Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi oddalił powództwo Skarbu Państwa – Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej w W. o zwolnienie od egzekucji.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że w pozwie, nadanym w polskim urzędzie pocztowym na adres sądu w dniu 5 listopada 2015 roku, powód Skarb Państwa – Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego domagał się zwolnienia od egzekucji pięciu obrazów zajętych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi K. P. w sprawie Km 66806/14, jako stanowiących własność powoda. Pozwem zostały objęte obrazy o tytułach: „Matka z dzieckiem”, W. na kopalnię”, P. sportowa”, Pejzaż z wiatrakami”, Świetlica młodzieżowa”.

Pozwany wnosił o odrzucenie pozwu, ewentualnie o oddalenie powództwa.

Postanowieniem z dnia 14 czerwca 2016 roku sąd oddalił wniosek pozwanego o odrzucenie pozwu.

Sąd Rejonowy oparł rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych.

W dniu 12 grudnia 2014 roku wierzyciel (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. złożył Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Widzewa w Łodzi K. P. wniosek egzekucyjny na podstawie tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego (...) z dnia 16 lutego 2014, opatrzonego klauzulą wykonalności. Przedmiotem egzekucji jest kwota 22.282.990,33 złotych oraz dalsze odsetki od tej kwoty. Dłużnik to (...) Spółka Akcyjna w Ł.. W toku egzekucji, w dniu 17 kwietnia 2015 roku, komornik sądowy dokonał zajęcia szeregu ruchomości, w tym obrazów wymienionych w pozwie. Dłużnik oświadczył do protokołu zajęcia, iż obrazy stanowią jego własność.

W dniu 15 września 2015 roku do kancelarii komorniczej Komornika K. P., wpłynęło pismo Skarbu Państwa – Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego datowane na 9 września 2015 roku, informujące, że pięć obrazów, o tytułach „Matka z dzieckiem”, „Widok na kopalnię”, „Przystań sportowa”, „Pejzaż z wiatrakami”, „Świetlica młodzieżowa” – znajdują się w księgach inwentarzowych Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Sąd Rejonowy rozważając zasadność powództwa wskazał, że zgodnie z art. 841 § 3 K.p.c. powództwo o zwolnienie rzeczy od egzekucji można wnieść w ciągu miesiąca od dowiedzenia się o naruszeniu prawa. Termin wskazany w tym przepisie jest prekluzyjny; nie podlega przywróceniu, a jego uchybienie skutkuje oddaleniem powództwa. Powód o naruszeniu swojego prawa musiał wiedzieć najpóźniej w dniu 9 września 2015 roku, kiedy to informował Komornika, że zajęte mienie stanowi jego własność. Powództwo zaś zostało wytoczone w dniu 5 listopada 2015. Z tego powodu podlegało ono oddaleniu, bez konieczności badania jego merytorycznej zasadności oraz bez konieczności badania zgłoszonego przez pozwanego dalej idącego zarzutu, iż w istocie pozwany o naruszeniu jego prawa dowiedział się znacznie wcześniej. O zajęciu obrazów został bowiem zawiadomiony Wojewódzki Konserwator Zabytków, będący statio fisci Skarbu Państwa, na kilka miesięcy przed wytoczeniem powództwa. Z tego punktu widzenia nie ma też znaczenia okoliczność, kto konkretnie podpisał pismo skierowane do komornika we wrześniu 2015 roku i zakres kompetencji tej osoby. Sąd zaniechał badania takiej okoliczności, gdyż decydująca w tej sprawie nie jest wiedza osoby będącej piastunem konkretnego organu Skarbu Państwa, lecz wystarczająca jest wiedza któregokolwiek z funkcjonariuszy Skarbu Państwa – a taki przymiot należy przypisać osobie podpisującej korespondencję wychodzącą z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pełniącej funkcję Naczelnika Wydziału.

Z tych względów Sąd Rejonowy oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Na zasądzone koszty złożyły się: 2400 zł wynagrodzenia pełnomocnika pozwanej – ustalone zgodnie z § 6 punkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. poz. 1349) oraz 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Apelację od przedmiotowego wyroku wywiódł powód. Zaskarżył wyrok w całości zarzucając naruszenie art.841 § 3 k.p.c. poprzez uznanie, że Skarb Państwa – Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego uchybił terminowi do wniesienia powództwa.

Apelujący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Na wstępie wskazać należy, że powództwo unormowane w art.841 k.p.c. ma charakter powództwa o ukształtowanie prawa, a jego przedmiotem jest żądanie osoby trzeciej (niebędącej dłużnikiem) zwolnienia od egzekucji. Z uwagi na swój charakter powództwo to może być skutecznie wytoczone jedynie w określonych ramach czasowych. Aktualizuje się z chwilą wszczęcia egzekucji, co w przypadku egzekucji z ruchomości odpowiada ich zajęciu (art.845 § 1 k.p.c.), zaś po zakończeniu egzekucji staje się bezprzedmiotowe. Jego celem jest bowiem zapobieżenie możliwości zaspokojenia się wierzyciela.

Powództwo o zwolnienie od egzekucji może być wytoczone w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa. Termin ten jest terminem prawa materialnego o charakterze prekluzyjnym, nie podlega przywróceniu. Termin ten stanowi jedną z przesłanek skuteczności zgłoszonego przez osobę trzecia żądania zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji. Wniesienie powództwa ekscydencyjnego po jego upływie stanowi podstawę oddalenia powództwa bez potrzeby oceny jego merytorycznej zasadności.

Na gruncie rozpoznawanej apelacji pojawił się problem początku biegu terminu miesięcznego z art.841 § 3 k.p.c. Zdaniem apelującego początek biegu terminu do wytoczenia powództwa wiązać należy z otrzymaniem przez Skarb Państwa - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zawiadomienia komornika o zajęciu z dnia 2 października 2015 roku, które wpłynęło do Ministerstwa w dniu 6 października 2015 r.

W ocenie Sądu Okręgowego ze stanowiskiem tym nie można się zgodzić. Brzmienie art.841 § 3 k.p.c. wyraźnie wskazuje, że bieg terminu do wytoczenia powództwa rozpoczyna się z chwilą powzięcia przez osobę trzecią wiadomości o naruszeniu prawa.

W judykaturze zostało wyrażone stanowisko, że dniem, w którym strona dowiedziała się o naruszeniu prawa, jest - według art. 841 § 3 k.p.c. - dzień, w którym strona faktycznie dowiedziała się o zajęciu przedmiotu, a nie dzień, w którym mogła się o nim dowiedzieć przy dołożeniu należytej staranności (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2007 r., sygn. akt V CSK 275/07 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 sierpnia 2016r. sygn. akt I ACa 175/16). Sąd Okręgowy powyższy pogląd podziela.

W efekcie rozpoczęcie biegu omawianego terminu nie jest uzależnione od doręczenia osobie trzeciej zawiadomienia o zajęciu w trybie art. 847 § 2 k.p.c. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu obowiązek zawiadomienia o zajęciu osób trzecich przez komornika powstaje jedynie w wypadku wskazania przez dłużnika takich osób wraz z podaniem ich adresów. Żaden przepis prawa nie nakazuje organowi egzekucyjnemu czynienia ustaleń w tym zakresie z urzędu. Jak wynika z akt egzekucyjnych w sprawie o sygn. akt Km 66806/14 ani podczas czynności zajęcia przedstawiciel dłużnej spółki nie poinformował komornika, że osobie trzeciej przysługują określone prawa do zajętych obrazów.

Komornik zawiadomił o zajęciu obrazów Miejskiego Konserwatora Zabytków w Ł. związany dyspozycją art.866 ² § 1 k.p.c. W dniu 21 maja 2015 roku o zajęciu został zawiadomiony Wojewódzki Konserwator Zabytków, który dokonał oględzin zajętych dzieł sztuki i pismem z dnia 29 maja 2015 roku zawiadomił o zajęciu Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W konsekwencji Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że o naruszeniu prawa tj. o zajęciu szczegółowo opisanych obrazów powód wiedział najpóźniej w dniu 9 września 2015 roku (pismo dotyczące ustalenia własności zajętych obrazów kierowane do komornika). Pismo komornika z dnia 2 października 2015 roku – zawiadomienie osoby trzeciej o zajętych ruchomościach – miało charakter wtórny i nie może stanowić o późniejszej dacie powzięcia wiedzy przez powoda o naruszeniu praw do zajętych obrazów.

W tym stanie rzeczy termin do wytoczenia powództwa został przekroczony, co skutkuje oddaleniem powództwa.

Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art.385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art.98 § 1 i 3 w zw. z art.391 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego została ustalona zgodnie z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 poz.1804 ze zm.).

Na podstawie art.350 § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy sprostował niedokładność w zaskarżonym wyroku przez prawidłowe oznaczenie strony powodowej – statio fisci zgodnie z art.67 § 2 k.c. jest właściwy Minister, a nie urząd tworzony dla zapewnienia wykonywania zadań (obsługi) organu.