kolejnym elementem niezbędnym dla oceny zaistnienia przesłanek zasiedzenia służebności gruntowej, w tym służebności przesyłu jest ocena dobrej lub złej wiary w momencie objęcia w posiadanie przedmiotowych służebności. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa przyjmuje się, iż posiadanie polegające na korzystaniu z trwałych i widocznych urządzeń posadowionych na nieruchomości przez przedsiębiorstwo energetyczne, może być uznane za posiadanie w dobrej wierze z chwilą jego objęcia, na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli. Skoro bowiem jej objęcie nastąpiło na mocy przepisów ustawowych, uzasadnionym jest przyjęcie dobrej wiary (zob. postanowienie SN z 23 września 2010 r., III CSK 319/09). W pełni akceptując powyższy pogląd wskazać należy, iż w ocenie Sądu nie jest jednak możliwym uznanie, iż poprzednicy prawni wnioskodawcy stawiając urządzenia elektryczne na nieruchomości uczestnika byli w dobrej wierze. Podkreślając raz jeszcze, iż przyjęcie dobrej wiary wykonującego przedmiotowe urządzenia jest możliwe tylko wówczas gdy powyższe następowało na podstawie wskazanej uprzednio ustawy, zauważyć jednocześnie należy, iż musi się ono odbywać zgodnie z zasadami i regułami przez nią przewidzianymi, a nie wyłącznie w oparciu o niepoparte żadnymi dowodami twierdzenia, wskazujące na takowe okoliczności. Przepisy niniejszego aktu prawnego przewidywały tymczasem iż, wstęp na nieruchomość a tym samym objęcie w posiadanie rzeczonej służebności odbywało się na podstawie decyzji odpowiedniego organu administracji administracyjnej, w szczególności wydawanego na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. W materiale dowodowym niniejszej sprawy brak jest jednakże jakiejkolwiek decyzji wywłaszczeniowej, która stanowiłaby tytuł prawny do wejścia w posiadanie przedmiotowych służebności i to w stosunku do wszystkich analizowanych linii. Bezsprzecznym zaś było, iż ciężar wykazania istnienia powyższego faktu spoczywał na wnioskodawcy. Powyższego nie zmienia bynajmniej domniemanie dobrej wiary płynące z art. 7 k.c., które nie może opierać się wyłącznie na podstawie pozbawionego żadnych podstaw dowodowych twierdzenia wnioskodawcy. Tym samym, nie negując faktu posadowienia rzeczonych urządzeń w ramach wykonywania ustawy o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli, wskazać należy, iż brak jest dowodów, iż powyższe nastąpiło z zachowaniem wymogów ustawowych. Nie jest więc możliwe przyjęcie po stronie poprzednika prawnego wnioskodawcy – Zakładu (...) – Zakład (...), a mówiąc ściśle po stronie Skarbu Państwa, istnienia dobrej wiary w momencie posadowienia przedmiotowych urządzeń.

Kolejną kwestią wymagającą rozważenia, jest ustalenie czy przez cały okres trwało posiadanie przedmiotowej służebności, w szczególności w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, związanym chociażby z jej konserwacją czy modernizacją. W ocenie Sądu nie ulega żadnej wątpliwości, iż od momentu posadowienia przedmiotowych urządzeń i przez cały kolejny okres Skarb Państwa – przedsiębiorstwa państwowe, a następnie ich następcy prawni wykonywali wszelkie czynności, które można określić jako odpowiadające służebności przesyłu, wliczając w to również przeprowadzanie czynności modernizacyjnych. Powyższe bowiem jest nie tylko logiczną konsekwencją samego faktu istnienia linii energetycznych, ale także pozostaje w zgodności z zasadami doświadczenia życiowego. Ponadto zauważyć należy, iż wykonywanie takowych czynności znalazło potwierdzenie w zeznaniach świadka – pracownika wnioskodawcy i dokumentach potwierdzających remont linii niskiego napięcia w 1984 roku . Poza tym gdyby przyjąć brak konserwacji czy też modernizacji rzeczonych urządzeń przez okres ponad 30 lat, niemożliwym byłoby ich dalsze istnienie, gdyż po prostu nie wytrzymałyby trudów związanych z biegiem czasu.

Jak zostało już uprzednio wskazane, początkowe daty biegu zasiedzenia określone są dniem 31 grudnia 1968 r. oraz 31 grudnia 1969 r. Zastosowanie znajdzie tu okres zasiedzenia ustanowiony w art. 172 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 października 1990 r., a więc przy przyjęciu upływu 20 lat (zła wiara) . Tym samym okres zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu upłynął odpowiednio z dniem 31 grudnia 1988 r. – co do linii średniego i niskiego napięcia i z dniem 31 grudnia 1989 r. – co do linii średniego napięcia , o czym orzeczono w punkcie I postanowienia .

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 84 ust. 1 i 2 w związku z art. 80 ust. 1 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sadowych w sprawach cywilnych – w punkcie II postanowienia i na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. – w punkcie III postanowienia , ustalając, iż każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.