Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2016 r. w Szczecinie

sprawy J. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o umorzenie należności z tytułu nieopłaconych składek

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 listopada 2015 r. sygn. akt IV U 814/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSO del. Gabriela Horodnicka- SSA Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko

Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 64/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 30 czerwca 2015 r. odmówił ubezpieczonemu J. G. umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne – za okres od: 04.2003 r. – 06.2003r., od 08.2003 r. – 01.2004 r., od 03.2004 r. – 04.2005 r. w łącznej kwocie 14.815,58 zł w tym: z tytułu składek 7.178,58 zł, odsetek liczonych na dzień 19.03.2013 r. 7.637,00 zł, na ubezpieczenie zdrowotne - za okres 03.2005 r. – 04.2005 r. w łącznej kwocie 111.65 zł, w tym z tytułu składek 56.65 zł, odsetek liczonych na dzień 19.03.2013 r. 55.00 zł.

Organ rentowy wyjaśnił, że decyzją z dnia 24 kwietnia 2014 r. zostały określone warunki umorzenia składek, które nie zostały spełnione przez ubezpieczonego, bowiem w terminie określonym przez ustawę z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność nie zostały uregulowane.

Ubezpieczony zaskarżył powyższą decyzję wnosząc o jej zmianę wywodząc, że spełnił warunki określone decyzją organu rentowego z dnia 24.04.2014 r., albowiem spłacił w ciągu 12 miesięcy należności niepodlegające umorzeniu i uzyskał również potwierdzenie u pracowników ZUS, że wszystkie należności zostały uregulowane.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 24 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu i umorzył ubezpieczonemu J. G. należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Ubezpieczony prowadził warsztat samochodowy – (...) w B.. W dniu 19 marca 2013 r. ubezpieczony J. G. złożył wniosek o umorzenie nieopłaconych należności z tytułu składek w oparciu o przepisy ustawy z dnia 9 listopada 2013 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 24 kwietnia 2014 r. na podstawie art. 1 ust. 8 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność zostały określone ubezpieczonemu warunki umorzenia według stanu na dzień złożenia wniosku tj. 19 marca 2013 r., a mianowicie, że umorzeniu będą podlegały nieopłacone należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne - za okres: 04/2003r. - 06/2003r., 08/2003r. -01/2004r., 03/2004r. - 04/2005r.w łącznej kwocie 14.815,58 zł, w tym z tytułu: składek 7.178,58 zł; odsetek 7.637,00 zł; na ubezpieczenie zdrowotne - za okres: 03/2005r. - 04/2005r. w łącznej kwocie 111,65 zł, w tym z tytułu: składek 56,65 zł; odsetek 55,00 zł. Organ rentowy określił w decyzji, że warunkiem umorzenia w/w nieopłaconych należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu. Należności z tytułu składek za okres od 1 stycznia 1999 r. nieobjęte postępowaniem o umorzenie należy uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wpłaty włącznie, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.) oraz wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 78, poz. 465 ze zm.).

Sąd pierwszej instancji ustalił również, że ubezpieczony miał z organem rentowym zawartą umowę z dnia 28 grudnia 2010 r. o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek. Umowa ta w związku z brakiem opłacania rat została rozwiązana o czym ubezpieczony został powiadomiony pismem z dnia 14.02.2013 r.

Do dnia 15 marca 2013 r. ubezpieczony dokonał dwóch wpłat na poczet należności tj. kwotę 210 zł i 55 zł. Wpłaty zostały rozliczone przez organ rentowy na najstarsze zaległości.

Organ rentowy stwierdził, że pozostały nieuregulowane należności:

- FUS za okresy od kwietnia do lipca 2012 r., oraz listopad, grudzień 2012 r. w kwocie 159,93 zł,

- FUZ – za maj 2011 r. w kwocie 10.07 zł,

- FUZ – za okres od sierpnia do października 2013 r. w kwocie 81.00 zł

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego podlega uwzględnieniu, podnosząc, że intencją ustawodawcy przy uchwalaniu ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r., poz. 151) było, aby poprzez umorzenie składek z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, zniwelować bariery finansowe dla małych i średnich przedsiębiorców na rynku. Osoby te często znajdują się bowiem w trudnej sytuacji finansowej między innymi właśnie z powodu znacznego zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek na własne ubezpieczenia, narastającego w związku ze zwiększającą się kwotą odsetek oraz pozostałych należności, powstałych w konsekwencji nieopłacenia składek. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że możliwość umorzenia składek ma pozwolić na odzyskanie płynności finansowej przez ten krąg przedsiębiorców oraz złagodzić niekorzystne skutki spowolnienia gospodarczego oraz pomóc utrzymać się tym podmiotom na rynku. Ustawodawca wskazał zaś, że często powstałe zadłużenie za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. wynika z niewłaściwych decyzji legislacyjnych. Wiązało się to ze zmianami przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwłaszcza w zakresie dotyczącym zbiegu tytułów do ubezpieczeń, co utrudniało osobom prowadzącym pozarolniczą działalność, prawidłowe określenie tytułu, z którego powinny podlegać tym ubezpieczeniom obowiązkowo. Szczególnie problemy te dotyczyły zmian wprowadzanych do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w pierwszych latach jej obowiązywania. W konsekwencji ustawodawca w ustawie z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność określił pewną kategorię podmiotów, do której w ocenie Sądu meriti, zalicza się również ubezpieczony J. G., umożliwiając ubieganie się o umorzenie składek od dnia 1 stycznia 1999r. do dnia 28 lutego 2009r.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 1 ust. 1 w/w ustawy na wniosek osoby, która w okresie od stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzonej działalności umorzeniu podlegają:

- nieopłacone za ten okres składki na powyższe ubezpieczenia,

- należne od powyższych składek odsetki za zwłokę, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe a także koszty egzekucyjne.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że spór w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy ubezpieczony spełnił warunki określone przez organ rentowy w decyzji z dnia 24 kwietnia 2014 r. w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji i zwrócił uwagę, że ubezpieczony był wysoce zainteresowany uzyskaniem korzyści związanych z wejściem w życie ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolnicza działalność, ponieważ złożył wniosek i do 15 marca 2013 r. dokonał dwóch wpłat na poczet należności będąc przekonany o spełnieniu wszystkich warunków uzasadniających umorzenie należności.

Zdaniem Sądu meriti, przepisy ustawy z dnia 19.03.2014 r. o umorzeniu nieopłaconych należności z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność są nieprecyzyjne i niezrozumiałe a zwłaszcza dla osób niebędących pracownikami. Podane warunki umorzenia należności w decyzji z dnia 24 kwietnia 2014 r., w ocenie tego Sądu, były dla ubezpieczonego zbyt skomplikowane i niezrozumiane oraz nie podawały kwot, które należało uiścić celem uzyskania pozytywnej decyzji.

Ta okoliczność była w ocenie Sądu pierwszej instancji, przyczyną, że nie wszystkie warunki umorzenia składek zostały przez ubezpieczonego spełnione w terminie określonym ustawą. W opisanym stanie faktycznym Sąd Okręgowy doszedł do przekonania mając na uwadze ratio legis ustawy abolicyjnej, że J. G. spełnił warunki do umorzenia składek, skoro zdaniem tego Sądu nie był przez organ rentowy w sposób niebudzący wątpliwości poinformowany o warunkach umorzenia należności i jak również z powodu nieprecyzyjności ustawy.

Z powyższych względów Sąd meriti zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się organ rentowy, zaskarżając je w całości, wnosząc o jego zmianę i oddalenie odwołania ubezpieczonego J. G..

Skarżonemu wyrokowi zarzucił:

- naruszenie przepisów postępowania - art. 233 §1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i nieuwzględnienie wszystkich okoliczności faktycznych mających znaczenie w sprawie, a w szczególności uznanie, iż materiał dowodowy sprawy uzasadnia zmianę decyzji organu rentowego zgodnie z wnioskiem odwołania;

- naruszenie przepisów prawa materialnego - art.1 ust. 10, 11, 12 i 13 ustawy z dnia 9 listopada 2012r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. z 2012r. poz.1551) poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie.

W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że odmawiając ubezpieczonemu umorzenia należności stwierdzono w decyzji, że ubezpieczony nie wypełnił dyspozycji art.1 ust. 10 i 11 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. albowiem na dzień wydania decyzji odmawiającej umorzenia pozostały nieuregulowane, a nie podlegające umorzeniu należności na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 159,93zł. oraz Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych w kwocie 91,07 zł. Okoliczność ta nie została zaś przez Sąd Okręgowy podważona i uznać należy ją za bezsporną albowiem również sam ubezpieczony nie podważał istnienia zaległości (stwierdził jedynie , iż nie miał świadomości jej istnienia).

Apelujący wskazał, że w bardzo lakonicznym uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy stwierdził jedynie , iż przepisy ustawy z dnia 19 marca 2014 r. o umorzeniu nieopłaconych należności z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalności są nieprecyzyjne i niezrozumiałe, a zwłaszcza dla osób nie będących pracownikami. W ocenie Sądu Okręgowego warunki umorzenia należności podane w decyzji organu rentowego z dnia 24 kwietnia 2014 r. były dla ubezpieczonego zbyt skomplikowane i niezrozumiałe i nie podawały kwot, które należało uiścić celem uzyskania pozytywnej decyzji. Była to zdaniem Sądu okoliczność mająca wpływ na nieuregulowanie przez ubezpieczonego wszystkich należności w terminie zakreślonym ustawą.

Zdaniem organu rentowego, Sąd Okręgowy w sposób całkowicie dowolny odniósł się do stanu faktycznego sprawy szerzej w wyroku odnosząc się do intencji ustawodawcy niż do stanu faktycznego i prawnego sprawy. Nie sposób, zdaniem apelującego, w wyroku Sądu Okręgowego dopatrzyć się stwierdzenia jakiego rodzaju naruszenia, i którego przepisu ustawy dopuścił się organ rentowy wydając zaskarżoną przez ubezpieczonego decyzję. Sąd Okręgowy nie wskazał, które z warunków umorzenia należności wynikających z decyzji organu rentowego z dnia 24 kwietnia 2014 r. były dla ubezpieczonego zbyt skomplikowane i niezrozumiałe poprzestając na samym, oderwanym od stanu faktycznego stwierdzeniu.

Apelujący, niejako na marginesie wskazał, iż organ rentowy wydał wiele decyzji dłużnikom ubiegającym się o umorzenia należności na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. i dla znakomitej większości z nich decyzje te były w pełni zrozumiałe, mając choćby na uwadze znikomą liczbę odwołań od decyzji organu rentowego wydawanych na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. Wszystkie decyzje organu rentowego określające dłużnikom warunki abolicji były praktycznie w istocie swojej treści tożsame (co do zasady) i oparte na tożsamej konstrukcji. Skoro Sąd Okręgowy w tej konkretnej sprawie na okoliczności tej opiera swoje rozstrzygnięcie winien wskazać konkretnie , który z punktów prawomocnej decyzji organu rentowego z dnia 24 kwietnia 2014r. spowodował , iż ubezpieczony nie był w stanie spełnić warunków umorzenia.

Zdaniem organu rentowego, przytoczone wyżej okoliczności wskazują jednoznacznie , iż Sąd Okręgowy wydając wyrok naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów wynikającą z art. 233 § l k.p.c. kierując się jednocześnie przy wyrokowaniu nie tyle literą prawa co specyficzną wykładnią "sprawiedliwościową" odwołującą się faktycznie do zasad współżycia społecznego co w postępowaniu w zakresie ubezpieczeń społecznych jest niedopuszczalne. Niezależnie od powyższego, w ocenie apelującego, Sąd Okręgowy pominął w sposób oczywisty fakt, iż ubezpieczony nie uregulował w całości należności niepodlegających umorzeniu, których spłata była warunkiem umorzenia pozostałych należności . Okoliczność ta, niepodważona przez Sąd została w wyroku całkowicie zmarginalizowana. Zdaniem organu rentowego, zmieniając bez merytorycznego uzasadnienia decyzję organu rentowego Sąd Okręgowy dopuścił się obrazy przepisów art.1 ust. 10 , 11 , 12 i 13 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Sąd nie wskazał bowiem jakiegokolwiek naruszenia przez organ rentowy przepisów prawa w tym zakresie . Co więcej , dokonał wykładni przepisu art. 1 ust. 10 niezgodnie z jego literalną treścią w odniesieniu do ustalonego i bezspornego stanu faktycznego. Istotnym jest również, iż Sąd Okręgowy nie zmienił decyzji organu rentowego ze względu na stwierdzenie, iż należność nie podlegająca umorzeniu nie istnieje lub została przez ubezpieczonego uregulowana. Sąd nie zbadał nawet czy ubezpieczony w toku procesu zapłacił sporną kwotę, tak by możliwe było stwierdzenie, iż nie posiada on zadłużenia niepodlegającego umorzeniu na podstawie przepisów ustawy "abolicyjnej". Ubezpieczony do dnia wywiedzenia niniejszej apelacji nie wpłacił stosunkowo niewielkiej kwoty należności, która stała u podstawy odmowy umorzenia składek przez organ rentowy. Niezależnie więc od okoliczności wskazanych przez Sąd Okręgowy nie spełnił on warunku określonego art. 1 ust. 10 ustawy z dnia 9 listopada 2012r.

Ubezpieczony, skoro powoływał się w swoim odwołaniu na brak wiedzy w tym zakresie , co najmniej od daty otrzymania odpowiedzi organu rentowego na odwołanie mógł uregulować sporną kwotę . Brak wpłaty po tej dacie czyni wywód Sądu co do spełnienia przez ubezpieczonego warunków umorzenia składek niezrozumiałym i oczywiście pozbawionym podstaw.

.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

U podstaw rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji legło przekonanie, że decyzja z dnia 24 kwietnia 2014 r, której celem miało być określenie warunków umorzenia należności składkowych oraz pochodnych na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551) - dalej: ustawa abolicyjna - jest niezupełna i niezrozumiała dla ubezpieczonego, albowiem zabrakło w niej sprecyzowania faktycznych warunków umorzenia należności, tj. skonkretyzowania kwot niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, decyzja tak skonstruowana nie dawała ubezpieczonemu możliwości prawidłowego wypełnienia nałożonego na niego obowiązku.

Utrwalone w judykaturze jest stanowisko, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie. Sąd ubezpieczeń społecznych nie może orzekać w przedmiocie, który nie był objęty decyzją organu rentowego. Zakresem kontroli odwoławczej w niniejszej sprawie objęta była decyzja organu rentowego o odmowie umorzenia należności z tytułu składek. W konsekwencji przedmiotem rozpoznania była kwestia oceny, czy w stanie faktycznym sprawy istnieją podstawy do umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.

Wobec niezaskarżenia przez ubezpieczonego pierwotnej decyzji z dnia 24 kwietnia 2014 r. o warunkach umorzenia należności i przy jednoczesnym niespłaceniu całości należności niepodlegających umorzeniu, co stanowił warunek sine qua non umorzenia, nie można, zdaniem Sądu Apelacyjnego, skutecznie zakwestionować zaskarżonej decyzji z dnia 30 czerwca 2015 r. tylko z uwagi na niezrozumienie decyzji pierwotnej. Nie może być tak, że podmiot starający się o zastosowanie względem niego dobrodziejstwa umorzenia należności (a więc wyjątku od obowiązku opłacenia składek) zostanie zwolniony z obowiązku uiszczenia również tych składek, które nie podlegają umorzeniu. Zapłata składek nie podlegających umorzeniu - co wynika wprost z przepisów ustawy abolicyjnej - była warunkiem sine qua non umorzenia tych składek, które umorzeniu podlegają. Bezspornym jest natomiast, że wnioskodawca całości składek w 12-miesięcznym terminie nie zapłacił.

Jeśli przyjąć, że skarżący istotnie nie mógł wypełnić warunku spłaty należności niepodlegających umorzeniu w zakreślonym terminie wobec braku wiedzy co do ich wysokości to winien jako przedsiębiorca dochować należytej staranności i albo zaskarżyć decyzję z dnia 24 kwietnia 2014 r., albo w ciągu 12 miesięcy od jej wydania w sposób niewątpliwy uzyskać od organu rentowego wiedzę o wysokości należności.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, odmiennie w stosunku do poglądu zaprezentowanego przez Sąd pierwszej instancji, wzruszenie decyzji odmawiającej umorzenia należności przy braku spłaty zobowiązań w 12 - miesięcznym terminie zakreślonym w decyzji warunkowej, jest nadużyciem właśnie z perspektywy istoty i celu ustawy abolicyjnej (i to pomijając kwestię dopuszczalności wzruszenia prawomocnej decyzji określającej warunki umorzenia należności składkowych). Ustawa ta - na co już wyżej zwracano uwagę - skierowana była do osób, które popadły w latach 1999-2009 w spiralę zadłużenia, która uniemożliwiła im spłatę zobowiązań składkowych. Z jednej strony stworzyła ona warunki do wyjścia dłużników z sytuacji obiektywnie krytycznej, jaką jest nierzadko kolosalne zadłużenie cały czas powiększające się o zobowiązania akcesoryjne. Z drugiej zaś, odbywa się to kosztem rezygnacji ze składek należnych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, co finalnie będzie miało wpływ na wysokość świadczeń z ubezpieczenia społecznego czy nawet samo prawo do świadczeń. Skala skutków ustawy zarówno dla samego budżetu, stabilności ubezpieczeń jak i dla samych ubezpieczonych jest bardzo szeroka. Stąd też incydentalność ustawy wyrażała się w stosunkowo krótkim okresie obowiązywania jej skutków. Ustawa wchodząc w życie z dniem 15 stycznia 2013 r. przewidywała 24-miesięczny termin do składania opartych na jej przepisach wniosków o umorzenie należności. Uwzględniając określony w art. 1 ust. 11, 12-miesięczny termin do spłacenia należności niepodlegających umorzeniu od uprawomocnienia się decyzji określającej warunki umorzenia, z początkiem br. następuje sukcesywne wygaszanie możliwości umarzania składek na podstawie ustawy. W praktyce więc płatnicy składek, którzy po wejściu w życie złożyli wnioski o zastosowanie względem nich ustawowej abolicji, a następnie podjęli rzeczywiste działania w celu skorzystania z ustawy, tj. ustalili wysokość koniecznych zobowiązań i je uregulowali, postępowania mają dawno zakończone z pozytywnym skutkiem, nierzadko jednak okupionym koniecznością dokonania istotnych wyrzeczeń po to, by zmieścić się w ustawowym terminie 12-miesięcznym. Akceptacja dla rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji prowadziłaby do niczym nieuzasadnionego uprzywilejowania tych płatników, którzy dość swobodnie taktowali swą powinność w zakresie terminowej spłaty zobowiązań niepodlegających umorzeniu, a następnie zaskarżyli decyzję odmawiającą umorzenia należności.

Ustawa abolicyjna miała na celu pomoc dłużnikom, ale na określonych w niej warunkach. Z założenia więc to dłużnik winien wykazać się miarą należytej staranności przy wypełnieniu tych warunków jako koniecznych do zastosowania dobrodziejstwa ustawy. Jeśliby nawet zgodzić się z wnioskiem, że brak skonkretyzowania kwot zaległości nieobjętych abolicją w ramach decyzji warunkowej było niepełnym rozstrzygnięciem sprawy, to w ocenie Sądu Apelacyjnego, strona, nie mając wiedzy o stanie zaległości mogła wykorzystać instrumenty prawne w pozyskaniu wiedzy w zakresie istotnych dla niej okoliczności. Składki niepodlegające umorzeniu stanowią składki obciążające beneficjenta ustawy abolicyjnej jako płatnika. Ich wysokość każdej osobie prowadzącej działalność gospodarczą powinna być doskonale znana, albowiem wynika z treści deklaracji, które płatnik ma stosownie do ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.) - dalej ustawa o s.u.s., składać w ustawowych terminach pod sankcją odpowiedzialności karnej (art. 98 ust. 1 pkt 6 ustawy). Obowiązek prowadzenia dokumentacji obejmującej listę wypłaconych pracownikom wynagrodzeń wynika także z przepisu § 8 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286 z późn. zm.). Płatnicy dbający o prawidłowe składanie deklaracji składkowych (a do takich wszak skierowane były przepisy ustawy) posiadają deklaracje DRA i RCA i wystarczy do nich sięgnąć, by ustalić wysokość zobowiązań. Nawet przy braku dostępu do deklaracji, wyliczenie należności jest dość proste choćby posługując się udostępnianym przez ZUS programem Płatnik. Gdyby jednak nawet płatnik-pracodawca zaniechał prowadzenia takiej dokumentacji czy też się jej wyzbył (choćby w związku z zakończeniem działalności gospodarczej) nie ma żadnych przeszkód w zwróceniu się do organu rentowego o udzielenie stosownych informacji. Nic też nie stoi na przeszkodzie, by płatnik wystąpił o wydanie przez organ rentowy w trybie art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o s.u.s. - decyzji określającej wysokość zaległych składek, przy czym wsparciem dla żądania wydania takiej decyzji (otwierającej 12-miesięczny termin do złożenia wniosku o umorzenie należności składkowych) jest choćby art. 1 ust. 5 samej ustawy abolicyjnej. Strona postępowania abolicyjnego mogła wraz z wnioskiem o abolicję zwrócić się do ZUS z żądaniem rozliczenia konta. Mogła też, po uzyskaniu decyzji wstępnej zwrócić się z wnioskiem o uzupełnienie rozstrzygnięcia, wskazując, że organ nie określił warunków (na dzień wydania decyzji wstępnej) dotyczących spłaty zaległości niepodlegających umorzeniu w oparciu o przepisy ustawy abolicyjnej (por. także "Abolicja w ZUS. Praktyczne aspekty umorzenia zaległości" Grzegorz Gębka, Michał Bochowicz Wydawnictwo Difin SA Warszawa 2014).

W realiach niniejszej sprawy bezspornym było, że ubezpieczony pomimo skutecznego doręczenia decyzji warunkowej, nie wniósł od niej odwołania. Nie dołożył należytej staranności, aby określić w sposób bezsporny wysokość należności niepodlegających umorzeniu.

Ubezpieczony jako osoba, która prowadziła działalność gospodarczą, powinien wykazać się z uwagi na profesjonalny charakter działalności gospodarczej odpowiedzialnym zachowaniem respektującym przepisy prawa i należytą staranność w dbaniu o własne interesy.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych art. 5 k.c. nie ma zastosowania, zaś materialnoprawną podstawą świadczeń emerytalno-rentowych mogą być tylko przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok z 29 października 1997 r., II UKN 311/97, OSNP 1998, Nr 15, poz. 465; wyrok z 26 maja 1999 r., II UKN 669/98, OSNP 2000, Nr 15, poz. 597 - notka; wyrok z 12 stycznia 2000 r., II UKN 293/99, OSNP 2001, Nr 9, poz. 321 - notka). Do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p. Przepisy te mają charakter przepisów prawa publicznego. Rygoryzm prawa publicznego nie może zaś być łagodzony konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przewidzianą w art. 5 k.c. lub art. 8 k.p. (vide wyrok SN z 8 kwietnia 2008 r., I UK 294/07, LEX nr 465971).

Reasumując niedokonanie przez wnioskodawcę całkowitej spłaty należności niepodlegających umorzeniu w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji wydanej na podstawie art. 1 ust. 8 ustawy, skutkuje uznaniem końcowej decyzji organu rentowego odmawiającej umorzenia, wydanej w trybie art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy abolicyjnej za prawidłową.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSO (del.) Gabriela Horodnicka- SSA Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko

Stelmaszczuk