Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2016 r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Lidia Łataś

Protokolant Oliwia Rajewska

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2016 r. w Częstochowie

sprawy M. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

przy udziale R. S. (1)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym, o ustalenie podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania M. S. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 1 kwietnia 2016 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od odwołującej M. S. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. kwotę 1200 zł. (tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 656/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 kwietnia 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. stwierdził, że R. S. (1) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od
20 października 2012r. do 28 lutego 2013r. jako pracownik i podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od
20 października 2012r. do 28 lutego 2013r. z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej M. S. (1) z siedzibą w H. oraz ustalił podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne-rentowe, wypadkowe i zdrowotne.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż w wyniku przeprowadzonej kontroli okresowej płatnika M. S. (1) stwierdzono, że w dniu 1 grudnia 2010r. zawarła z R. S. (1) umowę o pracę, na podstawie której R. S. (1) został zatrudniony w okresie od 1 grudnia 2010r. na czas nieokreślony, w wymiarze czasu pracy ¼ etatu z wynagrodzeniem 329,25 zł miesięcznie brutto, na stanowisku manager. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano miejsce prowadzenia pozarolniczej działalności przez płatnika składek M. S. (1), tj. ul. (...) (...)-(...) H.. Z tytułu zawartej umowy o pracę R. S. (1) został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w charakterze pracownika od 1 grudnia 2010r. do 28 lutego 2013r. Z zeznań R. S. (1) złożonych do protokołu przesłuchania w dniu 18 listopada 2015r. wynika, że pozostaje w związku małżeńskim od 20 października 2012r. z M. S. (1), nie posiada orzeczonej separacji, rozwodu oraz nie ma rozdzielności majątkowej z żoną, jak również że wykonywał czynności managerskie i biurowe. Na potwierdzenie faktu zawarcia związku małżeńskiego przez R. S. (2) z M. S. (2) przedłożył odpis skrócony aktu małżeństwa. Ustalenia kontroli doprowadziły do wniosku, że R. S. (1) w okresie od 20 października 2012r. do 28 lutego 2013r. współpracował przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej przez płatnika składek M. S. (1) i z tego tytułu wynika obowiązek zgłoszenia R. S. (1) w okresie od 20 października 2012r. do 28 lutego 2013r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako osoby współpracującej przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej za w/w okres. Z treści złożonych zeznań przez R. S. (1) wynika, że płatnik składek M. S. (1) z R. S. (1) posiadali różne adresy zamieszkania. Ten stan prawny pozostaje bez znaczenia dla ustaleń poprawności zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego R. S. (1) jako osoby współpracującej biorąc pod uwagę, że płatnik składek i jej mąż R. S. (1) nie mają orzeczonego rozwodu, bądź separacji. ZUS podnosił przy tym, iż w wyroku z dnia 3 marca 1999r. sygn. akt II UKN 504/98 Sąd Najwyższy wskazał, iż o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego decyduje więź gospodarczo-rodzinna istniejąca między określonymi osobami. Nie znaczenia, czy osoby te są zameldowane w tym samym lokalu mieszkalnym.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik składek M. S. (1). Podnosiła, iż decyzja jest krzywdząca. Zarzucała, iż ZUS źle zinterpretował jej relację i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego z mężem. Wskazywała, iż skomplikowanie sytuacji przed ślubem i tuż po ślubie było niezaplanowane, więc nie było możliwe natychmiastowe rozpoczęcia wspólnego życia. W związku z opieką nad babcią nastąpiła zwłoka z przeprowadzką i rozpoczęciem wspólnego zamieszkania i wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego i finansowego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji oraz zasądzenie kosztów postępowania sądowego na jego rzecz zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Zainteresowany R. S. (1) przyłączył się do odwołania M. S. (1).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

M. S. (3) (wcześniej M.) prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą Firma(...) w H.. Działalność prowadzona jest w zakresie gastronomii – dwóch barów. Adresem firmy jest ul. (...) w H.. Odwołująca zamieszkuje w H. przy ul. (...). Zainteresowany R. S. (3) w okresie od 1 listopada 2006r. do 22 kwietnia 2009r. był zatrudniony u odwołującej na stanowisku pomocy biurowej w wymiarze ¼ etatu. W dniu 1 grudnia 2010r. odwołująca zawarła z zainteresowanym umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku managera w wymiarze ¼ etatu. Miejscem wykonywania pracy określono miejsce wykonywania działalności. Strony ustaliły wynagrodzenie na 329,25 zł miesięcznie. Na zajmowanym stanowisku zainteresowany zajmował się sprawami marketingowo-księgowymi oraz sprawami związanymi z organizacją działalności firmy, zajmował się szukaniem odpowiednich dostawców, którzy spełnialiby warunki jakościowe, logistyczne, finansowe, załatwiał sprawy związane z utworzeniem strony internetowej dla firmy, pomagał w rozliczaniu pracowników z czasu pracy, obliczaniu pensji, często również reprezentował odwołującą przed różnymi organami. Ponadto prowadził rokowania z przyszłymi dostawcami lub odbiorcami towaru, z osobami dla których miały być organizowane imprezy czy też np. związane z dostarczaniem posiłków do domu pomocy społecznej. Niekiedy mógł wykonywać czynności konserwatorskie, naprawcze. Nie został określony harmonogram czasu pracy zainteresowanego, z którego wynikałoby że ma pracować codziennie przez 2 godziny albo raz w tygodniu dłuższy okres czasu. Miał wykonywać czynności wtedy kiedy była taka potrzeba. Odwołująca zajmowała się w firmie innymi czynnościami. Była szefem kuchni i jednocześnie szefem firmy, zajmowała się sprawami związanymi z menu, odpowiednim doborem potraw, szkoleniem pracowników, kontrolą jakości wyrobów. Odwołujący i zainteresowana w dniu 20 października 2012r. wstąpili w związek małżeński. Nie ustanowili odrębności majątkowej. Wspólne decydowali o wszystkich sprawach. Zainteresowany miał dostęp do konta i razem z odwołującą mógł regulować należności. Zainteresowany był zameldowany i zamieszkiwał w S. przy ul. (...) przed zawarciem małżeństwa, jak i bezpośrednio po jego zawarciu. Mieszkał tam z 91-letnią babcią, którą się opiekował. Od marca 2013r. zainteresowany jest zameldowany w H. przy ul. (...). Zainteresowany i odwołująca rozwiązali stosunek pracy w dniu 28 lutego 2012r. Po rozwiązaniu umowy o pracę zainteresowany na mocy notarialnie udzielonego pełnomocnictwa pozostawał uprawniony do reprezentowania odwołującej przed wszelkimi organami administracyjnymi, bankami, sądami, ZUS-em, Urzędem Skarbowym, osobami prawnymi i fizycznymi, pobierania i wysyłania korespondencji, wystawiania i odbierania faktur, uiszczenia opłat, składania własnoręcznego podpisu na wszelkiego rodzaju dokumentacji dotyczących prowadzenia firmy odwołującej, przyjmowania przedstawicieli w/w instytucji – kontrole, przewozu i sprzedaży towaru oraz do składania wszelkich oświadczeń, wyjaśnień i wniosków, jakie okażą się konieczne, a także do prowadzenia rokowań, zawierania umów i składania zeznań podatkowych oraz do odbioru wszelkich pism.

dowód: akta ZUS, akta osobowe zainteresowanego, częściowo wyjaśnienia zainteresowanego (k. 16v-17v akt).

Odwołanie jest nieuzasadnione.

Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016r., poz. 963), jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się zatem do ustalenia czy w związku
z wykonywaniem przez R. S. (1) w spornym okresie czynności w ramach działalności żony winien być traktowany jako pracownik czy jako osoba współpracująca.

Wedle ust. 11 art. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność (…), uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę
i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności (…).

Nie każde jednak wykonywanie czynności osoby bliskiej przedsiębiorcy oznacza, iż jest ona osobą współpracującą. W kwestii tej wypowiadał się Sąd Najwyższy (por. wyrok z dnia 23 kwietnia 2010r., sygn. II UK 315/09, LEX nr 604215; wyrok z dnia 6 styczna 2009r., sygn. II UK 134/08, OSNP 2010/13-14/170). Na podstawie rozważań tego Sądu można wyciągnąć wniosek, iż aby możliwe było stwierdzenie, że doszło do współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej, konieczne jest wystąpienie łącznie takich elementów jak:

1)  istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika;

2)  bezpośredni związek z przedmiotem podjętej działalności;

3)  stabilność i zorganizowanie;

4)  znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe potwierdza, iż charakter czynności wykonywanych przez R. S. (1) w okresie od 20 października 2012r. do 28 lutego 2013r. w ramach umowy o pracę zawartej z odwołującą wskazuje na ich wykonywanie w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Przede wszystkim ciężar gatunkowy działań zainteresowanego miał istotne znaczenie dla prowadzonej działalności gospodarczej. Jak wyjaśniał zainteresowany zajmował się sprawami związanymi z organizacją działalności firmy, sprawami marketingowo-księgowymi, szukaniem odpowiednich dostawców, rokowaniami z dostawcami, załatwiał sprawy związane z utworzeniem strony internetowej, reprezentował odwołującą przed różnymi organami, sporządzał dokumentację. Czynności te miały bezpośredni związek z działalnością, charakteryzowały się zorganizowaniem i ciągłością. Zainteresowany miał wykonywać pracę w wymiarze średnio 2 godzin dziennie, a więc nie można powiedzieć, że wykonywana przez niego praca miała charakter okazjonalny. Jednocześnie jak sam wskazał czynności wykonywał wtedy kiedy była taka potrzeba. Oznacza to, iż częstotliwość podejmowanych przez niego czynności wynikała bezpośrednio z potrzeb prowadzonej działalności i była do tych potrzeb adekwatna. Niewątpliwie czynności wykonywane przez zainteresowanego miały bardzo istotne znaczenie dla prowadzonej działalności. Nie można nie zwrócić uwagi, iż czynności te przeważnie w przypadku mniejszych firm wykonywane są samodzielnie przez osoby prowadzące działalność gospodarczą. R. S. (3) przyczyniał się do prowadzenia działalności, działając na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność, był zaangażowany
w prowadzenie tej działalności. Zainteresowany niewątpliwie współpracował z odwołującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Zdaniem zainteresowanego nie została jednak spełniona przesłanka dotycząca prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, przez które rozumiał zamieszkiwanie, wspólne podejmowanie decyzji, wspólne finansowanie. Wyjaśniał, iż w przypadku jego
i odwołującej nie miało miejsca wspólne zamieszkiwanie i wspólne finansowanie.

Niewątpliwie warunkiem jaki jest konieczny do uznania danej osoby za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, jest zaliczenie tej osoby do kręgu osób najbliższych dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Za osobę tę może być uznana tylko osoba, która poza łączącym ją z prowadzącym działalność gospodarczą pokrewieństwem, pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oznacza natomiast wspólne zamieszkiwanie tych osób połączone ze wspólnym zaspokajaniem potrzeb życiowych, czyli ścisłą współpracą w załatwianiu spraw związanych z codziennym prowadzeniem domu (np. zakupy, opłata rachunków). Jak wskazuje się w orzecznictwie (por. uzasadnienie do wyroku SN z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 56/95) ocena, czy osoba "pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym" zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia (...). Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują". Jednocześnie fakt oddzielnego zamieszkiwania małżonków nie jest, w aktualnych realiach, sytuacją nietypową (np. praca w innym mieście, praca za granicą, jednego z małżonków) i nie jest okolicznością wystarczającą do stwierdzenia braku wspólnego gospodarstwa domowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 kwietnia 2016r., sygn. III AUa 1730/15, LEX nr 2057812; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 lutego 2013r., sygn. III AUa 511/12, LEX nr 1286463).

Zainteresowany przyznał, iż po zawarciu małżeństwa o wszystkich sprawach decydowali wspólnie z żoną. Niewiarygodne są natomiast jego wyjaśnienia w zakresie w jakim wskazywał, iż nie miało miejsce wspólne finansowanie. Wskazać należy, iż z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje obowiązek przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.). Obowiązek przewidziany w tym przepisie obciąża małżonków stosownie do ich możliwości w zakresie świadczenia pracy własnej na rzecz rodziny i dotyczy całej rodziny w jej aktualnym kształcie. Obowiązek ten powstaje niezależnie od łączącego małżonków ustroju majątkowego. Tym niemniej w niniejszej sprawie między małżonkami istniała ustawowa wspólność majątkowa. Wynika z tego domniemanie, że małżonkowie wspólnie majątkowo działają dla dobra rodziny, którą założyli. Niewystarczające dla obalenia tego domniemania są wyjaśnienia strony bezpośrednio zainteresowanej określonym rozstrzygnięciem, iż tak nie było. Przy czym wskazać należy, iż również inne okoliczności poza domniemaniem wynikającym z zawarcia małżeństwa wskazują, iż faktycznie między małżonkami istniała również więź gospodarcza. Zainteresowany przyznał, iż także przed 17 kwietnia 2013r. dysponował analogicznym pełnomocnictwem co znajdujące się w aktach ZUS. Niewątpliwie upoważniało ono zainteresowanego w bardzo szerokim spektrum działań, także w zakresie finansów firmy. Trudno przyjąć, aby zainteresowany jako małżonek odwołującej regulował jej należności, a jednocześnie w życiu prywatnym dysponował zupełnie odrębnym budżetem. Odwołujący sam przyznał, iż miał dostęp do konta żony i razem z nią regulował należności. Należy przy tym wskazać, iż odwołująca jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. W związku z tym nic nie stoi na przeszkodzie, aby z takiego konta osoba regulowała należności związane z działalnością gospodarczą, jak i prywatne. Nie można również nie zauważyć, iż zainteresowany przesłuchiwany przed ZUS, opisując sytuację mającą miejsce przed marcem 2013r. wskazywał, iż specjalnie dla jego babci on i odwołująca dobudowali pokój z przeznaczeniem na zamieszkanie, ponieważ chcieli aby zamieszkała z nimi w H.. Wskazuje to, iż małżonkowie byli wspólnie zaangażowani w dobudowę pokoju, co niewątpliwie musiało być związane również z pokryciem określonych kosztów. Z drugiej strony poza twierdzeniami zainteresowanego strony nie przedstawiły żadnych dowodów świadczących o zerwaniu między nimi więzi gospodarczej.

Należało zatem przyjąć, iż zainteresowanego i odwołującą w okresie spornym łączyła więź ekonomiczna, współpraca przy załatwianiu spraw rodziny, realizacja i uczestnictwo w jej bieżących potrzebach i wydarzeniach, co wystarcza dla stwierdzenia prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.

W konsekwencji uznając zaskarżoną decyzję za prawidłową Sąd, na podstawie wyżej powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie ubezpieczonego.

W sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego, biorąc za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego stawki minimalne określone w § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) (por. mającą moc zasady prawnej uchwałę Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów, z dnia 20 lipca 2016r., sygn. III UZP 2/16, Biul.SN 2016/7/19-20).

Orzeczenie to wydane zostało co prawda na gruncie poprzednio obowiązującego rozporządzenia, ale wobec tożsamości regulacji zachowuje pełną aktualność również na gruncie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804). Wobec powyższego o kosztach zastępstwa procesowego orzeczono zgodnie z § 2 pkt 3 wymienionego wyżej rozporządzenia.