Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Włodzimierz Wójcicki /spr./

Sędziowie : Eugeniusz Dąbrowski

Andrzej Kordowski

Protokolant Katarzyna Milewska

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2016 r. w Łomży na rozprawie sprawy

z wniosku A. J.

z udziałem J. Ż. i G. N.

o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji A. J.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem

z dnia 4 października 2016 r. sygn. akt I Ns 188/15

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

1.  w pkt. V w miejsce kwoty 730.295,84 zł wpisać kwotę 801.440,80 (osiemset jeden tysięcy czterysta czterdzieści 80/100) zł;

2.  w pkt. VI ppkt. 1 w miejsce kwoty 325.864 zł wpisać kwotę 325.664 ( trzysta dwadzieścia pięć tysięcy sześćset sześćdziesiąt cztery ) zł;

3.  w pkt. VI ppkt. 2 w miejsce kwoty 210.962 zł wpisać kwotę 282.307 ( dwieście osiemdziesiąt dwa tysiące trzysta siedem ) zł;

4.  w pkt. VIII w miejsce kwoty 21.879,00 zł wpisać kwotę 21.678,50 (dwadzieścia jeden tysięcy sześćset siedemdziesiąt osiem 50/100) zł;

II.  w pozostałej części apelację oddalić;

III.  koszty postępowania za II-gą instancję między stronami wzajemnie znieść.

A. K. W. E. D.

Sygn. akt I Ca 397/16

UZASADNIENIE

A. J. wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego J. i E. małżonków Ż. oraz dokonanie działu spadku po E. Ż.. Uzasadniając żądanie wnioskodawczyni twierdziła, że małżonkowie Ż. byli współwłaścicielami gospodarstwa rolnego w ramach wspólności ustawowej, ona zaś jest spadkobierczynią testamentową, która nabyła całość spadku po E. Ż.. Domagała się podziału majątku w naturze z wyrównaniem różnic dopłatami.

Uczestnik J. Ż., który pozostał po zwolnieniu od udziału w sprawie spadkobierców ustawowych, uznał wniosek co do zasady. W toku postępowania J. Ż. przeniósł umową o dożywocie na rzecz G. N. własność swojego udziału w nieruchomościach. Spowodowało to rozszerzenie postępowania także o zniesienie współwłasności i wezwanie do udziału w sprawie G. N.. Uczestnicy także postulowali dokonanie podziału majątku w naturze.

Sąd Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem postanowieniem z dnia 4 października 2016 r. w sprawie I Ns 188/15 ustalił, że przedmiotem współwłasności A. J. z udziałem w 1/2 części i G. N. z udziałem w ½ części jest prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym K. oznaczone w ewidencji gruntów jako działki: numer (...)‘o powierzchni 4,1595 ha, numer (...) o powierzchni 1,45 ha, numer (...) o powierzchni 0,69 ha, numer(...) o powierzchni 0,01 ha, numer (...) o powierzchni 0,03 ha, numer (...)powierzchni 0,14 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer (...)o powierzchni 0,04 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer (...) o powierzchni 0,15 ha, numer (...) o powierzchni 0,08 ha, a nadto numer (...)o powierzchni 0,01 ha, numer (...) o powierzchni 1,03 ha, numer (...) o powierzchni 0,13 ha oraz położonej w obrębi ewidencyjnym K.-Litwa oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer, (...) o powierzchni 0,4650 ha (pkt II), ustalił, że w skład majątku objętego małżeńską wspólnością ustawową J. Ż. i E. Ż. oprócz nieruchomości szczegółowo opisanych w punkcie II., wchodzą: ciągnik rolniczy marki (...) numer rejestracyjny (...) o wartości 20000,00 zł, środki pieniężne zgromadzone w (...) Banku (...) Oddział w S. jako: depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 7819,52 zł, depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 61102,62 zł, depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 31519,45 zł, depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 59553,94 zł, rachunek bieżący numer (...) ze stanem 2190,85 zł, a nadto depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 11283,46 zł (pkt III), ustalił, że w skład spadku po E. Ż. wchodzi udział wynoszący ½ części w majątku szczegółowo opisanym w kt. III (pkt IV), wartość przedmiotu postępowania określił na kwotę 730.295,84 zł (punkt V), dokonał zniesienia współwłasności w ten sposób, że z majątku szczegółowo opisanego w punkcie I., przyznał: na rzecz wnioskodawczyni A. J. prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym K. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 4,1595 ha, oraz położonej w obrębie ewidencyjnym K.-Litwa oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 0,4650 ha, dla których tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...) oraz położonej w obrębie ewidencyjnym K. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 1,03 ha- łącznej wartości 325864,00 zł, a na rzecz uczestnika G. N. syna H. i E. prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym K. oznaczone w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) o powierzchni 1,45 ha, numer (...) o powierzchni 0,69 ha, numer(...)o powierzchni 0,01 ha, numer (...) o powierzchni 0,03 ha, numer (...) o powierzchni 0,14 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer (...) o powierzchni 0,04 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer (...) o powierzchni 0,15 ha, dla których tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), numer 100 o powierzchni 0,08 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM (...), a nadto numer (...) o powierzchni 0,01 ha oraz numer (...) o powierzchni 0,13 ha - łącznej wartości 210 962,00 zł (punkt VI), ustalił, że prawo dożywocia ustanowione umową o dożywocie zawartą dnia 20.05.2015 roku w Kancelarii Notarialnej S. M. pomiędzy J. Ż., a G. N. (Repertorium A Numer (...)) obciąża wyłącznie nieruchomości położone w obrębie ewidencyjnym K. oznaczone w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) o powierzchni 1,45 ha, numer 267 o powierzchni 0,69 ha, numer (...) o powierzchni 0,01 ha, numer (...) o powierzchni 0,03 ha, numer (...) o powierzchni 0,14 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer (...) o powierzchni 0,04 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer(...)o powierzchni 0,15 ha, dla których tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), numer 100 o powierzchni 0,08 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), a nadto numer (...) o powierzchni 0,01 ha oraz numer (...) o powierzchni ha (pkt VII), zasądził od wnioskodawczyni A. J. na rzecz uczestnika G. N. tytułem dopłaty kwotę 21.879,00 zł, wynikającą z różnicy wartości udziałów wobec obciążenia udziału uczestnika prawem dożywocia, płatne w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (pkt VIII).

Sąd Rejonowy ustalił, że w sprawie Sądu Rejonowego w Zambrowie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w W. Mazowieckiem nastąpiło stwierdzenie nabycia spadku po E. Ż. zmarłej dnia 06.10.2013 roku na rzecz A. J. jako spadkobierczyni testamentowej.

J. i E. małżonkowie Ż. w trakcie trwania małżeństwa w ramach łączącej ich wspólności ustawowej małżeńskiej nabyli prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym K. oznaczone w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) o powierzchni 4,1595 ha, numer (...) o powierzchni 1,45 ha, numer (...) powierzchni 0,69 ha, numer(...)o powierzchni 0,01 ha, numer (...) o powierzchni 0,03 ha, numer (...) o powierzchni 0,14 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer (...) o powierzchni 0,04 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer (...) o powierzchni 0,15 ha, dla których tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), numer 100 o powierzchni 0,08 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...), a nadto numer 98/1 o powierzchni 0,01 ha, numer (...) o powierzchni 1,03 ha, numer (...)o powierzchni 0,13 ha oraz położonej w obrębie ewidencyjnym K.-Litwa oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 0,4650 ha, dla której tutejszy sąd prowadzi księgę wieczystą numer LM 1 (...). Nabyli też przez zasiedzenie z dniem 01.01.2007 roku na prawach małżeńskiej wspólności majątkowej prawo własności nieruchomości położonej w obrębie K. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (...) o powierzchni 0,13 ha.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego umową o dożywocie zawartą przed notariuszem S. M. dnia 20.05.2015 roku akt notarialny rep. A nr (...) J. Ż. własność całego swego udziału wynoszącego ½ część w powyższych nieruchomościach przeniósł na G. N., który w zamian zobowiązał się do świadczeń dożywotnich.

Ponadto Sąd Rejonowy ustalił, ze w skład majątku wspólnego małżonków Ż. weszło też prawo własności ciągnika rolniczego marki (...) numer rejestracyjny (...) o wartości 20000,00 zł. Małżonkowie Ż. zgromadzili też w trakcie trwania małżeństwa oszczędności. Były one przechowywane w (...) Banku (...) Oddział w S. jako: depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 7819,52 zł, depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 61102,62 zł , depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 31519,45 zł, depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 59553,94 zł, rachunek bieżący numer (...) ze stanem 2190,85 zł, a nadto depozyt terminowy na rachunku numer (...) w kwocie 11283,46 zł.

Łączną wartość przedmiotu postępowania Sąd Rejony ustalił na kwotę 730 295,84 zł.

W dniu 20 kwietnia 2010 roku G. N. zawarł z J. i E. Ż. umowę dzierżawy obejmującą ich gospodarstwo rolne na 10 lat. Wysokość czynszu dzierżawnego ustalono jako kwotę stałą w wysokości 3500,00 zł rocznie. Jednocześnie dzierżawca zobowiązał się opłacać wszelkie podatki od dzierżawionej nieruchomości.

Sąd Rejonowy wskazał, że majątek objęty postępowaniem został zgromadzony w ramach ustawowego ustroju majątkowego. Według art. 43 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Jak wyjaśnił Sąd Rejonowy postępowanie o podział majątku wspólnego ma charakter kompleksowy, w związku z czym zmierza do załatwienia całokształtu stosunków, jakie powstały pomiędzy małżonkami na skutek powstania wspólności majątkowej. Konsekwencją tego założenia jest możliwie pełne zharmonizowanie postępowania o podział majątku wspólnego małżonków z innymi postępowaniami działowymi, a mianowicie z działem spadku (art. 46 krio), a więc i z postępowaniem o zniesienie współwłasności. Zgodnie bowiem z treścią art. 688 kpc do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 kpc. Artykuł 688 kpc spełnia zatem funkcję klauzuli generalnej dopełniającej zespolenie obydwu tych postępowań. Stosownie do treści art. 684 kpc skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. W skład majątku spadkowego wchodzi majątek osobisty spadkodawcy jak też jego udział w majątku wspólnym.

Sąd Rejonowy wskazał, że skład majątku objętego wspólnością i majątku spadkowego w sprawie niniejszej nie był sporny. Skład w zakresie nieruchomości wynikał z przedłożonych dowodów własności, przy czym działka numer (...) w K. nie była objęta treścią aktu własności ziemi z dnia 17.05.1976 roku numer (...) (...). W toku postępowania sąd dokonał więc stwierdzenia, że J. Ż. syn T. i B. oraz E. W. córka J. i A. nabyli przez zasiedzenie z dniem 01.01.2007 roku na prawach małżeńskiej wspólności majątkowej prawo własności nieruchomości położonej w obrębie K. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (...) o powierzchni 0,13 ha.

Skład ruchomości Sąd Rejonowy ustalił zgodnie ze wspólnym stanowiskiem spadkobierców. Kwoty zgromadzonych w trakcie trwania małżeństwa oszczędności zostały ustalone w oparciu o zaświadczenie uzyskane ze (...) Banku (...) Oddział w S..

Wartość poszczególnych składników spadku Sąd Rejonowy ustalił biorąc za podstawę ceny rynkowe. Wartość nieruchomości Sąd Rejonowy ustalił na podstawie opinii biegłego na kwotę 607 971,00 zł. Wyjaśnił, że Sąd policzył odmiennie wartość obciążenia służebnością dożywocia uznając, że nie jest właściwe odliczanie wartości tylko połowy wartości prawa dożywocia albowiem osoba uprawniona ma otrzymać całość świadczeń niezależnie od tego, czy dożywociem obciążona jest własność nieruchomości czy tylko udział we współwłasności. Po drugie dożywocie obciąża udział we wszystkich działkach, a nie tylko w działkach siedliskowych jak policzył biegły. Wreszcie obciążenie dożywociem nastąpiło w drodze umowy pomiędzy J. Ż., a G. N.. Nastąpiło więc tylko obciążenie udziału wynoszącego ½ część i powinno to zdaniem Sądu Rejonowego znaleźć odbicie w obliczonej wartości. Mając powyższe na uwadze Sąd rejonowy przyjął, że kwota 607 971,00 zł oznacza wartość nieruchomości bez obciążenia, a wartość udziału bez obciążenia wynosi 303 985,50 zł. Natomiast wartość drugiego udziału obciążonego Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 232 840,00 zł (po odjęciu wartości obciążenia, którą to wartość Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 71 145,00 zł). Sąd Rejonowy wyjaśnił, że gdyby A. J. zbywała swój nieobciążony udział uzyskałaby cenę 303 985,50 zł, zaś sprzedaż udziału z obciążeniem wymagałaby obniżenia ceny o wartość dożywocia. Dlatego wartość udziału G. N., zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego wynosić powinna 232 840,50 zł. Łącznie wartość obu udziałów Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 536 836,00 zł i taką wartość nieruchomości Sąd Rejonowy przyjął do dalszych obliczeń.

Wartość mienia ruchomego w postaci ciągnika marki U. (...) Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o opinię biegłego sądowego M. O. (k. 159).

Po dodaniu wartości ruchomości (ciągnik o wartości 20 000,00 zł) i oszczędności w kwocie 173 469,84 zł wartość przedmiotu postępowania Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 730 295,84 zł.

Ponadto Sąd Rejonowy wskazał, że od dnia śmierci spadkodawczyni A. J., uprawniona jest do pobierania połowy czynszu należnego z przedmiotowego gospodarstwa. Suma tego czynszu za trzy lata wynosi 10 500,00 zł. Tak więc na rzecz wnioskodawczyni należało zasądzić połowę tej kwoty czyli 5 250,00 zł jako zwrotu pożytków pobranych tytułem korzystania ponad należny udział z gruntów objętych wnioskiem o zniesienie współwłasności od dnia 07.10.2013 roku do dnia wydania orzeczenia.

Według art. 622. § 1 i 2 kpc w toku postępowania Sąd powinien nakłaniać współwłaścicieli do zgodnego przeprowadzenia podziału, wskazując im sposoby mogące do tego doprowadzić. Gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli zostaną spełnione wymagania formalne o jakich mowa w artykułach poprzedzających, a projekt podziału nie sprzeciwia się prawu, ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

W razie złożenia przez wszystkich współwłaścicieli zgodnego wniosku co do sposobu podziału sąd jest obowiązany wydać postanowienie odpowiadające treści wniosku. W innych wypadkach sąd nie jest związany wnioskiem co do sposobu podziału i stosuje przepisy kodeksu. Ustawodawca określił kolejność możliwych sposobów wyjścia ze współwłasności w preferowanej przez siebie kolejności, która jest wiążąca dla sądu w przypadku braku zgodnego wniosku współwłaścicieli.

Dokonując zniesienia współwłasności Sąd Rejonowy uwzględnił projekt

alternatywny zgłoszony przez wnioskodawczynię. Wnioskodawczyni A. J. Sąd Rejonowy przyznał prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym K. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 4,1595 ha, oraz położonej w obrębie ewidencyjnym K.-Litwa oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 0,4650 ha oraz położonej w obrębie ewidencyjnym K. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) o powierzchni 1,03 ha – łącznej wartości 325 864,00 zł. Z kolei na rzecz uczestnika G. N. Sąd Rejonowy przyznał prawo własności nieruchomości położonej w obrębie ewidencyjnym K. oznaczone w ewidencji gruntów jako działki: numer (...) o powierzchni 1,45 ha, numer (...) o powierzchni 0,69 ha, numer(...)o powierzchni 0,01 ha, numer (...) o powierzchni 0,03 ha, numer (...) o powierzchni 0,14 ha, numer (...) o powierzchni 0,06 ha, numer(...) o powierzchni 0,04 ha, numer (...)o powierzchni 0,06 ha, numer (...) o powierzchni 0,15 ha, numer(...)o powierzchni 0,08 ha, a nadto numer (...)o powierzchni 0,01 ha oraz numer (...) o powierzchni 0,13 ha – łącznej wartości 210 962,00 zł.

Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, aby także po podziale dożywocie obciążało tylko działki przyznane uczestnikowi N., tak jak obciążało tylko jego udział. Dlatego w treści postanowienia działowego, w jego punkcie VII., zostało zawarte ustalenie co zakresu obciążenia dożywociem nieruchomości po podziale tylko działek uczestnika.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że w efekcie wnioskodawczyni otrzymała działki o wartości ogólnej 325 864,00 zł wolne od obciążeń, natomiast grunty przyznane uczestnikowi N. mają wartość 210 962,00 zł z uwagi na ich obciążenie dożywociem o wartości 71 145,00 zł. Przyjęcie takiego sposobu podziału skutkuje obciążeniem wnioskodawczyni dopłatą na rzecz uczestnika w kwocie 21 879,00 zł celem wyrównania wartości udziałów.

Dokonując podziału majątku wspólnego Sąd Rejonowy miał na uwadze fakt, że suma oszczędności zgromadzonych w trakcie trwania wspólności przez małżonków Ż. wyniosła ogółem 173 469,84 zł. Przed wszczęciem niniejszej sprawy J. Ż. pobrał na swoją rzecz 162 128,38 zł, a A. J. pobrała 11 283,46 zł. Fakt przyznania J. Ż. prawa własności ciągnika w cenie 20 000,00 zł sprawia, że do wyrównania wartości udziału, która wynosi po 96 734,92 zł dla każdego z nich musi on uiścić dopłatę na rzecz wnioskodawczyni w kwocie 85 451,46 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji.

O kosztach Sąd Rejonowy rozstrzygnął na zasadzie art. 520 § 1 K.p.c. Sąd Rejonowy dokonał rozliczenia zwrotu wydatków poniesionych przez Skarb Państwa na opinie biegłych oraz opłaty od wniosku, obciążając wnioskodawczynie i uczestników w równych częściach czyli po 2594,44 zł. Od wnioskodawczyni i uczestnika zasądził mniejsze kwoty na skutek uwzględnienia wpłacanych przez nich wcześniej zaliczek i opłaty od wniosku.

Apelację od powyższego orzeczenie wniosła wnioskodawczyni A. J.. Postanowienie zaskarżyła w części, tj. w pkt. V, VI i VIII, zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sadu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego a polegająca na błędnym rozliczeniu w:

1)  pkt. V wartości masy działowej Sąd ustalił na kwotę 730.295,84 zł podczas, gdy na wartość masy działowej wynosi 851.449,80 zł , na którą składa się gospodarstwo rolne oszacowane przez biegłego M. S. bez obciążeń dożywotnich w kwocie 50.009 zł (gdyż obciążają one tylko udział N. opinia str. 25 i wyjaśnienia do opinii) o wartości 657.980 zł, oszczędności w kwocie 173.469,80 zł oraz ciągnik o wartości 20.000 zł;

2)  pkt. VI nieruchomości przyznane na rzecz wnioskodawczyni Sąd ustalił na kwotę 325.864 zł podczas gdy Sąd przyznał działki nr (...) wartości 266.297, dz. Nr 223 wartości 17.809 zł, dz. Nr 25/3 wartości 41.558 zł, co łącznie daje kwotę 325.664 zł;

3)  pkt. VI nieruchomości przyznane uczestnikowi postępowania G. N. Sąd ustalił na kwotę 210.962 zł podczas gdy uczestnik otrzymał pozostałe działki o wartości 332.316 zł (wartość gospodarstwa rolnego bez obciążeń dożywotnich w kwocie 657.980 zł minus działki przyznane wnioskodawczyni o wartości 325.664 zł);

4)  pkt. VIII Sąd od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania zasądził spłaty w kwocie 21.879 zł, podczas gdy wartość nieruchomości bez obciążeń to kwota 657.980 zł:2, co daje wartość jednego udziału na kwotę 328.990 zł, w związku z tym że wartość nieruchomości przyznanych wnioskodawczyni wynosi 325.664 zł dlatego wnioskodawczyni powinna otrzymać spłatę w kwocie 3.326 zł.

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia we wskazanym w apelacji zakresie z uwzględnieniem podanych wyżej kwot i obliczeń oraz o zasądzenie kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja częściowo zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu Rejonowego w zakresie składników majątku objętego wspólnością i składników majątku spadkowego, jak też sposobów podziału. Wątpliwości nie budziła także wartość mienia ruchomego w postaci ciągnika marki U., która została ustalona na kwotę 20.000 zł oraz wartość oszczędności zgromadzonych na rachunkach bankowych, która została ustalona na kwotę 173.469,80 zł. Składniki majątku były bezsporne a jego wartość ww. części przez zainteresowanych nie była kwestionowana.

Podstawową kwestią w sprawie było natomiast ustalenie wartości składników majątku w postaci nieruchomości. Z treści apelacji oraz przeprowadzonych w niej obliczeń wynika, że skarżąca w tym zakresie zakwestionowała po pierwsze stanowisko Sądu Rejonowego co do uwzględnienia wartości prawa dożywocia przy obliczeniu wartości przedmiotu postępowania oraz przy ustaleniu wartości udziału uczestnika postępowania G. N.. Po drugie zarzuciła sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości w części ustalającej wartość nieruchomości oraz wartość obciążenia służebności dożywocia, które to błędne ustalenia miały wpływ na ustalenie wartości przedmiotu postępowania, wartości udziałów oraz spłat.

Zarzut dotyczący uwzględnienia prawa dożywocia przy zniesieniu współwłasności był niezasadny. Było bezspornym, że uczestnik postępowania G. N. nabywając własność udziału w przedmiotowym majątku obciążył go prawem dożywocia na rzecz J. Ż.. Sąd Rejonowy przyjął, że wartość obciążenia służebnością dożywocia powinna odnaleźć odbicie w obliczonej wartości przedmiotu postępowania oraz wartości mienia przypadającego na rzecz uczestnika postępowania. Ustalenia Sądu Rejonowego w tym względzie są prawidłowe i zgodne z utrwalonym kierunkiem orzecznictwa, które przyjmuje, iż przy szacowaniu składników majątku należy uwzględnić obciążenie zmniejszające rzeczywistą wartość tych składników majątkowych, w szczególności obciążenie o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką i prawami dożywocia. Wartość takich obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku, jak i przy zaliczeniu wartości przyznanej jednemu ze współwłaścicieli nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2004 r., II CK 538/03, Lex nr 27705). Ta reguła została w sprawie przez Sąd Rejonowy zachowana, a zarzuty apelacji w tym zakresie są nieusprawiedliwione.

Trafny co do zasady był natomiast zarzut dotyczący sprzeczności ustaleń z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Sąd Rejonowy na podstawie opinii biegłego przyjął, że wartość nieruchomości z uwzględnieniem obciążeń w postaci prawa dożywocia wynosi 536.836 zł i taką też wartość nieruchomości Sąd Rejonowy przyjął do dalszych obliczeń. Z treści uzasadnienia Sądu Rejonowego wynika, że wartość tę Sąd Rejonowy obliczył w ten sposób, że od wartości nieruchomości, którą Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 607.971 zł odjął wartość prawa dożycia, którą Sąd Rejonowy ustalił na kwotę 71.145 zł. Jak wyjaśnił Sąd Rejonowy ustalenia swe poczynił na podstawie opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości M. S. (2) (k. 58-108, 118-119). Sąd Rejonowy nie zauważył jednak, że biegły szacując wartość nieruchomości na łączną kwotę 607.971 zł, przyjął iż wartość działek nr (...) wynosi 192.882 zł i jest to kwota uwzględniająca już wartość obciążeń związanych z prawa dożywocia. Powyższe wynika z treści opinii głównej (k. 83-840 oraz z treści opinii uzupełniającej (k. 118). Dlatego wartość nieruchomości z uwzględnieniem obciążeń należało ustalić na kwotę 607.971 zł, która to kwota powinna stanowić podstawę dalszych obliczeń. Sprzecznie z treścią opinii Sąd Rejonowy ustalił także wartość obciążeń wynikających z umowy dożywocia, które zgodnie z obliczeniami biegłego niebudzącymi wątpliwości, wynosiły 50.009 zł (14.436 zł +35.573 zł, k. 83-84, k. 118).

Dokonując powyższej weryfikacji Sąd Okręgowy ustalił, że wartość przedmiotu postępowania wynosi 801.440,80 zł, na którą składa się wartość nieruchomości - 607.971 zł, wartość ruchomości – 20.000 zł i oszczędności zgromadzone na rachunkach bankowych – 173.469,84 zł. Dlatego Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. I ppkt. 1 postanowienia.

Zasadnie skarżąca podniosła, że Sąd Rejonowy błędne obliczył wartość nieruchomości, które zostały jej przyznane w ramach zniesienia współwłasności. Na rzecz wnioskodawczyni A. J. zostały przyznane: działka nr (...) (poprzednio 35/1) o wartości 266.297 zł, działka nr (...) o wartości 17.809 zł i działka nr (...) o wartości nr 41.558 zł. Łączna zatem wartość nieruchomości przyznanych na rzecz wnioskodawczyni wynosi 325.664 zł, a nie jak obliczył Sąd Rejonowy 325.864 zł. Dlatego Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. I ppkt. 2 postanowienia.

Sąd Rejonowy błędnie także ustalił wartość nieruchomości, które zostały przyznane na rzecz uczestnika postępowania G. N.. Skoro wartość wszystkich nieruchomości z uwzględnieniem obciążeń dożywotnich – zgodnie z opinią biegłego – wynosi 607.971 zł a wartość nieruchomości przyznanych na rzecz wnioskodawczyni wynosi 325.664 zł to wartość pozostałych nieruchomości, które zostały przyznane na rzecz uczestnika postępowania wynosi 282.307 zł, a nie jak ustalił Sąd Rejonowy 210.962 zł. Przy czym jak już wyżej wskazano, bezzasadne były zarzuty skarżącej, która twierdziła iż wartość nieruchomości przypadająca na rzecz uczestnika postępowania nie powinna zostać pomniejszona o wartość obciążeń dożywotnich. Sąd Okręgowy podzielił w tej mierze stanowisko Sądu Rejonowego, które zostało poparte logiczną argumentacją. Sąd Rejonowy ustalił, że prawo dożywocia po podziale powinno obciążać tylko nieruchomości przyznane na rzecz uczestnika postępowania, co znalazło odzwierciedlenie w punkcie VII skarżonego orzeczenia. Co za tym idzie zmniejszyło ono wartość rynkową działek o kwotę stanowiącą równowartość tych obciążeń wyliczoną przez biegłego, tj. o kwotę 50.009 zł. Dlatego Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. I ppkt. 3 postanowienia.

Przyjmując zatem, że wartość nieruchomości z uwzględnieniem obciążeń dożywotnich wynosi 607.971, a wnioskodawczyni i uczestnik postępowania G. N. mają równe udziały, to wartość ich udziałów wynosi 303.985,50 zł. Skoro wnioskodawczyni otrzymała działki o łącznej wartości 325.664 zł, a uczestnik postępowania G. N. otrzymał działki o łącznej wartości 282.307 zł, to celem wyrównania jego udziału należy mu się od wnioskodawczyni spłata w kwocie 21.678,50 zł (303.985,50 zł – 282.307 zł). Dlatego Sąd Okręgowy orzekł jak a pkt. 1 ppkt. 4 postanowienia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił postanowienie w zaskarżonej części w sposób przez Sąd opisany, zaś na mocy art.385 k.p.c. w pozostałej części apelację oddalił.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.