Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant – st. sekr. sądowy Marta Walińska

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2016 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: Banku (...) SA w B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 5 stycznia 2016 r., znak: (...)

w sprawie: Banku (...) SA w B.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o zwrot nienależnie wypłaconych świadczeń

oddala odwołanie.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt VI U 1140/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 stycznia 2016 r., znak: RE/5978159/10, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. - na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 963 j.t.) - zobowiązał Bank (...) S.A. w B. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń za okres od 01.03.2015 r. do 30.11.2015 r. w kwocie 10.894,63 zł. ZUS jednocześnie stwierdził, że Z. B. wypłacono bezpodstawnie emeryturę w okresie 01.03.2015 r. – 30.11.2015 r. w łącznej kwocie 10.894,63 zł. Organ rentowy w uzasadnieniu decyzji podniósł, iż obciążenie obowiązkiem zwrotu tych należności jest uzasadnione, gdyż świadczenia zostały wypłacone bezpodstawnie w wyniku zgonu Z. B., który nastąpił w dniu(...)r. Z uwagi na brak informacji o zgonie świadczeniobiorcy, należne mu świadczenia przekazywane były do 30.11.2015 r. na rachunek bankowy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył Bank (...) S.A. w B., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji w ten sposób, iż powód nie jest zobowiązany do zwrotu pozwanemu kwoty 10.894,63 zł tytułem nienależnie wypłaconego świadczenia. Strona odwołująca wskazała, że w dniu 17 grudnia 2015 r. wpłynęło do powoda pismo pozwanego przedmiocie wniosku o zwrot świadczenia za miesiące od marca do listopada 2015 r. w wysokości 10.894,63 zł z powodu zgonu zmarłego Z. B., a w przypadku gdy osoba zmarła była współposiadaczem rachunku, o przekazanie danych współposiadacza. Bank (...) S.A. w odpowiedzi z dnia 24 grudnia 2015 r. poinformował pozwanego, że zwrot żądanego świadczenia nie może być zrealizowany z uwagi na fakt, iż środki pieniężne pozostałe na rachunku bankowym należącym do Z. B. zostały wypłacone M. M. w całości z tytułu spadku. Z uwagi na omyłkę dotyczącą osoby spadkobiercy, powodowy Bank pismem z dnia 5 lutego 2016 r. skierowanym do pozwanego wskazał prawidłowo imię i nazwisko spadkobiercy D. B. jako uprawnionej osoby, któremu powód wypłacił dnia 18 listopada 2015 r., na jego wniosek, na podstawie postanowienia z dnia 09.09.2015 Sądu Rejonowego w (...)Wydziału I Cywilnego r. przed dniem wpływu wezwania pozwanego do zapłaty z dnia 17 grudnia 2015 r., kwotę 10.894,63 zł. Nadto, powód nie zgodził się z decyzją pozwanego, która wpłynęła do powoda 11.01.2016 r., albowiem zgodnie z art. 55 ust. 3 ustawy – Prawo bankowe, jest zwolniony od wypłaty pozwanemu kwoty 10.894,63 zł.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

Z. B. pobierał emeryturę z ZUS od dnia 15.09.2000 r. W dniu (...)r. Z. B. zmarł. Organ rentowy (...) Oddział w P. pismem z dnia 15.12.2015 r. wezwał Bank (...) S.A. do zwrotu kwoty 10.894,63 zł przekazanej na rachunek bankowy prowadzony dla Z. B. tytułem wypłaty emerytury za okres od 03/2015 r. do 11/2015 r. W odpowiedzi na wspomniane wezwanie Bank (...) S.A. w B. pismem z dnia 24.12.2015 r. poinformował organ rentowy, iż w myśl art. 55 ust. 3 ustawy – Prawo bankowe, bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w ust. 1 pkt 2, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty. Odwołujący podniósł, że w związku z tym nie dokonano zwrotu żądanego świadczenia z tego powodu, iż środki pieniężne pozostałe na rachunku bankowym należącym do Z. B. zostały wypłacone osobie uprawnionej M. M. z tytułu wypłaty spadku w całości. W piśmie z dnia 05.02.2016 r. powód Bank (...) S.A., nawiązując do pisma z dnia 24.12.2015 r., poinformował Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., iż zaszła omyłka w osobie spadkobiercy posiadacza rachunku bankowego zmarłego Z. B.. Powód zaznaczył, iż omyłkowo podał jako spadkobiercę M. M., bowiem spadkobiercą któremu wypłacone zostały środki pieniężne pozostałe na rachunku bankowym należącym do Z. B. jest osoba uprawniona D. B.. D. B. pismem z dnia 30.10.2015 r. (doręczonym powodowi w dniu 10.11.2015 r.) zwrócił się do Banku (...) S.A. o wypłatę środków zgromadzonych na koncie jego ojca Z. B.. Sąd Rejonowy w (...) Wydział I Cywilny postanowieniem z dnia 09.09.2015 r. stwierdził, iż spadek po Z. B. zmarłym w dniu (...)r. nabył jego syn D. B. w całości. Bank (...) S.A. wypłacił D. B. w dniu 18.11.2015 r. środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym prowadzonym dla Z. B..

- dowody: odpis skrócony aktu zgonu Z. B., wezwanie powoda do zwrotu kwoty świadczeń z dnia 15.12.2015 r., odpowiedź Banku (...) z dnia 24.12.2015 r., pismo strony powodowej z dnia 05.02.2016 r. (akta rentowe ZUS); pismo D. B. z dnia 30.10.2015 r., postanowienie SR w Wyszkowie z dnia 09.09.2015 r. (k. 5 akt sądowych)

Sąd Okręgowy powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i w aktach organu rentowego. Sąd uznał te dowody za wiarygodne, bowiem nie zawierają sprzeczności, wzajemnie się uzupełniają oraz tworzą spójną logiczną całość.

Sąd zważył, co następuje:

Przenosząc ustalony w sprawie stan faktyczny na grunt przepisów prawa stwierdzić należało, że odwołanie Banku (...) S.A. z siedzibą w B. nie zasługiwało na uwzględnienie.

W myśl art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r., poz. 128 j.t.), w przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej bank jest obowiązany wypłacić z tych rachunków:

1)kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów - w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku;

2)kwotę równą wpłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat.

Zgodnie z art. 55 ust. 3 ustawy – Prawo bankowe, bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w ust. 1 pkt 2, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty.

Zgodnie z treścią art. 138a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 887 j.t.), podmiot prowadzący rachunek płatniczy oraz bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa prowadzące rachunek inny niż płatniczy, a także wydawca instrumentu płatniczego są obowiązani zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na ten rachunek albo instrument płatniczy, za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy; przepis art. 144 ust. 1 stosuje się odpowiednio. Mając na względzie poczynione ustalenia faktyczne w sprawie oraz zgromadzony materiał w toku postępowania dowodowego, Sąd uznał, iż organ rentowy ZUS decyzją z dnia 5 stycznia 2016 r. w sposób prawidłowy i uzasadniony zobowiązał Bank (...) S.A. do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń za okres od 01.03.2015 r. do 30.11.2015 r. tytułem wypłaty emerytury przysługującej Z. B.. Należy wskazać, iż z uwagi na to, iż świadczeniobiorca Z. B. zmarł w dniu (...)r., prawo do świadczenia emerytalnego ustało z dniem 01.03.2015 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. pismem z dnia 15.12.2015 r. (doręczonym powodowi w dniu 17.12.2015 r.) wezwał Bank (...) S.A. do zwrotu kwoty 10.894,63 zł przekazanej na rachunek bankowy prowadzony dla Z. B. tytułem przysługującej mu emerytury za okres od 03/2015 r. do 11/2015 r. W odpowiedzi na wspomniane wezwanie Bank (...) S.A. pismem z dnia 24.12.2015 r. (doręczonym pozwanemu w dniu 31.12.2015 r.) poinformował organ rentowy, iż w myśl art. 55 ust. 3 ustawy – Prawo bankowe, bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w ust. 1 pkt 2, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty. Strona powodowa wskazała, iż w związku z tym nie dokonano zwrotu żądanego świadczenia z tego powodu, iż środki pieniężne pozostałe na rachunku bankowym należącym do Z. B. zostały wypłacone osobie uprawnionej M. M. z tytułu wypłaty spadku w całości. Z kolei w piśmie z dnia 05.02.2016 r. (doręczonym pozwanemu w dniu 11.02.2016 r.) Bank (...) S.A. w nawiązaniu do pisma z dnia 24.12.2015 r. poinformował organ rentowy, iż zaszła omyłka w osobie spadkobiercy posiadacza rachunku bankowego zmarłego Z. B.. Powód zaznaczył, iż omyłkowo podał jako spadkobiercę M. M., gdyż spadkobiercą któremu wypłacone zostały środki pieniężne pozostałe na rachunku bankowym należącym do Z. B. jest osoba uprawniona D. B..

Wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 55 ust. 1, 3 ustawy – Prawo bankowe, bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w ust. 1 pkt 2, (tj. kwoty równej wpłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat), jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty.

Biorąc pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych przedmiotowej sprawy, nie ma wątpliwości, iż przywołane przepisy nie wywarły ekskulpującego skutku w stosunku do powoda. Bank (...) S.A. nie wypełnił przesłanek zwolnienia powoda od wypłaty kwoty określonej w art. 55 ust. 1 pkt 2. Odwołujący nie wskazał bowiem organowi rentowemu w terminie 30 dni od doręczenia wezwania w dniu 17.12.2015 r., osoby uprawnionej, na rzecz której zostały wypłacone środki pieniężne pozostałe na rachunku bankowym należącym do Z. B.. Bank (...) S.A. pismem z dnia 24.12.2015 r. wskazał, iż środki pieniężne pozostałe na rachunku bankowym należącym do Z. B. zostały wypłacone osobie uprawnionej M. M. z tytułu wypłaty spadku w całości. Tymczasem jak wynika z materiału dowodowego zebranego w sprawie, środki pieniężne przelane przez ZUS na rachunek bankowy Z. B. tytułem wypłaty przysługującej mu emerytury za okres od 01.03.2015 r. do 30.11.2015 r. zostały wypłacone osobie rzeczywiście uprawnionej, tj. jedynemu spadkobiercy zmarłego, jego synowi D. B.. Powód pismem z dnia 05.02.2016 r. (doręczonym ZUS w dniu 11.02.2016 r.) poinformował organ rentowy, że omyłkowo podał jako spadkobiercę M. M., gdyż spadkobiercą któremu wypłacone zostały środki pieniężne pozostałe na rachunku bankowym należącym do Z. B. jest osoba uprawniona D. B., lecz powód uczynił to po upływie terminie 30 dni określonego w art. 55 ust. 3 ustawy – Prawo bankowe. Termin ten upłynął w dniu 16 stycznia 2016 r. Wobec tego, uzasadnione było nieuwzględnienie odwołania odwołującego Banku (...) S.A. Warto w tym miejscu przywołać wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 16 września 2015 r., III AUa 1677/14, LEX nr 1950488, w którym to Sąd ten skonstatował, iż artykuł 55 ust. 3 ustawy z 1997 r. - Prawo bankowe, stanowi wyjątek od reguły, stąd też musi być interpretowany ściśle. Do zwolnienia banku z obowiązku zwrotu wpłaconego świadczenia niezbędne jest wskazanie osoby, której dokonano wypłaty z rachunku zmarłej przed otrzymaniem wniosku ZUS o zwrot należności.

Zgodnie z treścią art. 922 k.c. w wypadku śmierci posiadacza rachunku środki pieniężne zgromadzone na rachunku wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku. Zgoła odmiennie przedstawia się kwestia dziedziczenia praw do emerytury i renty. Niewątpliwie samo prawo do emerytury i renty jest prawem tak ściśle powiązanym z osobą uprawnioną (prawem osobistym), iż wygasa z chwilą śmierci uprawnionego i na nikogo przejść nie może. Zatem do spadku jedynego spadkobiercy zmarłego, tj. jego syna D. B. weszły jedynie środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym prowadzonym dla Z. B. w chwili jego śmierci czyli w dniu (...)r. Zatem należy uznać za nienależnie wypłacone świadczenia za okres od 01.03.2015 r. do 30.11.2015 r. przekazane na rachunek bankowy Z. B. po jego śmierci.

Należy wskazać, iż Bank (...) S.A. winien powziąć wątpliwości co do tego, czy środki pieniężne za okres od 03/2015 r. do 11/2015 r. mogły zostać wypłacone z rachunku bankowego prowadzonego dla Z. B.. Tym bardziej, iż powód w toku postępowania sądowego przyznał, że w momencie wypłaty wspomnianych środków wiedział o śmierci Z. B.. Niezależnie od tego trzeba skonstatować, że okolicznością decydującą o rozstrzygnięciu przedmiotowej sprawy było to, iż Bank (...) S.A. nie wypełnił przesłanek zastosowania wobec niego przepisu wyrażonego w art. 55 ust. 3 ustawy – Prawo bankowe.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie Banku (...) S.A. w B...