Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2016 r. w Krakowie

sprawy z wniosku J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawczyni J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 17 grudnia 2015 r. sygn. akt V U 497/15

I. zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje wnioskodawczyni J. K. emeryturę od 12 lutego 2015 r.,

II. stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

III. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz J. K. kwotę 390 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 199/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2015 r. (sygn. akt V U 497/15) Sąd Okręgowy w Kielcach, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 13 lutego 2015 r., którą organ rentowy odmówił przyznania wnioskodawczyni emerytury.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawczyni urodziła się w dniu (...)., w dniu (...) wystąpiła z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury, wskazując że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W zaskarżonej decyzji organ rentowy uznał za udowodniony staż pracy w wymiarze 23 lat, 4 miesięcy i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. W okresie od 1 września 1975 r. do 19 lipca 1997 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w Gminnej Spółdzielni (...) w S., na stanowisku piekarza stołowego. W dniu 26 sierpnia 1997 r. były pracodawca wystawił ubezpieczonej świadectwo pracy, w którym potwierdził powyższy okres zatrudnienia.

Przedstawiony powyżej stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie zeznań świadków, zeznań wnioskodawczyni oraz dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego oraz w aktach osobowych wnioskodawczyni.

W tym stanie rzeczy Sąd pierwszej instancji uznał odwołanie za nieuzasadnione. Powołując treść art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawczyni nie posiada 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Z zeznań świadków wynika, że w okresie zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w S. od 1 września 1975 r. do 19 lipca 1997 r. wnioskodawczyni cały czas wykonywała pracę piekarza i nie wykazała, iż była to praca w szczególnych warunkach.

Z powyższych względów Sąd pierwszej instancji przyjął, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanek, od których zostało uzależnione nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 27 w zw. z art. 32 i art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co skutkowało oddaleniem odwołania od prawidłowej decyzji organu rentowego na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyła wnioskodawczyni. Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła:

- naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. polegające na tym, że uzasadnienie wyroku oraz ustalenia Sądu Okręgowego są wewnętrznie sprzeczne, niekonsekwentne i dowolne, albowiem wskazują, że dokonując ustalenia stanu faktycznego Sąd dał wiarę złożonym w sprawie zeznaniom świadków, z których to zeznań wynikało, że w okresie zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w S. wnioskodawczyni cały czas wykonywała pracę piekarza, przy jednoczesnym stwierdzeniu przez Sąd, iż ubezpieczona nie wykazała, że praca jaką wykonywała była pracą w szczególnych warunkach;

- naruszenie prawa materialnego, a to błędną wykładnię art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 32 ust 1, 2 i 4 tej ustawy, a także § 2 i 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i załącznika do tego rozporządzenia polegające na uznaniu, że ubezpieczona pracując w okresach od 1 stycznia 1978 r. do 6 marca 1984 r., od 1 lutego 1986 r. do 31 lipca 1987 r. oraz od 1 sierpnia 1989 r. do 19 lipca 1997 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w S. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku piekarza nie wykonywała prac w szczególnych warunkach, a to pracy wymienionej w dziale X, poz. 11 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty apelująca wniosła o uzupełniające przesłuchanie w charakterze świadków jej byłych współpracowników (F. G. oraz A. W.) na okoliczność doprecyzowania wykonywanych przez nią prac, zakresu obowiązków, wymiaru czasu pracy oraz szczególnych warunków wykonywania prac przy wypieku pieczywa w Gminnej Spółdzielni (...) w S. i na tej podstawie zmianę zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego poprzez przyznanie wnioskodawczyni prawa do emerytury od 12 lutego 2015 r., ewentualnie uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a ponadto wniosła o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu apelacji skarżąca podniosła, iż Sąd Okręgowy dokonał błędnej kwalifikacji wykonywanej przez nią pracy piekarza, nie uznając jej za pracę w szczególnych warunkach, mimo iż wszystkie wykonywane przez nią czynności w ramach powierzonych obowiązków pracowniczych stanowiły integralną całość pracy przy wypieku pieczywa, to jest pracy którą należy zakwalifikować do pracy wymienionej w dziale X, poz. 11 wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Odnosząc się do świadectwa pracy z dnia 26 sierpnia 1997 r. skarżąca wskazała, że pracownik przy wydawaniu świadectwa nie ma wpływu na jego treść i nie może aktualnie ponosić z tego tytułu ujemnych konsekwencji, a ponadto w obowiązującym stanie prawnym znaczenie zarządzeń resortowych jest informacyjne, techniczno-porządkujące, uściślające, co w sferze dowodowej przekłada się na podstawę domniemań faktycznych, natomiast okresy zatrudniania w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, między innymi aktami osobowymi oraz zeznaniami świadków. Powołując się na pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony między innymi w wyroku z dnia 21 kwietnia 2015 r. (sygn. akt I UK 336/14) apelująca stwierdziła, że dokonując oceny warunku stałej pracy na stanowisku wymienionym w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., należy mieć na uwadze również czynności przygotowawcze, które wiążą się z wykonaniem danej pracy (procesem technologicznym). Z tego powodu, regulacja zamieszczona w dziale X, poz. 11 wykazu A załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. nie może być rozpatrywana w oderwaniu od opisu obowiązków zawodowych piekarza zawartych w Międzynarodowej Karcie Charakterystyki Zagrożeń Zawodowych, a zatem praca piekarza w procesie technologicznym wypieku pieczywa nie ogranicza się tylko do wykonywania czynności polegających na umieszczeniu przygotowanego ciasta w piecu i wyłożeniu upieczonego produktu z pieca (chleba). W dalszych wywodach apelacji skarżąca wskazała na uchwałę Nr 64/83 z dnia 25 lipca 1983 r. Zarządu Głównego Centralnego Związku Spółdzielni Rolniczych, która może mieć pomocnicze znaczenie przy dokonywaniu wykładni oraz kwalifikacji stanowisk pracy określonych w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., w której jako prace wykonywane w szczególnych warunkach przy „wypieku pieczywa” wymieniono następujące prace: ręczny odbiór pieczywa na blachach z pieca (1), ręczny odbiór listka waflowego z pieca (2), piekarz (3), ciastkarz (4), operator linii produkcyjnych nakładających kęsy ciasta do pieca i odbierający pieczywo z pieca (5), ekspedytor wyrobów gotowych (6), przesiewacz mąki (7), trzepacz worków (8), operator linii przy produkcji koncentratów ciast (9), obsługujący agregat carami! cream (10). Konkludując apelująca stwierdziła, że zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje na wykonywanie przez nią pracy na stanowisku „piekarza”, która była pracą w szczególnych warunkach, uprawniającą do niższego wieku emerytalnego.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja okazała się uzasadniona.

Przedmiot sporu w niniejszej sprawie sprowadzał się do wyjaśnienia kwestii, czy wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się 15 – letnim okresem wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), od czego w świetle regulacji zamieszczonej w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 887), uzależnione jest jej prawo do emerytury.

Na wstępie warto odnotować, że praca w szczególnych warunkach, prowadząca do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, to wyłącznie praca wymieniona w wykazie A lub wykazie B, stanowiącym załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., natomiast o uznaniu zatrudnienia za pracę w szczególnych warunkach nie decyduje treść dokumentów wystawionych przez pracodawcę, ani nazwa stanowiska pracy, lecz rodzaj powierzonej ubezpieczonemu pracy i jej wykonywanie w warunkach określonych w § 2 ust. 1 tego rozporządzenia.

W realiach rozpatrywanej sprawy wnioskodawczyni, ubiegając się o emeryturę w wieku obniżonym, jako okres pracy w warunkach szczególnych wskazała okres pracy na stanowisku piekarza w Gminnej Spółdzielni (...) w S. od 1 stycznia 1978 r. do 6 marca 1984 r., od 1 lutego 1986 r. do 31 lipca 1987 r. oraz od 1 sierpnia 1989 r. do 19 lipca 1997 r., który przypadał w okresie zatrudnienia w ww. spółdzielni od 1 września 1975 r. do 19 lipca 1997 r. Sąd Okręgowy podjął wprawdzie działania zmierzające do wyjaśnienie charakteru wykonywanych przez skarżącą w ww. okresie obowiązków pracowniczych i w tym celu przesłuchał zarówno wnioskodawczynię, jak i wskazanych przez nią świadków, niemniej jednak przeprowadzone postępowanie dowodowe nasuwa zastrzeżenia w aspekcie zachowania należytej dokładności i wnikliwości, co w konsekwencji doprowadziło do braku kompletnych i spójnych ustaleń odnoszących się do spornej kwestii charakteru podejmowanego przez ubezpieczoną zatrudnienia. Powyższe uchybienie skutkowało koniecznością uzupełnienia przez Sąd drugiej instancji postępowania dowodowego poprzez ponowne przesłuchanie wnioskodawczyni na rozprawie apelacyjnej. Przedstawiona przez nią relacja szczegółowo opisuje rodzaj powierzonych jej obowiązków służbowych oraz warunki wykonywania poszczególnych czynności pracowniczych. Warto również zauważyć, że depozycje wnioskodawczyni pozostają w zgodzie z treścią świadectwa pracy, potwierdzającego charakter jej zatrudnienia w spornym okresie jako osoby zajmującej stanowisko piekarza stołowego, a także korespondują z zeznaniami świadków słuchanych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, którzy zgodnie i jednoznacznie oświadczyli, iż ubezpieczona w spornym okresie pracowała jako piekarz. Zeznania wnioskodawczyni są jasne i logiczne, a wraz z innymi dowodami tworzą spójny obraz rzeczywistości. Z tego względu należy je obdarzyć przymiotem wiarygodności.

Sąd Apelacyjny na podstawie uzupełniających zeznań wnioskodawczyni ustalił, iż w spornym okresie zatrudnienia ubezpieczona zajmowała się wszystkimi czynnościami związanymi z wypiekiem pieczywa, co było spowodowane organizacją pracy w zatrudniającym ją zakładzie pracy. W Gminnej Spółdzielni (...) proces wypieku pieczywa był zorganizowany w taki sposób, że każdy z pracowników uczestniczył przy wszystkich pracach koniecznych do wykonania wypieku, składających się na cały proces technologiczny. Nie był to duży zakład pracy, czynności związane z przygotowaniem ciasta do wypieku oraz sam proces pieczenia odbywały się w jednym pomieszczeniu średniej wielkości. U pracodawcy wnioskodawczyni przy wypieku pieczywa obowiązywał zmianowy system pracy, funkcjonowały 3 zmiany, przy czym na jednej zmianie pracowały jedynie 3 osoby, co wymuszało podejmowanie przez każdą z tych osób zróżnicowanych czynności, począwszy od przesiewania mąki, poprzez wyrabianie ciasta i kręcenia chleba, ważenie i „malowanie” pieczywa, kończąc na wkładaniu produktu do pieca, jego przesadzaniu w trakcie wypieku oraz wyciąganiu gotowego pieczywa z pieca. Wnioskodawczyni w spornym okresie zatrudnienia była zaangażowana w wykonywanie wszystkich tych prac, wchodzących w zakres ciągu technologicznego wypieku pieczywa, czyli zarówno w formowanie ciasta, jak i obsługę pieca.

Powyższe twierdzenia wnioskodawczyni nie nasuwają zastrzeżeń w aspekcie zgodności z prawdą, a racjonalność jej depozycji potwierdza specyfika i typ zatrudniającego ją pracodawcy (niewielki zakład pracy, jedno pomieszczenie przeznaczone na wypiek pieczywa, ilość pracowników zajmujących się wypiekiem na jednej zmianie), a także przyjęty przez pracodawcę sposób organizacji pracy, zakładający brak wyodrębnienia poszczególnych stanowisk pracy i związanego z tym podziału (rozdzielenia) obowiązków przypadających na poszczególne osoby uczestniczące w procesie wytwarzania pieczywa. Wypada przy tym odnotować, iż na hali, w której miało miejsce wyrabianie ciasta oraz wypiek pieczywa, na pracowników oddziaływały czynniki szkodliwe dla zdrowia, takie jak wysoka temperatura oraz zapylenie.

Zdaniem Sądu drugiej instancji, złożone na etapie postępowania apelacyjnego zeznania wnioskodawczyni, precyzujące charakter podejmowanych przez nią w spornym okresie zatrudnienia obowiązków pracowniczych, pozwalają na zakwalifikowanie tego okresu do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, uprawniających do emerytury w wieku obniżonym. Sąd pierwszej instancji, choć dał wiarę zeznaniom przesłuchanych przez siebie osób (wnioskodawczyni i świadków), to w oparciu o ich relacje nie dokonał szczegółowych ustaleń konkretyzujących rodzaj podejmowanych przez ubezpieczoną czynności, co doprowadziło do sformułowania wadliwych konkluzji o braku podstaw do zaliczenia spornego okresu zatrudnienia do pracy świadczonej w szczególnych warunkach. Przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podstawa faktyczna rozstrzygnięcia, wprawdzie pozbawiona jest precyzji i należytego uszczegółowienia poczynionych ustaleń, jednakże jest prawidłowa, ponieważ trafnie określono rodzaj zajmowanego przez wnioskodawczynię stanowiska pracy (piekarza stołowego).

Z aprobatą Sądu Apelacyjnego w żadnej mierze nie może się spotkać przytoczona w rozważaniach prawnych argumentacja Sądu pierwszej instancji, wskazująca na niewykonywanie przez skarżącą pracy w warunkach szczególnych. W tym kontekście warto przywołać pogląd Sądu Najwyższego, zaprezentowany w wyroku z dnia 21 kwietnia 2015 r. (I UK 336/14 , LEX nr 1710351), wedle którego dokonując oceny warunku stałej pracy na stanowisku wymienionym w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze należy mieć na uwadze również czynności przygotowawcze, które wiążą się z wykonaniem danej pracy (procesem technologicznym). Zapis zawarty w dziale X, poz. 11 wykazu A, stanowiącego załącznik do ww. rozporządzenia, za prace w szczególnych warunkach w rolnictwie i przemyśle rolno - spożywczym uznaje „prace przy wypieku pieczywa", co nie może być rozumiane wyłącznie jako wkładanie i wyciąganie chleba z pieca. Odwołując się do uchwały Nr 64/83 z dnia 25 lipca 1983 r. Zarządu Głównego Centralnego Związku Spółdzielni Rolniczych, która znajduje pomocnicze znaczenie przy dokonywaniu wykładni oraz kwalifikacji stanowisk pracy określonych w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., stwierdzić trzeba, iż do prac wykonywanych w szczególnych warunkach przy wypieku pieczywa można przyporządkować między innymi czynności piekarza, ciastkarza, operatora linii produkcyjnych nakładających kęsy ciasta do pieca i odbierającego pieczywo z pieca, przesiewacza mąki, operatora linii przy produkcji koncentratów ciast itp. Praca świadczona w warunkach szczególnych przy wypieku pieczywa dotyczy nie tylko wkładania i wyciągania pieczywa z pieca, lecz także odnosi się do innych czynności, które funkcjonalnie łączą się z wypiekaniem pieczywa i obejmuje czynności przygotowawcze bezpośrednio związane z wypiekiem. Praca piekarza w procesie technologicznym wypieku pieczywa nie ogranicza się bowiem wyłącznie do wykonywania czynności polegających na umieszczeniu przygotowanego ciasta w piecu i wyłożeniu upieczonego produktu z pieca. Gdyby prawodawca zamierzał do okresów pracy w szczególnych warunkach zaliczyć tylko ostatnie czynności w procesie produkcji pieczywa, to posłużyłby się określeniem "wypiek pieczywa", lub "prace polegające na wypieku pieczywa" a nie "prace przy wypieku pieczywa" (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2013 r., II UK 9/13, LEX nr 1388598).

Zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy, uzupełniony w postępowaniu drugoinstancyjnym, wykazał, iż wnioskodawczyni w spornym okresie zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności polegające na przygotowaniu ciasta, wyrabianiu, kręceniu i ważeniu pieczywa oraz wkładaniu i wyjmowaniu go z pieca, które to prace nierozłącznie związane są z procesem technologicznym "wypieku pieczywa". W trakcie dniówki roboczej obowiązki skarżącej nie ograniczały się tylko do jednego typu czynności, nie wchodzącej w ciąg technologiczny wytwarzania pieczywa (na przykład przynoszenie mąki z magazynu itp.), lecz niewątpliwie obejmowały różnorodne prace składające się na proces wypieku. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wszystkie podejmowane przez ubezpieczoną obowiązki pracownicze związane z przesiewaniem mąki, przygotowaniem ciasta, jego wyrobieniem i upieczeniem tworzyły integralną całość procesu technologicznego wypieku pieczywa, stanowiąc konieczny element tego procesu, a tym samym spełniają kryteria pracy świadczonej w warunkach szczególnych figurującej w dziale X, poz. 11 wykazu A, będącego załącznikiem do powołanego wyżej rozporządzenia.

Podsumowując, Sąd drugiej instancji przyjął, że zostały spełnione wszystkie przesłanki prowadzące do nabycia przez wnioskodawczynię emerytury w wieku obniżonym z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wymienione w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 ww. rozporządzenia. Odmienne stanowisko Sądu pierwszej instancji nie jest zasadne.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny dokonał zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji oraz poprzedzającej to orzeczenie decyzji organu rentowego w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni emeryturę począwszy od dnia 12 lutego 2015 r., to jest od daty osiągnięcia wieku emerytalnego 55 lat, mając na uwadze treść art. 100 ust. 1 w zw. z art. 129 ust. 1 powołanej wyżej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Równocześnie, nie stwierdzono odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, w myśl art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż przesłanka legitymowania się przez wnioskodawczynię co najmniej 15 - letnim okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach została wykazana dopiero w postępowaniu sądowym, w oparciu o osobowe źródła dowodowe (pkt II). Skarżąca nie przedłożyła bowiem organowi rentowemu prawidłowo wystawionego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

O kosztach postępowania (pkt III) orzeczono zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, zasądzając od organu rentowego na rzecz wnioskodawczyni zwrot kosztów postępowania apelacyjnego, na które to koszty składało się wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem (§ 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji; Dz. U. z 2015 r., poz. 1800) oraz opłata podstawowa od apelacji (art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 623).

Krzysztof Hejosz Dariusz Płaczek Barbara Kosub