Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2016 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2016 roku w Człuchowie

sprawy z powództwa D. K. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa Zakładowi Karnemu w C.

o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 159/16

UZASADNIENIE

Powód D. K. (1) wniósł pozew przeciwko Skarbowi Państwa Zakładowi Karnemu w C. o zapłatę 40 000,00 zł tytułem odszkodowania oraz 10 000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż domaga się odszkodowania za niestosowanie zaleceń lekarzy związanych z nieosadzaniem powoda w pomieszczeniach, w których znajduje się światło jarzeniowe, albowiem choruje na światłowstręt i bóle oczu. Podkreślił, iż przez umieszczanie w takich celach, pogorszył mu się wzrok, nie może spać z powodu bólu oczu. Natomiast zadośćuczynienia domagał się w związku z niehumanitarnym traktowaniem powoda przez umieszczanie go w celach, w których nie było zapewnionego odpowiedniego metrażu, nie było wolnej przestrzeni, brak było przedmiotów do prania rzeczy i ich rozwieszenia. Powód wskazał, iż przez warunki panujące w Zakładzie Karnym powróciło u niego jąkanie i zacinanie się.

Pozwany Skarb Państwa Zakład Karny w C. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu wskazał, iż powód w Zakładzie Karnym w C. przebywa od 27 października 2015 roku, przy czym na podstawie decyzji komisji penitencjarnej skierowany został do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym, w związku z czym w tym czasie rozmieszczony był w oddziale terapeutycznym L, gdzie nie przebywał w warunkach tzw. przeludnienia. Odnosząc się do zarzutu osadzenia powoda w celi nr 29 w warunkach przeludnienia, pozwany wskazał, iż cela ta ma metraż 14,56 m ² i bez względu na to, czy była to cela trzy czy czteroosobowa, spełniała ona warunki metrażowe. Pozwany podkreślił, iż podczas konsultacji psychiatrycznej powoda stwierdzono, iż zaburzenia zachowania i sprawiane przez powoda trudności wychowawcze, z uwagi na występujące u niego głębokie zaburzenia osobowości, są szczególnie trudne do psychokorekcji w warunkach zwykłego oddziału więziennego, w związku z czym zalecono rozważny dobór współosadzonych, jednak nie było wskazań do osadzenia go w celi mało osobowej. Pozwany zaznaczył, iż powód traktowany jest przez personel oddziału terapeutycznego z poszanowaniem jego godności. Nadto pozwany wyjaśnił, iż cele wyposażone są od jednego do czterech punktów świetlnych z rurami jarzeniowymi o mocy 36 W lub zwykłymi żarówkami o mocy 25-40 W, w kącikach sanitarnych zamontowane są plafoniery LED z mikrofalowym czujnikiem ruchu o mocy 10 W. Zaznaczył również, iż osadzeni mają zapewnione pranie (wymianę) brudnej odzieży, pościeli oraz pozostałych należności: co tydzień w przypadku piżamy, ręczników, ścierki do wycierania naczyń, zaś co dwa tygodnie w przypadku pościeli – lub częściej w zależności od potrzeb. Odnośnie zarzutów natury medycznej, pozwany wskazał, iż powód w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności kilkakrotnie badany był w Poradni Okulistycznej, gdzie wydawano odpowiednie zalecenia z powodu dużej wady wzroku powoda. Pozwany podkreślił, iż w wyniku przeprowadzonego postępowania na skutek skarg powoda, żaden z organów prowadzących wewnętrzną kontrolę nie stwierdził jakichkolwiek uchybień ze strony Służby Więziennej.

Pozwany D. K. (1) na rozprawie w dniu 7 lipca 2016 roku dookreślił swoje żądanie dotyczące odszkodowania wskazując, iż na dochodzoną pozwem kwotę 40 000,00 składają się przyszłe koszty: operacji wzroku, leków, dojazdów oraz rehabilitacji, jak również ponoszone obecnie koszty wymiany szkieł korekcyjnych. Natomiast zadośćuczynienia domaga się z powodu doprowadzenia przez pracowników Zakładu Karnego w C. do pogorszenia wzroku powoda oraz pogorszenia ogólnego stanu zdrowia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z uwagi na występujące u powoda D. K. (1) głębokie zaburzenia osobowości, które prowadzą do zaburzeń jego zachowania i sprawiania trudności wychowawczych, a które są trudne do psychokorekcji w warunkach zwykłego oddziału więziennego, na podstawie decyzji komisji penitencjarnej powód został skierowany do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w oddziale dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami osobowości i upośledzonych umysłowo. W Zakładzie Karnym w C. powód odbywał karę pozbawienia wolności w oddziale terapeutycznym pawilonu L w następujących celach i terminach:

- od dnia 27 października 2015 roku do dnia 29 października 2015 roku w celi nr 26 (dla 4 osadzonych),

- od dnia 29 października 2015 roku do dnia 16 listopada 2015 roku w celi nr 29 (dla 4 osadzonych),

- od dnia 16 listopada 2015 roku do dnia 30 listopada 2015 roku w celi nr 22 (dla 4 osadzonych),

- od dnia 30 listopada 2015 roku do dnia 21 stycznia 2016 roku w celi nr 5 (dla 8 osadzonych),

- od dnia 21 stycznia 2016 roku do dnia 17 lutego 2016 roku w celi nr 29 (dla 4 osadzonych),

- od dnia 17 lutego 2016 roku w celi nr 29 (dla 3 osadzonych).

bezsporne, nadto dowód: przeglądarka historii rozmieszczenia D. K. (1) k. 39-40, 41, notatka służbowa z dnia 24/05/2016r. k. 42, oświadczenie z dnia 02/06/2016r. k. 43

W zależności od wielkości, cele wyposażone są od jednego do czterech punktów świetlnych z rurami jarzeniowymi o mocy 36W lub zwykłymi żarówkami o mocy 25-40W. W kącikach sanitarnych zamontowane są plafoniery LED z mikrofalowym czujnikiem ruchu o mocy 10W.

bezsporne, nadto dowód: oświadczenie z dnia 02/06/2016r. k. 43, zeznania świadka D. K. (2) na rozprawie w dniu 9 listopada 2016r. w okresie od 00:07:20 do 00:09:04 – porównaj protokół k. 145-146v

Po przyjęciu do jednostki każdy z osadzonych otrzymuje ubrania skarbowe, których nie ma obowiązku prać. Osadzeni, w tym również powód, mają zapewnione pranie (wymianę) brudnej odzieży, pościeli oraz pozostałych należności: co tydzień w przypadku: piżamy, ręczników, ścierki do wycierania naczyń, co dwa tygodnie w przypadku: pościeli (prześcieradła, poszewki na poduszkę) lub częściej w zależności od potrzeb. Osadzeni swoje prywatne ubrania pobierają z magazynu na własną prośbę, ilość tych ubrań nie jest ograniczona, jednak Zakład Karny nie odpowiada za rzeczy własne osadzonego posiadane w celi mieszkalnej, jak również za ich pranie.

bezsporne, nadto dowód: oświadczenie z dnia 02/06/2016r. k. 43, zeznania świadka D. K. (2) na rozprawie w dniu 9 listopada 2016r. w okresie od 00:05:20 do 00:07:20 – porównaj protokół k. 145-146v

Podczas pobytu w zakładach karnych i aresztach śledczych innych niż Zakład Karny w C., powód kilkakrotnie badany był w Poradni Okulistycznej. Przy pierwszej kontroli w dniu 16 września 2013 roku, z uwagi na wysoką wadę wzroku – krótkowzroczność (- 10 dioptrii i -4,5 dioptrii) u powoda, lekarz okulista zalecił ochronę oczu przed światłem jarzeniowym przez chodzenie w czapce z daszkiem. Przy następnej wizycie w dniu 27 listopada 2013 roku lekarz okulista nie stwierdził pogorszenia wady wzroku u powoda, jednak zalecił mu okulary do stałego noszenia, przy czym zaznaczył, iż w sytuacji gdy powód będzie używał okularów z antyrefleksem to noszenie czapki z daszkiem jest niewskazane.

W dniu 13 grudnia 2013 roku przebywając w Zakładzie Karnym w G. powód otrzymał okulary korekcyjne.

bezsporne, nadto dowód: pismo z dnia 24/05/2016r. k. 44, książka zdrowia osadzonego D. K. (1) k. 45-49

Podczas kolejnej kontroli u okulisty w dniu 4 lipca 2014 roku powód uskarżał się na duży światłowstręt i bóle oczu, dlatego też okulista jako wymóg wskazał zaciemnienie w celi i skierował powoda m.in. na badanie USG oczu.

bezsporne, nadto dowód: pismo z dnia 24/05/2016r. k. 44, książka zdrowia osadzonego D. K. (1) k. 45-49

Również podczas pobytu w Zakładzie Karnym w C. przeprowadzono u powoda badanie okulistyczne w dniu 23 listopada 2015 roku. Okulista wypisał powodowi receptę na szkła korekcyjne.

dowód: pismo z dnia 24/05/2016r. k. 44, książka zdrowia osadzonego D. K. (1) k. 45-49, pismo z dnia 28/12/2015r. k. 53

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód D. K. (1) dochodził od Skarbu Państwa Zakładu Karnego w C. odszkodowania w kwocie 40 000,00 zł z tytułu przyszłych kosztów operacji wzroku, rehabilitacji, zakupu leków i dojazdów do lekarzy, a także zadośćuczynienia w kwocie 10 000,00 zł z tytułu doznanej krzywdy w postaci pogorszenia się wady wzroku oraz niehumanitarnego traktowania w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w C.. Powód zarzucił pozwanemu, iż początkowo został osadzony w pawilonie L w celi nr 29 w warunkach przeludnienia, natomiast w pozostałych celach znajdowało się oświetlenie jarzeniowe, które psuło mu wzrok, a z powodu światłowstrętu i bólu oczu nie mógł spać. Powód wskazywał, iż nie ma warunków do dbania o higienę, do prania i suszenia swoich prywatnych rzeczy, na ścianach znajduje się pleśń, co wpływa na złe samopoczucie, a z powodu złego doboru współosadzonych powód zaczął się jąkać.

Pozwany Skarb Państwa Zakład Karny w C. wniósł o oddalenie powództwa jako bezzasadnego. Zakwestionował wszystkie podnoszone przez powoda zarzuty wskazując, iż również organy prowadzące kontrole – zarówno na skutek skargi powoda, jak i w trybie nadzoru penitencjarnego – nie stwierdziły uchybień ze strony Służby Więziennej.

Na gruncie prawa polskiego można uzasadniać żądanie powoda z tytułu zadośćuczynienia regulacją wynikającą z art. 23 k.c. i art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. i art. 444 k.c., bowiem pozwany zobowiązany jest do zapewnienia powodowi takich warunków bytowych i opieki medycznej, w których godność ludzka i zdrowie nie doznałyby istotnego uszczerbku.

Obecnie brak jest przepisów rangi międzynarodowej, które regulowałyby ściśle kwestię warunków bytowych osób pozbawionych wolności. Jednakże każde Państwo musi zapewnić osadzonym godziwe warunki odbywania kary pozbawienia wolności. Jest to jeden z podstawowych wymagań demokratycznego państwa prawnego, które znajduje wyraz w normach prawa międzynarodowego. Każda osoba pozbawiona wolności musi być traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka ( art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1996r. (Dz. U. 1977r., Nr 38, poz. 167).W związku z powyższym nie budzi wątpliwości, że każda osoba pozbawiona wolności ma prawo być osadzona w zakładzie karnym w godziwych i humanitarnych warunkach, gdzie nie jest naruszona godność ludzka. Warunki takie gwarantuje również Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 40, 41 ust. 4 i art. 47.

Zdaniem powoda, przebywanie w celi nr 29, w której zachodziły warunki przeludnienia, oraz uniemożliwienie mu pobytu w celi, w której znajdowałoby się odpowiednie dla jego wady wzroku oświetlenie, a także odpowiednie warunki bytowe, w których mógłby odpowiednio dbać o higienę i pranie swoich rzeczy, naruszało jego dobra osobiste i z tego też powodu domagał się zadośćuczynienia. Powód wskazał jedynie, iż był niehumanitarnie traktowany, albowiem przebywanie w celach Zakładu Karnego w C., w których znajduje się światło jarzeniowe, pogorszyło jego wzrok, a osadzanie w celach z nieodpowiednimi współosadzonymi wywołało u niego jąkanie i zacinanie się. Powód nie skonkretyzował jednak jakie jego dobra osobiste zostały naruszone. Na potwierdzenie warunków bytowych panujących w celach tj. pleśni znajdującej się na ścianach i oknach, powód jako dowód przedłożył zdjęcia ( dowód: k. 137). Powód nie przedłożył jednak ani nie wskazał żadnych dowodów potwierdzających, że doszło do jakiegokolwiek naruszenia jego dóbr osobistych.

Przesłanką odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych jest bezprawność tj. sprzeczność z przepisami albo zasadami współżycia społecznego. Zaznaczyć jednak należy, że pewne niedogodności są związane z pozbawieniem wolności. W związku z powyższym, z uwagi na zastrzeżenia powoda należy rozważyć czy jego zarzuty stanowią naruszenie w/w norm, czy jednak dolegliwości, z którymi nie będzie związana odpowiedzialność pozwanego.

Dla przyjęcia odpowiedzialności za zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych zgodnie z art. 24 k.c. konieczne jest zaistnienie 3 przesłanek, a więc – oprócz bezprawności działania sprawcy – również dwie inne przesłanki tj.:

1.  istnienie dobra osobistego podlegającego ochronie,

2.  jego naruszenie lub zagrożenie.

Samo stwierdzenie bezprawności zachowania jest tylko jedną z trzech przesłanek jego odpowiedzialności. Nie może więc samo przez się prowadzić do odpowiedzialności pozwanego. Odpowiedzialność ta powstaje dopiero z chwilą jednoczesnego spełnienia powyższych trzech przesłanek.

Zgodnie z ogólną zasadą dowodową wyrażoną w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. w przedmiotowej sprawie ciężar wykazania istnienia dobra osobistego podlegającego ochronie oraz faktu jego naruszenia spoczywał na powodzie jako osobie, która z faktów tych wywodzi określone skutki prawne. Powód mógł wykazać powyższe fakty wszelakimi dowodami. W przypadku zaś skutecznego wykazania naruszenia dobra osobistego pozwany mógłby zwolnić się z odpowiedzialności dopiero poprzez wykazanie, iż jego działanie (zaniechanie) nie miało charakteru bezprawnego – tj. było zgodne z wiążącym go prawem (domniemanie bezprawności działania).

Wyjaśniwszy powyżej zasady dowodowe rządzące niniejszym procesem po pierwsze, dojść należy do wniosku, iż powód w sprawie tej nie wskazał żadnego dobra osobistego, które miałoby zostać naruszone. Powód w swoich wyjaśnieniach wskazywał jedynie, że w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w C. w spornym okresie, był niehumanitarnie traktowany, albowiem przebywając w celi nr 29 pawilonu L znajdował się w warunkach przeludnienia, a przebywając w pozostałych celach, w których znajdowało się światło jarzeniowe, a współosadzeni nie byli dobierani dla niego w sposób odpowiedni, pogorszył mu się wzrok i zaczął się jąkać i zacinać, nie mógł dbać o higienę ani prać swoich rzeczy.

Powód nie zaoferował jednak jakiegokolwiek dowodu, który potwierdzałby jego zarzuty zawarte w pozwie, a dotyczące niehumanitarnego traktowania powoda w okresie od końca października 2015 roku do dnia wniesienia niniejszego pozwu. Przedłożone przez powoda zdjęcia na okoliczność warunków panujących w celach, w których przebywał powód, w ocenie Sądu nie dają podstawy do przyjęcia za wykazane wywodzonych przez niego okoliczności, że w celach znajdowała się pleśń. W pierwszej kolejności zauważyć należy, iż powód od 15 lipca 2013 roku odbywał karę pozbawienia wolności z przerwami w różnych zakładach karnych i aresztach śledczych, a ze zdjęć nie wynika w jakim okresie zostały one wykonane. Powód nie wskazał również żadnego dowodu potwierdzającego, iż przedłożone zdjęcia zostały zrobione w spornym okresie w pozwanym Zakładzie Karnym. Dlatego też w ocenie Sądu brak jest podstaw do tego, aby w sposób jednoznaczny stwierdzić, iż zdjęcia te zostały zrobione w celach Zakładu Karnego w C. po dniu 27 października 2015 roku. Okoliczności o złych warunkach panujących w celach, w których przebywał powód nie zostały potwierdzone jakimkolwiek innym dowodem wskazanym przez powoda.

Podkreślić należy, że materiał dowodowy zaproponowany przez pozwanego, który w całości zaprzeczał okolicznościom wywodzonym przez powoda, potwierdzał, iż powód przede wszystkim – zgodnie z decyzją komisji penitencjarnej – odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w C. w systemie terapeutycznym w oddziale dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo. Z uwagi na obowiązujące wytyczne nr 3 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 4 października 2011 roku w sprawie wymagań technicznych i ochronnych dla pawilonów zakwaterowania osadzonych, w celach mieszkalnych znajduje się oświetlenie jarzeniowe lub diodowe dające światło rozproszone, przy czym w zależności od wielkości cele Zakładu Karnego w C. wyposażone są od jednego do czterech punktów świetlnych z rurami jarzeniowymi o mocy 36W lub zwykłymi żarówkami o mocy 25-40W, natomiast w kącikach sanitarnych są plafoniery LED z mikrofalowym czujnikiem ruchu o mocy 10W. Powód zarzucał kierownikowi oddziału terapeutycznego, na którym przebywał, iż – mimo zaleceń okulisty – w sposób złośliwy umieszczał powoda w celach, w których znajdowało się duże światło jarzeniowe. Jak wynika z adnotacji znajdujących się w książeczce zdrowia powoda ( dowód: k. 45-49), powód miał obowiązek chronić oczy przed światłem jarzeniowym. Zauważyć jednak należy, iż ochrona ta mogła być wykonywana na różne sposoby, a nie tylko – jak podkreślał powód – przez osadzenie go w zaciemnionej, mało osobowej celi. Przede wszystkim powód miał możliwość noszenia czapki z daszkiem oraz dostawał recepty na szkła korekcyjne i skierowania na badania – w zależności od potrzeb, a w przypadku posiadania szkieł korekcyjnych z antyrefleksem nie miał obowiązku chodzenia w czapce z daszkiem. Z książki tej nie wynika natomiast, aby doszło do pogorszenia wady wzroku powoda, w szczególności z powodu zaniedbań ze strony pracowników pozwanego Zakładu Karnego. Również powód nie zaproponował żadnego dowodu wykazującego wywodzoną przez niego okoliczność. W ocenie Sądu brak jest zatem podstaw do stwierdzenia, aby doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci jego zdrowia przez pogorszenie wady wzroku z powodu złośliwego traktowania przez kierownika oddziału terapeutycznego.

Analizując uzasadnienie pozwu oraz treść wyjaśnień powoda stwierdzić należy, że poza ogólnikowymi twierdzeniami na temat naruszenia jego dóbr osobistych i argumentacją na rzecz tych twierdzeń, nie powołał żadnych innych dowodów na fakty mogące stanowić przesłankę do szczegółowych ustaleń w przedmiocie skutków umieszczenia go w przedmiotowych celach, konkretnego wpływu tego osadzenia na jego samopoczucie, zdrowie, czy psychikę. Podkreślić należy, że nawet gdyby uznać, że umieszczenie powoda w celi ośmioosobowej, a co za tym idzie z dużym oświetleniem jarzeniowym, było niezgodne z zaleceniami komisji penitencjarnej, to krótkotrwały pobyt w takiej celi (niecałe dwa miesiące) nie narusza godności powoda, która uzasadniałaby zastosowanie środków cywilnoprawnych ochrony dóbr osobistych. Dla oceny, czy doszło do naruszenia cytowanych na wstępie przepisów konieczne jest uwzględnienie wszystkich warunków pobytu skazanego. Dopiero ustalenie, że przeważająca większość elementów składających się na ogół warunków i rygorów pobytu podlega negatywnej kwalifikacji może stanowić ich naruszenie (por. wyrok SA w Gdański , sygn.. akt I ACa 21/09). Natomiast w przedmiotowej sprawie jak wynika z książki zdrowia powoda, powód kilkakrotnie korzystał z konsultacji w Poradni Okulistycznej i w miarę potrzeby przeprowadzane miał badania oczu i wypisywane recepty na nowe szkła korekcyjne, a tym samym nie można zarzucić pozwanemu lekceważenia praw powoda.

W związku z powyższym okoliczności, na które powołał się powód, nie stanowią podstawy do uznania zasadności pozwu, do uznania, że naruszono jego jakiekolwiek dobro osobiste. Powód nie wykazał żadnych okoliczności, które mogłyby stanowić podstawę dochodzonego roszczenia. Wobec powyższego przedmiotowe powództwo zostało oddalone.