Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 31 lipca 2014 roku powód (...) (...) Fundusz (...) w W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego R. Ż. kwoty 1223,44 zł z odsetkami ustawowymi od dnia l sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty, z tytułu niespłaconej w terminie pożyczki udzielonej pozwanemu przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, od której powód nabył wierzytelność.

*

Wyrokiem zaocznym z dnia 28 września 2015 roku Sąd Rejonowy w Białej Podlaskiej:

1. zasądził od pozwanego R. Ż. rzecz powoda (...) (...)Funduszu (...)w W. kwotę 923,44 zł z ustawowymi odsetkami od dnia l sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty;

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądził od pozwanego R. Ż. rzecz powoda (...) (...)Funduszu (...) w W. kwotę 227,78 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

4. nadał wyrokowi w pkt. l rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 września 2013 roku R. Ż. zawarł umowę pożyczki pieniężnej z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. na kwotę 700 zł. Pożyczkobiorca obowiązany był spłacić pożyczkę do dnia 5 listopada 2013 roku, jednorazowo. Pożyczkobiorca zobowiązał się ponadto do uiszczenia prowizji wstępnej za udostępnienie pożyczki w wysokości 203 zł. Umowa pożyczki przewidywała także obowiązek uiszczenia opłaty windykacyjnej w wysokości 5 zł za każdy dzień opóźnienia spłaty jakiejkolwiek kwoty wynikającej z umowy pożyczki, w szczególności kwoty kapitału pożyczki, odsetek, opłat lub prowizji. Opłata windykacyjna pobierana była, zgodnie z treścią umowy, przez 60 dni roboczych od daty powstania obowiązku spłaty pożyczki.

R. Ż. nie spłacił udzielonej mu pożyczki.

W dniu 9 maja 2014 roku została zawarta umowa cesji wierzytelności pomiędzy zbywcą – (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. a nabywcą – (...) (...)Funduszem (...) w W. reprezentowanym przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą we W., na mocy której przeniesiona została na nabywcę, między innymi, wierzytelność przysługująca zbywcy wobec R. Ż. z tytułu niespłaconej pożyczki pieniężnej. Nabycie wierzytelności nastąpiło pod warunkiem zapłaty ustalonej w umowie ceny. Cena wskazana w umowie przelewu wierzytelności z dnia 9 maja 2014 roku została przez nabywcę wierzytelności zapłacona.

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dowodów ustalił powyższy stan faktyczny, dodając, że zgodnie z art. 339 k.p.c. przyjął za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne w przeważającej części.

Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Poprzednik prawny powoda pod tytułem szczególnym udzielił pozwanemu pożyczki pieniędzy w kwocie 700 zł. Pozwany, zgodnie z twierdzeniem powoda, nie spłacił pożyczki w całości, zobowiązany jest więc do jej zwrotu w niezapłaconej części, tj. w kwocie 700 złotych wraz z prowizją w wysokości 203 zł, do zapłaty której zobowiązał się w umowie.

W myśl art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. Rozstrzygnięcie o odsetkach Sąd Rejonowy oparł na podstawie art. 481 § l i 2 k.c., uznając za uzasadnione żądanie odsetek ustawowych za opóźnienie w kwocie 20,44 zł naliczonych od kwoty udzielonej pożyczki za okres od dnia 10 maja 2014 roku do dnia 31 lipca 2014 roku.

Zasądzenie odsetek od tzw. skapitalizowanych odsetek, tj. doliczonych do sumy zobowiązania, od daty wytoczenia o nie powództwa, znajduje oparcie w art. 482 § 1 k.c.

Za niezasadne Sąd Rejonowy uznał żądanie zapłaty kwoty 300 zł tytułem opłaty windykacyjnej. Opłata ta została naliczona za opóźnienie w spłacie pożyczki, a więc za niewykonanie zobowiązania pieniężnego. Opłata nazwana została windykacyjną, jednak jej naliczenie nie zostało powiązane z podjęciem jakichkolwiek czynności windykacyjnych. Powyższe uregulowanie umowne stanowiło zatem w rzeczywistości karę umowną za niewykonanie zobowiązania pieniężnego, co jest niedopuszczalne (art. 483 § 1 k.c.).

Zgodnie z art. 58 § 1 i § 3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, a jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych postanowień. W niniejszej sprawie brak jest podstaw do uznania, iż bez postanowienia dotkniętego nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania Sąd Rejonowy uzasadnił art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 zdanie drugie k.p.c., uznając że powód uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania. Na zasądzone na rzecz powoda koszty procesu złożyły się: opłata sądowa w kwocie 30 zł, wynagrodzenie pełnomocnika – radcy prawnego w kwocie 180 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz kwota 0,78 zł tytułem opłaty za płatność w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

Rozstrzygnięcie z punktu 4. wyroku Sąd Rejonowy uzasadnił art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.

*

Apelację od tego wyroku wniósł powód, zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty 300 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz rozstrzygającej o kosztach procesu, tj. w zakresie objętym punktami 2. i 3.

Powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego mające wpływ na wynik postępowania, tj. art. 483 § l k.c. w zw. z art. 58 § l k.c., poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, iż zastrzeżenie prowizji za obsługę oraz opłaty windykacyjnej w wysokości 5 zł, pobieranej niezależnie od tego, czy opóźnienie w spłacie zobowiązania pieniężnego jest zawinione, stanowi karę umowną za niewykonanie umowy, a w konsekwencji takie postanowienie umowne obarczone jest sankcją nieważności, podczas gdy ta opłata nie stanowi kary umownej a klauzulę gwarancyjną poprzednika prawnego powoda, wobec powyższego art. 483 § l k.c. nie znajduje wobec niej zastosowania i to zastrzeżenie umowne nie jest sprzeczne z ustawą.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 2. poprzez zasądzenie od pozwanego R. Ż. na rzecz powoda (...) (...) Funduszu(...) w W. pozostałej kwoty 300 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne.

Sąd Rejonowy dokonał również trafnej oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego, w szczególności uznając, że postanowienie umowne o opłacie windykacyjnej należy uznać za postanowienie o karze umownej w rozumieniu art. 483 § 1 k.c., niedopuszczalnej w odniesieniu do niewykonania zobowiązań pieniężnych, a wobec tego postanowienie to jest nieważne (art. 58 § 1 i § 3 k.c.).

Odpowiedzialność z tytułu kary umownej jest odpowiedzialnością dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 483 § 1 k.c. w zw. z art. 471 k.c.).

Zdaniem skarżącego okoliczność, że zastrzeżona opłata windykacyjna jest naliczania bez względu na odpowiedzialność dłużnika za opóźnienie czy niespełnienie świadczenia, czyni ze spornego postanowienia umownego klauzulę gwarancyjną a nie karę umowną.

Należy jednak zwrócić uwagę, że art. 473 § 1 k.c. wskazuje, że dłużnik może przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi. Oznacza to, że odpowiedzialność kontraktowa może istnieć również wtedy, gdy wynika z okoliczności niezawinionych przez dłużnika i może ona przybrać postać kary umownej (art. 483 § 1 k.c.), por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2003 roku, IV CKN 300/01, Lex nr 251531.

Ponadto z przedmiotowego postanowienia umownego wynika, że opłata windykacyjna jest sankcją za opóźnienie dłużnika w spełnieniu świadczenia, zaś art. 476 k.c. wskazuje, że opóźnienie może być następstwem okoliczności zawinionych bądź niezawinionych przez dłużnika. Brak jest podstaw do interpretowania przedmiotowego zapisu umowy w ten sposób, że jest to sankcja gwarancyjna niezwiązana z odpowiedzialnością dłużnika za opóźnienie, skoro nie wynika to wyraźnie z treści postanowienia (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2013 roku, II CSK 331/12, Lex nr 1293724). Powód nie wykazał, aby taki był zgodny zamiar stron i ich cel, a oświadczenia woli należy co do zasady tłumaczyć tak, jak wymagają tego zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje (art. 65 § 1 i § 2 k.c.). Postanowienia o karze umownej często wskazują, że jest ona należna za opóźnienie w wykonaniu umowy, co samo przez się nie świadczy o tym, aby była to odpowiedzialność za okoliczności niezawinione przez dłużnika. Nadanie sankcji charakteru gwarancyjnego z reguły jest sygnalizowane dalszymi sformułowaniami umowy i nie należy tego domniemywać.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy nie podziela wykładni umowy pożyczki przedstawionej przez skarżącego, zgodnie z którą sporne postanowienie umowne należy uznać za klauzulę gwarancyjną, a gdyby nawet bronić odmiennego stanowiska – takie postanowienie stanowiłoby niedozwoloną klauzulę umowną, kształtując obowiązki pozwanego konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i naruszający jego uzasadnione interesy (art. 385 ¹ k.c.).

Gdyby z kolei uznać to postanowienie za określające wysokość odsetek za opóźnienie (co jednak stałoby w sprzeczności z postanowieniem § 4 ust. 6 umowy ustalającymi wysokość odsetek za opóźnienie za okres 60 dni od dnia powstania obowiązku spłaty pożyczki lub pozostałych należności na 0 %), naruszałoby ono art. 359 § 2 ¹ k.c. i uzasadniało ograniczenie roszczenia powoda do odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 ² k.c.).

Na marginesie należy dodać, że Sąd Rejonowy na podstawie art. 100 k.p.c. obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu powodowi całości kosztów procesu, a zatem ewentualne uwzględnienie apelacji nie prowadziłoby do zmiany zaskarżonego wyroku w tej części.

Wobec oddalenia apelacji powoda na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. należało oddalić wniosek powoda o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.