Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2016 roku

Sąd Rejonowy w Golubiu-Dobrzyniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 czerwca 2016 roku w G.-D.

sprawy z powództwa J. R., M. R.

przeciwko W. K., D. K.

o zapłatę dożywocia

1.  umarza postępowania co do kwoty 1.978,50 zł (tysiąc dziewięćset siedemdziesiąt osiem złotych pięćdziesiąt groszy),

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  zasądza od pozwanych W. K. i D. K. solidarnie na rzecz powodów J. R. i M. R. kwotę 540,74 zł (pięćset czterdzieści złotych siedemdziesiąt cztery grosze) tytułem zwrotu części kosztów procesu.

sędzia

K. Rogalewicz Uzasadnienie

Powodowie M. i J. małżonkowie R. wnieśli o zasądzenie od pozwanych kwoty 4.116,20 złotych jako równowartości należnych im świadczeń z tytułu dożywocia za 2015 rok. Na kwotę tą składają się następujące roszczenia:

- kwota 1.978,50 złotych tytułem poniesionych przez powodów kosztów uprawiania i nawożenia działki o powierzchni 0.50.00 ha,

- kwota 1.232,70 złotych tytułem poniesionych przez powodów kosztów związanych ze świadczeniem pomocy w chorobie,

- kwota 505 złotych tytułem poniesionych przez powodów kosztów dojazdów do lekarzy,

- kwota 400 złotych tytułem równowartości należnych powodom owoców (pozew – k. 2-5).

Pozwani D. i W. małżonkowie K. uznali powództwo do kwoty 1.150 złotych z tytułu poniesionych przez powodów kosztów uprawiania i nawożenia działki oraz wnieśli o oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, przy czym co do roszczeń związanych ze świadczeniem pomocy w chorobie, kosztów dojazdów do lekarzy i równowartości owoców z uwagi na brak legitymacji biernej (odpowiedź na pozew – k. 70-74).

W toku procesu strony zawarły ugodę co do zwrotu kosztów uprawy działki. Pozwani zobowiązali się do zapłaty, solidarnie, na rzecz powodów kwoty 1.565 złotych) tytułem zwrotu kosztów wynikających z obowiązku uprawiania i nawożenia działki za rok 2015, w terminie do 31 maja 2016 roku, z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności tej kwoty. Powodowie cofnęli pozew w zakresie tego roszczenia przewyższającego kwotę określoną ugodą, a pozwani wyrazili na to zgodę (ugoda – k. 79).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Powodowie J. i M. małżonkowie R. byli właścicielami zabudowanego gospodarstwa rolnego o powierzchni 9.27.00 ha położonego w N. gm. G.. Umową darowizny z dnia 16 grudnia 1996 roku powodowie, w trybie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1991 roku, darowali:

- K. i A. małżonkom L. zabudowaną nieruchomość rolną o powierzchni 4.47.00 ha,

- S. i M. małżonkom J. niezabudowaną nieruchomość rolną o powierzchni 4.80.00 ha.

K. i A. małżonkowie L. ustanowili nieodpłatnie na rzecz powodów dożywotnią służebność mieszkania oraz prawo dożywotniego użytkowania działki o powierzchni 0.50.00 ha, uprawianej i nawożonej przez właścicieli nieruchomości. Ponadto małżonkowie L. zobowiązali się sprawić darczyńcom własnym kosztem pogrzeb oraz zapewnić odpowiednią opiekę w chorobie, a także wydać zbiory z jednego orzecha, z jednej wiśni i jednej śliwy. Małżonkowie J. zobowiązali się wydać darczyńcom dożywotnio i nieodpłatnie rocznie jedną tonę węgla i jednego świniaka o wadze 100 kilogramów. W dniu 1 grudnia 1998 roku K. i A. małżonkowie L. sprzedali zabudowaną nieruchomość rolną o powierzchni 4.47.00 ha położoną w N. pozwanym D. i W. małżonkom K.. W § 5 tej umowy strony określiły, że korzyści i ciężary związane z nieruchomością przechodzą na kupujących (umowa darowizny gospodarstwa rolnego z k. 8-10).

Na tle wydawania dożywocia pomiędzy stronami każdego roku powstają spory co do zakresu wykonywania tego obowiązku. W niniejszym procesie powodowie M. i J. małżonkowie R. wnieśli o zasądzenie od pozwanych kwoty 4.116,20 złotych jako równowartości należnych im świadczeń z tytułu dożywocia. Jak wskazano wyżej strony zawarły ugodę co do zwrotu kosztów uprawy działki. Pozwani zobowiązali się do zapłaty na rzecz powodów z tego tytułu kwoty 1.565 złotych w terminie do 31 maja 2016 roku.

Powodowie są osobami starszymi, mającymi problemy ze zdrowiem. Mają samochód, ale prawo jazdy ma tylko J. R.. Powód ma 74 lata, jest osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności, leczy się w kilku poradniach w G.-D.. W 2015 roku odbył 8 wizyt u lekarzy. Powódka ma 68 lat, w okresie od 29 do 31 grudnia 2015 roku przebywała w szpitalu w G.-D.. Ponadto w 2015 roku powodowie odbyli wspólnie 10 wizyt u lekarzy w poradni ogólnej w G.-D.. Gdy J. R. jest chory powodowie wynajmują kierowcę, żeby zawiózł ich do lekarza. W takich sytuacjach powodowie zlecali wykonanie odpłatnego przewozu z N. do G.-D. (ok. 8 km) i z powrotem osobie trzeciej. W 2015 roku ponieśli z tego tytułu wydatki w łącznej kwocie 505 złotych. Powodowie domagają się też od pozwanych zapewnienia stałej pomocy przy sporządzaniu posiłków, praniu, sprzątaniu czy robieniu zakupów, uznając, iż skoro małżonkowie K. nie świadczą tej opieki to zasadne jest roszczenie o zasądzenie stosownego ekwiwalentu pieniężnego. Ich zdaniem pozwani powinni świadczyć opiekę w wymiarze 5 godzin tygodniowo, a wartość jednej godziny usługi opiekuńczej to kwota 17,61 złotych. Łączna kwota z tego tytułu za 2015 rok to 1.232,70 złotych (sposób wyliczenia podany w pozwie). Ponadto powodowie domagali się 400 złotych tytułem równowartości należnych, a nie wydanych powodom, 25 kg orzechów (dokumentacja – k. 21-63, 95).

Pozwani nie kwestionowali co do zasady (a jedynie co do ich wysokości) wydatków związanych ze zwrotem kosztów uprawy działki, uznając w tej części powództwo do kwoty 1.150 złotych. Co do tego roszczenia strony zawarły ugodę (k. 79). W pozostałej części pozwani wnieśli o oddalenie powództwa co do kwoty 2.137,70 złotych obejmującej koszty związane ze świadczeniem pomocy w chorobie, koszty dojazdów do lekarzy oraz koszty owoców z uwagi na brak legitymacji biernej. Ich zdaniem umowa z dnia 16 grudnia 1996 roku zawarta pomiędzy powodami a K. i A. małżonkami L. w trybie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1991 roku nie była umową o dożywocie lecz umową darowizny, w której ustanowiono też służebności osobiste. Zdaniem pozwanych nabywając nieruchomość od małżonków L. przejęli oni jedynie zobowiązania wynikające z obciążenia nieruchomości na rzecz powodów nieodpłatną dożywotnią służebnością mieszkania oraz prawem dożywotniego użytkowania działki o powierzchni 0.50.00 ha, uprawianej i nawożonej przez właścicieli nieruchomości. Pozostałe zobowiązania wynikające z umowy darowizny, związane ze świadczeniem pomocy w chorobie oraz wydaniem owoców, są służebnościami osobistymi, obciążającymi K. i A. L.. Jak wskazali, ich stanowisko znajduje oparcie w sprawie VIII Ca 327/15 Sądu Okręgowego w Toruniu toczącej się pomiędzy tymi samymi stronami o rodzajowo te same roszczenia za lata poprzednie. Dodatkowo pozwani oświadczyli, że powodowie nie są w takiej sytuacji, aby konieczne byłoby udzielanie im pomocy w chorobie. Powódka cały czas samodzielnie się porusza, a powód w dzień po powrocie ze szpitala jeździł już samodzielnie samochodem. Powodowie dbają o swój ogródek, hodują kury (odpowiedź na pozew – k. 70-74, oświadczenie pozwanych – k. 77-78).

Zgodnie z treścią art. art. 84 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U.2016.277) przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej. Przeniesienie własności gospodarstwa może nastąpić na podstawie uregulowanych w kodeksie cywilnym umów darowizny lub dożywocia, albo na podstawie odrębnego typu umowy nazwanej, określonej w art. 84 i 85 ustawy jako umowa z następcą i umowa w celu wykonania umowy z następcą (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., I CSK 218/13, LEX nr 1399855). W myśl art. 888 § 1 Kc przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Często jednak mamy do czynienia z tzw. darowizną mieszaną, w której czynność przysparzająca dokonywana pod tytułem darmym zostaje połączona z inną czynnością.

Sąd uznał, iż umowa z dnia 16 grudnia 1996 roku zawarta pomiędzy powodami małżonkami J. R. i M. R. a małżonkami K. L. i A. L. oraz małżonkami S. J. i M. J. była umową darowizny, zgodnie z określeniem przez strony rodzaju umowy. Niewątpliwie umowa ta miała przede wszystkim na celu przeniesienie własności gospodarstwa rolnego w zamian za nabycie przez powodów prawa do renty inwalidzkiej. Dodatkowo zawierała szereg dodatkowych zapisów, których interpretacja ma decydujące znaczenie w niniejszej sprawie. W pierwszej kolejności należy się zgodzić z twierdzeniem, że umowa ta zawiera jedynie dwa zapisy, które w sposób jednoznaczny obciążają nabytą przez małżonków L. zabudowaną nieruchomość rolną o powierzchni 4.47.00 ha służebnościami osobistymi. Nabywcy ustanawiają bowiem nieodpłatnie na rzecz powodów dożywotnią służebność mieszkania oraz prawo dożywotniego użytkowania działki o powierzchni 0.50.00 ha, uprawianej i nawożonej przez właścicieli nieruchomości. Przy następnych zapisach tej umowy brak wskazania, że obciążają one nabytą przez małżonków L. zabudowaną nieruchomość. To małżonkowie L., a nie właściciele nabywanej nieruchomości, zobowiązali się sprawić darczyńcom własnym kosztem pogrzeb oraz zapewnić odpowiednią opiekę w chorobie, a także wydać zbiory z jednego orzecha, z jednej wiśni i jednej śliwy. Umowa nie zawiera zapisów czy chodzi o drzewa rosnące na tej nieruchomości. Podobnie małżonkowie J. zobowiązali się wydać darczyńcom dożywotnio i nieodpłatnie rocznie jedną tonę węgla i jednego świniaka o wadze 100 kilogramów. Takie odczytanie treści umowy prowadzi do wniosku, że jedynie ustanowione na rzecz powodów dożywotnia służebność mieszkania oraz prawo dożywotniego użytkowania działki są prawami obciążającymi nabytą przez małżonków K. nieruchomość, to jest służebnościami osobistymi przysługującymi dożywotnio powodom. Dalsze zapisy wynikające z treści § 5 umowy zobowiązują do konkretnego zachowania obdarowanych, w tym małżonków L. do wyprawienia darczyńcom własnym kosztem pogrzebu, zapewnienia odpowiedniej opieki w chorobie, a także wydania owoców.

W konsekwencji sąd uznał za zasadny zarzut braku legitymacji biernej pozwanych co do roszczeń obejmujących koszty związane ze świadczeniem pomocy w chorobie, koszty dojazdów do lekarzy oraz koszty owoców w kwocie 2.137,70 złotych. Dlatego w tej części oddalił powództwo.

Strony zawarły ugodę co do zwrotu kosztów uprawy działki. Pozwani zobowiązali się do zapłaty na rzecz powodów kwoty 1.565 złotych tytułem zwrotu kosztów wynikających z obowiązku uprawiania i nawożenia działki za rok 2015 w terminie do 31 maja 2016 roku. Powodowie cofnęli pozew w zakresie tego roszczenia przewyższającego kwotę określoną ugodą, a pozwani wyrazili na to zgodę (ugoda – k. 79). Dlatego sąd, na podstawie art. 355 § 1 Kpc w zw. z art. 203 § 1 Kpc, umarzył postępowania co do kwoty 1.978,50 złotych.

Powodowie wygrali proces w 38% toteż na podstawie art. 100 zd. pierwsze Kpc w zw. z art. 98 § 1 i 3 Kpc należało orzec o kosztach procesu proporcjonalnie do wyniku rozstrzygnięcia. Powodowie ponieśli koszty opłaty sądowej w wysokości 206 złotych i koszty zastępstwa procesowego wynoszące 1.217 złotych, co daje łącznie kwotę 1.423 złotych. Stosownie do wyniku rozstrzygnięcia sąd zasądził zatem od pozwanych na rzecz powodów kwotę 540,74 złotych tytułem zwrotu części poniesionych kosztów procesu, obciążając powodów pozostałą ich częścią.

sędzia

K. R.