Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Andrzej Nowak

Protokolant: st. sekr. sąd. Agata Suchaniak

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2015 roku w Częstochowie na rozprawie

sprawy z powództwa K. B. (1), M. B. (1), S. B., A. B. (1)
i Z. B.

przeciwko Towarzystwu (...) w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) w W. na rzecz powódki K. B. (1) kwotę 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r.;

2.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) w W. na rzecz powoda M. B. (1) kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r.;

3.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) w W. na rzecz powoda S. B. kwotę 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r.;

4.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) w W. na rzecz powódki A. B. (1) kwotę 5.000 zł (pięć tysięcy złotych) wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r.;

5.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) w W. na rzecz powódki Z. B. kwotę 3.000 zł (trzy tysiące złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r.;

6.  w pozostałej części powództwo oddala;

7.  odstępuje od ściągnięcia z zasądzonych na rzecz powodów roszczeń kosztów sądowych w części, co do której powództwo zostało oddalone;

8.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Częstochowie) kwotę 3.332 zł (trzy tysiące trzysta trzydzieści dwa złote) tytułem kosztów sądowych, których powodowie nie mieli obowiązku uiścić;

9.  nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego.

I C 313/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 lipca 2014 r. powodowie K. B. (1), M. B. (1), S. B., A. B. (1) i Z. B. domagali się zasądzenia od pozwanego Towarzystwa (...) w W. następujących świadczeń pieniężnych wynikających ze skutków zdarzenia z dnia 27 października 2013 r. w którym poniosła śmierć matka i babcia powodów A. B. (2).

K. B. (1) wniosła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 75.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w wyniku śmierci matki oraz kwoty 30.000 zł odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty (sprecyzowanie powództwa k. 120-121)

M. B. (1) domagał się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 75.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w wyniku śmierci matki wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty.

Małoletni powodowie, będący wnukami A. B. (2), reprezentowani przez swoich przedstawicieli ustawowych wnosili o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego zadośćuczynień za śmierć babci w kwotach 40.000 zł na rzecz S. B., 20.000 zł na rzecz A. B. (1) oraz 20.000 zł na rzecz Z. B., wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty.

Każdy z powodów domagał się także zasądzenia od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości uzależnionej od wartości przedmiotu sporu w zakresie zgłaszanych przez nich roszczeń.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, iż w dniu 27 października 2013 r. w miejscowości G., kierujący pojazdem osobowym marki V. (...) o nr rej. (...) 7JM nie zachował należytej ostrożności i wymuszając pierwszeństwo przejazdu doprowadził do zderzenia z pojazdem marki M. (...) o nr rej. (...), którego pasażerką była A. B. (2). Na skutek obrażeń doznanych w wypadku A. B. (2) poniosła śmierć na miejscu zdarzenia. Posiadacz pojazdu kierowanego przez sprawcę był ubezpieczony u pozwanego w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody wywołane jego ruchem.

W dalszej części uzasadnienia pozwu podano, iż A. B. (2) była matką powodów K. i M. B. (1) oraz babcią powodów S., A. i Z. B.. Powodowie zgłosili pozwanemu szkodę w piśmie z dnia 5 grudnia 2013 r. Pozwany po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego jedynie częściowo uznał zgłoszone roszczenia. Na rzecz K. B. (1) wypłacono kwotę 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć A. B. (2) oraz 4.988 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu. Powodom M. B. (1) i S. B. przyznano odpowiednio 25.000 zł i 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Pozwany odmówił uznania roszczeń o zadośćuczynienie zgłaszanych przez powódki A. i Z. B. oraz roszczenia K. B. (1) o odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej i nie wypłacił z tego tytułu żadnych kwot. Powodowie wskazali, iż w chwili śmierci A. B. (2) miała 51 lat. Jej dzieci K. B. (1) i M. B. (1) liczyły wówczas odpowiednio 19 i 28 lat. A. B. (2) była babcią córek M. A. i Z. oraz syna K. S.. K. B. (1) została matką w wieku 14 lat i do momentu osiągnięcia przez nią pełnoletności A. B. (2) stanowiła dla S. rodzinę zastępczą. Śmierć A. B. (2) była dramatycznym wydarzeniem dla powodów, który na zawsze odmienił ich życie. W jej wyniku odczuwali i nadal odczuwają cierpienie, ból, poczucie osamotnienia i tęsknoty za zmarłą. Dla powódki K. B. (1) jej matka była nieocenionym wsparciem w wychowaniu małoletniego S.. Powódka wkraczając w dorosłość na skutek zdarzenia z dnia 27 października 2013 r., została bezpowrotnie pozbawiona możliwości korzystania z dalszej pomocy zmarłej, jej rad i wsparcia. Powód M. B. (1) również silnie odczuwa utratę matki, która była niezwykle bliską mu osobą. Nie jest w stanie zaakceptować jej odejścia i pogodzić się z tym, że nigdy więcej jej nie zobaczy. Nieobecność zmarłej odczuwają także jej wnuki powodowie S., A. i Z. B.. S. B. od urodzenia był silnie związany z A. B. (2), która przez kilka lat stanowiła dla niego rodzinę zastępczą. Zamieszkiwał z babcią, która organizowała mu czas, dbała o jego prawidłowy rozwój i edukację. Zmarła A. B. (2) okazywała dużo ciepła także pozostałym wnukom powodom A. i Z. B.. Przejawiało się to w częstych spotkaniach z nimi, karmieniu ich, przygotowywaniu im ulubionych potraw, wspólnych spacerach i zabawach. Obecnie, na skutek zdarzenia z dnia 27 października 2013 r. wszystkie wspólne plany rodzinne z udziałem zmarłej, pozostają w sferze niezrealizowanych marzeń.

Odwołując się do powyższych okoliczności faktycznych oraz kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia wynikających z orzecznictwa Sądu Najwyższego powodowie wskazali, że kwotą adekwatną, rekompensującą krzywdę będzie po 100.000 zł na rzecz K. B. (1) i M. B. (1), 50.000 zł na rzecz S. B. i po 20.000 zł na rzecz A. B. (1) i Z. B..

Uzasadniając roszczenie odszkodowawcze powódka K. B. (1) wskazała, iż w wyniku śmierci A. B. (2) jej sytuacja życiowa uległa znacznemu pogorszeniu. Zmarła była jedyną żywicielką rodziny, pracowała w administracji, uzyskując wynagrodzenie w wysokości około 2.100 zł miesięcznie. Swoją pracą zapewniała utrzymanie dla siebie, córki oraz wnuka, a ponadto zajmowała się domem i wspierała córkę w wychowaniu dziecka. W wyniku nagłej śmierci matki powódka musiała przejąć obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego, a jej sytuacja materialna znacznie się pogorszyła. Obecnie jej jedynym źródłem utrzymania są świadczenia z pomocy społecznej, w tym zasiłek rodzinny w wysokości 106 zł miesięcznie. Małoletni syn powódki otrzymuje alimenty w kwocie 300 zł miesięcznie. Powódka obecnie samodzielnie musi ponosić koszty utrzymania mieszkania, koszty wyżywienia i opłaty za przedszkole syna. Obciążają ją również zadłużenia spłacane komornikowi, które także były wcześniej regulowane przez A. B. (2). Powódka nadmieniła również, że wsparcie które dawałaby matka na pewno przełożyłoby się na większe sukcesy w jej życiu osobistym i zawodowym. W konkluzji powódka wskazała, iż kwotę należną tytułem znacznego pogorszenia się jej sytuacji życiowej po śmierci A. B. (2) jest 30.000 zł.

W zakresie odsetek powodowie wskazali, iż w dniu 20 grudnia 2013 r. pozwany wydał końcową i ostatecznie podtrzymaną decyzję o odmowie wypłaty roszczeń dochodzonych w niniejszym procesie. Podnieśli, iż opóźnienie w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego następuje, jeżeli dłużnik nie spełni go niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela i od tej daty należą się wierzycielowi odsetki.

W pozwie zgłoszono również wniosek o przyznanie na rzecz każdego z powodów od pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawek minimalnych określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie i ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów niepłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Pozwany Towarzystwo (...) w W. wniósł o oddalenie powództwa w odniesieniu do każdego z powodów oraz zasądzenie od każdego z nich zwrotu kosztów procesu według norm przypisanych. (k. 126-132)

W odpowiedzi na pozew pozwany nie kwestionował, iż ponosi odpowiedzialność cywilną za skutki zdarzenia z dnia 27 października 2013 r., w którym zginęła A. B. (2) oraz nie podnosił zarzutu przyczynienia się zmarłej do powstałej szkody. Wskazał, iż w toku postępowania likwidacyjnego uznał roszczenia K. B. (1), M. B. (1) oraz małoletniego S. B. co do zasady i wypłacił z tego tytułu na zasadzie art. 446 § 4 k.c. kwoty po 25.000 zł na rzecz K. B. (1) i M. B. (1), zaś na rzecz małoletniego S. B. kwotę 10.000 zł. W ocenie pozwanego dalej idące roszczenia powyższych powodów oraz roszczenia zgłaszane przez powódki A. i Z. B. są bezzasadne. W związku z tym pozwany zarzucił, iż powodowie nie wykazali, że łączyła ich ze zmarłą szczególna więź uzasadniająca przyznanie zadośćuczynienia w związku z jej śmiercią. Powód M. B. (1) usamodzielnił się, założył własną rodzinę, posiada żonę i dwoje dzieci, a w chwili zdarzenia nie zamieszkiwał z A. B. (2). Na tle tych okoliczności w ocenie pozwanego powód nie wykazał, aby śmierć jego matki wywołała takie następstwa, aby nie mógł powrócić do normalnego funkcjonowania. Małoletnie powódki A. i Z. B. również posiadają najbliższą rodzinę, która niewątpliwie będzie w stanie wypełnić im stratę A. B. (2). Relacje panujące pomiędzy zmarłą, a wnuczkami nie wykraczały również poza zwykle ramy tego rodzaju stosunków, zwłaszcza, że małoletnie liczyły wówczas odpowiednio 5 i 2 lata. Pozwany podniósł dalej, iż także stosunki panujące pomiędzy A. B. (2) a K. B. (1) i jej synem S. były typowe. Przyznał, iż zmarła niewątpliwie musiała stanowić wsparcie dla młodej matki i roztaczać ją opieką, niemniej jednak stan ten miał charakter przejściowy. Uwzględniając, że A. B. (2) była ustanowiona dla S. B. rodziną zastępczą pozwany przyznał na jego rzecz kwotę zadośćuczynienia w wysokości 10.000 zł. Biorąc jednak pod uwagę jego młody wiek oraz fakt, że posiada matkę jako osobę najbliższą dalej idące roszczenie jest w ocenie pozwanego nieuzasadnione.

Pozwany zarzucił również brak podstaw do zasądzenia na rzecz powódki K. B. (1) odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej w związku ze śmiercią A. B. (2). W tym zakresie podniósł, iż w dacie zdarzenia powódka osiągnęła już pełnoletniość, a tym samym i pełnię władzy rodzicielskiej nad małoletnim S.. Zmarła wprawdzie pomagała córce, niemniej jednak sama nie była osobą zamożną i nie osiągała dużych dochodów. Pozwany stwierdził również, że powódka winna była w większym zakresie czynić starania celem zdobycia dodatkowych środków pieniężnych. Z ostrożności procesowej pozwany zarzucił, iż powódka nie sprecyzowała sposobu wyliczenia dochodzonej przez nią kwoty 30.000 zł oraz, że na potrzeby oceny zasadności przyznania odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. należy uwzględnić również fakt przyznania zadośćuczynienia za szkodę w postaci utraty bliskiej osoby.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 27 października 2013 r., około godziny 17.00 w miejscowości G., woj. (...), na drodze nr k - 75 doszło do wypadku drogowego w którym poniosła śmierć A. B. (2). Kierujący pojazdem V. (...) nr rej. (...) K. K. w trakcie wykonywania skrętu w lewo z zamiarem włączenia się do ruchu nie zachował szczególnej ostrożności, nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu i doprowadził do zderzenia z samochodem M. (...) nr rej. (...), którego pasażerką była poszkodowana. W wyniku uderzenia kierowany przez T. M. zjechał na przeciwny pas ruchu, tam zderzył się z kolejnym samochodem, po czym wpadł do rowu gdzie przewrócił się na lewy bok.

Posiadacz samochodu V. (...) nr rej. (...) miał zawartą umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z pozwanym Towarzystwem (...) w W..

/okoliczności bezsporne, a nadto dowód: notatka urzędowa k. 48-51/

A. B. (2) w chwili śmierci miała 51 lat. Ze związku małżeńskiego z J. B. posiadała dwoje dzieci, powodów: K. B. (1) (ur. (...)) oraz M. B. (1) (ur. (...)). Jej małżeństwo nie układało się poprawnie, gdyż J. B. nadużywał alkoholu, często zachowywał się agresywnie i jedynie w niewielkim zakresie przyczyniał się do utrzymania rodziny. A. B. (2) wraz z rodziną zamieszkiwała w C. przy ul. (...). Była zatrudniona w charakterze sprzątaczki w szkole podstawowej. W roku poprzedzającym wypadek drogowy wynagrodzenie A. B. (2) wynosiło około 1.400 zł netto miesięcznie. W kwietniu 2013 r., A. B. (2) z uwagi zachowanie męża wyprowadziła do wynajętego mieszkania, gdzie zamieszkiwała do swojej śmierci. J. B. zmarł nagle kilka miesięcy po wypadku drogowym z dnia 27 października 2013 r.

/dowód: odpis skrócony aktu zgonu k. 47, odpisy skrócone aktów urodzenia K. B. k. 52 i M. B. k. 54, kopia zeznania podatkowego A. B. za rok podatkowy 2012 r. k. 72-77, zeznania powódki K. B. (1) k. 154-155, zeznania A. O. k. 158/

W dniu (...) urodził syn powódki K. S.. Powódka miała wówczas 14 lat i uczęszczała do II klasy gimnazjum. W związku z tym, że nie posiadała pełnej zdolności do czynności prawnych, A. B. (2) została ustanowiona rodziną zastępczą małoletniego S.. Po jego urodzeniu powódka K. B. (1) w dalszym ciągu zamieszkiwała z matką, korzystała z jej pomocy w wychowaniu dziecka, pozostając w dużej części na jej utrzymaniu. Z tytułu wykonywania obowiązków rodziny zastępczej A. B. (2) otrzymywała z pomocy społecznej comiesięczne świadczenie w wysokości około 900 zł. W dniu 1 stycznia 2012 roku K. B. (1) z nabyciem pełnoletniości uzyskała pełnię władzy rodzicielskiej nad małoletnim. Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 11 marca 2013 r. ustalił, że ojcem S. B. jest A. Pasieka, zobowiązując go jednocześnie do łożenia na rzecz syna alimentów w wysokości 300 zł miesięcznie. Ojciec małoletniego powoda nie utrzymuje z nim kontaktu i nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego. Alimenty są obecnie wypłacane na rzecz małoletniego ze środków Funduszu Alimentacyjnego.

Po zmianie miejsca zamieszkania przez A. B. (2) powódka wraz z synem pozostała w domu przy ul. (...). W dalszym ciągu korzystała jednak z pomocy matki w utrzymaniu i wychowaniu syna, gdyż nie podejmowała pracy zarobkowej. Małoletni S. B. był związany emocjonalnie z babcią w związku z bezpośrednią opieką ze strony w okresie od chwili urodzenia oraz częstych kontaktów w czasie 6 miesięcy kiedy już wspólnie nie zamieszkiwali. Powód odczuł śmierć A. B. (2), płakał gdy się o tym dowiedział, niemniej jednak fakt ten nie wpłynął na jego rozwój, który przebiega prawidłowo.

K. B. (1) jeszcze przed śmiercią matki związała się z M. W., z którym zaszła w ciążę. Po urodzeniu małoletniej S., w sierpniu 2014 r. powódka wyprowadziła się z domu i zamieszkała w miejscowości B. na nieruchomości należącej do jej aktualnego partnera. Powódka uzyskuje rentę rodzinną po zmarłej matce w wysokości około 1.400 zł miesięcznie. Na okres od 1.11.2013 r. do 31.12.2013 r. przyznano jej zasiłek rodzinny na małoletniego S. przyznano w kwocie 77 zł, w okresie od 01.01.2014 r. do 31.10.2014 r. powódka otrzymywała to świadczenie w kwocie 106 zł miesięcznie. Powódka w 2013 r. korzystała także z pomocy społecznej w postaci zasiłków celowych w kwotach po 100 zł oraz zasiłków okresowych. Obecnie prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z konkubentem, który jest zatrudniony w tartaku i osiąga dochód w kwocie około 1.400 zł miesięcznie. Powódka poza rentą rodziną i alimentami na rzecz małoletniego S. nie pobiera aktualnie żadnych innych świadczeń z pomocy społecznej.

/dowód: kopia odpisu skróconego aktu urodzenia S. B. k. 53, kopia postanowienia SR w Częstochowie z dnia 11.03.2009 r., V. N. (...) k. 66, kopia postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 31 stycznia 2012 r., V. O. 39/09 k. 67, kopia wyr. SR w Częstochowie z 11.03.2013 r., V RC 46/13 k. 32 , kopie decyzji Prezydenta Miasta C. z dnia 10.05.2013 r., 25.06.2013 r., 8.07.2013 r., 23.09.2013 r. i 8.11.2013 r. k. 23-31, zeznania powódki K. B. k. 154-156, 210-211, zeznania A. O. k. 158/

W 2007 r. M. B. (1) wyprowadził się z mieszkania rodzinnego i zawarł związek małżeński z B. S.. Z tego małżeństwa pochodzą małoletnie powódki A. B. (1) (ur. (...)) i Z. B. (ur. (...)). Powód wraz z rodziną zamieszkał na terenie C. i podjął pracę jako zawodowy kierowca transportu międzynarodowego. Mimo częstych wyjazdów M. B. (1) utrzymywał bieżący kontakt ze swoją matką, z którą w dalszym ciągu pozostawał w bardzo bliskich relacjach uczuciowych. A. B. (2) była lubiana przez małoletnie powódki, które mimo młodego wieku kojarzyły jej osobę jako swoją babcię i wiedzą o tym, że umarła.

W 2013 r. żona M. B. (1) związała się z innym mężczyzną, w związku z czym powód wyprowadził się do mieszkania zajmowanego przez siostrę i ojca. Po kilku dniach, na przełomie lipca i sierpnia 2013 r., zamieszkał wspólnie z matką w wynajmowanym przez nią mieszkaniu. W tym czasie stała się dla niego wsparciem, najlepszym przyjacielem, powierniczką problemów i trosk wynikających m.in. z rozpadu małżeństwa. Bezpośrednio po jej śmierci powód przebywał na urlopie, a następnie podjął pracę jako kierowca u innego pracodawcy. A. B. (1) i Z. B. po wyprowadzce ojca pozostały z matką, która niedługo potem zamieszkała z nowym partnerem. Powód ma dobry kontakt z córkami, które odwiedza w czasie swoich pobytów w miejscu zamieszkania.

/dowód: odpis skrócone aktów urodzenia A. B. i Z. B. k. 55-56, zeznania powoda M. B. k. 156-157, opinia biegłego z zakresu psychologii k. 189-194, 211/

W czasie gdy doszło do wypadku drogowego z dnia 27 października 2013 r. powód M. B. (1), wykonując swoje obowiązki pracownicze przebywał na terenie Francji. Bezpośrednio w chwili zdarzenia prowadził rozmowę telefoniczną ze swoją matką i usłyszał jej krzyk. Niezwłocznie skontaktował się z K. B. (1) przekazując jej niepokojące informacje. Powódka początkowo bezskutecznie próbowała ustalić czy jej matce nic się nie stało. Dopiero po pewnym czasie ustaliła, że w wypadku drogowym zginęła jej matka. Następnie brała również udział w identyfikacji jej zwłok.

K. i M. B. (1) byli silnie związani emocjonalnie z A. B. (2), która była osobą troskliwą i opiekuńczą. Powodowie mogli liczyć na jej wsparcie i pomoc w podejmowaniu decyzji w różnych sprawach, zarówno tych codziennych jak i ważnych życiowych kwestiach. Ich więź z matką była znacznie silniejsza niż z ojcem, który w ograniczonym zakresie uczestniczył w ich wychowaniu. Śmierć A. B. (2) była w związku z tym dla powodów traumatycznym przeżyciem. Nagłość tego zdarzenia i jego okoliczności, a następnie identyfikacja zwłok stały się dla K. B. (1) źródłem silnego stresu. Po śmierci matki powódka zdradzała objawy zaburzeń adaptacyjnych: nastrój lękowo - depresyjny,, nawracające wspomnienia identyfikacji zwłok, stan niepokoju i niepewności, zaburzenia snu. Zaburzenia te ustąpiły u powódki bez specjalistycznego leczenia w ciągu sześciu miesięcy od tragicznego wypadku.

W związku ze śmiercią matki zaburzenia adaptacyjne wystąpiły również u powoda M. B. (1), przy czym miały one niewielkie nasilenie, trwały kilka miesięcy i nie wymagały specjalistycznego leczenia. Przejawiały się w nastroju depresyjnym, uczuciu przygnębienia i smutku, obniżeniem samooceny z elementami poczucia winy, trudnością w zaakceptowaniu śmierci matki, unikaniem wspomnień oraz wypieraniem okoliczności związanych z tym zdarzeniem.

/dowód: zeznania powódki K. B. k. 154-155, zeznania powoda M. B. k. 157, opinie biegłego z zakresu psychologii k. 183-188, 189-195/

Powodowie reprezentowani przez pełnomocnika zgłosili szkodę pozwanemu w piśmie z dnia 5 grudnia 2013 r. W treści zgłoszenia domagali się wypłaty na ich rzecz zadośćuczynień w związku ze śmiercią matki i babci A. B. (2) w kwotach po 100.000 zł na rzecz K. B. (1) i M. B. (1) i po 50.000 zł na rzecz S. B., A. B. (1) i Z. B.. Powodowie K. B. (1) i M. B. (1) domagali się również wypłaty odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci matki w kwotach po 50.000 zł, a K. B. (1) dodatkowo kwoty 4.988 zł stanowiącej zwrot kosztów pogrzebu.

Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, pozwany w dniu 20 grudnia 2013 r. przyznał na rzecz powodów K. B. (1) i M. B. (1) zadośćuczynienie w kwotach po 25.000 zł oraz zadośćuczynienie na rzecz S. B. w wysokości 10.000 zł. Pozwany przyznał również zwrot kosztów pogrzebu K. B. (1) we wnioskowanej przez nią kwocie. W pozostałym zakresie roszczenia powodów nie zostały uznane, w tym w całości roszczenia małoletnich A. i Z. B.. W odpowiedzi na wniosek pełnomocnika powodów o ponowne rozpatrzenie sprawy, pozwany podtrzymał uprzednie stanowisko.

/okoliczności bezsporne, a nadto kopia zgłoszenia szkody k. 57-59, kopia protokołu likwidacji szkody k. 60-61, kopia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wraz z odpowiedzią pozwanego k. 62-65/

Sąd zważył, co następuje:

Na gruncie niniejszej sprawy bezspornym było, że pozwany z racji zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej z posiadaczem pojazdu V. (...) ponosi odpowiedzialność za skutki wypadku drogowego z dnia 27 października 2013 r. w którym poniosła śmierć A. B. (2). Pozwany nie kwestionował przebiegu tego zdarzenia przedstawionego przez powodów, ani nie podnosił zarzutu przyczynienia się zmarłej do zaistnienia szkody. Sporną była natomiast wysokość świadczeń należnych powodom K. B. (1), M. B. (1) i S. B. tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną śmiercią osoby bliskiej oraz zasadność i wysokość roszczeń zgłaszanych w imieniu powódek A. B. (1) i Z. B.. Przedmiotem sporu było także czy sytuacja życiowa K. B. (1) po śmierci matki uległa znacznemu pogorszeniu w znaczeniu uzasadniającym roszczenie powódki o zasądzenie na jej rzecz stosownego odszkodowania.

Zgodnie z art. 446 § 1 i § 4 k.c. jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, sąd, poza innymi roszczeniami, może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie ma w tym przypadku stanowić kompensatę szkody niemajątkowej powstałej w związku ze śmiercią osoby bliskiej. Jej wymiar ma wprawdzie charakter subiektywy, powinien być jednak oceniany obiektywnie z uwzględnieniem konkretnych okoliczności faktycznych poszczególnych przypadków. Jako przykładowe kryteria mające znaczenie dla oceny rozmiarów krzywdy w orzecznictwie wskazuje się m.in. wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego (por. m.in. wyr. Sądu Najwyższego z 3.06.2011 r., III CSK 279/10, LEX nr 279/10, wyr. SN z 27.06.2014 r. V CSK 445/13, LEX nr 1504588)

W zakresie roszczeń o zadośćuczynienie powodów K. B. (1) i M. B. (1) należało wskazać, iż na skutek zdarzenia z dnia 27 października 2013 r. utracili rodzica z którym pozostawali w bardzo bliskich relacjach emocjonalnych. A. B. (2) czynnie uczestniczyła w ich wychowaniu, zamieszkiwała z nimi przez wiele lat, stanowiła dla nich wsparcie i pomoc w różnych życiowych sprawach. W związku z nieprawidłowymi zachowaniami męża była jedynym bliskim im rodzicem. Zeznania powodów w omawianym zakresie są ze sobą zgodne i znajdują potwierdzenie we wnioskach opinii biegłego z zakresu psychologii. Wpływ na wysokość krzywdy powodów niewątpliwie miał również fakt, że śmierć ich matki nastąpiła nagle, w całkowicie nieoczekiwanych okolicznościach. Bezpośrednio po tym powodowie odczuwali zaburzenia adaptacyjne, przy czym w większym stopniu dotknęły one K. B. (1), która dodatkowo doznała traumatycznych przeżyć związanych z koniecznością identyfikacją zwłok matki. Uwzględniając powyższe okoliczności kwoty przyznane dotychczas przez pozwanego na rzecz powodów K. B. (1) i M. B. (1) należało uznać za nieadekwatne w stosunku do krzywdy, której doznali na skutek śmierci A. B. (2).

Sąd oceniając zasadność roszczeń powodów miał na uwadze również ich wiek, K. B. (1) w chwili zdarzenia miała 19 lat, natomiast M. B. (1) był już osobą w pełni dorosłą i liczył sobie 28 lat. Początkowe zaburzenia na tle adaptacyjnym występujące u powodów, nie miały charakteru trwałego i po pewnym czasie ustały bez potrzeby specjalistycznego leczenia. Powodowie, choć z pewnością w dalszym ciągu odczuwają brak matki, częściowo przystosowali się już do tej okoliczności. K. B. (1) jeszcze przed zdarzeniem związała się z mężczyzną, z którym ma dziecko i tworzy rodzinę. M. B. (1) aktualnie pozostaje w separacji faktycznej ze swoją żoną, zamieszkuje w mieszkaniu zajmowanym uprzednio z matką oraz po krótkiej przerwie w dalszym ciągu podejmuje prace w zawodzie kierowcy. Utrzymuje bieżący kontakt ze swoimi córkami. W wyniku śmierci matki nie został więc całkowicie osamotniony.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd uznał za zasadne ustalenie wysokości zadośćuczynienia dla powódki K. B. (1) w kwocie 50.000 zł, a dla powoda M. B. (1) w kwocie 45.000 zł. Powodowie otrzymali od pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego kwoty po 25.000 zł W związku z tym, Sąd na podstawie art. 446 § 4 k.c. zasądził dodatkowo na rzecz powódki K. B. (1) kwotę 25.000 zł, a na rzecz powoda M. B. (1) kwotę 20.000 zł.

Za usprawiedliwione co do zasady Sąd uznał również roszczenia o zadośćuczynienie małoletnich powodów będących wnukami A. B. (2). Nie ulega wątpliwości, że więź łącząca wnuków z dziadkami jest dobrem osobistym o jakim mowa w art. 23 k.c. i 24 k.c. Zważywszy na wiek babci w dacie nieszczęśliwego wypadku (51 lat) oraz średnią wieku kobiet w P. (około 80 lat) należy z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że wszystkie wnuki zmarłej A. B. (2) mogły liczyć na pozytywne relację z babcią. Oceniając relację babki z najstarszym z wnucząt można zasadnie przyjąć, że A. B. (2) traktowałaby podobnie pozostałe wnuki. Ta więź istniałyby również w stosunku do pozostałych małoletnich powódek i nie można jej odnosić wyłącznie odnosić do daty wyrokowania w niniejszej sprawie kiedy wnuki A. B. (2) są małoletnie. Doświadczenie życiowe wskazuje na to, że udział dziadków w wychowaniu wnucząt wpływa pozytywnie na rozwój dziecka, zapewnia mu potrzeby, których nie są w stanie zagwarantować rodzice. Z powyższego wynika, że utrata więzi między A. B. (2) a wnukami nie może być obojętna dla oceny roszczeń. Jak wynika z opinii biegłego z zakresu psychologii powodowie z uwagi na swój wiek traktowali śmierć babci jako osoby drugoplanowej, niemniej jednak z każde z nich łączyła z nią określona więź. Najsilniejsza występowała w odniesieniu do powoda S. B., w którego wychowaniu zmarła uczestniczyła bezpośrednio. Powód miał z nią częsty kontakt w okresie wspólnego zamieszkiwania, a także później w trakcie częstych odwiedzin, lubił przebywać w jej obecności. Odczuł jej śmierć, niemniej jednak jako naturalny fakt, bez świadomości jego istoty. W związku z tym u S. B. nie ujawniły się żadne zaburzenia adaptacyjne. Śmierć A. B. (2) nie zakłóciła bezpośrednio jego rozwoju emocjonalnego. Uwzględniając wskazane okoliczności Sąd uznał, że sumą odpowiednią tytułem zadośćuczynieniem na rzecz powoda S. B. powinna być kwota 20.000 zł. Ponieważ w toku postępowania likwidacyjnego pozwany wypłacił kwotę 10.000 zł, obecnie Sąd na podstawie art. 446 § 4 k.c. zasądził od niego na rzecz powoda brakującą kwotę 10.000 zł.

Powódki A. B. (1) i Z. B. nie łączyła silna więź emocjonalna ze zmarłą A. B. (2). Wiedzą o jej śmierci i kojarzą jako swoją babcię. Nie odczuwały jednak negatywnych objawów emocjonalnych ani zaburzeń zachowania po tym jak umarła. Nie stanowiło to dla nich zagrożenia poczucia bezpieczeństwa, a inne zdarzenia z ich życia spowodowały zacieśnienie więzi łączących je z rodzicami. W związku z tym, roszczenia małoletnich powódek o zadośćuczynienie zasługiwały na uwzględnienie jedynie w bardzo ograniczonym zakresie. Sąd uwzględniając dodatkowo wiek każdej z nich zasądził od pozwanego na rzecz A. B. (1) kwotę 5.000 zł i na rzecz Z. B. kwotę 3.000 zł.

Za nieuzasadnione uznano roszczenie powódki K. B. (1) o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kwoty 30.000 zł tytułem odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu Sąd może przyznać członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Świadczenie to ma na celu wyrównanie szkody majątkowej jaką jest niekorzystna zmiana okoliczności życiowych wywołana śmiercią poszkodowanego. Obejmuje jednak nie tylko kompensatę uszczerbku w aktualnej sytuacji materialnej, lecz także w realnej możliwości polepszenia warunków życiowych w przyszłości. Przy ustaleniu świadczenia na podstawie art. 446 § 3 k.c. należy uwzględnić różnicę pomiędzy stanem, w jakim znaleźli się członkowie rodziny zmarłego po jego śmierci, a ich przewidywanym stanem materialnym, gdyby zmarły żył. Pogorszenie się sytuacji życiowej uprawnionego musi być znaczne i zostać wykazane przez niego w toku procesu, zgodnie z ogólnym ciężarem dowodu. Należy także zaznaczyć, iż odszkodowanie z art. 446 3 k.c. nie ma charakteru pełnego odszkodowania w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., tylko „stosowny” taki który ma ułatwić przystosowanie się uprawnionemu do zmienionej sytuacji życiowej. Nie obejmuje ono zatem obowiązku wyrównania wszystkich szkód pozostających w związku przyczynowym ze śmiercią członka bliskiej rodziny (por. m.in. wyr. Sądu Najwyższego z 6.08.2014 r., I CSK 578/13, LEX nr 1532778, wyr. Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7.05.2014 r., I ACa 108/14, LEX nr 1469299).

W ocenie Sądu powódka K. B. (1) nie wykazała w niniejszym procesie, aby na skutek śmierci A. B. (2) jej sytuacji życiowa uległa znacznemu pogorszeniu w rozumieniu art. 446 § 3 k.c. Powódka korzystała wprawdzie z pomocy finansowej ze strony zmarłej, ta jednak nie osiągała dużych dochodów, a ponadto w okresie ostatnich miesięcy przed wypadkiem musiała dodatkowo ponosić koszty związane z wynajmowanym przez siebie mieszkaniem. Po śmierci A. B. (2) powódce przyznano rentę rodzinną w wysokości około 1.400 zł która odpowiada znacznej części wynagrodzenia osiąganego przez zmarłą. K. B. (1) jeszcze przed wypadkiem związała się z M. W., z którym obecnie wspólnie zamieszkuje i wychowuje dwoje małoletnich dzieci. Nowy partner współuczestniczy obecnie w utrzymaniu powódki i jej syna, posiada stałe źródło dochodów, jest osobą w stosunkowo młodym wieku. Niezależnie od powyższego powódka nie wykazała również, aby posiadała skonkretyzowane plany podjęcia w niedługim czasie pracy zarobkowej, a śmierć zmarłej uniemożliwiła ich realizację. Reasumując należało uznać, iż sytuacja powódki po śmierci matki, choć oczywiście odmienna, pod szeroko pojętym względem majątkowym nie odbiega w sposób istotny od tej sprzed zdarzenia. Negatywne skutki dla K. B. (1) jakie wywołała śmierć jej matki w sferze niemajątkowej podlegały kompensacie w ramach zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. Konieczność spłaty zadłużenia pozostałego po zmarłym ojcu powódki, należało natomiast potraktować w kategorii wykonania obowiązków spadkowych, nabytych wraz z aktywami na skutek dziedziczenia. W związku z powyższym powództwo powódki o zasądzenie odszkodowania oddalono w całości.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c. Roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia z chwilę jego powstania ma charakter bezterminowy, w związku z czym stosownie do art. 455 k.c. staje się wymagalne z chwilą wezwania dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia. Należy podzielić pogląd, iż wyrok zasądzający takie świadczenie ma jedynie charakter deklaratoryjny, gdyż jedynie potwierdza istnienie roszczenia w określonej wysokości. Na gruncie niniejszej sprawy wysokość krzywdy powodów była ustalana w przeważającym zakresie w oparciu o okoliczności mające miejsce przed zamknięciem rozprawy. W związku z tym datę początkową naliczania odsetek należało przyjąć z uwzględnieniem momentu kiedy powodowie reprezentowani przez pełnomocnika wezwali pozwanego do spełnienia na ich rzecz świadczeń, a nie z momentem wydania wyroku którym o nich orzeczono. Powodowie zgłosili szkodę pozwanemu i wezwali go do zapłaty pismem z dnia 5 grudnia 2013 r. Powód zajął stanowisko w zakresie ich roszczeń pismem z dnia 20 grudnia 2013 r., nie uznając ich powyżej wskazanych wcześniej kwot i nie zmienił go pomimo wniosku pozwanych o ponowne rozpoznanie sprawy. W związku z tym Sąd przyjął jako dzień wymagalności roszczeń 21 grudnia 2013 r. i od tej daty zasądził odsetki za opóźnienie.

Powodowie zostali w niniejszej sprawie w całości zwolnieni od kosztów sądowych. Na koszty poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa składały się kwota 13.000 zł stanowiąca sumę opłat od pozwu w odniesieniu do wartości przedmiotu sporu co do każdego z powodów oraz kwota wydatków poniesiona na opinie biegłego w wysokości 687,43 zł. Łącznie Skarb Państwa poniósł koszty sądowe w wysokości 13.687,43 zł.

Powodowie wygrali proces w 24 %. W związku z tym Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3.332 zł tytułem kosztów sądowych których powodowie, stosownie do wyniku procesu nie mieli obowiązku uiścić. Uwzględniając sytuację majątkową i osobistą każdego z powodów oraz charakter niniejszej sprawy Sąd na podstawie art. 113 ust, 4 ustawy odstąpił od ściągnięcia z zasądzonych na rzecz powodów roszczeń kosztów sądowych w części co do której roszczenia powodów nie zostały uwzględnione.

Okoliczności dotyczące niniejszej sprawy jak i poszczególnych powodów, uzasadniały również nieobciążanie ich kosztami procesu na rzecz strony pozwanej, które zobowiązani byliby ponieść w związku z przegraniem procesu w 76 %. Podstawę prawną tego rozstrzygnięcia stanowi art. 102 k.p.c.